T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
97
TỶ LỆ CÁC ĐƠN VỊ MÁU CÓ BIỂU HIỆN KHÔNG MONG MUỐN
TRONG HOẠT ĐỘNG TIẾP NHẬN, ĐIỀU CHẾ CÁC THÀNH PHẦN MÁU
TẠI VIỆN HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU TW (2020 - 2022)
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN
Mẫn Thị Anh Kim1, Hoàng Anh Tuấn1, Võ Thị Diễm Hà1,
Đỗ Thị Hiền1, Đỗ Văn Dũng1, Trần Quang Tùng1,
Nguyễn Thị Hồng1, Nguyễn Thị Tâm1
TÓM TẮT11
Đặt vấn đề: Kiểm tra chất lưng máu toàn
phần (MTP) trước khi điều chế các thành phần
máu nhằm kiểm soát chất lưng nguồn nguyên
liệu đầu vào để điều chế chế phẩm máu theo tiêu
chuẩn quy định tại Thông tư 26/2013 về Hướng
dẫn hoạt động Truyền máu. Trong quá trình kiểm
tra chất lưng MTP, phát hiện MTP có những
biểu hiện không mong muốn (BHKMM) như tiếp
nhận thiếu hoặc vưt quá thể tch quy định, thi
gian lấy máu trên 10 phút, lấy ven 2 lần, quá 24
gi kể từ khi lấy máu đến khi bàn giao và điều
chế, tan máu, huyết tương xanh đen, huyết tương
đục, có cục đông, thủng túi… Tổng kết, tìm hiểu
tỷ lệ đơn vị máu có BHKMM trong hoạt động
tiếp nhận, điều chế từ năm 2020 - 2022 đóng một
vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lưng
các chế phẩm máu để đáp ứng nhu cầu điều trị
ngưi bệnh.
Mục tiêu: Tỷ lệ đơn vị máu có BHKMM và
phân tích một số yếu tố có liên quan đến các đơn
vị máu có BHKMM trong hoạt động tiếp nhận và
điều chế các thành phần máu.
1Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương
Chịu trách nhiệm chính: Võ Thị Diễm Hà
SĐT: 0912258354
Email: diemhavhh@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
98.911 đơn vị máu có BHKMM trong 1.050.831
đơn vị máu tiếp nhận đưc, từ tháng 12/2019 -
11/2022. Thiết kế nghiên cứu: cắt ngang.
Kết luận: Qua nghiên cứu 1.050.831 đơn vị
máu đã có kết quả xét nghiệm sàng lọc máu an
toàn phát hiện 98.911 đơn vị máu có BHKMM,
chiếm tỷ lệ 9,41%. Trong các đơn vị máu có
BHKMM thì tỷ lệ huyết tương đục chiếm tới
50,74 %. Tỷ lệ đơn vị máu có BHKMM tiếp
nhận buổi sáng (8,32%) thấp hơn so với buổi
chiều (11,96%), tại các điểm lưu động (9,76% -
11,05%) cao hơn điểm cố định (8,26%) và điểm
tại TTMQG (6,77%).
Từ khóa: Đơn vị máu có biểu hiện không
mong muốn, Viện Huyết học - Truyền máu
Trung ương.
SUMMARY
RATE OF ABNORMAL WHOLE
BLOOD UNITS IN BLOOD
COLLECTION AND BLOOD
COMPONENTS PROCESSING IN
NATIONAL INSTITUTE OF
HEMATOLOGY AND BLOOD
TRANSFUSION (2020 - 2022) AND
SOME RELATED FACTORS
Subject: Quality control of whole blood of
pre-processing blood components shall be carried
out, in order to quality control the input material
resources for preparation blood components
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
98
based on regulation standards. This study
implemented for determination the rate of
abnormal whole blood in blood collection and
blood components processing. It is impossible
for staff to improve the quality of blood
components, response to clinical for treatment.
Objective: Rate of abnormal whole blood in
processing blood components and some causes
are related from 12/2019 to 11/2022 in National
Institute of Hematology and Blood Transfusion
(NIHBT).
Materials and Methods: 98.911 abnormal
units in 1.050.831 units are collected which test
results were not reactive, safety with screening
tests from 12/2019 to 11/2022. Study design:
cross-sectional description.
Conclusion: To study 1.050.831 units are
collected which test results were not reactive,
safety with screening tests, determinated 98.911
abnormal units, rate of abnormal units up to
9.41%. In this abnormal units, lipermic plasma
units were the highest (50.74%). The rate of
abnormal units collected in the morning (8.32%)
lower than those in the afternoon (11.96%). The
rate of abnormal units in mobile collection sites
(9.76% - 11.05%) higher than other blood
donation sites (6.77% - 8.67%).
