TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
419
XU HƯỚNG THAY ĐỔI THEO TUỔI VÀ GIỚI TÍNH CỦA CÁC BỆNH NHÂN
UNG THƯ GAN THEO GHI NHẬN UNG THƯ QUẦN THỂ TP. HCM
Phạm Hùng Cường1, Phạm Xuân Dũng2,
Bùi Đức Tùng2, Phạm Cao Thành3
TÓM TẮT52
Mục đích: Phân tích sự thay đổi theo tuổi và
giới tính của các bệnh nhân mới ung thư (UT)
gan theo số liệu từ Ghi nhận ung thư quần thể
TP. HCM từ năm 2003 đến 2016.
Đối tượng và phương pháp: Số liệu từ Ghi
nhận ung thư quần thể TP. HCM từ năm 2003
đến 2016, với 9.356 bệnh nhân UT gan mới,
được sử dụng. Số bệnh nhân mới UT gan theo
các nhóm tuổi và giới tính được tính để xem xét
xu hướng thay đổi của UT gan tại TP. HCM.
Kết quả: Theo Ghi nhận ung thư quần thể
TP. HCM từ năm 2003 đến 2016,
- Tuổi trung bình của các bệnh nhân UT gan
nam và nữ giới lần lượt là 58,7 (± 13) và 64,1 (±
14,4) tuổi. Tỉ số nam:nữ là 3,2.
- Các bệnh nhân trẻ (< 40 tuổi) chiếm tỉ lệ
6,6% (KTC 95%: 6,1 - 7,1%), có tỉ lệ nữ giới là
24% không khác so với nhóm tuổi còn lại.
+ Các bệnh nhân UT gan có xu hướng tăng
cả hai giới, nam tăng nhiều hơn nữ giới. Các
bệnh nhân nữ có xu hướng tăng nhẹ ở mọi lứa
tuổi, nhưng nam giới trẻ lại có xu hướng giảm.
Kết luận: Các bệnh nhân UT gan có xu
hướng tăng cả hai giới, nam tăng nhiều hơn nữ
1Đại học Y Dược TP. HCM
2Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM
3Bệnh viện Đa khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn
Chịu trách nhiệm chính: Phạm Hùng Cường
Email: phcuongvn@yahoo.com
Ngày nhận bài: 05/8/2024
Ngày phản biện: 30/8/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
giới. Tuy nhiên, các bệnh nhân UT gan tuổi trẻ
(< 40 tuổi), nam giới lại có xu hướng giảm.
Tỉ lệ bệnh nhân UT gan trẻ tại TP. HCM hiện
ở mức cao, nên cần cảnh giác khả năng bị UT
gan khi có các triệu chứng nghi ngờ ở người trẻ <
40 tuổi.
Từ khóa: ung thư gan, xu hướng thay đổi
theo tuổi, xu hướng thay đổi theo giới tính.
SUMMARY
AGE- AND GENDER-SPECIFIC
TRENDSIN INCIDENCE OF LIVER
CANCER BASED ON THE
POPULATION-BASED CANCER
REGISTRATION IN HO CHI MINH
CITY, VIET NAM
Purpose: To analyse age- and gender-
specific changes in the incidence of liver cancer
based on data of the population-based cancer
registration in Ho Chi Minh City, Vietnam from
2003 to 2016.
Materials and methods: Data from 9,356
incident liver cancer cases from the HCMC
Cancer Registry were used. New liver cancer
cases by age and gender groups were quantified
and age and gender-specific trends in liver cancer
incidence in Ho Chi Minh City from 2003 to
2016 were assessed.
Results: According to the HCMC Cancer
Registry, from 2003 through 2016,
- The mean age of men and women with liver
cancer were 58.7 (± 13) and 64.1 (± 14.4) years,
respectively. The sex ratio was 3.2:1.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
420
- Young adults (< 40-year-old) comprised
6.6% of liver cancer patients (95% CI: 6.1 -
7.1%). They had a female ratio of 24%, no
different from older patients.
- Liver cancer patients tended to have
increased growth in both sexes, with men
increasing more than women. There was a slight
increase in female patients across all age groups,
but a mild decrease in young male patients.
Conclusion: Liver cancer patients had a
tendency to have increased growth in both sexes,
with men increasing more than women.
However, there was a mild decrease in young
male patients (< 40-year-old).
Proportion of young liver cancer patients in
Ho Chi Minh City was high. Therefore, it must
consider liver cancer as a real possibility in
individuals who present with any suspicious
symptoms, even in adults less than 40-year-old.
