TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
125
U TƯƠNG BÀO NGOÀI TỦY ĐƠN ĐỘC Ở PHỔI:
BÁO CÁO MỘT TRƯỜNG HỢP HIẾM GẶP
Bùi Huỳnh Quang Minh1, Đoàn Thái Cang2,
Bùi Lê Phước Thu Thảo2, Trần Đức Tuấn3, Phạm Quang Thông4
TÓM TẮT13
Đặt vấn đề: U tương bào ngoài tủy là mt khối
u ngoài tủy biểu hiện bằng sự tăng sinh tương bào
đơn dòng, không c bằng chng của đa u tủy hoc
không kèm theo u tương bào cơ quan khác. U
tương bào nguyên phát phổi là mt loại u tương
bào ngoài tủy cực kỳ hiếm gp, chiếm chưa đến 5%
trong số tất cả các tn sinh tương bào ngoài tủy.
Chẩn đoán xác đnh c thể khkhăn vì diễn tiến
lm sàng c nhiều đc điểm tương tự vi các khối u
ác tnh khác của phổi. Phẫu thuật là phương pháp
điều tr được lựa chọn cho các tổn thương đơn đc
tại phổi, nhưng c khá t trường hợp được ghi nhận
trong y văn để xác đnh chnh xác tiên lượng. Ca
lâm sàng: Mt bệnh nhn nữ, 33 tuổi, nhập viện
phẫu thuật cắt trĩ, đ phát hiện mt nốt mờ thy
dưi phổi phải, kch thưc 12x7 mm. Bệnh nhn
không ghi nhận triệu chng sốt, chán ăn, sụt cn
hay đổ mồ hôi trm về đêm. Kết quả sinh thiết lõi
1Đơn nguyên Giải Phẫu Bệnh – Khoa Xét
Nghiệm - Bệnh Viện Đa Khoa Quốc Tế Vinmec
Central Park
2Trung Tâm Ung Bướu – Bệnh Viện Đa Khoa
Quốc Tế Vinmec Central Park
3Khoa Chẩn Đoán Hình Ảnh – Bệnh Viện Đa
Khoa Quốc Tế Vinmec Central Park
4Khoa Giải Phẫu Bệnh – Bệnh Viện Chợ Rẫy
Chu trách nhiệm chính: Bùi Huỳnh Quang Minh
ĐT: 0943999861
Email: quangminh@outlook.com
Ngày nhận bài: 26/9/2024
Ngày phản biện khoa học: 28/09 và 08/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
kim trên tổn thương phổi xác nhận sự hiện diện của
các tế bào u dạng tương bào. Hoá mô miễn dch,
điện di protein và khảo sát tủy xương rất quan trọng
giúp chẩn đoán xác đnh và phn biệt vi đa u tủy.
Bệnh nhn được phẫu thuật ni soi lồng ngực cắt
hình chêm tổn thương phổi phải. Sau phẫu thuật
người bệnh ổn, kiểm tra đnh kỳ sau mổ không ghi
nhận tổn thương tái phát. Kết luận: Trường hợp ca
bệnh này cho thấy tầm quan trọng của phương pháp
chẩn đoán toàn diện giúp phn biệt hiệu quả u
tương bào ngoài tủy đơn đc vi các u ác tnh khác
của phổi và quản lý điều tr các tổn thương phổi
đơn đc.
Từ khoá: u tương bào, u tương bào ngoài tủy,
u tương bào ngoài tủy đơn đc
SUMMARY
SOLITARY EXTRAMEDULLARY
PLASMACYTOMA IN THE LUNG: A
CASE REPORT
Background: Extramedullary plasmacytoma
(EMP) is defined by the updated WHO
classification as a mass-forming extramedullary
tumor composed of monoclonal plasma cells,
without evidence of multiple myeloma or
additional plasma cell tumors. Primary pulmonary
plasmacytoma is an exceedingly rare type of EMP,
accounting for less than 5% of all extramedullary
plasma cell neoplasms. The diagnosis may be
challenging because its clinical course resembles
other lung malignancies. Surgical excision has been
the treatment of choice for isolated lesions in the
lungs, but too few cases exist in the literature to
accurately determine the prognosis. Case
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
126
presentation: A 33-year-old female patient
undergoing a hemorrhoidectomy revealed an
indistinct nodule measuring 12x7 mm in the lower
lobe of her right lung on pre-surgical chest X-rays.
She was asymptomatic for fever, anorexia,
cachexia, or nocturnal diaphoresis.
