HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
398
UNG THƯ BIỂU MÔ THẦN KINH NỘI TIẾT TẾ BÀO NHỎ NGUYÊN PHÁT
Ở VÚ: BÁO CÁO MỘT TRƯỜNG HỢP VÀ HỒI CỨU Y VĂN
Thiều Mạnh Cường1, Nguyễn Thị Hương2
TÓM TẮT50
Ung thư biểu mô thần kinh ni tiết tế bào nhỏ
(UTBM TKNT TB nhỏ) nguyên phát vú rất hiếm
gp, chỉ chiếm dưi 0,1% ung thư  vú. Chẩn đoán
xác đnh dựa vào đc điểm mô bệnh học. Để khẳng
đnh u nguyên phát vú, cần tìm ung thư biểu mô
(UTBM) ni ống, hoc khẳng đnh không có u
các v trí khác dựa vào chẩn đoán hình ảnh và chụp
PET. Trong bài viết này, chúng tôi trình bày trường
hợp mt bệnh nhân nữ, 48 tuổi được chẩn đoán là
UTBM TKNT TB nhỏ nguyên phát vú, và hồi
cu y văn.
Từ khóa: ung thư biểu mô thần kinh ni tiết tế
bào nhỏ, vú
SUMMARY
PRIMARY SMALL CELL
NEUROENDOCRINE CARCINOMA OF
THE BREAST: A CASE REPORT AND
REVIEW OF LITERATURE
Primary small cell neuroendocrine carcinoma
of the breast (SCNCB) is extremely rare, with an
incidence of less than 0.1% of all breast cancers. A
definite diagnosis can be made based on the
1Trung tâm Giải phẫu bệnh và Sinh học phân tử,
Bệnh viện K
2Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh, trường Đại học Y
Hà Nội
Chu trách nhiệm chính: Thiều Mạnh Cường
ĐT: 0898982608
Email: dr.tmcuong@gmail.com
Ngày nhận bài: 29/09/2024
Ngày phản biện khoa học: 08/10 và 12/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
histological characteristic, while the presence of
ductal carcinoma in situ or the absence of tumors in
other organs on radiologic imaging can confidently
confirm the diagnosis as a primary breast tumor.
Herein, we report the morphological features of
SCNCB incidentally diagnosed in a 48-year-old
woman along with a literature review.
Keywords: small cell neuroendocrine
carcinoma, breast
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư biểu mô thần kinh ni tiết (UTBM
TKNT) được đnh nghĩa là UTBM xm nhập
có hình thái thần kinh ni tiết đ cao đc trưng,
có hạt chế tiết trong bào tương và dương tnh
vi mt hoc mt số dấu ấn thần kinh ni tiết
[6]. UTBM TKNT tế bào (TB) nhỏ hay gp
nhất phổi và ống tiêu hóa, chiếm ti trên
97%, các v trí ngoài phổi ít hoc hiếm gp [2].
Ở vú, UTBM TKNT TB nhỏ nguyên phát cực
kì hiếm gp, chỉ chiếm dưi 0,1% tổng số
trường hợp ung thư vú, và chiếm từ 3 đến 10%
số trường hợp UTBM TKNT TB nhỏ ngoài
phổi [6]. Chỉ số mt số ít báo cáo về u nguyên
phát vú trong y văn, trong đ đa phần là báo
cáo các trường hợp bệnh lẻ tẻ. Trong bài viết
này chúng tôi trình bày mt trường hợp bệnh
gp bệnh nhân nữ 48 tuổi, tập trung vào vấn
đề chẩn đoán giải phẫu bệnh.
II. BÁO CÁO CA BỆNH
Bệnh nhân nữ, 48 tuổi, đến khám vì tự sờ
thấy khối vú phải. Bệnh nhn chưa mn kinh,
tiền s khỏe mạnh, chưa từng phẫu thuật.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
399
Khám lâm sàng thấy vú phải v trí 2h cách núm
vú 3,5 cm có khối chắc, kém di đng, ranh gii
không rõ. Bệnh nhn được chỉ đnh siêu âm vú
hai bên, chọc hút tế bào và mt số xét nghiệm
cơ bản khác.
Siêu âm vú hai bên thấy vú phải tại v trí
tương ng có khối giảm âm bờ đa cung kch
thưc 28 x 21 mm, BI-RADS 5. Vú trái nhu
mô đồng nhất, không thấy khối bất thường.
Siêu âm không thấy hạch nách, hạch cổ, hạch
thượng đòn hai bên.
Chọc hút tế bào u vú phải bằng kim nhỏ
dưi hưng dẫn siêu âm, trên vi thể thấy phiến
đồ giàu tế bào, bên cạnh hồng cầu và bạch cầu
đa nhn thấy các tế bào u có mật đ cao, đng
rời rạc hoc thành đám nhỏ. Tế bào u có nhân
kch thưc nhỏ hoc trung bình, màng nhân
méo mó, chất nhiễm sắc thô tuy nhiên không
thấy hạt nhn. Bào tương tế bào hẹp hoc khó
thấy. Nhân chia dễ thấy đếm được trên 30 nhân
chia trên 2mm2, gợi ý tổn thương u c đ ác
tính cao. Kết luận tế bào học: U ác tính, khó
phân biệt UTBM và u lympho đ cao trên tế
bào học, đề ngh sinh thiết để chẩn đoán xác
đnh.
