20 câu hỏi và trả lời về
các rắc rối liên quan đến
máy tính
Máy tính hiện đại là các tuyệt tác công nghệ, nhưng đôi khi chúng xảy
ra các sự cố mà không thể giải thích. Người dùng thường rất bực mình
khi máy tính xuất hiện các sự cố bí ẩn, chẳng hạn Windows không cho
bạn xóa lệnh in đang bị treo hay biểu tượng thùng rác biến mất…
Bài viết sẽ giúp bạn tìm hiểu các nguyên nhân bí ẩn thường gặp trên
máy tính và cách thức khôi phục theo hình thức hỏi đáp để dễ dàng theo
dõi và thực hiện.
Q. Vì sao thư mục lưu trữ ảnh trên hầu hết máy ảnh số hay điện thoại
thông minh đều có tên DCIM?
A. Trước đây, DCIM (for Digital Camera Images) là thư mục mặc định của
các máy ảnh số. Thư mục này tồn tại cho đến bây giờ vì các nhà sản xuất
muốn giữ mọi thứ có tổ chức. Khi bạn gắn thẻ nhớ vào máy ảnh, lập tức máy
ảnh sẽ tìm đến thư mục ‘DCIM’. Nếu máy ảnh không tìm thấy thư mục này,
nó sẽ tự tạo thư mục DCIM trên thẻ nhớ.
Tương tự như vậy, khi bạn gắn máy ảnh hay thẻ nhớ của máy ảnh vào máy
tính, một số chương trình biên tập ảnh trên máy tính cũng sẽ tìm đến thư
mục DCIM. Điều này giúp tiết kiệm thời gian cho việc quét tìm tập tin ảnh.
Q. Vì sao máy in không thể in và Windows không cho phép hủy lệnh in?
A. Bạn ra lệnh in, nhưng không thấy máy in thực
thi, vì vậy bạn mở xem hàng đợi in ấn (Print
Queue). Bạn nhìn thấy lệnh in kèm dòng thông
báo lỗi cạnh bên. Bạn thử xóa lệnh in nhưng
không được. Khởi động lại máy, lệnh in vẫn hiện
diện trong Print Queue.
Sự cố này thường do lỗi “giao tiếp” giữa máy tính và máy in, nguyên nhân
có thể do trình điều khiển máy in bị lỗi, lỗi cáp in trong quá trình thiết lập
kết nối mạng (máy in mạng).
Bạn có thể tải về và cài đặt ứng dụng Stalled Printer Repair, dùng cho cá
nhân. Chương trình này có khả năng xóa lệnh in bị “mắc kẹt” trên Print
Queue.
Q. Trong thư mục hình ảnh, tôi thường thấy tập tin Thumbs.db. Vậy
tập tin này là gì, có thể xóa đi không?
A. Nếu bạn dùng Windows XP, bạn sẽ nhìn thấy tập tin Thumbs.db trong
thư mục ảnh số.
Thumbs.db là tập tin hệ thống chứa bản lưu ảnh thu nhỏ (thumbnail cache),
là bộ sưu tập ảnh thu nhỏ của hình ảnh, tài liệu, trang web… Thumbs.db
giúp Windows XP không phải tạo dựng lại ảnh thu nhỏ nội dung bên trong
thư mục mỗi lần bạn mở thư mục, điều này giúp việc hiển thị nội dung trong
thư mục rất nhanh. Windows Vista và Windows 7 lưu ảnh thu nhỏ ở nơi
khác, vì vậy bạn sẽ không nhìn thấy tập tin này.
Bạn có thể xóa tập tin Thumbs.db, tuy nhiên lời khuyên là không nên. Vì
như vậy sẽ làm Windows hiển thị nội dung trong thư mục lâu hơn. Hãy
vào Windows Explorer, nhấn Tools, Folder Options. Chọn thẻ View, di
chuyển thanh cuộn đến mục ‘Hidden files and folders’. Bỏ chọn ô ‘Show
hidden files and folders’, nhấn OK. Vậy bạn sẽ không nhìn thấy tập
tin Thumbs.db này nữa, dù rằng nó vẫn đang tồn tại.
