Viêm gan A
Viêm gan A là một bệnh nhiễm trùng gan lây nhiễm cao do virus viêm
gan A (HAV) gây nên. Mặc dù thường không nặng như các loại viêm gan
virus khác, viêm gan A có thể ảnh hưởng tới chức năng gan. Điều này rõ rệt
vì gan có hàng trăm nhiệm vụ cần thiết cho sức khỏe và sự sống.
Bạn dễ bị nhiễm viêm gan A từ thực phẩm hay nước bị ô nhiễm hoặc
tiếp xúc gần với người bị bệnh ngay cả khi người đó không có biểu hiện của
bệnh. Một số người bị bệnh mà không bao giờ có dấu hiệu và triệu chứng,
nhưng những người khác có thể cảm thấy họ bị cúm nặng.
Những trường hợp viêm gan A nhẹ không cần điều trị, và phần lớn số
người bị bệnh hồi phục hoàn toàn mà không tổn thương gan vĩnh viễn.
Không giống viêm gan B và C, viêm gan A không tiến triển thành viêm gan
mạn hoặc xơ gan, cả 2 bệnh đều nguy hiểm đến tínhmạng.
Vệ sinh tốt, bao gồm thường xuyên rửa sạch tay là một trong những
cách tốt nhất để phòng tránh viêm gan A. Vaccin hiệu quả có thể được dùng
cho những người có nhiều nguy cơ nhất.
Dấu hiệu và triệu chứng
Một số người có thể bị viêm gan A và không bao giờ có dấu hiệu và
triệu chứng. Đặc biệt, trẻ nhỏ thường bị bệnh nhẹ, nhưng các triệu chứng ở
trẻ lớn và người lớn thường nặng hơn. Thông thường, bạn nhiễm virus tới 3
tuần trước khi tiến triển bệnh. Khi xuất hiện dấu hiệu và triệu chứng, chúng
thường đến đột ngột và bạn có thể nhầm lẫn với cúm đường ruột (viêm dạ
dày-ruột). Các triệu chứng bao gồm:
Mệt mỏi
Buồn nôn và nôn
Đau hoặc khó chịu bụng, nhất là ở vùng gan bên phải dưới
mạng sườn.
Ăn không ngon miệng
Sốt nhẹ
Vàng da và trắng mắt (bệnh vàng da). Không phải tất cả những
người bị viêm gan A đều vàng da. Bệnh xuất hiện khi gan của bạn không thể
loại bỏ chất cặn bã của các tế bào hồng cầu già (bilirubin) khỏi máu. Cuối
cùng, nồng độ bilirubin tăng dần và tích tụ trên da, gây vàng da.
Đau cơ
Ngứa
Bạn sẽ có nhiều năng lượng hơn sau khi các triệu chứng biến mất, và
gan của bạn có thể lành hoàn toàn trong 1-2 tháng. Khoảng 15% số người bị
viêm gan A bị tái phát trong 6-9 tháng.
Nguyên nhân
Gan của bạn ở bên phải bụng, phía dưới của mạng sườn. Nó có hơn
500 chức năng, bao gồm các quy trình của phần lớn các chất dinh dưỡng
được hấp thu từ ruột, loại bỏ các thuốc, rượu và các chất có hại khác khỏi
dòng máu và sản sinh mật là dịch màu xanh được chứa trong túi mật giúp
tiêu hóa mỡ. Gan của bạn cũng sản sinh cholesterol, các yếu tố đông máu và
một số protein.
Vì những phức tạp của gan và sự tiếp xúc của nó với quá nhiều chất
độc, gan rất dễ bị bệnh tấn công. Nhưng gan có khả năng tái sinh đến kinh
ngạc nó có thể tự lành bằng cách thay thế hoặc hồi phục tế bào bị tổn
thương. Nó cũng được hình thành để những tế bào khỏe tiếp quản chức năng
của tế bào bị tổn thương, vô hạn định hoặc cho tới khi đã hồi phục tổn
thương. Mặc dù điều này, gan của bạn dễ bị nhiều bệnh, bao gồm viêm gan
virus.
