Ngày nhận bài: 28-02-2025 / Ngày chấp nhận đăng bài: 18-04-2025 / Ngày đăng bài: 21-04-2025
*Tác giả liên hệ: Trần Nhật Huy. Bộ môn Phụ Sản, Đại học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. E-mail:
tranhuy@ump.edu.vn
© 2025 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
https://www.tapchiyhoctphcm.vn 157
ISSN: 1859-1779
Báo cáo Ca lâm sàng
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 28(4):157-163
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.20
Ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái
giáp và cách tiếp cận liên chuyên khoa
Trần Nhật Huy1,*
1Bộ môn Phụ Sản, Đại học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Tóm tắt
Đặt vấn đề: Ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp (PTC) là một thể bệnh lâm sàng cực kỳ hiếm
gặp. Biểu hiện lâm sàng, tiêu chuẩn chẩn đoán, phương pháp điều trị còn nhiều điều chưa rõ ràng do sự thiếu hụt về cơ
sở dữ liệu. Chúng tôi trình bày một ca lâm sàng về thể bệnh này và cho thấy sự hiệu quả của việc phối hợp các chuyên
khoa khác nhau nhằm đạt được sự tối ưu trong việc quản lý và điều trị cho bệnh nhân.
Ca lâm sàng: Bệnh nhân nữ 37 tuổi, nhập viện với khối u buồng trứng hai bên và được phẫu thuật nội soi bóc u với chẩn
đoán trước mổ là u quái trưởng thành của buồng trứng hai bên, kích thước lớn gây cảm giác trằn nặng vùng chậu. Mô
học sau phẫu thuật được xác định là ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp. Với kết quả mô học
như vậy, chúng tôi tiến hành các khảo sát liên quan tiếp theo và phát hiện một nang giáp phân loại TRADS 2 và một tổn
thương ở lách nghi ngờ là tổn thương di căn. Sự phối giữa các nhà lâm sàng về ung thư, phụ khoa, nội tiết và hình ảnh
can thiệp đã giúp đánh giá và đưa ra hướng điều trị thích hợp cho bệnh nhân. Sau khi được phẫu thuật lần hai nội soi cắt
hai phần phụ, mạc nối lớn và phân giai đoạn, bệnh nhân được theo dõi định kỳ và kết cục ngắn hạn cho thấy một kỳ
vọng rất khả quan.
Kết luận: Ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp là một thể bệnh rất hiếm trên lâm sàng, do đó
gây ra không ít bối rối cho các nhà lâm sàng khi gặp phải. Việc quản lý, nhất là các phương pháp phẫu thuật còn nhiều
tranh luận. Bên cạnh việc dựa vào các thông tin y văn sẵn có thì đánh giá bệnh nhân một cách cẩn thận, cá thể hoá
cũng như phối hợp giữa các chuyên khoa khác nhau cho thấy hiệu quả đáng mong đợi trong điều trị trước mắt và lâu
dài cho bệnh nhân.
Từ khoá: ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp; u quái giáp; tiếp cận liên chuyên khoa
Abstract
PAPILLARY THYROID CARCINOMA ARISING IN STRUMA OVARII AND A
INTERDISCIPLINARY APPROACH
Tran Nhat Huy
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
158 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.20
Objective: Papillary thyroid carcinoma (PTC) arising in struma ovarii is an extremely rare clinical disease. Clinical
manifestations, diagnostic criteria, and treatment methods remain unclear due to a lack of data. We presented a clinical
case of this disease and demonstrated the necessity of an interdisciplinary approach to achieve optimal management
and treatment for the patient.
Case presentation: A 37-year-old patient was admitted to the hospital with bilateral ovarian teratomas and underwent
laparoscopic cystectomy with a preoperative diagnosis of large mature teratoma of both ovaries, causing a feeling of
heaviness in the pelvic area. Postoperative histopathology was identified as papillary thyroid carcinoma arising in struma
ovarii; examination afterward revealed a TI-RADS 2 thyroid nodule and a lesion in the spleen suspected to be a
metastatic lesion. The collaboration between oncologists, gynaecologists, endocrinologists, and interventional
radiologists helped assessing and indicating appropriate treatment for the patient. After undergoing a second
laparoscopic surgery to remove both adnexa, omentum, and staging, the patient was monitored regularly, and the short-
term outcome showed very promising expectations.
