Tuồng, vọng cổ

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuồng, tức hát bộ, còn gọi là hát bội hay luông tuồng là một loại văn nghệ trình diễn cổ truyền ở Việt Nam. Hầu hết các học giả nghiên cứu kinh kịch Trung Quốc đều xác nhận kinh kịch là loại kịch của Thanh triều tại kinh thành Bắc Kinh, tức "Bắc Kinh kịch nghệ". Còn Hát Bộ của Việt Nam là hát diễn tương tự kinh kịch nhưng theo "Kinh điển kịch lệ". "Bộ" đây có nghĩa là diễn xuất của nghệ sĩ đều phải phân đúng từng bộ diễn. Vì vậy mới gọi là "hát Bộ", "diễn...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tuồng, vọng cổ

V ng c V ng c , hay v ng c B c Liêu, là m t đi u nh c r t th nh hành các t nh mi n Tây Nam B , Vi t Nam. Nó đư c b t ngu n t bài "D C Hoài Lang" (nghe ti ng tr ng đêm, nh ch ng) c a ngh sĩ Cao Văn L u (t c Sáu L u). B n v ng c là m t trong nh ng đi u nh c căn b n c a sân kh u c i lương. Sơ lư c ngu n g c và nh c pháp Bài "D c hoài lang" có 20 câu, hai nhóm đ u m i nhóm 6 câu, hai nhóm sau m i nhóm 4 câu. M i câu trong bài có 2 nh p, g i là nh p đôi. Ngay t th i ch m i có nh p đôi, b n "D c hoài lang" đã đư c đ t l i khác. Vi c đ t (ngôn ng nh c Vi t g i là "so n") l i các b n c nh c không gi ng như đ t l i tân nh c. M t bài tân nh c khi đ t l i thì theo sát câu nh c c a l i trư c, t c là theo đúng hay r t sát n t nh c trong m i stanza. Đ t l i m t b n c nh c gi ng như làm bài thơ h a: Theo đúng n t nh c (ngôn ng nh c Vi t g i là ch nh c) cu i câu (ch d t nh c) và theo gi ng bình - tr c nh ng ch đó. Câu 2 nh p, tuy nhiên, không th a mãn đư c nhu c u c a các nhà so n nh c. B n nh c (b n v ng c luôn g i là "b n", không g i là
"bài") đư c tăng lên 4 nh p, t c nh p tư, trong kho ng th i gian 1927- 1935. Sau đó tăng lên nh p tám năm 1936-1945, và cũng kho ng th i gian này đư c mang tên b n "V ng c ". T nh p tám lên nh p 16, 32, 64, 128, ... B n thông d ng nh t hi n nay là b n nh p 32. B n v ng c nh p đôi, nh p tư ch theo sát ch nh c ch d t câu. Nhưng khi b n nh c có nhi u nh p, ph i theo đúng ch nh c m t s nh p nh t đ nh. Thí d , câu 1 c a b n nh p đôi ch c n d t ch c ng, theo chu n c a b n D c hoài lang. Nhưng câu 1 c a b n nh p 32 ph i có ch hò nh p 16, hò 20, xê 24, xang 28, c ng 32. b n 32 nh p, t t c các câu đ u có x (g i là "xu ng" x ) nh p 4. (Trên th c t , b n 32 nh p thư ng câu 1 và 4 ng n, ch có 16 nh p sau, còn 16 nh p đ u nói thơ ho c nói l i ho c xen tân nh c. Khi câu nh c còn ng n, b n nh c ch gieo v n cu i câu. Lên t i nh p 32, 64, các so n gi b t đ u gieo v n liên k t bên trong m i câu. Các b n v ng c nh p 2, 4 … Cùng v i vi c tăng s nh p trong m i câu, b n v ng c ngày càng đa d ng thêm nh s sáng t o c a các so n gi , các ngh sĩ làm b n v ng c ngày nay r t phong phú.