Virus viêm gan A là 1 trong 6 chủng viêm gam virus mới được phát
hiện các chủng khác là B, C, D, E và G. Các chủng khác nhau về mức độ
nặng của bệnh và đường lây.
HAV thường lây truyền qua đường phân-miệng. Điều đó có nghĩa là
một người nào đó có virus sờ vào thức ăn bạn ăn mà không rửa tay sau khi
đi vệ sinh. Bạn cũng có thể nhiễm virus qua việc uống nước bị ô nhiễm, ăn
sống động vật có vỏ từ nước bị ô nhiễm bởi chất thải hoặc tiếp xúc gần với
người bị bệnh ngay cả khi người đó không có dấu hiệu và triệu chứng. Trong
thực tế, bệnh dễ lây nhất trước khi xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng.
Yếu tố nguy cơ
Khoảng 1/3 số người Mỹ có kháng thể với HAV, có nghĩa là họ đã
tiếp xúc với virus một vài lần trong cuộc đời. Bạn có thể tăng nguy cơ nếu
bạn:
Đi du lịch hoặc làm việc ở vùng có tỷ lệ viêm gan A cao. Các
vùng này gồm nhiều nước ở châu Phi, châu Á, Ấn Độ, Trung Mỹ và Nam
Mỹ. Bạn có nguy cơ ngay cả khi bạn ở các khách sạn đắt tiền và rất cẩn thận
về những gì bạn ăn.
Sống ở vùng người Mỹ gốc Ấn Độ, Alaska hoặc các cộng đồng
khác là những nơi thiếu các dịch vụ công cộng thường bùng phát viêm gan
A.
Là người đồng tính luyến ái hoặc người lưỡng tính.
Làm việc tại viện nghiên cứu, nơi bạn có thể tiếp xúc với virus.
Bị bệnh máu khó đông hoặc dùng yếu tố đông máu để điều trị
bệnh khác. Ở số ít trường hợp, viêm gan A có thể lây truyền qua truyền máu.
Thông thường, người chế biến thức ăn, nhân viên y tế và trẻ đi nhà trẻ
không có nguy cơ cao nhiễm HAV. Mặc dù đôi khi các đợt bùng phát viêm
gan A xuất hiện ở nhà trẻ, bệnh có thể phòng tránh được nếu vệ sinh tốt.
Sàng lọc và chẩn đoán
Hãy đến khám bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng viêm gan A hoặc cho
rằng bạn có thể đã tiếp xúc với virus. Các xét nghiệm có thể chẩn đoán chính
xác liệu bạn có nhiễm bệnh hay không.
Ở một số trường hợp, bác sĩ có thể kiểm tra lượng bilirubin trong máu.
Bình thường gan chuyển hóa chất cặn bã này của tế bào hồng cầu già và bài
tiết nó vào nước tiểu. Nhưng viêm gan gây cản trở khả năng gan chuyển hóa
bilirubin, làm tăng nồng độ trong máu. Bác sĩ cũng có thể xem xét nồng độ
enzym aminotransferase cao trong máu, được giải phóng khi gan bị tổn
thương.
Mặc dù cả 2 xét nghiệm này có thể cho thấy sự hiện diện của viêm
gan, cần xét nghiệm máu được gọi là định lượng phóng xạ miễn dịch để xác
định chính xác loại viêm gan bạn mắc. Xét nghiệm này phát hiện kháng thể
của hệ miễn dịch được hình thành khi đáp ứng với kháng nguyên là protein
duy nhất của virus đặc trưng này. Kháng thể có thể không xuất hiện nhiều
tuần hoặc thậm chí nhiều tháng sau khi bị viêm gan, vì vậy xét nghiệm quá
sớm có thể cho kết quả âm tính giả.
Ngoài ra, bạn vẫn có kháng thể ngay cả khi đã hồi phục. Với lý do đó,
sự hiện diện của một vài kháng thể không nhất thiết dự báo bệnh đang hoạt
động.