Q. Tôi nghe thấy tiếng bíp khi bật máy tính; chuyện gì đã xảy ra?
A. Những tiếng bíp này phát ra từ BIOS (phần mềm tích hợp sẵn trên bo
mạch chủ). Nếu nghe 1 tiếng bíp nhanh, gọn, bạn yên tâm là máy tính đang
hoạt động tốt. Nếu bạn nghe tiếng bíp khác lạ, nhiều tiếng bíp, tiếng bíp dài,
ngắn... hãy mở tài liệu hướng dẫn sử dụng đi kèm bo mạch chủ, xem loạt
tiếng bíp đó báo hiệu vấn đề gì. Nếu bạn không tìm thấy trong tài liệu đính
kèm bo mạch chủ, hãy thử tìm kiếm loạt tiếng bíp đó trên Internet. Mỗi hãng
sản xuất BIOS (AMI, Award,…) sẽ có danh sách tiếng bíp báo hiệu khác
nhau. Nếu không chắc BIOS của hãng nào, bạn hãy hỏi người bán máy tính.
Hầu hết thông tin về nhà sản xuất BIOS sẽ xuất hiện ngay trên màn hình
khởi động máy tính.
Q. Tại sao iPad không sạc khi gắn vào máy tính?
A. Vấn đề có thể không nằm ở
iPad mà ở cổng USB do không
đủ điện để cấp nguồn. Cổng USB tích hợp trên máy tính để
bàn, máy tính xách tay (laptop) hay thậm chí bộ chia USB không cung cấp
đủ 10 watts cho iPad, vì vậy iPad không thể sạc pin. Apple đã từng khuyến
cáo sử dụng bộ adapter đi kèm, cắm điện trực tiếp ổ điện để sạc pin cho
iPad. Nếu cổng USB cung cấp công suất điện yếu, sẽ làm quá trình sạc pin
iPad kéo dài.
Bạn cũng nên biết, các cổng USB nằm ở vị trí khác nhau sẽ có công suất
khác nhau. Thông thường, các cổng USB nằm phía trước của máy tính để
bàn có công suất thấp hơn các cổng USB phía sau.
Q. Vì sao có thể xem bộ phim này trên máy tính để bàn nhưng không
xem được trên laptop?
A. Có lẽ là do laptop của bạn chưa có bộ giải mã video thích hợp cho định
dạng đó. Chẳng hạn, nếu bộ phim của bạn được mã hóa
với DivX hay MKV, thì máy tính cần có bộ giải mã tương ứng. Tuy nhiên,
điều nói trên cũng khiến bạn lo lắng nếu như mỗi bộ phim có một mã hóa,
bạn sẽ phải mất nhiều thời gian để cài đặt từng bộ giải mã hay sao? Nhưng
bạn yên tâm, chỉ cần tải và cài đặt bộ giải mã K-Lite Codec Pack
Full (miễn phí), máy tính của bạn có thể xem phim với hầu hết các mã hóa
có định dạng như AVI, FLV, MKV…
Bạn có thể đặt câu hỏi, khi bạn mua phim từ Amazon hay iTunes, bạn không
thể sao chép phim từ máy này sang máy khác và xem chúng. Ở đây, vấn đề
không nằm ở bộ giải mã mà các bộ phim trên Amazon hay iTunes đã được
quản lý bản quyền số DRM (Digital rights management).
Q. Vì sao Windows thỉnh thoảng tự khởi động lại máy; cách xử lý?
A. Hầu hết người dùng Windows đều từng gặp qua sự cố Windows tự khởi
động. Nguyên nhân là do Windows cài đặt bản cập nhật và tự khởi động lại
máy để các cập nhật này có hiệu lực.
Đây là cách Microsoft giúp người dùng, ít am hiểu về máy tính, tránh bỏ sót
các bản vá lỗi quan trọng, nhưng cách thực hiện đôi khi gây khó chịu cho
người dùng.
Nếu bạn muốn thay đổi cách Windows Vista và Windows 7 xử lý quá trình
cập nhật, hãy thực hiện theo các hướng dẫn sau: nhấn Start, gõ
chữ Windows Update, nhấn
bên trái, và chọnDownload updates but let me choose whether to install
them. Sau đó nhấn OK. Mặc dù Windows vẫn có thể tự động tải về và cài
đặt bản cập nhật, nhưng nó sẽ không tự khởi động nếu như không có sự
đồng ý của bạn.