Keywords: liver cancer, age-specific trends,
gender-specific trends, young adults.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư (UT) gan nguyên phát bao gồm
UT biểu mô tế bào gan (HCC) và UT đường
mật trong gan, trong đó đại đa số là HCC.
Các nghiên cứu về UT gan nói chung,
thường chủ yếu đề cập đến HCC.
Xuất độ HCC mới tại các nước Á châu
nhiều gấp 10 lần các nước phương Tây. Việt
Nam là một trong các quốc gia châu Á có
xuất độ chuẩn - tuổi cao nhất thế giới[1].
Xuất độ UT gan mới liên tục tăng ở các
bệnh nhân trung niên tại nhiều quốc gia
phương Tây, tuy nhiên lại có xu hướng giảm
tại nhiều nước châu Á[2]. Trong thời gian
2008 - 2018, Hàn Quốc ghi nhận số ca HCC
mới giảm dần nhưng các bệnh nhân ≥80 tuổi
lại tăng.
UT gan ở nam giới thường xảy ra ở tuổi
trẻ hơn so với nữ. Tuổi thường gặp của nam
bệnh nhân UT gan là 50 - 69[4]. Nam giới
thường bị UT gan nhiều hơn nữ với tỉ số
nam:nữ khoảng 2:1 - 3:1.3 Nam bệnh nhân
UT gan thường có liên quan đến rượu và
nhiễm virus viêm gan B (HBV), trong khi nữ
thường liên quan đến các bệnh gan do
chuyển hóa hoặc nhiễm virus viêm gan C
(HCV)[4].
Đã có nhiều nghiên cứu về tuổi và giới
tính của UT gan tại Việt Nam, nhưng cho
đến nay, vẫn chưa có nghiên cứu dựa trên số
liệu Ghi nhận UT quần thể về xu hướng thay
đổi theo tuổi và giới tính của các bệnh nhân
UT gan tại Việt Nam. Do vậy, chúng tôi thực
hiện nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Phân
tích sự thay đổi theo tuổi và giới tính của
các bệnh nhân mới ung thư gan theo số
liệu từ Ghi nhận ung thư quần thể TP.
HCM từ năm 2003 đến 2016.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Số liệu từ Ghi nhận UT quần thể TP.
HCM các năm 2003 - 2016, gồm 9.356 bệnh
nhân UT gan được sử dụng.
UT gan ở trẻ em có thể là u nguyên bào
gan (hepatoblastoma) hoặc UT biểu mô tế
bào gan (HCC). U nguyên bào gan thường
xảy ra ở trẻ 0 - 5 tuổi, còn HCC thường xảy
ra ở trẻ từ 6 tuổi trở lên. Do vậy, để tránh các
trường hợp u nguyên bào gan, trong nghiên
cứu này chúng tôi chỉ ghi nhận các trường
hợp bệnh nhân UT gan từ Ghi nhận UT quần
thể TPHCM từ 10 tuổi trở lên.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Các biến số chính:
+ Chẩn đoán UT gan dựa vào tiêu chuẩn
chẩn đoán HCC của Bộ Y tế Việt Nam (dựa
trên hình ảnh học, giá trị AFP và tình trạng
nhiễm virus viêm gan).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
421
+Tuổi trẻ được xác định khi các bệnh
nhân có tuổi < 40.
+ Xu hướng thay đổi của UT gan theo
các nhóm tuổi và giới tính được xem xét dựa
trên sự biến thiên của số bệnh nhân mới UT
gan liên tục trong khoảng thời gian 2003 -
2016. Đường hồi quy sự biến thiên của số
bệnh nhân mới UT gan được tính và minh
họa trên biểu đồ phân tán bằng phần mềm
Excel. Đường hồi quy hướng lên cho thấy xu
hướng tăng của số bệnh nhân mới UT gan
theo thời gian, và ngược lại.
- Nhập và xử lý số liệu bằng phần mềm
Excel và Minitab 16.
- Giá trị p < 0,05 được chọn là có ý nghĩa
thống kê, với độ tin cậy 95%.
Mối tương quan giữa hai biến số định
tính được kiểm định bằng phép kiểm Chi
bình phương (2).
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Theo Ghi nhận UT quần thể TP. HCM
các năm 2003 - 2016, có 9.356 bệnh nhân
UT gan mới, với 7.123 nam và 2.233 nữ.
