vietnam medical journal n01 - APRIL - 2020
172
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Mai Xuân Anh, Huỳnh Văn Minh, Nguyễn Tá
Đông (2017), "Giá trị của NT-proBNP trong chẩn
đoán tăng áp lực tâm thu động mạch phổi và suy
giảm chức năng tâm thu thất phải ở bệnh nhân
hẹp van hai lá", Tạp chí Tim mạch học Việt Nam,
Số 79, tháng 7 năm 2017.
2. Phạm Mạnh Hùng, (2019), "Lâm sàng Tim
mạch học".
3. Trần Lâm, (2014), "Sử dụng SILDENAFIL trong
điều trị tăng áp phổi ở bệnh nhân suy tim trái mạn
tính", Tạp chí Tim mạch học Việt Nam, Số 68,
tháng 9 năm 2014.
4. Võ Thị Đoan Thục, Huỳnh Văn Minh, (2010),
"Hiệu quả của sildenafil trong tăng áp động mạch
phổi", Tạp chí Tim mạch học Việt Nam, Số 56,
tháng 12 năm 2010.
5. Kilickesmez KO, Ozkan AA, Abaci O (2011),
"Serum N-Terminal Brain Natriuretic Peptide
Indicates Exercise Induced Augmentation of
Pulmonary Artery Pressure in Patients with Mitral
Stenosis", Echocardiography, 28(1), pp.8 - 14.
6. Nazzareno Galie et al, (2016), "2015 ESC/ERS
Guidelines for the diagnosis and treatment of
pulmonary hypertension", European Heart Journal,
37, 67–119.
7. Stylianos A. Pyxaras, et al, (2011), "
Echocardiographic evaluation of systolic and mean
pulmonary artery pressure in the follow-up of
patients with pulmonary hypertension ", European
Journal of Echocardiography 12, 696–701.
8. Wafa A A, Eid M. Daoud, et al (2015),
“Correlation Between N-terminal Pro Brain Natriuretic
Peptide and Right Ventricular Performance Measured
by Doppler Echocardiography after Successful
Percutaneous Balloon Mitral Valvuloplasty”, Research
Journal of Cardiology, 8 | Issue: 1 | Page No.: 1-11.
XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ TIÊN ĐOÁN DƯƠNG CỦA XÉT NGHIỆM TIỀN SINH
KHÔNG XÂM LẤN NIPT TriSure TRONG THỰC HÀNH LÂM SÀNG
Đỗ Thị Thanh Thủy1, Lâm Vĩnh Niên4, Vũ Trần Hoài Hân2,
Nguyễn Vạn Thông3, Võ Thanh Bình2, Lê Thị Kim Oanh2,
Trần Đông Hòa2, Đào Thị Hồng Thúy2, Phạm Thị Hồng Anh2,
Vũ Hoàng Giang2, Nguyễn Kiều Ngc Trinh2, Nguyễn Thị Thanh Thanh2,
Nguyễn Lưu Hồng Đăng2, Tăng Hùng Sang2, Nguyễn Hữu Nguyên1,2,
Trương Đình Kiệt1, Cao Văn Thịnh5, Giang Hoa1,2, Nguyễn Hoài Nghĩa4.