Histopathological examination confirmed the
presence of plasma cells on the core needle biopsy
specimen. Immunohistochemistry, protein
electrophoresis, and bone marrow examination
were critical in making the diagnosis because they
demonstrated clonality and a lack of markers
indicative of multiple myeloma. She received a
thoracoscopic wedge resection to remove her
pulmonary lesion. Following surgery, her medical
condition remained stable, and further examinations
and tests showed no indications of disease
recurrence or progression. Conclusion: This case
emphasizes the importance of a comprehensive
diagnostic approach to effectively differentiate
EMP from other malignant neoplasms and guide
the management of isolated pulmonary lesions.
Keywords: plasmacytoma, extramedullary
plasmacytoma, solitary extramedullary
plasmacytoma
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
U tương bào ngoài tủy là mt khối u ngoài
tủy biểu hiện bằng sự tn sinh tương bào,
không c bằng chng của đa u tủy hoc không
kèm theo các tổn thương cơ quan đch do u
tương bào các cơ quan khác [1,2]. U tương
bào đa phần gp  xương (u tương bào xương)
nhưng cũng c thể gp các cơ quan khác (u
tương bào ngoài tủy). U tương bào ngoài tủy
thường gp vng đầu cổ, xuất phát từ đường
hô hấp trên; hiếm gp hơn phổi, đường tiêu
ha, tiết niệu – sinh dục, tuyến vú, hạch và da
[1,2]. U tương bào nguyên phát phổi là mt
loại u tương bào ngoài tủy cực kỳ hiếm gp,
chiếm chưa đến 5% trong số tất cả các u tương
bào ngoài tủy [1,2]. Chẩn đoán xác đnh c thể
khkhăn vì diễn tiến lm sàng c nhiều đc
điểm tương tự vi các khối u ác tnh khác của
phổi. Hoá mô miễn dch, điện di protein và
khảo sát tủy xương rất quan trọng giúp chẩn
đoán xác đnh và phn biệt vi đa u tủy. Trong
bài viết này, chúng tôi trình bày mt trường
hợp hiếm gp: bệnh nhn phát hiện tình cờ tổn
thương thy dưi phổi phải, không c triệu
chng, khi chụp X quang ngực trưc phẫu
thuật cắt trĩ và được chẩn đoán u tương bào
ngoài tủy (UTBNT) đơn đc phổi tại Bệnh
viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
II. BÁO CÁO CA
Bệnh nhn đ được thông báo và đồng
thuận để công bố trường hợp này. Bệnh nhn
nữ, 33 tuổi, nhập viện để phẫu thuật cắt trĩ,
Xquang ngực trưc phẫu thuật phát hiện nốt
mờ thy dưi phổi phải, kch thưc
12x7mm. Bệnh nhn không ghi nhận triệu
chng: sốt, chán ăn, sụt cn, đổ mồ hôi trm về
đêm và các triệu chng đường hô hấp. Bệnh
nhn không c tiền s hút thuốc lá, tiền s gia
đình không c thành viên nào mất vì ung thư
trưc đ. Sau phẫu thuật trĩ, bệnh nhn được
chụp CT ngực đánh giá nốt phổi phải: là tổn
thương đc, bờ tua gai, bắt thuốc tương phản
mạnh, theo dõi sau ba tháng không cải thiện,
kch thưc tổn thương không thay đổi, điểm
LUNG-RADS 4A: nghi ngờ tổn thương ác tnh
chưa rõ bản chất, nên được chỉ đnh làm sinh
thiết lõi kim tổn thương. Các xét nghiệm cận
lm sàng cho thấy công thc máu, chc năng
gan, chc năng thận và các dấu ấn sinh học
trong gii hạn bình thường (Bảng 1).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
127
Hình 2: Nốt mờ thuỳ dưới phổi phải trên X quang ngực (vòng tròn vàng)
Hình 3: Tổn thương đặc, bờ tua gai, bắt thuốc tương phản mạnh
trên CT ngực liều thấp (mũi tên vàng)