Số bệnh nhân mới UT gan theo các nhóm
tuổi và giới tính được trình bày trong biểu đồ
1.
Biểu đồ 1. Số bệnh nhân mới UT gan theo các nhóm tuổi và giới tính
trong khoảng thời gian 2003 - 2016
Tuổi trung bình của các bệnh nhân UT
gan nam và nữ giới là 58,7 (± 13) và 64,1 (±
14,4) tuổi, các bệnh nhân nam giới có tuổi
trung bình trẻ hơn các bệnh nhân nữ (p <
0,001). Tỉ số nam:nữ là 3,2.
Các bệnh nhân trẻ (< 40 tuổi) chiếm tỉ lệ
6,6% (KTC 95%: 6,1 - 7,1%), có tỉ lệ nữ giới
là 24% không khác so với nhóm tuổi còn lại
(p = 0,961).
Xu hướng tăng giảm của UT gan theo các
nhóm tuổi và giới tính dựa trên sự biến thiên
của số bệnh nhân mới UT gan liên tục trong
khoảng thời gian 2003 - 2016 được trình bày
trong biểu đồ 2 và 3.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
422
Biểu đồ 2. Xu hướng thay đổi của các bệnh nhân UT gan theo giới tính
trong khoảng thời gian 2003 - 2016
Trong giai đoạn 2003 - 2016, số các bệnh nhân mới UT gan tại TP. HCM có xu hướng
tăng ở cả hai giới, nam tăng nhiều hơn nữ giới. Xu hướng này biểu hiện qua các đường hồi
quy của Biểu đồ 2 đều hướng lên, nhưng đường hồi quy của nam giới có độ dốc lớn hơn.
Biểu đồ 3. Xu hướng thay đổi của các bệnh nhân UT gan theo các nhóm tuổi
trong khoảng thời gian 2003 - 2016
Các bệnh nhân mới UT gan 50 - 69 tuổi
có xu hướng tăng rõ trong giai đoạn 2003 -
2016 với các đường hồi quy có độ dốc hướng
lên rõ. Các bệnh nhân >70 tuổi có xu hướng
tăng nhẹ. Riêng các bệnh nhân < 50 tuổi lại
có xu hướng giảm.
Xu hướng thay đổi của UT gan kết hợp
nhóm tuổi và giới tính dựa trên sự biến thiên
của số bệnh nhân mới liên tục trong khoảng
thời gian 2003 - 2016 được trình bày trong
biểu đồ 4.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
423
Biểu đồ 4. Xu hướng thay đổi của các bệnh nhân UT gan kết hợp nhóm tuổi và giới tính
trong khoảng thời gian 2003 - 2016
Trong giai đoạn 2003 - 2016, số các bệnh
nhân mới UT gan tuổi trẻ (< 40 tuổi) tại TP.
HCM có xu hướng giảm ở nam giới. Xu
hướng này biểu hiện qua đường hồi quy nam
giới trẻ hướng xuống rõ. Các bệnh nhân UT
gan lớn tuổi tăng rõ ở nam giới tuổi 50 - 69,
nhưng chỉ tăng nhẹ ở các bệnh nhân ≥70
tuổi. Các bệnh nhân nữ có xu hướng tăng nhẹ
ở mọi lứa tuổi, thể hiện qua đường hồi quy
của nữ giới luôn có hướng nằm ngang.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Tuổi của bệnh nhân UT gan
Các bệnh nhân UT gan thường có tuổi
cao. UT gan ở nam giới thường xảy ra ở tuổi
trẻ hơn so với nữ. Tuổi thường gặp của nam
bệnh nhân UT gan là 50 – 69[4]. Số ca mới
UT gan tại Nhật Bản có tuổi trung bình của
giới nam và nữ, lần lượt là 67,8 và 71,2
tuổi[5]. Tuổi của các bệnh nhân UT gan tại
một số quốc gia châu Á được trình bày trong
bảng 1.
Bảng 1. Tuổi của các bệnh nhân UT gan tại một số quốc gia châu Á
Tuổi
Hàn Quốc
Trung bình 61,4
Hồng Kông
Trung vị nam 63, nữ 71
Philippines
Trung bình 60
Thái Lan
Trung bình 57
Trong nghiên cứu này, tuổi trung bình
của bệnh nhân UT gan nam và nữ giới là
58,7 và 64,1 tuổi, tương tự với Hàn Quốc,
Philippines và Thái Lan. Nhưng trẻ hơn so
với các bệnh nhân UT gan tại Nhật Bản và
Hồng Kông.