TÓM TẮT45
Đặt vấn đề: NIPT (Non-Invasive Prenatal Testing)
là một phương pháp sàng lọc tiền sản không xâm lấn,
phát hiện một số các lệch bội nhiễm sắc thể phổ biến
có độ nhạy và độ đặc hiệu rất cao (>99%) nên giúp
giảm tỉ lệ âm tính giả, giảm tỉ lệ dương tính giả, cũng
như giảm tỉ lệ xét nghiệm chẩn đoán xâm lấn gây
nguy cơ sẩy thai. Chính vì vậy NIPT đã và đang nhanh
chóng được tích hợp vào các chương trình chăm sóc
thai sản. Đến nay rất nhiều bằng chứng chứng minh
được NIPT có thể dần thay thế các chương trình tầm
soát trước sinh thông thường khác trong tầm soát các
hội chứng Down, Edwards và Patau ngay khi thai mới
được 9-10 tuần tuổi. Trong thực hành lâm sàng hiện
nay, để tư vấn các thai phụ có NIPT dương tính, các
bác sĩ cần nắm được giá trị tiên đoán dương của loại
1Viện Di truyền Y học
2Công ty Giải pháp gen
3Bệnh viện Hùng Vương
4Đại học Y Dược TPHCM
5Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
Chịu trách nhiệm chính: Đỗ Thị Thanh Thủy
Email: thuyprenatal@gmail.com
Ngày nhận bài: 3.2.2020
Ngày phản biện khoa học: 16.3.2020
Ngày duyệt bài: 23.3.2020
xét nghiệm này giúp tư vấn chính xác cho thai phụ
trước khi họ phải quyết định các bước tiếp theo trong
theo dõi thai kỳ. Mục tiêu: Xác định giá trị tiên đoán
dương của NIPT TriSure nhằm phát hiện sớm một số
lệch bội nhiễm sắc thể phổ biến trong thực hành lâm
sàng. Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu. Dữ liệu
của các thai phụ đơn thai có NIPT TriSure dương tính
cho một trong ba loại bất thường số lượng nhiễm sắc
thể thường gặp là T21, T18 và T13 được thu thập bao
gồm các thông tin về tuổi mẹ, cân nặng của mẹ, tuổi
thai và thông tin về kết quả chẩn đoán của các thai
phụ này với tình trạng mang thai bị T21, T18 và T13.
Kết quả: Từ tháng 9 năm 2017 tới tháng 9 năm
2019, có 176 trường hợp có NIPT TriSure dương tính
cho lệch bội nhiễm sắc thể T21, T18 và T13 trên tổng
số 27.500 mẫu máu được thực hiện NIPT TriSure tại
Viện Di truyền Y hoc. Các thai phụ này được tư vấn
làm xét nghiệm chẩn đoán, phát hiện được 116
trường hợp T21, 22 trường hợp T18 và 12 trường hợp
T13. Giá trị tiên đoán dương (PPV) chung của TriSure
phát hiện các bất thường số lượng nhiễm sắc thể là
94,3% và PPV của từng loại T21, T18, T13 là 96,7%,
91,6% và 80%. Kết luận: NIPT TriSure có giá trị tiên
đoán dương PPV chung cho ba loại bất thường T21,
T18, T13 là 94,3% chứng minh khả năng đáng tin cậy
của xét nghiệm sàng lọc tiền sản này trong việc phát
hiện các lệch bội nhiễm sắc thể phổ biến.
Từ khóa:
NIPT, cfDNA, cffDNA, T21, T18, T13,
TriSure, PPV
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 489 - THÁNG 4 - SỐ 1 - 2020
173
SUMMARY
DETERMINING THE POSITIVE PREDICTIVE
VALUES OF NIPT TriSure FOR DETECTION
OF THE MOST COMMON FETAL CHROMOSOME
ANEUPLOIDIES IN CLINICAL PRACTICE
Background: NIPT (Non-Invasive Prenatal
Testing) is a screening method that detects the most
common fetal autosomal chromosome aneuploidies
with very high sensitivity and specificity (> 99%), thus
helping to reduce the false-negative, the false-positive
rate as well as reduce the risk of miscarriage with
invasive diagnostic procedures. Therefore, NIPT has
been quickly integrated into maternity care programs.
Till now, a lot of evidences proves that NIPT can
replace the traditional prenatal screenings for
detection of Down, Edwards and Patau syndromes at
9 or 10 weeks of pregnancy. In current clinical
practice, physicians need to know the positive
predictive value of this test to provide accurate
counseling for pregnancies with positive NIPT before
they have to make decisions for the next steps in
pregnancy monitoring. Objective: Determine the
positive predictive value of NIPT TriSure for detection
of the most common fetal autosomal
chromosome aneuploidies in clinical practice.