V ng c nh p đôi B n V ng c nh p đôi t c là b n D c hoài lang nguyên th y. Sáu câu đ u trong b n này như sau, v n gieo m i câu m t l n (trong đó có câu v n lưng t c yên v n): 1. T là t phu tư ng, 2. B o ki m s c phán (phong) lên đàng.(phán : sai b o; không ph i là phong) 3. Vào ra lu ng trông tin chàng. 4. Năm canh mơ màng. 5. Em lu ng trông tin chàng, 6. Ôi gan vàng thêm (qu n) đau.(thêm :đã đau nhi u r i; qu n : đau l n đ u. Có l "thêm" phù h p hơn) Sáu câu này có sáu ch d t câu như sau: 1. .......... c ng 2. .......... xang 3. .......... hò 4. .......... hò 5. .......... x
6. .......... liu Nh ng ch nh c này đư c dùng trong tu ng "Tham phú ph b n" như sau: 1. (Đào:) Vì đâu nên xui khi n (c ng) 2. Cha n r thúy chia uyên (xang) 3. Làm cho đôi ta đeo phi n (hò) 4. Mang n ng l i nguy n (hò) 5. (Kép:) Đành cam đ t câu nghĩa tình (x ) 6. Trên Thiên Hoàng xin ch g minh (liu) ... T i h t 20 câu thì h t b n. V ng c nh p tư Nh p tư b t đ u có t năm 1927. T b n này, v ng c bư c m t bư c thay đ i quan tr ng: Ch nh c trong bài không theo hơi B c (t c B c chánh) n a mà đ i sang hơi B c Oán. Dư i đây là sáu câu đ u b n "Khúc oan vô lư ng" c a so n gi Huỳnh Th Trung t c Tư Chơi. 1. Đêm nào ng n đèn khuya, m đây chong tr ng đĩa
2. Chàng ôi, n u có g p nhau h a ch trong gi c m ng huỳnh lương 3. Tr i đ t ôi! V ch ng tôi đang vui câu đ m m nơi c nh gia đư ng 4. Vì ai gieo oan mà đ cho thi p ph i cam d n d p nơi kh n c nh đo n trư ng 5. Hơn b n năm trư ng t a nơi canh c a thi p trông ch 6. Đã bi t r ng tuy t vô hy v ng mà lòng mong thi p nh ng hoài mong ... V ng c nh p tám B n nh p tám, t năm 1936, b t đ u ngân nga hơn b n nh p tư. Ngư i góp công làm b n nh p tám đư c công chúng ưa chu ng ph i k đ n ngh sĩ Lưu Hoài Nghĩa t c Năm Nghĩa. Nhi u b n tu ng nh p tám t i nay v n còn n i ti ng, như b n "Tô Ánh Nguy t" c a so n gi Tr n H u Trang: 1. Sau khi tôi có ch t đi r i, xin C u ch ng ki n cho t c lòng tôi mà t h t khúc nói cho ai kia đư c rõ n i kh tâm c a tôi trư c gi tôi nh m m t
2. Dư i n m m xanh, thân ngư i m ng b c, ngàn muôn năm linh h n tôi h a chăng đư c tiêu tan kh i h n ch n tuy n đài 3. Mư i tám năm dư l m lúc tôi mu n v ch m t phơi gan mà than th v i đ t tr i 4. Nhưng mà m i h n tình nó n u nung trong tim ph i, nghĩ bao nhiêu t i l i, g p m t ai tôi nói ch ng nên l i 5. Ngày hôm nay, tôi s p lìa xa bao nhiêu k thân yêu quý m n mà t giã cõi đ i 6. C u ôi, tôi nh c u nói l i v i má th ng Tâm r ng tôi mong giũ s ch n tr n ai đ ng thoát ra kh i vòng tình thiên h n h i, v y tôi xin có m t đôi l i nh n nh cùng v i ai. ... V ng c nh p mư i sáu T i b n mư i sáu, t năm 1946, m i câu b t đ u dài, như sáu câu sau đây trong "Tôn T n gi điên", n i ti ng v i gi ng ca Út Trà Ôn: 1. Úy tr i đ t ôi! N i đo n trư ng, cũng vì tôi đây quá tin th ng Bàn Quyên là b n thi t cho nên ngày hôm nay thân c a tôi ph i ra nông n i