Conclusion: Papillary thyroid carcinoma arising in struma ovarii is a very rare clinical disease, thus causing considerable
confusion for clinicians. Management, especially surgical methods, is still controversial. Based on available medical
literature, careful evaluation of the patient, individualization, and coordination between different medical specialties
show promising outcomes for the patient.
Keywords: papillary thyroid carcinoma arising in struma ovarii (PTC); struma ovarii; interdisciplinary approach
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
U quái giáp là một thể bệnh lâm sàng hiếm gặp, chiếm tỉ lệ
dưới 1% các loại u buồng trứng và dưới 2,7% các loại u quái
của buồng trứng [1]. Loại u buồng trứng này được đặc trưng
bởi thành phần mô tuyến giáp chiếm ưu thế vượt trội so với
các thành phần còn lại, tiêu chuẩn chẩn đoán mô học được
xác định khi thành phần mô tuyến giáp chiếm hơn 50% [2],
nhuộm hoá mô miễn dịch cho thấy biểu hiện dương tính với
Thyroid Transcription factor – 1 (TTF-1), Pair-Box Gene 8
(PAX8) và thyroglobulin [3]. Hầu hết các loại u quái giáp của
buồng trứng là lành tính, tuy nhiên vẫn tồn tại các thể ác tính
với tỉ lệ rất hiếm, khoảng 0,05% các loại u buồng trứng, gây
ra nhiều bối rối cho các nhà lâm sàng trong việc chẩn đoán,
quản lý và tư vấn cho bệnh nhân [4]. Trong các thể ác tính của
u quái giáp thì ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú là thể
bệnh thường gặp hơn cả. Biểu hiện về lâm sàng, hình ảnh
cũng như các chất đánh dấu sinh học bướu của thể bệnh này
hầu như không có sự khác biệt rõ ràng nào với các loại u quái
khác của buồng trứng, điều này dẫn tới rất nhiều khó khăn
cho các nhà lâm sàng. Chẩn đoán chỉ được xác lập sau phẫu
thuật khi khảo sát mô học của khối u. Chúng tôi trình bày một
ca bệnh lâm sàng ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất
phát từ u quái giáp kèm theo các tổn thương ở tuyến giáp
chính vị và nhu mô lách, đồng thời cho thấy sự phối hợp liên
chuyên khoa trong việc quản lý toàn diện và đem lại những
kết quả tốt đẹp cho bệnh nhân mắc thể bệnh lâm sàng hiếm
gặp này.
2. BÁO CÁO CA
Bệnh nhân nữ, 37 tuổi, para 2012, với hai lần sinh thường
và một lần phá thai nội khoa trước đó, không kèm theo vấn
đề gì bất thường. Các tiền căn về bệnh lý nội, ngoại khoa
trước đó cũng bình thường. Bệnh nhân ngừa thai với dụng cụ
tử cung chứa đồng, Tcu, được 8 năm nay, kinh nguyệt đều,
hành kinh bình thường. Bệnh nhân đi khám sức khoẻ vì thỉnh
thoảng thấy căng trằn vùng bụng dưới và phát hiện u buồng
trứng hai bên nghĩ là u quái trưởng thành dựa vào các đặc
điểm điển hình trên siêu âm. Khám lâm sàng ghi nhận buồng
trứng hai bên có khối u kích thước lần lượt bên phải 10x6 cm,
và bên trái 4x5 cm, di động, trơn láng, giới hạn rõ, không đau.
Các chất đánh dấu sinh học bướu ghi nhận kết quả bình
thường với Alpha Fetoprotein 1 IU/mL, CA125 14,4 IU/mL,
Beta-hCG < 0,2 mIU/mL, HE4 34,5pmol/L. Với các khảo sát
thường quy trước mổ trong giới hạn bình thường, bệnh nhân
được phẫu thuật nội soi bóc khối u buồng trứng hai bên, quá
trình bóc khối u nguyên vẹn, người bệnh được xuất viện trong
cùng ngày phẫu thuật.