Keywords: abnormal whole blood units,
NIHBT.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Kiểm tra chất lưng máu toàn phần
(MTP) trước khi điều chế các thành phần
máu nhằm kiểm soát chất lưng nguồn
nguyên liệu MTP đầu vào để điều chế các
chế phẩm máu theo tiêu chuẩn đã quy định
tại Thông tư 26/2013 về Hướng dẫn hoạt
động Truyền máu [1]. Từ một đơn vị MTP sẽ
điều chế đưc nhiều loại chế phẩm máu như:
khối hồng cầu, khối tiểu cầu, huyết tương
tươi, huyết tương, tủa lạnh giàu yếu tố VIII,
khối bạch cầu... [2]. Trong quá trình kiểm tra
chất lưng MTP, phát hiện MTP có những
biểu hiện không mong muốn (BHKMM) như
tiếp nhận thiếu hoặc vưt quá thể tích quy
định, thi gian lấy máu trên 10 phút, lấy ven
2 lần, quá 24 gi kể từ khi lấy máu đến khi
bàn giao và điều chế, tan máu, huyết tương
xanh đen, huyết tương đục, có cục đông,
thủng túi…Tất cả những đơn vị máu có
BHKMM như trên sẽ không đưc điều chế
các chế phẩm máu theo quy trnh thưng quy
mà chỉ điều chế một hoặc hai hoặc là hủy
hoàn toàn chế phẩm máu, tỷ lệ máu và chế
phẩm máu huỷ cao thì hiệu quả của quá trình
tiếp nhận và điều chế thấp [3]. Nhằm tổng
kết, tìm hiểu tỷ lệ các đơn vị máu có
BHKMM nêu trên trong hoạt động tiếp nhận
và điều chế từ năm 2020 - 2022, chúng tôi
thực hiện đề tài này với mục tiêu nghiên cứu:
1. Xác định tỷ lệ đơn vị máu có biểu hiện
không mong muốn.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan của
đơn vị máu có hiểu hiện không mong muốn
trong hoạt động tiếp nhận và điều chế các
thành phần máu từ năm 2020 - 2022.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
- 98.911 đơn vị máu có BHKMM trong
hoạt động tiếp nhận, điều chế từ tháng
12/2019 - 11/2022.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Thiết kế nghiên cứu: cắt ngang, hồi
cứu.
- Phương pháp chọn mẫu: chọn mẫu toàn
bộ đơn vị máu có BHKMM trong hoạt động
tiếp nhận máu, điều chế các thành phần máu:
huyết tương đục, huyết tương màu xanh đen,
tan máu, thi gian lấy máu trên 10 phút, thi
gian từ khi lấy máu đến khi điều chế quá 24
gi (> 24 h), thiếu thể tích so với quy định,
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
99
thừa thể tích so với quy định, lấy ven 2 lần,
cục đông, thủng túi.
- Thu thập số liệu từ phần mềm Quản lý
Trung tâm máu:
o Các đơn vị MTP có biểu hiện: thi gian
lấy máu trên 10 phút, thi gian từ khi lấy
máu đến khi điều chế quá 24 gi, thiếu thể
tích so với quy định, thừa thể tích so với quy
định, lấy ven 2 lần, thủng túi đưc phát hiện
và phân loại tại thi điểm nhận bàn giao giữa
khoa hiến máu và khoa điều chế.
o Các túi MTP có biểu hiện: huyết tương
đục, huyết tương màu xanh đen, tan máu,
thủng túi đưc phát hiện và phân loại sau khi
ly tâm máu.
o Các túi MTP có biểu hiện: cục đông,
thủng túi đưc phát hiện và phân loại trong
quá trnh phân tách và điều chế chế phẩm
máu.
- Thống kê và phân tích số lưng, tỷ lệ
đơn vị máu có BHKMM theo thi gian tiếp
nhận sáng hoặc chiều, theo điểm hiến máu tại
trung tâm máu (TTMQG), tại điểm lưu động
(LĐ), tại điểm cố định (CĐ), theo ma (Xuân
từ tháng 1 - 3, Hạ từ tháng 4 - 6, Thu từ
tháng 7-9, Đông từ tháng 10-12).
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ phân tích đơn vị máu toàn phần có các biểu hin không mong muốn
2.3. Thiết bị, dụng cụ và nguyên vật
liệu
o Máy ly tâm SORVALL RC 12BP, Mỹ.