Q. Làm cách nào khôi phục thùng rác (recycle bin) đã biến
mất?
A. Trước khi trả lời câu hỏi này, bạn hãy nhớ lại xem biểu tượng
thùng rác đã từng xuất hiện trên màn hình hay chưa. Vì trên một
số máy tính, biểu tượng thùng rác thường bị vô hiệu hóa (và
người dùng hầu như không để ý đến sự tồn tại của nó cho đến khi
cần khôi phục tập tin đã lỡ xóa).
Biểu tượng thùng rác biến mất có thể do nhiều nguyên nhân như lỡ xóa,
chương trình thứ ba vô hiệu hóa, Windows bị lỗi nào đó tự tắt tính năng
thùng rác…
Dù với bất kỳ nguyên nhân nào, bạn cũng đều có thể dễ dàng khôi phục biểu
tượng thùng rác này.
Trên Windows Vista hay Windows 7, nhấn Start, gõ chữ desktop icons, sau
đó nhấn chọn Show or hide common icons on the desktop. Nhấn chọn
ô Recycle Bin, nhấn OK. Nếu biểu tượng thùng rác vẫn chưa xuất hiện trên
màn hình (hay bạn đang dùng Windows XP), hãy thử dùng đến tiện ích xử lý
sự cố tự động Fix-it của Microsoft, truy cập tại
đây http://support.microsoft.com/kb/810869.
Q. Làm cách nào để tránh các thanh công cụ không mong muốn?
A. Bạn từng mệt mỏi với hàng tá thanh công cụ không mong muốn, cứ
thường “đeo bám” trên trình duyệt web. Bạn muốn loại bỏ và tránh gặp lại
các thanh công cụ như vậy?
Spyware có thể là thủ phạm. Nếu đang lướt web, bất ngờ trên trình duyệt
xuất hiện thanh công cụ tìm kiếm Internet siêu nhanh (Super Internet
Search) hay bất kỳ điều gì tương tự như vậy, thanh công cụ này có thể là
spyware ẩn nấp, và có thể gây nguy hiểm cho máy tính nếu bạn sử dụng
thanh công cụ này. Hãy dùng chương trình chống spyware và thực hiện quét
tìm spyware trên máy tính. Hãy luôn nhớ, không sử dụng bất kỳ thanh công
cụ hay hộp tìm kiếm lạ nào xuất hiện trên trình duyệt web.
Ngoài ra, việc thanh công cụ xuất hiện trên thanh trình duyệt mà bạn không
mong muốn, còn có thể do các thủ phạm khác như phần mềm freeware,
shareware hay thậm chí cả phần mềm thương mại cho phép dùng thử. Trong
quá trình cài đặt, các chương trình này thường mặc định chọn cài thanh công
cụ lên trình duyệt. Do vậy, khi cài đặt các chương trình nói trên, hãy chú ý
bỏ chọn cài đặt thanh công cụ.
Q. Có nên dùng chương trình QuickTime trên máy tính hay không?
A. QuickTime là ứng dụng hiển thị ảnh, trình chiếu phim, nghe nhạc của
Apple. Mặc dù QuickTime hoạt động như một chương trình độc lập, nhưng
thường đi kèm là chương trình iTunes. Nếu bạn cài iTunes, QuickTime sẽ tự
động cài vào.
Nếu đang dùng iPod, iPad hay iPhone, bạn sẽ cần đến iTunes và dĩ nhiên là
QuickTime. Nếu thường xem các đoạn giới thiệu phim trên trình duyệt web,
thường được mã hóa và có định dạng tương thích chương trình QuickTime,
bạn nên cần đến QuickTime. Lời khuyên: trừ phi bạn không có lý do cụ thể
nào cho việc xóa QuickTime, hãy giữ nó trên máy tính.
Q. Máy tính đã cài đặt Microsoft Word, nhưng tại sao không thể mở tài
liệu .docx?