Method: Retrospective study. Data of singlet
pregnant women with positive NIPT TriSure for one of
three types of abnormal autosomal
chromosome aneuploidies T21, T18 and T13 was
collected including information on maternal age,
maternal weight, gestational age and information on
the diagnostic results of these women. Results: From
September 2017 to September 2019, there were 176
cases of positive NIPT TriSure for one of abnormal
chromosome aneuploidies T21, T18 and T13 based on
totally 27,500 blood samples performed NIPT TriSure
at Medical Genetics Institute. These women were
consulted for diagnostic tests, finding out 116 cases of
T21, 22 cases of T18 and 12 cases of T13. The overall
positive predictive value (PPV) of TriSure for detection
of chromosome abnormalities of T21, T18, T13 is
94.3% and PPV for each T21, T18 and T13 are
96.7%, 91.6%, 80%. Conclusion: The NIPT TriSure
with an overall PPV for detection of chromosome
abnormalities of T21, T18, and T13 is 94.3% that
proving the reliability of this prenatal screening test
for detecting the most common fetal autosomal
chromosome aneuploidies.
Keywords:
NIPT, cfDNA, cffDNA, T21, T18, T13,
TriSure, PPV.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Sàng lọc trước sinh một số lệch bội nhiễm sắc
thể đã xuất hiện từ lâu trên toàn thế giới. Các
chương trình này có thể thực hiện ở ba tháng
đầu hay ba tháng giữa thai kỳ, tuy nhiên cho tới
nay, tỉ lệ phát hiện cũng chỉ giao động từ 65 đến
90% với tỉ lệ dương tính giả từ 5 - 7%. Nhược
điểm của các chương trình này là sẽ có khoảng
10 đến 35% số trường hợp bị âm tính giả và 5
đến 7% số trường hợp phải thực hiện lấy mẫu
xâm lấn oan phục vụ xét nghiệm chẩn đoán, dẫn
đến tăng tỉ lệ sảy thai do thủ thuật. Năm 2011,
xét nghiệm trước sinh không xâm lấn sử dụng
DNA ngoại bào trong máu mẹ hay còn gọi là
NIPD (NonInvasive Prenatal Diagnosis) ra đời.
Năm 2013, Hiệp hội di truyền và hệ gen của Mỹ
(American College of Medical Genetics and
Genomics - ACMG) lần đầu tiên tuyên bố về
chương trình này, một xét nghiệm dựa trên phân
tích DNA của thai trong máu mẹ, cho phép phát
hiện sớm một số lệch bội nhiễm sắc thể. Tuy
nhiên xét nghiệm này không chính xác 100% mà
còn có các trường hợp dương tính giả hay âm
tính giả, nên ACMG quyết định gọi loại xét
nghiệm này là xét nghiệm tầm soát hay sàng lọc
và NIPS (NonInvasive Prenatal Screening) ra đời.
Từ đó cho đến nay, NIPT (NonInvasive Prenatal
Testing) nói chung hay NIPS nói riêng đã và
đang nhanh chóng được tích hợp vào chương
trình chăm sóc thai sản. NIPT là một phương
pháp không xâm lấn, có độ nhạy và độ đặc hiệu
rất cao (>99%), vì vậy giúp giảm tỉ lệ âm tính
giả, giảm tỉ lệ dương tính giả, cũng như giảm tỉ
lệ xét nghiệm chẩn đoán xâm lấn gây nguy cơ
sẩy thai. Hiện nay, rất nhiều bằng chứng chứng
minh được NIPT có thể thay thế các chương
trình tầm soát trước sinh truyền thống khác
trong tầm soát các hội chứng Down, Edwards và
Patau ngay khi thai mới được 9-10 tuần tuổi [1].