o Bàn ép máu Baxter
2.4. Phương pháp thu thập, xử lý số
liệu: Hồ sơ chế phẩm máu xuất ra từ phần
mềm quản lý trung tâm máu; số liệu đưc xử
lý, phân tích bằng phần mềm Microsoft
Excel 2010, so sánh hai tỷ lệ bằng hàm χ2.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Tỷ lệ máu toàn phần có biểu hiện không mong muốn
Bảng 3.1. Tỷ l % các nhóm biểu hin không mong muốn
STT
Số lượng máu
BHKMM
MTP tiếp
nhận 2020
MTP tiếp
nhận 2021
MTP tiếp
nhận 2022
MTP tiếp nhận
2020-2022
324.540
347.130
379.161
1.050.831
1
Huyết tương đục
17.851
(5,50 %)
16.597
(4,78%)
15.735
(4,15%)
50.183
(4,78%)
2
Thi gian lấy máu trên 10 phút
8.801
(2,71 %)
4.736
(1,36%)
3.018
(0,80%)
16.555
(1,58%)
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
100
3
Quá 24 h
5.856
(1,80 %)
6.896
(1,99%)
3.845
(1,01%)
16.597
(1,58%)
4
Thiếu thể tích
2.113
(0,65%)
2.302
(0,66%)
3.150
(0,83%)
7.565
(0,72%)
5
Lấy ven 2 lần
2.000
(0,62%)
1.440
(0,41%)
1.633
(0,43%)
5.073
(0,48%)
6
Thừa thể tích
401
(0,12%)
235
(0,07%)
300
(0,08%)
936
(0,09%)
7
Cục đông
336
(0,1%)
186
(0,05%)
318
(0,08%)
840
(0,08%)
8
Huyết tương xanh đen
196
(0,06%)
134
(0,04%)
213
(0,06%)
543
(0,05%)
9
Tan máu
157
(0,05%)
175
(0,05%)
224
(0,06%)
556
(0,05%)
10
BHKMM khác
27
(0,01%)
13
(0,001%)
23
(0,01%)
63
(0,01%)
Tổng
37.738
(11,63%)
32.714
(9,42%)
28.459
(7,51%)
98.911
(9,41%)
Nhận xét: Trong 3 năm 2020-2022, tiếp nhận 1.050.831 đơn vị MTP, có 10 nhóm
BHKMM đã đưc phát hiện ra. Trong 1.050.831 đơn vị MTP tiếp nhận có 98.911 đơn vị
MTP có BHKMM chiếm 9,41%.
Biểu đồ 3.2. Tỷ l % từng nhóm biểu hin không mong muốn
Nhận xét: Trong 98.911 đơn vị MTP có
BHKMM, tỷ lệ huyết tương đục chiếm
50,74%, thi gian lấy máu trên 10 phút
chiếm 16,74%, máu tiếp nhận quá 24 h
chiếm 16,78%, thiếu thể tích chiếm 7,56%,
lấy ven 2 lần chiếm 5,13%, máu thừa thể tích
chiếm 0,95%, cục đông chiếm 0,85%, tan
máu chiếm 0,56%, huyết tương xanh chiếm
0,55% và nguyên nhân khác chiếm 0,06%.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
101
3.2. Một số yếu tố liên quan
3.2.1. Tỷ l đơn vị máu toàn phần có BHKMM tiếp nhận theo mùa
Bảng 3.3. Tỷ l đơn vị máu có BHKMM theo mùa
Thời gian tiếp nhận
MTP có BHKMM
(đơn vị)
Tỷ lệ (%) MTP có
BHKMM
Mùa xuân
23.396
9,57
Mùa hè
23.472
9,45
Mùa thu
27.298
9,87
Ma đông
24.744
8,79
Tổng chung
98.911
9,41
p > 0,05
Nhận xét: Tỷ lệ % đơn vị MTP có BHKMM đưc tiếp nhận vào các ma dao động từ
8,79 - 9,87 %.
3.2.2. Tỷ l đơn vị máu toàn phần có BHKMM theo thời điểm tiếp nhận buổi sáng và
chiều
Bảng 3.4. Tỷ l % các nhóm có BHKMM được tiếp nhận vào buổi sáng và chiều
Số lượng máu
BHKMM
Số lượng đơn vị MTP
tiếp nhận buổi sáng (1)
Số lượng đơn vị MTP
tiếp nhận buổi chiều (2)
p
735.732
315.099
Huyết tương đục
26.172 (3,56%)
24.016 (7,62%)
p < 0,05
Thi gian lấy máu trên 10 phút
11.641 (1,58%)
4.914 (1,56%)
p > 0,05
Thi gian từ khi lấy máu đến khi
điều chế quá 24 gi
12.075 (1,64%)
4.522 (1,44%)
p > 0,05
Thiếu thể tích
6.057 (0,82%)
2.444 (0,76%)
p > 0,05
Lấy ven 2 lần
3605 (0,49%)
1467 (0,47%)
p > 0,05
Thừa thể tích
635 (0,09%)
301 (0,01%)
p > 0,05
Cục đông
612 (0,08%)
228 (0,07%)
p > 0,05
Tan máu
414 (0,06%)
159 (0,04%)
p > 0,05
Huyết tương xanh đen
397 (0,05%)
129 (0,05%)
p > 0,05
Tổng
61.239 (8,32%)
37.672 (11,96%)
p < 0,05
Nhận xét: Tỷ lệ MTP có BHKMM đưc
tiếp nhận buổi sáng (8,32%) thấp hơn so với
máu tiếp nhận buổi chiểu (11,96%) với p <
0,05. Tỷ lệ MTP tiếp nhận buổi sáng có
huyết tương đục (3,56%) thấp hơn so với tỷ
lệ MTP tiếp nhận buổi chiều (7,62%) có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Tỷ lệ % máu có BHKMM còn lại đưc tiếp
nhận buổi sáng và chiều không có sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.
3.2.3. Tỷ l đơn vị máu toàn phần tiếp
nhận theo điểm hiến máu