Biến chứng
Ở phần lớn các trường hợp viêm gan A, gan lành hoàn toàn trong 1-2
tháng mà không bị tổn thương kéo dài. Hơn nữa, virus không tồn tại trong
cơ thể khi bạn đã hồi phục. Người cao tuổi và người bị các bệnh khác như
suy tim sung huyết, tiểu đường và thiếu máu có thể chậm hồi phục và làm
bệnh nặng hơn.
Ở số ít trường hợp, viêm gan nhanh một bệnh đe dọa tính mạng gây
suy gan có thể xảy ra. Nguy cơ đặc biệt cao ở những người bị bệnh gan mạn
tính hoặc ghép gan.
Ngoài ra, một vài nghiên cứu cho thấy viêm nhiễm do viêm gan A có
thể làm cứng động mạch (xơ vữa động mạch) dần dần hình thành các chất
lắng đọng cứng ở động mạch.
Điều trị
Không có phác đồ điều trị đặc trưng cho viêm gan A. Thay vào đó,
vấn đề quan trọng là đảm bảo dinh dưỡng thích hợp và tránh tổn thương gan
vĩnh viễn. Nếu bạn bị buồn nôn, ăn nhẹ trong cả ngày thay cho 3 bữa chính.
Thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như súp hoặc nước xốt, sữa chua và bánh mì
nướng có thể là những thức ăn được ưa chuộng nhất. Bạn cũng có thể thấy
dung nạp thức ăn vào buổi sáng tốt hơn những thời điểm khác trong ngày.
Ngay sau khi được chẩn đoán viêm gan A, hãy nói với bác sĩ về bất cứ
thuốc nào bạn dùng, bao gồm những thuốc bạn mua không cần kê đơn. Bác
sĩ có thể khuyên ngừng hoặc thay một số thuốc trong số đó. Ngoài ra, tránh
uống rượu trong giai đoạn cấp của bệnh. Ngay cả khi bạn đã hồi phục,
không được dùng đồng thời rượu và acetaminophen (Tylenol, các thuốc
khác), có thể gây tổn thương gan ngay cả những người không bị viêm gan.
Phòng tránh
Viêm gan A rất dễ lây. Phòng tránh lây lan virus bao gồm bảo vệ cả
bạn và những người khác khỏi bị bệnh.
Bảo vệ bạn
Các biện pháp dưới đây có thể giúp bảo vệ bạn khỏi nhiễm HAV:
Dùng globulin miễn dịch hoặc vaccin viêm gan. Cách tốt nhất
để bảo vệ bạn là tiêm globulin miễn dịch để tạo kháng thể hoặc vaccin viêm
gan. Globulin miễn dịch tạo ra sự bảo vệ trong thời gian ngắn, trong khi
vaccin viêm gan có thể bảo vệ bạn tới 20 năm. Cục Quản lý Thuốc và Thực
phẩm (FDA) đã phê chuẩn vaccin đầu tiên đối với viêm gan A vào giữa
những năm 1990. Những vaccin này Havrix và Vaqta chứa các dạng HAV
bất hoạt và an toàn cho trẻ trên 2 tuổi cũng như hầu hết người lớn, bao gồm
những người có hệ miễn dịch bị tổn thương. Trẻ có nguy cơ dưới 2 tuổi nên
dùng globulin miễn dịch. Vaccin chỉ gây ít dụng phụ, mặc dù đôi khi phản
ứng dị ứng có thể xảy ra. Vì phải cần 4 tuần để vaccin có tác dụng, tiêm một
mũi globulin miễn dịch nếu bạn sẽ đi du lịch vào vùng có nguy cơ cao trước
khi bạn được miễn dịch đầy đủ. Ngoài ra, dùng một mũi bổ trợ trong 6-12
tháng.
Tháng 5/2001, FDA đã phê chuẩn vaccin viêm gan khác, Twinrix.
Twinrix bảo vệ cho những người từ 18 tuổi khỏi cả HAV và virus viêm gan
B (HBV). Các nghiên cứu cho thấy Twinrix có hiệu quả như vaccin HAV và
HBV riêng biệt. Các dụng phụ thường nhẹ, bao gồm đau ở vị trí tiêm, đau
đầu và mệt mỏi. Các triệu chứng này sẽ mất đi trong 48 giờ.