Tuy nhiên trước đây, xét nghiệm NIPT tại Việt
nam có một số hạn chế, gồm (1) thu mẫu và gửi
sang nước ngoài để phân tích, gây kéo dài thời
gian trả kết quả và khó khăn trong việc vận
chuyển mẫu, (2) chi phí cao làm giảm khả năng
ứng dụng của xét nghiệm này, đặc biệt là tại các
quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Với
những hạn chế này, Viện di truyền Y học đã phát
triển một qui trình NIPT hoàn chỉnh và được vận
hành tại Việt Nam. 2017, NIPT TriSure ra đời với
độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm đã được
đúc kết trên tạp chí y học bà mẹ, thai nhi và trẻ
sơ sinh (Journal of Maternal-Fetal & Neonatal
Medicine 2018) [5] và tạp chí Y học TPHCM 2019
[6]. Tiếp tục khẳng định giá trị của NIPT TriSure
trên thực hành lâm sàng, chúng tôi thực hiện
nghiên cứu “xác định giá trị tiên đoán dương của
NIPT TriSure nhằm phát hiện sớm một số lệch
bội nhiễm sắc thế phổ biến trong thực hành lâm
sàng” giúp các bác sĩ sản khoa có thêm những
lựa chọn khi tư vấn sàng lọc và chẩn đoán trước
sinh phù hợp cho từng thai phụ.
Mục tiêu nghiên cứu:
Xác định giá trị tiên
đoán dương của NIPT TriSure nhằm phát hiện
sớm một số lệch bội nhiễm sắc thể phổ biến
trong thực hành lâm sàng.
vietnam medical journal n01 - APRIL - 2020
174
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu: hồi cứu. Nghiên cứu được chấp
thuận bởi hội đồng đạo đức trong nghiên cứu y
sinh học đại học Y Dược TpHCM (số 164/HĐĐĐ).
Đối tượng nghiên cứu: Dữ liệu của hơn
27.500 thai phụ mang thai có nguy cơ cao lệch
bội nhiễm sắc thể (kết quả combined test có
nguy cơ 1>1/250) đến xét nghiệm NIPT TriSure
tại Viện Di truyền Y học trong thời gian từ tháng
9/2017 đến tháng 9/2019.
Đối tượng chọn mẫu: Dữ liệu của các thai
phụ đơn thai có NIPT TriSure dương tính cho
một trong ba loại bất thường số lượng nhiễm sắc
thể thường gặp là T21, T18 và T13.
Cách tiến hành. Thu thập thông tin lâm
sàng, thông tin về xét nghiệm NIPT, thông tin
kết quả chẩn đoán của các thai phụ có TriSure
dương tính cho T21, T18 và T13.
Xử lý số liệu. Dữ liệu được lưu giữ bằng
phần mềm Excel 2010 và xử lý phân tích bằng
phần mềm STATA 13.0. Các biến số định lượng
(tuổi mẹ, tuổi thai, cân nặng của mẹ) được mô
tả bằng trung bình và độ lệch chuẩn. Độ nhạy,
độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán dương PPV được
mô tả bằng bảng 2x2 với khoảng tin cậy 95%.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Từ tháng 9 năm 2017 tới tháng 9 năm 2019,
trên tổng số hơn 27.500 mẫu máu của thai phu
được thực hiện xét nghiệm NIPT TriSure tại Viện Di
truyền Y hoc, có 176 trường hợp có NIPT TriSure
dương tính cho một trong ba loại lệch bội nhiễm
sắc thể T21, T18 và T13. Đặc điểm lâm sàng của
176 thai phụ này được thể hiện trong Bảng 1.
Bảng 1: Các đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu (n=176)
N=124
Trung bình
Độ lệch chuẩn
Giá trị nhỏ nhất
Giá trị lớn nhất
Tuổi mẹ
35,4
6,2
19
48
< 35
72 (41)*
≥ 35
104 (59)*
Tuổi thai (tuần)
13,5
3,0
9,0
17,4
Cân nặng của mẹ
52,0
6,9
37,0
73
*tần số và tỉ lệ phần trăm %
Tuổi trung bình của thai phụ 35,4 ± 6,2,
trong đó tỉ lệ thai phụ ≥ 35 tuổi chiếm 59,0%.