Bảng 4: Xét nghiệm cận lâm sàng: xét nghiệm máu, xét nghiệm sinh hoá
Kết quả
Giá trị tham chiếu
Đơn vị
WBC
6,5
3,6 - 11,2
10^9/L
RBC
4,76
3,73 - 5,50
10^12/L
PLT
303
152 - 408
10^9/L
LDH
142,53
< 247
U/L
CEA
1,00
< 3,0
ng/ml
Creatinin
63,81
58 - 96
µmol/L
ASAT (GOT)
20,47
<35
U/L
ALAT (GPT)
22,05
<35
U/L
CA 19-9
15,3
< 35,0
U/mL
Cyfra 21-1
1,80
< 3,3
ng/mL
NSE
12,41
< 16,3
ng/mL
Beta2-Microglobulin
718,0
< 2164
µg/L
Đnh lượng Kappa tự do huyết thanh
16,1
6,7 – 22,4
mg/L
Đnh lượng Lambda tự do huyết thanh
18,9
8,3 – 27,0
mg/L
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
128
Bệnh nhn được tiến hành ni soi lồng
ngực sinh thiết tổn thương để khảo sát mô
bệnh học. Đại thể ghi nhận ba mẫu sinh thiết
lõi kim c kch thưc chiều dài 0,4-1 cm và
đường knh 0,1 cm. Trên vi thể, ba mẫu sinh
thiết hiện diện các tế bào không điển hình,
dạng tương bào, rải rác nhn d dạng không
điển hình, c thể vi trong nhn, bào tương
nhiều ái toan, rải rác vài tế bào cbào tương
cha các hạt sắc tố màu nu; các phế nang dn
rng cha dch tiết, hồng cầu và tơ huyết; vách
phế nang dày, xơ ha và thấm nhập tế bào
viêm (Hình 3). Nhum hoá mô miễn dch cho
thấy các tế bào u dương tnh lan tỏa vi
CD138, m tnh vi CD20, S100 và HMB45
(Hình 4). Dựa vào lm sàng, hình ảnh học, các
xét nghiệm cận lm sàng, giải phẫu bệnh và
hoá mô miễn dch, chẩn đoán phhợp vi tn
sinh tương bào, loại u tương bào, chưa loại trừ
bệnh đa u tủy, đề nghphối hợp thêm các xét
nghiệm hỗ trợ chẩn đoán bao gồm điện di
protein, khảo sát xương và sinh thiết tủy
xương.
Hình 4: Hình ảnh vi thể (H&E x400) của mẫu sinh thiết lõi kim tổn thương phổi
Hình 5: Hình ảnh vi thể nhuộm hoá mô miễn dịch (x400) của mẫu sinh thiết lõi kim tổn
thương phổi
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
129
Bảng 5: Điện di protein
Giá trị
Tham chiếu
Albumin
57,7
55,8-66,1
Alpha 1
3,5
2,9-4,9
Alpha 2
10,5
7,1-11,8
Beta 1
6,2
4,7-7,2
Beta 2
6,2
3,2-6,5
Gamma
15,9
11,1-18,8
A/G Ratio: 1.36
Đơn v: g/dl
Bệnh nhn được chỉ đnh thực hiện các xét
nghiệm điện di protein (Bảng 2), điện di kháng
thể miễn dch, phết máu ngoại vi, tủy đồ cho
thấy kết quả trong gii hạn bình thường. Kết
quả nhiễm sắc thể đồ cho kết quả: (46, XX),
không phát hiện bất thường nhiễm sắc thể.
Khảo sát bệnh lý dòng tương bào ghi nhận
quần thể tương bào hoạt ha chiếm khoảng
0,2% tủy, c kiểu hình miễn dch: CD45int
CD38brCD138brCD19br
CD56negCD117negCD81brCD27brCD28negβ2-
microglobulinbrcyCDKappadim
cyCDLambdadim. Bệnh nhn được khảo sát
thêm xét nghiệm gen bằng kỹ thuật lai tại chỗ
phát huỳnh quang (FISH) đánh giá tiên lượng,
không phát hiện bất thường nhiễm sắc thể và
các đt biến di truyền nguy cơ cao: t(11;14)
(q13;q32), t(6;14)(p21;q32), t(4;14) (p16;q32),
t(14;16) (q32;q23), t(14;20) (q32;q11),
del(17p13.1), del(13) (q14;q34),
1q21.3/1p32.3.
Kết quả F18-PET/CT cho thấy tổn thương
nốt đc thy dưi phổi phải, bờ trơn nhẵn, tăng
hấp thu FDG vi maxSUV = 2,7, ph hợp vi
kết quả mô bệnh học về hình thái và mc đ
chuyển ha. Không ghi nhận tổn thương ác
tnh tăng hoạt đng chuyển ha v tr khác
(Hình 4).
Hình 6: PET/CT scan: Nốt đặc thùy dưới phổi phải, bờ trơn nhẵn,
tăng hấp thu FDG với maxSUV = 2,7 (vòng tròn xanh dương)