Hình 1: Hình ảnh siêu âm (trái) và chọc hút tế bào
(phải, nhuộm Giemsa, độ phóng đại 400x)
Bệnh nhn được sinh thiết u, mẫu bệnh
phẩm gi giải phẫu bệnh gồm 5 mảnh sinh
thiết kim dài từ 0,5 đến 0,8 cm.
Trên vi thể, thấy toàn b các mảnh sinh
thiết lấy vào mô u, chỉ sót lại mt vài ống
tuyến vú lành b vùi giữ trong mô u. U gồm
các tế bào tạo thành đám đc, mật đ cao, hoại
t u chiếm khoảng 40% bệnh phẩm. Tế bào u
cnhn kch thưc nhỏ hoc trung bình, màng
nhn méo m, tăng sắc, chất nhiễm sắc thô,
bào tương kh thấy. Hay gp hình ảnh nhân
đúc khuôn và nhn chia. Trên sinh thiết không
thấy UTBM ni ống hay UTBM xâm nhập
khác của vú. Kết luận mô bệnh học: Hình ảnh
UTBM TKNT TB nhỏ, cần nhum hóa mô
miễn dch (HMMD) để chẩn đoán xác đnh và
phân biệt vi u lympho đ cao.
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
400
Hình 2: Hình ảnh mô bệnh học, nhuộm Hematoxylin – Eosin
(Mã số giải phẫu bệnh: K3-24-24507)
A (Đ phng đại x100) Mật đ tế bào u rất
cao, nhân kiềm tính mạnh, bào tương hẹp hoc
không rõ. B (Đ phng đại x400) Tế bào u có
nhn kch thưc nhỏ - trung bình, kiềm tính
mạnh, thấy nhiều nhn đúc khuôn, nhn chia
Nhum HMMD thấy tế bào u dương tnh
lan tỏa vi CKAE1/AE3 và CK7, dương tnh
dạng khảm (c vng dương tnh màng, c
vng dương tnh cả màng và bào tương, c
vùng chỉ dương tnh dạng hạt trong bào tương).
Vi các dấu ấn thần kinh ni tiết, u dương tnh
mạnh lan tỏa vi Synaptophysin và CD56, âm
tính vi Chromogranin A. Ki-67 và p53 dương
tính mạnh, lần lượt là 90% và 100%. Các thụ
thể ni tiết ER, PR và HER2/neu âm tính.
LCA, TTF-1, CK20, CDX2, PAX8 âm tính.
Kết luận chẩn đoán: Hình ảnh mô bệnh học và
HMMD phù hợp vi UTBM TKNT TB nhỏ.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
401
Hình 3: Nhuộm HMMD (Mã số giải phẫu bệnh: K3-24-24507)
A (Đ phng đại x100) CKAE1/AE3
dương tnh dạng khảm (mosaic), gợi ý tổn
thương không phải UTBM thông thường. B
(x400) CD56 dương tnh mạnh lan tỏa. C
(x400) Synaptophysin dương tnh. D (x400)
p53 dương tnh trên 90%. E (x100) ER m
tính. Ni chng là ống tuyến vú lành (góc
12h). F (x400) Ki-67 bc l rất cao trên 90%
Các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh khác
(chụp cắt lp vi tính, chụp PET) của bệnh nhân
không phát hiện u v tr khác trong cơ thể, do
đ kết luận đy là mt trường hợp UTBM
TKNT TB nhỏ nguyên phát vú. Bệnh nhân
có chỉ đnh nhập viện điều tr hóa chất tân bổ
trợ.
III. BÀN LUẬN
UTBM TKNT TB nhỏ nguyên phát vú
rất hiếm gp. Biểu hiện của u trên lâm sàng
giống các carcinoma vú thông thường khác,
vi kch thưc u trung v là 2,6 cm [6]. Đa số
bệnh nhn đến khám vì tự sờ thấy khối vú,
hoc khối nách. Tuy nhiên, u gp đa phần
đ tuổi trên 60, cao hơn UTBM vú thông
thường. 50-67% số trường hợp bệnh được báo
cáo đ c di căn hạch thời điểm chẩn đoán
[5].