Cân nặng thai phụ trung bình 52,0 ± 6,9 kg.
Tuổi thai trung bình 13,5 ± 3,0 tuần.
176 thai phụ có xét nghiệm TriSure (+) bao
gồm 130 trường hợp TriSure T21 (+), 29 TriSure
T18 (+), và 17 TriSure T13 (+). Các thai phụ
này đã được tư vấn làm xét nghiệm chẩn đoán,
có 159 trường hợp thực hiện lấy gai nhau hay
chọc hút dịch ối và xét nghiệm chẩn đoán với kỹ
thuật FISH hay QF-PCR phát hiện lệch bội nhiễm
sắc thể T21, T18 và T13, 11 thai phụ sau khi
TriSure (+) đã không làm xét nghiệm chẩn đoán
và bỏ thai, chúng tôi có được thông tin qua điện
thoại thăm hỏi thai phụ, và 6 thai phụ không liên
lạc được do đổi số điện thoại hoặc không bắt
máy sau 3 lần liên lạc. Trong 159 thai phụ thực
hiện xét nghiệm chẩn đoán có 120 trường hợp
TriSure T21 (+), 24 TriSure T18 (+), và 15
TriSure T13 (+). Xét nghiệm chẩn đoán phát
hiện được 116 trường hợp T21, 22 trường hợp
T18 và 12 trường hợp T13 (bảng 2).
Bảng 2: Tóm tắt kết quả nghiên cứu của NIPT TriSure và kết quả chẩn đoán (n=176)
17 trường hợp loại trừ (gồm 11 trường hợp bỏ thai mà
không xét nghiệm chẩn đoán và 6 trường hợp mất
thông tin)
176 NIPT TriSure (+) cho T21, T18 và T13
T18
24 TriSure
T13
15 TriSure(+)
TP T21
116
FP T21
4
TP T18
22
FP
T18
TP T13
12
FP T13
3
TP (true positive): dương tính thật; FP (False positive): dương tính giả
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 489 - THÁNG 4 - SỐ 1 - 2020
175
Giá trị tiên đoán dương của TriSure phát hiện
các bất thường số lượng nhiễm sắc thể thể hiện
trong các bảng 3, 4, 5, 6 dưới đây:
Bảng 3: Giá trị tiên đoán dương của NIPT
TriSure cho T21 (n=120)
Kết quả chẩn
đoán
Tổng
T21 (+)
T21 (-)
NIPT TriSure
T21 (+)
116
4
120
PPV: 116/120 = 96,7%
Bảng 4: Giá trị tiên đoán dương của NIPT
TriSure cho T18 (n=24)
Kết quả chẩn đoán
Tổng
T18 (+)
T18 (-)
NIPT TriSure
T18 (+)
22
2
24
PPV: 22/24 = 91,6%
Bảng 5: Giá trị tiên đoán dương của NIPT
TriSure cho T13 (n=15)
Kết quả chẩn đoán
Tổng
T13 (+)
T13 (-)
NIPT TriSure
T13 (+)
12
3
15
PPV: 12/15 = 80%
Bảng 6: Giá trị tiên đoán dương của NIPT
TriSure cho T21/18/13 (n=159)
Kết quả chẩn đoán
Tổng
T21/T18/
T13 (+)
T21/T18/
T13 (-)
NIPT TriSure(+)
150
9
159
PPV: 150/159 = 94,3%
IV. BÀN LUẬN
Dân số nghiên cứu là những thai phụ có nguy
cơ cao với combinned test ở ba tháng đầu thai
kỳ đi vào xét nghiệm NIPT TriSure. Tuổi trung
bình của thai phụ 35,4 ± 6,2, trong đó tỉ lệ thai
phụ < 35 tuổi là 41% và ≥ 35 tuổi chiếm 59%.