Sau phẫu thuật, chẩn đoán được xác định dựa vào kết quả
mô học là ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ
u quái giáp bên phải và u quái trưởng thành ở buồng trứng
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.20 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 159
bên trái. Các khảo sát để đánh giá, quản lý một bệnh nhân ung
thư buồng trứng được tiến hành ngay sau đó. Siêu âm 2D
tuyến giáp ghi nhận một nhân giáp ở thuỳ trái kích thước 7x4
mm, phản âm hỗn hợp, giới hạn rõ, bờ đều, trục ngang, được
phân loại TI-RADS 2. CT Scan ngực không ghi nhận hình
ảnh bất thường, tuy nhiên CT Scan bụng lại nghi nhận các tổn
thương bắt thuốc kém rải rác ở lách với kích thước 12 mm,
nghi ngờ là tổn thương di căn. Chức năng tuyến giáp cũng
được khảo sát với kết quả bình thường TSH 1,9 mIU/L, FT4
10,5Pmol/L. Các bác sĩ ung bướu được tham vấn để đánh giá
tổn thương ở tuyến giáp, bác sĩ chuyên về hình ảnh can thiệp
được mời để đánh giá và can thiệp tổn thương ở lách. Sau khi
thống nhất giữa các chuyên khoa, chúng tôi quyết định nhân
giáp TI-RADS 2 sẽ được tiếp tục theo dõi định kỳ qua lâm
sàng và siêu âm, tổn thương lách sẽ được sinh thiết dưới
hướng dẫn của siêu âm, người bệnh cũng được tư vấn về các
biện pháp can thiệp sau đó. Kết quả mô học sau sinh thiết tổn
thương ở lách là u lành mạch máu. Người bệnh được phẫu
thuật nội soi cắt phần phụ hai bên, cắt mạc nối lớn, sinh thiết
phúc mạc, phân giai đoạn ung thư và sử dụng nội tiết thay thế
sau phẫu thuật. Bệnh nhân sau phẫu thuật được theo dõi định
kỳ và không thêm can thiệp nào khác. Ở các thời điểm 3 tháng,
6 tháng sau phẫu thuật ghi nhận sức khoẻ của bệnh nhân ổn
định, không phát hiện bất kỳ tổn thương nào khác trên lâm
sàng cũng như hình ảnh. Toàn bộ quá trình thăm khám, chẩn
đoán hình ảnh, xét nghiệm, chẩn đoán mô học và phẫu thuật
bệnh nhân đều được thực hiện tại bệnh viện Đại học Y Dược
Thành phố Hồ Chí Minh (Hình 1-6).
Hình 1. Siêu âm thang xám khối u buồng trứng trái, phản âm hỗn
hợp với các thành phần phản âm dày xen kẽ các dải phản âm
sáng
Hình 2. Siêu âm thang xám khối u buồng trứng phải, phản âm
hỗn hợp với các thành phần phản âm dày xen kẽ các dải phản
âm sáng
Hình 3. Khối u buồng trứng phải qua phẫu thuật nội soi
Hình 4. Mạc nối lớn trơn láng qua phẫu thuật nội soi
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
160 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.20
Hình 5. Mô học ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp, thượng mô tuyến giáp tăng sản tạo nhú có trục liên
kết mạch máu, nhân lớn, sáng, trong nhân chứa thể vùi. Nhuộm Hematoxylin & Eosin, độ phóng đại 100x và 400x
Hình 6. Tổn thương khu trú ở thuỳ trái tuyến giáp với phản âm hỗn hợp kích thước 7x4 mm
3. BÀN LUẬN
Về chẩn đoán trước mổ; ung thư biểu mô tuyến giáp dạng
nhú xuất phát từ u quái giáp (PTC) hầu như không được chẩn
đoán trước mổ vì biểu hiện lâm sàng, các xét nghiệm về hình
ảnh, hay các chất đánh dấu sinh học bướu đều không đặc hiệu
[5,6]. Phần lớn bệnh nhân sẽ được chỉ định mổ như một
trường hợp u quái thông thường của buồng trứng, có thể kèm
theo các triệu chứng khó chịu như trằn nặng bụng, hay một
khối u ở vùng chậu. Vẫn có những trường hợp khối u ở buồng
trứng kèm theo các dấu hiệu gợi ý cho u quái giáp như bệnh
nhân có biểu hiện cường giáp, dịch ổ bụng hay huyết khối
tĩnh mạch sâu, tuy nhiên những trường hợp này là rất hiếm
gặp [6]. Trong ca lâm sàng được trình bày, bệnh nhân phát
hiện bệnh do cảm giác trằn nặng vùng bụng dưới, ngoài ra,
không có biểu hiện bất thường gì khác trên lâm sàng. Hình
ảnh siêu âm ghi nhận khối u buồng trứng hai bên với kích
thước 10x6 cm bên phải và 4x3 cm bên trái, các tính chất trên
hình ảnh gợi ý cho u quái trưởng thành của buồng trứng, các
chất đánh dấu sinh học bướu cũng không phát hiện gì bất
thường. Phẫu thuật được tiến hành sau đó khi có sự tham vấn
và cùng quyết định giữa bác sĩ lâm sàng phụ khoa và người
bệnh, với chẩn đoán trước mổ là u quái trưởng thành ở buồng
trứng hai bên to, gây trằn nặng vùng chậu, phẫu thuật nội soi
bóc u buồng trứng hai bên.