Có nhiều giả thuyết đ được nêu ra để giải
thch cơ chế sinh u của các tế bào thần kinh ni
tiết mô vú. Gần đy, các u thần kinh ni tiết
nói chung vú được cho là bắt nguồn từ sự
biệt ha khác nhau (theo hưng ngoại tiết hay
ni tiết) của tế bào tiền thân biểu mô tân sản,
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
402
không phải từ tế bào gốc thần kinh ni tiết sẵn
có [2]. Nói cách khác, giả thuyết này cho rằng
UTBM vú và u thần kinh ni tiết vú đều bắt
nguồn từ cùng mt loại tế bào. Mt số đc
điểm vi thể cũng ủng h giả thuyết này. Th
nhất, u thần kinh ni tiết vú trên vi thể
thường khá giống UTBM vú thông thường,
ch không tạo cấu trúc và có hình thái tế bào
dễ nhận biết như các cơ quan khác. Th hai,
tất cả UTBM vú đều được ghi nhận có thể bc
l dấu ấn thần kinh ni tiết [2]. Ngoài ra, chúng
tôi thu thập được thông tin về hai giả thuyết cũ
hơn ghi nhận trong y văn. Theo đ, người ta
cho rằng u thần kinh ni tiết vú có nguồn gốc
từ tế bào mào thần kinh di cư đến vú trong quá
trình phát triển phôi. Mt giả thuyết khác nêu
rằng u thần kinh ni tiết bắt nguồn từ chính tế
bào thần kinh ni tiết hiện hữu mô vú [1].
Chẩn đoán xác đnh UTBM TKNT TB nhỏ
vú, theo WHO, dựa hoàn toàn vào hình ảnh
mô bệnh học thường quy. U đ cao, c đc
điểm hình thái giống UTBM TKNT TB nhỏ
phổi là đủ để chẩn đoán [6]. Do hình ảnh mô
bệnh học của UTBM thần kinh ni tiết vú
nhiều trường hợp khá giống UTBM thông
thường, các dấu ấn thần kinh ni tiết như
synaptophysin, chromogranin A, CD56, NSE
thường được bác sĩ giải phẫu bệnh s dụng.
Tuy nhiên, trong UTBM TKNT TB nhỏ,
không phải lúc nào các dấu ấn này cũng bc l,
do vậy HMMD không được đưa vào tiêu
chuẩn chẩn đoán UTBM TKNT TB nhỏ vú.
Để khẳng đnh chẩn đoán tn sản thần kinh
ni tiết nguyên phát vú, trưc tiên cần loại
trừ u nguyên phát các v tr khác di căn vú,
bằng chụp cắt lp vi tính và chụp PET. Về giải
phẫu bệnh, thành phần ni ống đi kèm u, nếu
có, giúp chẩn đoán xác đnh u nguyên phát [6].
Tuy nhiên, trên bệnh phẩm sinh thiết kim
không phải lúc nào cũng gp thành phần ni
ống. Trong trường hợp này, HMMD dương
tính vi CK7, âm tính vi TTF-1 và CK20 rất
ủng h giả thuyết u nguyên phát. Nếu u chỉ
dương tnh vi ER thôi là chưa đủ để kết luận
u có nguồn gốc vú, do không phải mọi u từ vú
đều bc l ER, và ER cũng dương tnh trong
các u nói chung, u thần kinh ni tiết từ mt số
v tr khác, như đường sinh dục nữ. Có thể
nhum thêm HMMD vi GATA3, GCDFP-15
và/hoc mammaglobin để hỗ trợ chẩn đoán [1].
Các dấu ấn HMMD khác ghi nhận sự bc
l khác nhau, tùy theo từng nghiên cu. ER
dương tnh các mc đ trong 35-54% UTBM
TKNT TB nhỏ nguyên phát vú, trong khi PR
bc l vi tỉ lệ thấp hơn. Her2/neu luôn m
tnh [1]. Trường hợp của chúng tôi, ER, PR,
HER2/neu đều âm tính, xếp vào nhóm b ba
âm tính. Chỉ số tăng sinh Ki-67, là yếu tố tiên
lượng đc lập cho thời gian sống thêm không
bệnh, rất cao trường hợp của chúng tôi. Mt
dấu ấn khác bc l rất cao là p53, dương tnh
ti trên 90% tế bào u. Mt nghiên cu chùm 19
trường hợp bệnh, giải trình tự gen thế hệ mi
cho thấy đt biến TP53 gp trong 75% số
trường hợp, c liên quan đến tiên lượng xấu
[1].
Tiếp cận điều tr cho UTBM TKNT TB
nhỏ nguyên phát vú hiện tại tương tự UTBM
khác vú, do chưa c phác đồ điều tr nào
dành riêng cho u này. Phẫu thuật cắt u hoc cắt
vú toàn b vẫn là đầu tay. Hóa tr có thể điều
tr bổ trợ, hoc tân bổ trợ ty theo giai đoạn và
đc điểm phân t của từng trường hợp bệnh.
Điều tr hormon tùy theo tình trạng thụ thể ni
tiết, không có chỉ đnh trong trường hợp của
chúng tôi [3]. Vai trò của xạ tr hiện vẫn còn
tranh cãi, mt số tác giả cho rằng xạ tr giúp cải
thiện nhất đnh thời gian sống thêm, nhưng
Hare F cho rằng vi UTBM TKNT TB nhỏ, xạ
tr hoàn toàn không mang lại lợi ích [4]. Bệnh
nhân của chúng tôi hiện tại đang tiến hành điều
tr tân bổ trợ, sau đxem xét phẫu thuật. Nhìn