Nếu bạn có nguy cơ cao bị viêm gan A và không có bảo hiểm y tế,
hãy nói cho phòng y tế của bang hoặc tỉnh. Ở phần lớn các vùng, có thể
được dùng vaccin miễn phí hoặc giá rẻ.
Nếu bị viêm gan A, bạn không cần tiêm phòng vì bạn đã có kháng thể
bảo vệ. Tuy nhiên, những kháng thể này không bảo vệ bạn khỏi các dạng
khác của viêm gan.
Phòng ngừa an toàn cho những người đi du lịch thế giới. Nếu
đi du lịch tới những vùng bùng phát viêm gan, bạn có thể phòng tránh nhiễm
bệnh bằng cách gọt vỏ và rửa tất cả hoa quả tươi và rau và bằng cách tránh
ăn thịt hoặc cá sống hay nấu chưa chín. Đảm bảo uống nước đóng chai và
tránh cho đá vào đồ uống. Nếu nước đóng chai không thể dùng được, đun
nước vòi trong ít nhất 10 phút trước khi uống. Không nên quên dùng nước
đã đun sôi để đánh răng.
Vệ sinh tốt. Đơn giản là rửa rạch tay và có thể giúp bảo vệ bạn
khỏi nhiễm nhiều loại virus và vi khuẩn. Rửa sau khi đi vệ sinh, trước khi
chế biến món ăn hoặc ăn, và sau khi thay tã cho con. Ngoài ra, không dùng
chung khăn tắm, đồ dùng khi ăn hoặc bản chải đánh răng.
Bảo vệ những người khác
Nếu bị viêm gan A, các cách dưới đây có thể giúp bạn ngăn ngừa lây
truyền virus sang người khác:
Nếu bạn là người quan hệ tình dục đồng tính hoặc lưỡng tính,
tránh quan hệ tình dục. Vì HAV có thể lây truyền qua quan hệ tình dục
miệng-hậu môn và ngón tay-hậu môn, cần dùng bao cao su để bảo vệ cho
bạn tình của bạn.
Rửa tay cẩn thận sau khi đi vệ sinh. Rửa mạnh ít nhất 10 giây
và dội nước kỹ. Nếu có thể, lau khô tay bằng khăn tắm dùng một lần.
Dùng đồ dùng cho bữa ăn sạch. Giữ cho các đồ dùng ăn riêng
với đồ của những người khác trong gia đình. Rửa sạch đồ dùng ăn và đĩa
trong chậu rửa bát hoặc với nhiều nước nóng và nước rửa bát.
Không chuẩn bị thức ăn cho người khác khi bạn đã nhiễm bệnh.
Bạn có thể dễ dàng truyền bệnh có khả năng lây nhiễm cao sang người khác.
Thuốc bổ sung và thay thế
Ở châu Âu, cây kế sữa (Silybum marianum) được dùng hàng thế kỷ để
điều trị vàng da và các rối loạn gan khác. Hiện nay, các nghiên cứu khoa học
xác nhận rằng thành phần chủ yếu của cây kế sữa, silymarin, có thể giúp
lành vết thương và tái tạo lại gan. Silymarin kích thích sản sinh các enzym
chống oxy hóa giúp gan trung hòa độc tố. Nó cũng tăng sản sinh các tế bào
gan mới và có thể cải thiện sẹo nghiêm trọng trong xơ gan. Nhưng mặc dù
cây kế sữa có thể giúp ích cho gan, nó không thể chữa khỏi viêm gan, và
không bảo vệ bạn khỏi nhiễm virus.
Cây kế sữa được dùng ở dạng viên nang hoặc chiết xuất không có
rượu. Hãy đến khám bác sĩ trước khi dùng thảo dược này hoặc bất cứ thảo
dược nào khác để chắc chắn nó không tương tác với các thuốc khác bạn
đang dùng.