Chẩn đoán được xác định sau đó là ung thư biểu mô tuyến
giáp dạng nhú xuất phát từ u quái giáp bên phải, u quái trưởng
thành ở buồng trứng bên trái, dựa vào các tính chất trên mô
học. Về đại thể, khối u bên phải chia thành nhiều thuỳ, có
vách mỏng, mặt cắt màu vàng, chứa chất dạng keo, có vùng
đặc kích thước 1,5 cm x 1 cm. Khối u bên trái dạng nang,
vách mỏng, bên trong chứa mô bã, lông, tóc. Vi thể mô u bên
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.20 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 161
phải có thượng mô tuyến giáp tăng sản tạo nhú có trục liên
kết mạch máu, nhân lớn, sáng, trong nhân chứa thể vùi, bên
trái hiện diện biểu mô da gồm các lớp tế bào gai, phần phụ
da, tuyến giáp, mô mỡ lành tính. Ung thư biểu mô tuyến giáp
dạng nhú xuất phát từ u quái giáp buồng trứng là một thể bệnh
rất hiếm, chẩn đoán mô học của nó được dựa vào những tiêu
chẩn đoán của ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú của tuyến
giáp chính vị, và việc áp dụng những tiêu chuẩn này có thể
vẫn còn tranh luận [2], dù mô học của ung thư biểu mô tuyến
giáp dạng nhú từ tuyến giáp chính vị là rõ ràng và thống nhất.
Hơn nữa, Devaney K cũng báo cáo 13 ca chẩn đoán là PTC
xuất phát từ buồng trứng sử dụng tiêu chuẩn của PTC từ tuyến
giáp chính vị và chỉ thật sự 1 trong số những ca đó cho thấy
có đặc tính sinh học ác tính là phát triển xâm lấn ra khỏi buồng
trứng [7]. Tuy nhiên, vì các trường hợp PTC từ buồng trứng
còn quá ít, nên hiện thời các báo cáo ca hay loạt ca đều sử
dụng tiêu chuẩn chẩn đoán của PTC từ tuyến giáp chính vị.
Theo đó, hình ảnh nhân tế bào lớn, sáng, chồng lấn lên nhau,
chứa thể vùi, màng nhân không đều là tương đối điển hình để
xác lập chẩn đoán [2]. Trong một số trường hợp khi chẩn đoán
không rõ ràng hoặc cần thêm thông tin hỗ trợ thì việc nhuộm
hoá mô miễn dịch với TTF-1, Thyroglobulin cũng cho thấy
sự hữu ích đáng kể [8,9]. Ung thư biểu mô tuyến giáp dạng
nhú xuất phát từ u quái buồng trứng là một thể bệnh cực kỳ
hiếm trên lâm sàng. Về mặt chẩn đoán, các dấu hiệu, triệu
chứng của thể bệnh này, ngay cả với hình ảnh học, chất đánh
dấu sinh học bướu đều không đặc hiệu. Thậm chí, phần lớn
các bệnh nhân này sẽ có những biểu hiện gần như giống hoàn
toàn với một bệnh nhân có u quái buồng trứng trưởng thành.
Do đó, vai trò của bác sĩ giải phẫu bệnh trong việc chẩn đoán
mô học với phương pháp nhuộm Hematoxylin & Eosin,
nhuộm hoá mô miễn dịch với TTF-1 là cực kỳ quan trọng. Có
thể nói đây là những phương tiện gần như là duy nhất giúp
các lâm sĩ lâm sàng có thể chẩn đoán và quản lý những bệnh
nhân với thể bệnh cực kỳ hiếm này. Về mặt sinh học phân tử,
các đột biến gen BRAF, HRAS và NRAS gần đây cũng được
nhắc tới nhiều hơn trong y văn [10]. Ở một số trường hợp,
việc phân biệt giữa u quái giáp lành tính và ác tính gặp rất
nhiều khó khăn về mô học, do vỏ bao ở các thể lành tính
không phải lúc nào cũng rõ ràng gây khó khăn trong việc phân
biệt chúng với các thể xâm lấn ác tính. Hơn nữa, nhân tế bào
đôi khi có những biến đổi được gọi là “giống ung thư biểu mô
tuyến dạng nhú” càng gây thêm khó khăn về mặt chẩn đoán.
