BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Trần Thị Vân Dung
TRUYỆN NGẮN VÀ TIỂU THUYẾT NGUYỄN NGỌC TƯ
TRONG VĂN MẠCH NAM BỘ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 9.22.01.21
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC
Hà Nội – 2024
Công trình được hoàn thành tại:………………………………………
……………………………………………………….........................
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS,TS. Trần Văn Toàn
2. TS. Nguyễn Thị Minh Thương
Phản biện 1: GS.TS. Trần Nho Thìn
Trường ĐHKHXH&NV-ĐHQG Hà Nội
Phản biện 2. PGS.TS.Thái PhanVàng Anh
Trường Đại học Sư phạm Huế
Phản biện 3: TS. Đinh Minh Hằng
Đại học Sư phạm Hà Nội
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào hồi …..giờ … ngày … tháng… năm…
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Thư viện Quốc Gia, Hà Nội
hoặc Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Tại Việt Nam, dòng chảy văn học Nam Bộ được khơi nguồn
từ những Nguyễn Đình Chiểu, Phan Văn Trị, Bùi Hữu Nghĩa, bền bỉ
tiếp nối với Nguyễn Trọng Quản, Hồ Biểu Chánh, Bình Nguyên
Lộc, Đoàn Giỏi, Sơn Nam, Trang Thế Hy…. và vẫn không ngừng
lấp lánh, cuộn trào với những Trần Thu Hằng, Nguyễn Ngọc Tư…
Trong sự nở rộ của văn học Nam Bộ, có một dòng mạch kết đọng và
bồi lắng từ những thế hệ nhà văn tinh hoa và tiêu biểu, có tầm ảnh
hưởng mạnh mẽ đến toàn bộ nền văn học miền Nam, chúng tôi gọi
đó là “văn mạch Nam Bộ”. Văn mạch Nam Bộ được duy trì và phát
triển từ những tác giả nổi bật, tiêu biểu nhất trong thời đại của họ,
sinh trưởng tại miền Nam và tập trung toàn bộ sự nghiệp sáng tác
của mình để tái hiện hiện thực và con người phương Nam.
1.2. Là một người con sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Nam Bộ,
Nguyễn Ngọc Tư không chỉ hấp thụ và kế thừa những di sản đặc sắc
của văn mạch Nam Bộ mà còn không ngừng nỗ lực vượt thoát và
phát triển để trở thành một “điển phạm” mới cho dòng chảy phương
Nam. Hành trình sáng tác và tạo dựng sự nghiệp của Nguyễn Ngọc
Tư cũng là hành trình chị miệt mài tìm kiếm cho mình một lối đi
riêng, một dấu ấn riêng. Chị đã kế thừa và phát triển rực rỡ một dòng
mạch văn học giàu lòng yêu nước và tinh thần trượng nghĩa được
khai mở từ Nguyễn Đình Chiểu và tiếp nối qua bao thế hệ nhà văn.
Bên cạnh đó, truyện ngắn và tiểu thuyết của chị còn mạnh dạn khai
phá thêm nhiều nét mới về đời sống Nam Bộ, con người Nam Bộ,
ngôn ngữ Nam Bộ…, mang lại sự phong phú và đa chiều cho dòng
mạch văn chương Nam Bộ.
2
1.3. Cho đến nay, giới nghiên cứu đã có không ít công trình về
văn học Nam bộ và Nguyễn Ngọc Tư, nhưng chưa có công trình nào
nhìn Nguyễn Ngọc Tư trong dòng văn mạch Nam bộ. Để thực hiện
nhiệm vụ này, trước tiên, chúng tôi sẽ làm sáng tỏ vấn đề “văn mạch
Nam Bộ” – một dòng mạch/bộ phận văn học có nhiều thành tựu và
đóng góp lớn với văn học Việt Nam nhưng chưa thật sự được minh
định sáng rõ và tổng kết đủ đầy. Trên cơ sở đó, luận án sẽ phân tích
những điểm kế thừa và tiếp nối của Nguyễn Ngọc Tư so với những
người đi trước, từ đó định vị chỗ đứng của chị trong dòng chảy văn
học dân tộc nói chung và văn học Nam bộ nói riêng, khẳng định vị
trí và vai trò của chị như một “điển phạm” của văn mạch Nam bộ.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nhận diện, phân tích những đặc điểm của văn mạch
Nam Bộ trong dòng chảy lịch sử, luận án sẽ làm rõ những kế thừa,
đổi mới về mặt nội dung và nghệ thuật trong truyện ngắn và tiểu
thuyết của Nguyễn Ngọc Tư.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hoá các tài liệu để tổng quan về văn mạch Nam Bộ
với những đặc trưng và tiêu chí nhận diện riêng, đồng thời tổng quan
về sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Ngọc Tư và những đóng góp của
nữ nhà văn trong 2 thể loại truyện ngắn và tiểu thuyết.
- So sánh, đối chiếu giữa Nguyễn Ngọc Tư và một số nhà văn
Nam Bộ tiêu biểu để tìm ra sự kế thừa và đổi mới về quan niệm nghệ
thuật của Nguyễn Ngọc Tư trong văn mạch Nam Bộ qua các thời kỳ.
- Phân tích, khảo sát và đánh giá về sự tiếp nối và phát triển của
hệ thống đề tài, chủ đề, hình tượng nhân vật trung tâm trong truyện
3
ngắn và tiểu thuyết của Nguyễn Ngọc Tư so với một số nhà văn lớp
trước của văn mạch Nam Bộ.
- Phân tích và khảo cứu về sự tiếp nối và phát triển trong kết cấu,
nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ và giọng điệu viết truyện
ngắn và tiểu thuyết của Nguyễn Ngọc Tư khi đặt trong văn mạch
Nam Bộ.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là truyện ngắn và tiểu thuyết
Nguyễn Ngọc Tư trong sự kế thừa và phát triển văn mạch Nam Bộ.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về truyện ngắn, luận án tập trung nghiên cứu, khảo sát các tác
phẩm truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư ra đời từ năm 2000 đến năm
2020 để làm rõ những đóng góp nổi bật về nội dung, nghệ thuật cũng
như tư tưởng sáng tác của Nguyễn Ngọc Tư trong văn mạch Nam Bộ
Về tiểu thuyết, tính đến thời điểm hiện tại, Nguyễn Ngọc Tư chỉ
sáng tác được 2 tiểu thuyết là “Sông” (2012) và “Biên sử nước”
(2020), trong đó tiểu thuyết “Sông” được đánh giá cao hơn nên luận
án chủ yếu tập trung phân tích và khảo sát kĩ tiểu thuyết này.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu, luận án sử dụng các
phương pháp nghiên cứu là: phương pháp lịch sử- xã hội, phương
pháp liên ngành, phương pháp thi pháp học, phương pháp phân tích
tổng hợp; so sánh - đối chiếu .
- Phương pháp lịch sử- xã hội: nhằm tìm ra những đặc điểm của
hoàn cảnh lịch sử, xã hội Nam Bộ từ thế kỷ XIX đến nay có tác động
mạnh mẽ đến sự phát triển của văn mạch Nam Bộ, từ đó đặt sáng tác
Nguyễn Ngọc Tư trong các trục nghiên cứu khác nhau.