Tỉ lệ thai phụ trên 35 tuổi trong nghiên cứu này
cao hơn so với nhiều nghiên cứu trước đây là do
trước khi làm TriSure, các thai phụ đã có nguy
cơ cao với combinned test, và một trong các yếu
tố quan trọng dẫn đến xét nghiệm combined test
có nguy cơ cao là mẹ lớn tuổi, vì vậy 59% thai
phụ ≥ 35 tuổi, trong đó 33,5% thai phụ ≥ 40
tuổi (59/176) cũng không khác biệt so với các
nghiên cứu cùng đối tượng nguy cơ cao mang
thai lệch bội nhiễm sắc thể [9].
Tuổi thai trung bình 13,5 ± 3,0 tuần. Xét
nghiệm combined test được thực hiện trong 3
tháng đầu thai kỳ, khi thai từ 11 tuần cho tới 13
tuần 6 ngày, sau khi có kết quả combined test
nguy cơ cao, các thai phụ mới được tư vấn xét
nghiệm TriSure. Vậy nên tuổi thai trung bình
13,5 ± 3,0 tuần là phù hợp. Cân nặng thai phụ
trung bình 52,0 ± 6,9kg, phù hợp với cân nặng
người Việt nam.
Trong 176 thai phụ có một trong ba loại
TriSure T21/T18/T13 dương tính, có 159 thai
phụ thực hiện xét nghiệm chẩn đoán, bao gồm
120 trường hợp TriSure T21 (+), 24 TriSure T18
(+), và 15 TriSure T13 (+). Xét nghiệm chẩn
đoán phát hiện được 116 trường hợp T21, 22
trường hợp T18 và 12 trường hợp T13. Giá trị
tiên đoán dương (PPV- Predictive Positive Value)
của từng loại bất thường nhiễm sắc thể T21,
T18, T13 và PPV chung cho cả ba loại bất
thường nhiễm sắc thể trong nghiên cứu này của
TriSure lần lượt là 96,7%, 91,6%, 80% và
94,3%. So với nhiều nghiên cứu trên thế giới,
kết quả thu được của NIPT TriSure cũng tương
đồng. Theo nghiên cứu của Karuna DE và cộng
sự [4], 73.239 thai phụ được thực hiện NIPT,
phát hiện 343 trường hợp bất thường T21, T18
và T13, kết quả chẩn đoán cho thấy giá trị tiên
đoán dương của NIPT phát hiện T21, T18 và T13
lần lượt là 96,3%, 98% và 53%. Theo Patricia
AT [8], xét nghiệm NIPT cho 85.298 thai phụ nói
chung, PPV T21, T18, T13 tương ứng 92,8%,
74,3%, 50,0% và PPV chung cho cả ba dạng
lệch bội nhiễm sắc thể là 83,5%. Giá trị PPV phát
hiện các trường hợp T21 và T18 của các nghiên
cứu tương đồng nhau và cao hơn PPV phát hiện
T13. Bất thường nhiễm sắc thể T13 có tỉ lệ lưu
hành bệnh trong dân số thấp nhất so với T21 và
T18, ngoài ra tỉ lệ dương tính giả do thể khảm
bánh nhau gặp trong T13 nhiều hơn so với T21
và T18, dẫn tới PPV của T13 thấp hơn khi so
sánh với T21 và T18 [3].