Trong một báo cáo 14 ca được xác định là u quái giáp lành
tính, không có ca bệnh nào ghi nhận đột biến BRAF hay RAS.
Trong khi đó, với 17 ca u quái giáp ác tính thì 29% ghi nhận
đột biến BRAF, đặc biệt với các thể điển hình của ung thư
biểu mô tuyến giáp dạng nhú xuất phát từ u quái buồng trứng
thì đột biến BRAF ghi nhận ở tất cả các trường hợp [11]. Đối
với đột biến RAS thì Sobrinho-Simões M cũng ghi nhận 43%
các trường hợp được chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến giáp
dạng nhú điển hình [12].Trong các thể di căn xa của u quái
giáp ác tính thì có khoảng 35% trường hợp cho thấy tái phát
sau đó, nhưng các tiêu chuẩn, đặc tính để tiên lượng bệnh thì
chưa rõ ràng, do đó bên cạnh việc giúp ích về mặt chẩn đoán,
các đột biến BRAF, RAS gần đây cũng được ghi nhận và kỳ
vọng có thể giúp ích cho mặt tiên lượng, tuy nhiên cần phải
có thêm nhiều khảo sát, nghiên cứu thêm về vấn đề này.
Cần chú ý, bên cạnh ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú
xuất phát từ u quái giáp thì một dạng ác tính khác ít gặp hơn
nữa của u quái giáp là ung thư biểu mô dạng nang biệt hoá
cao cũng được ghi nhận. Chẩn đoán thể này thường khó khăn
hơn với những đặc điểm tổn thương xâm nhập vào các mô
xung quanh ngoài buồng trứng, xâm nhập mạch máu, hoặc di
căn đồng thời thiếu vắng các hình ảnh mô học điển hình của
ung thư biểu mô tuyến giáp dạng nhú [6].
Việc quản lý bệnh nhân ung thư biểu mô tuyến giáp dạng
nhú xuất phát từ u quái giáp là một thách thức thật sự. Hiện
nay vì số ca bệnh còn ít, hoàn toàn thiếu các nghiên cứu lâm
sàng có giá trị cao và các hướng dẫn điều trị nên việc quản lý
tuỳ thuộc vào từng bệnh nhân và bệnh cảnh cụ thể. Phẫu thuật
vẫn là biện pháp điều trị chính cho nhóm bệnh này, đi từ phẫu
thuật bảo tồn như bóc khối u ở buồng trứng đối với các tổn
thương tại chổ, không có bằng chứng xâm lấn vỏ bao hay di
căn xa cho đến phẫu thuật cắt phần phụ một bên, hai bên, cắt
tử cung, cắt mạc nối lớn, và có thể kèm theo cắt trọn tuyến
giáp và điều trị tiếp theo với iode phóng xạ [13,14]. Xạ trị
ngoài hay hoá trị cũng có thể được sử dụng cho các trường
hợp di căn sau đó. Đối với bệnh nhân của chúng tôi, nữ, 37
tuổi, hai con, sau khi xác định chẩn đoán, cũng như thực hiện
các khảo sát cần thiết nhằm đánh giá giai đoạn bệnh, tìm các
tổn thương thứ phát bên ngoài buồng trứng, bao gồm các
đánh giá ở tuyến giáp, ổ bụng, ngực, chúng tôi xác định bệnh
còn khu trú ở buồng trứng. Quyết định được đưa ra là phẫu
thuật nội soi cắt phần phụ hai bên, cắt mạc nối lớn kèm sinh
thiết phúc mạc rãnh đại tràng hai bên và sử dụng nội tiết thay
thế cho bệnh nhân sau mổ. Theo dõi ngắn hạn sau mổ cho
thấy sức khoẻ của bệnh nhân ổn định và không cần thêm điều
trị bổ trợ gì khác. Việc chỉ cắt phần phụ bên phải hay cắt cả