2. Còn như công cu c ngày hôm nay đây, b i tôi không c n th n cho nên b n tôi nó m i đành nh n tâm ch t l y m t bàn chơn tôi 3. Khi tôi còn trên non thì tôi quy t n thân tu tâm dư ng tánh, luy n thu c trư ng sanh mong thành chánh qu đ ng có t a hư ng B Đoàn 4. Nào hay đâu th ng Bàn Quyên nó lên năn n ôi, l i ngon ti ng ng t, nó nói r ng chúa c a nó là m t đ ng minh quân chơn m ng. B i v y cho nên nó b o tôi m t m t, hai hai cũng ph i xu ng mà đ u hàng. 5. Cho nên khi y tôi m i h san, thì th y c a tôi có cho tôi m t b c c m nang l i d n tôi r ng: H khi nào lâm n n thì d ra xem r i liêu> chư c bi n quy n 6. V y thì tôi đây v ng nguy n v i Tôn sư, khai thơ c u m ng. a sao tôi ch ng th y đi u chi l , ch th y trong thơ có m t ch "Cu ng". , , ph i r i, đây th y tôi b o tôi gi điên đ ng có thoát thân. Th i kỳ v ng c nh p mư i sáu cũng là lúc câu v ng c có tr n vô nh ng câu nói thơ (t c ngâm thơ, theo đi u Tao Đàn ho c Vân Tiên) và nh ng câu hò. Đây là sáng ki n c a ngh sĩ Út Trà Ôn nh hư ng cho t i nay. Trong b n "Tôn T n gi điên", Út Trà Ôn nói thơ trong câu 11-12 và hò trong câu 13 như sau:
11. Bây gi bu n quá, đ nói thơ cho bà con cô bác nghe chơi: Bu n cư i vua Tr đa đoan, mê nàng Đ c K r i gi t oan h t c trào. Nói qua t i l p vua U mà yêu p má đào 12. m ôm nàng Bao T gi c vào cũng không hay. Còn vua Ki t có tánh r i hay say, nghe l i c a Mu i H mà l i gi t ngay tôi Long Phùng. 13. Hò hơ... ch t tôi, tôi ch u xin đ ng b n b u b đi u chung tình. Hò hơ... con nh n bay cao r i khó b n, hò hơ... con cá ao quỳnh cũng khó câu... T khi có b n v ng c mư i sáu nh p, câu nh c đã b t đ u đa d ng phong phú. V ng c 32 nh p B n v ng c 32 nh p, t năm 1955, là b n v ng c đư c coi là tiêu chu n hi n nay, m c dù cũng đã xu t hi n b n 64 nh p và 128 nh p. T b n 32 nh p, m i câu b t đ u có v n gieo ngay trong câu, vì 32 nh p là m t quãng quá xa đ ch có m t v n. Câu dư i đây trong b n "N ng chi u quê ngo i" c a so n gi Vi n Châu là m t thí d : 1. M y n p nhà tranh n mình sau hàng tre r bóng đang vươn lên ng n khói lam chi u. C nh hoàng hôn sao nhu m v tiêu đi u. Khóm lau
thưa xào x c trên l i đư ng mòn v ng l ng cô liêu; nhà Ngo i tôi khu t sau m y lũy d a xanh soi bóng d u hi n, bên c nh mái đình làng đìu hiu c ph . B n v ng c 32 nh p đ y đ có 6 câu. T c là ng n hơn các b n nh p tám thư ng có 20 câu. Tuy nhiên, ngay c 6 câu cũng có khi không s d ng h t. B n v ng c khi ghi ra gi y, do đó, thư ng có đánh s câu đ ngư i ngh sĩ bi t b n nh c s d ng câu nào. Hai câu 1 và 4 thư ng ch có 16 nh p cu i câu. Khi b n v ng c đã t i 32 nh p, nhi u so n gi chêm vô nh ng câu nói gi m. Đ ngh sĩ vô ca v ng c cho êm, so n gi cũng thư ng g i đ u b ng m t khúc nói l i văn xuôi, nh ng câu nói l i văn v n (l c bát, song th t l c bát, t tuy t, ho c c thơ m i), ho c m t b n ng n c đi n như Lưu th y, Hành vân, Sương chi u, ho c tiêu bi u là Lý con sáo.