Câu hỏi ở đây là ý nghĩa của giá trị tiên đoán
dương của một xét nghiệm sàng lọc như NIPT có
tầm quan trọng như thế nào trong thực hành
lâm sàng? Như chúng ta đã biết, xét nghiệm
trước sinh không xâm lấn (NIPT) là một phương
pháp sàng lọc trước sinh mới, phát hiện cffDNA
(Cell-free fetal DNA) của thai nhi trong huyết
tương của mẹ bằng phương pháp giải trình tự
đồng loạt hàng triệu đoạn DNA cùng lúc
(massively parallel sequencing - MPS). Do sự
khác biệt về chiều dài, DNA tự do của thai nhi
(cffDNA) có thể được phân biệt với các DNA
ngoại bào (Cell-free DNA -cfDNA) có nguồn gốc
từ mẹ. Phân tích cffDNA có thể cung cấp các
thông tin giúp sàng lọc sớm về tình trạng bệnh lý
của thai, đặc biệt là các bệnh rối loạn số lượng
nhiễm sắc thể. Phương pháp này hiện nay đã
được sử dụng rộng rãi trong sàng lọc trước sinh
các lệch bội NST T21, T18, T13 sau khi nhiều
vietnam medical journal n01 - APRIL - 2020
176
nghiên cứu đã xác nhận NIPT có độ chính xác
cao và tỷ lệ dương tính giả thấp [2, 6] và do là
xét nghiệm không xâm lấn nên NIPT dễ dàng
được thai phụ chấp nhận. Bắt đầu từ năm 2012,
nhiều tổ chức quốc tế đã ban hành sự đồng
thuận hoặc các hướng dẫn về NIPT. Vào năm
2015, Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) đã
cập nhật sự đồng thuận của mình và khuyến cáo
về sử dụng NIPT trong sàng lọc trước sinh lệch
bội nhiễm sắc thể của thai nhi, tuy nhiên, các
chương trình sàng lọc trước sinh truyền thống
vẫn được ưu tiên hàng đầu; Hiệp hội Chẩn đoán
Tiền sản Quốc tế (ISPD) đề nghị áp dụng NIPT
cho những thai phụ có sàng lọc trước sinh huyết
thanh ở mức nguy cơ trung bình để giảm khả
năng chẩn đoán bị bỏ sót; Hiệp hội di truyền và
hệ gen của Hoa Kỳ (ACMG) cho rằng NIPT có thể
thay thế sàng lọc huyết thanh truyền thống [1].
Với các loại xét nghiệm sàng lọc, các nhà lâm
sàng chú ý đến các khía cạnh (1) giá trị lâm sàng
của xét nghiệm này và quan trọng hơn đó là (2)
tính hữu dụng của xét nghiệm này trên lâm
sàng. Giá trị trên lâm sàng đề cập đến việc xét
nghiệm có độ tin cậy tốt hay không trên lâm
sàng dựa vào tỷ lệ phát hiện (Detection Rate -
DR) là tỷ lệ những người có xét nghiệm dương
tính mắc bệnh trên số người có bệnh hay còn gọi
là độ nhạy (Sensitivity - Sens) và độ đặc hiệu là
tỷ lệ những người có xét nghiệm âm tính không
mắc bệnh trên số người không mắc bênh
(Specificity - SPEC); Còn tính hữu dụng lâm sàng
đề cập đến việc xét nghiệm sàng lọc có đáng tin
cậy và hữu ích cho bệnh nhân hay không, dựa
vào giá trị tiên đoán dương (Positive Predictive
Value = PPV) là tỷ lệ những người có xét nghiệm
dương tính mắc bệnh trên số người có xét
nghiệm dương tính và giá trị tiên đoán âm
(Negative Predictive Value = NPV) là tỷ lệ
những người có xét nghiệm âm tính không mắc
bệnh trên số người có xét nghiệm âm tính. Nói
một cách cụ thể hơn, độ nhạy và độ đặc hiệu
của một xét nghiệm chỉ giúp xác định độ chính
xác của phương pháp xét nghiệm sàng lọc so
với tiêu chuẩn tham chiếu, nó bị giới hạn khi sử
dụng trên lâm sàng vì chúng không thể ước
lượng được khả năng bị bệnh của từng người,
ngược lại các giá trị PPV và NPV lại có thể giúp
tiên đoán khả năng bị bệnh hay không bị bệnh
của từng người. Với xét nghiệm NIPT sàng lọc
các lệch bội nhiễm sắc thể phổ biến, giá trị tiên
đoán dương, PPV, là khả năng hay xác suất thai
phụ mang thai bị bệnh khi xét nghiệm NIPT
dương tính và giá trị tiên đoán âm, NPV, là khả
năng hay xác suất thai phụ mang thai không
mắc bệnh khi xét nghiệm NIPT âm tính. Hiệp hội
di truyền và hệ gen của Hoa Kỳ 2016 cũng đã
khuyến cáo “các phòng xét nghiệm nên cung cấp
tỉ lệ phát hiện (DR detection rate) hay còn gọi độ
nhạy, độ đặc hiệu (SPEC), giá trị tiên đoán
dương (PPV) và giá trị tiên đoán âm (NPV) của
các xét nghiệm cho từng dị tật được tầm soát“
và “không xét nghiệm NIPT cho hội chứng
Down, Edwards và Patau nếu chưa cung cấp tỉ lệ
phát hiện, độ đặc hiệu (SPEC) và giá trị tiên
đoán dương (PPV) của các XN này”[1].
Trong thực hành lâm sàng sàng lọc trước sinh
phát hiện một số lệch bội nhiễm sắc thể, các bác
sĩ phải tư vấn cho thai phụ trước và sau khi thực
hiện NIPT, một câu hỏi mà các thai phụ thường
rất quan tâm, đó là nếu xét nghiệm NIPT của tôi
dương tính hay âm tính thì khả năng mang thai
bị các di tật T21/T18/T13 của tôi như thế nào?
Để có thể trả lời các câu hỏi trên của thai phụ,
các bác sĩ cần biết được khả năng hay sác xuất
thai phụ sẽ mang thai bị lệch bội nhiễm sắc thể
là bao nhiêu khi NIPT dương tính và khả năng
hay sác xuất thai phụ mang thai không bị lệch
bội nhiễm sắc thể là bao nhiêu khi NIPT âm tính,
đó chính là dựa vào PPV và NPT của NIPT. Hiện
nay rất nhiều các loại xét nghiệm NIPT thường
được các công ty cung cấp dịch vụ quảng cáo
rằng có độ chính xác > 99%. Như chúng ta đã
biết, hầu hết (>99%) các thai phụ đều mang
thai không bị các lệch bội nhiễm sắc thể, nên khi
kết quả NIPT âm tính thì điều này đúng cho 99%
thai phụ. Tuy nhiên, khi một kết quả NIPT dương
tính, thì chắc chắn rằng khả năng thai bị lệch bội
nhiễm sắc thể sẽ không phải là 99%. Để giúp
các bác sĩ tư vấn trên lâm sàng cũng như thai
phụ được tư vấn hiểu rõ vấn đề khi kết quả NIPT
dương tính hay âm tính thì phòng xét nghiệm
phải cung cấp các thông số quan trọng nhất của
NIPT, ngoài độ nhạy và độ đặc hiệu của xét
nghiệm, thì PPV và NPV của xét nghiệm đó rất
hữu ích trong thực hành lâm sàng. Tuy nhiên độ
đặc hiệu của NIPT rất cao trong sàng lọc lệch bội
ba loại nhiễm sắc thể phổ biến T21/T18/T13 nên
giá trị tiên đoán âm (NPV) thường ít được chú ý
[1], mà người ta tập trung vào tầm quan trọng
của giá trị tiên đoán dương PPV của xét nghiệm
[7]. Đặc biệt với các thai phụ có NIPT dương tính
thì thai phụ phải đối mặt với các quyết định liên
quan đến xét nghiệm chẩn đoán xâm lấn, liên
quan đến nguy cơ sẩy thai do thủ thuật khi lấy
mẫu làm xét nghiệm chẩn đoán, bác sĩ sẽ phải
tư vấn rõ ràng, dễ tiếp thu các khả năng có thể
xảy ra để thai phụ nhận thức được những giới
hạn của xét nghiệm sàng lọc, những rủi ro và lợi