A. Khi Office 2007 ra mắt, Microsoft đã từ
bỏ định dạng .doc để dùng định dạng mới
docx (còn gọi là định dạng Office Open
XML). Nếu đang dùng Office 2003 hay các
bộ Office đời cũ, bạn không thể mở tập tin
.docx. Tương tự, định dạng .xls của Excel
cũng được Microsoft thay thế bằng định dạng .xlsx, định dạng
.ppt của Power Point được thay bằng .pptx. Vì vậy, những tập tin
tạo ra từ Office 2007 hay Office 2010 không thể xem được trên
các bộ Office 2003 trở về trước.
Tuy nhiên, bạn có thể cài đặt phần bổ sung (add-on) ‘Microsoft
Office Compatibility Pack’ dùng cho định dạng tập tin Word,
Excel và PowerPoint 2007. Add-on này được thiết kế cho Office
2000, XP, 2003. Sau khi cài đặt add-on, bạn có thể mở, biên tập
và lưu tập tin có định dạng mới (docx, xlsx, pptx…). Một lưu ý, hãy cập
nhật các bản vá lỗi mới nhất cho bộ Office của bạn trước khi cài đặt
Microsoft Office Compatibility Pack.
Q. Tại sao Windows không cho phép xóa một tập tin nào đó?
A. Khi bạn nhấn lệnh xóa (delete) một tập tin, Windows hiện thông báo
không cho bạn xóa. Vì sao lại như vậy? Windows làm như vậy nhằm bảo vệ
an toàn cho máy tính của bạn. Nếu Windows không cho xóa tập tin hay thư
mục, điều đó có nghĩa rằng một vài ứng dụng hay hệ điều hành đang xử lý
tập tin đó. Nếu như bạn xóa tập tin mà Windows đang sử dụng (hay thậm chí
bạn không dùng ngay tập tin đó), ứng dụng hay Windows sẽ có thể bị treo
hay lỗi.
Cách xử lý lúc này là bạn hãy khởi động lại máy tính. Sau đó không chạy bất
kỳ chương trình, ứng dụng nào cả. Chọn tập tin bạn cần xóa, nhấn delete và
nó sẽ biến mất.
Q. Tại sao vẫn sót lại một vài tập tin và thư mục trên máy tính dù đã gỡ
bỏ ứng dụng?
A. Bạn đã gỡ bỏ ứng dụng, nhưng khi vào trình đơn Start, bạn vẫn nhìn thấy
“tàn tích” của nó. Điều này khá bình thường vì chương trình gỡ bỏ ứng dụng
của bạn (hay chương trình mặc định của Windows) hoạt động chưa hiệu quả.
Bạn hãy dùng chương trình gỡ ứng dụng mạnh hơn, ngoài khả năng gỡ bỏ
ứng dụng, còn phải có khả năng loại bỏ tất cả “tàn tích” của ứng dụng
đó. IObit Uninstaller, miễn phí, là một chương trình gỡ bỏ ứng dụng mạnh
mẽ, khả năng gỡ bỏ ứng dụng và các “tập tin rác” của ứng dụng khá tốt.
Ngoài ra, IObit Uninstaller cũng có khả năng loại bỏ các thanh công cụ
(toolbar) không mong muốn. Xem thêm tại pcworld.com.vn/A1004_114.
Q. Tại sao Adobe và Java luôn cập nhật? Liệu có nên cho phép cập nhật
2 chương trình này?
A. Tin tặc có thể khai thác ứng dụng Reader của Adobe (chương trình xem
tập tin pdf) và Java của Oracle (nền tảng dùng cho nhiều chương trình và
ứng dụng web) để xâm nhập và phá hoại máy tính của bạn. Các cập nhật cho
Reader và Java sẽ giúp cải thiện hiệu suất hoạt động và độ ổn định của máy
tính, cũng như vá các lỗ hổng bảo mật. Bạn nên cập nhật khi có bản cập nhật
mới.
Bạn có thể dùng ứng dụng khác thay thế Adobe Reader, như Foxit
Reader, Nitro PDF hay Nuance PDF Reader. Với Java, nhiều người dùng
đang mắc kẹt với nó. Tuy nhiên, hãy chú ý, các bản cập nhật Java
thường mặc định cài đặt thanh công cụ Yahoo vào trình duyệt.
Q. Liệu có cần thiết cập nhật Windows?
A. Cập nhật Windows là điều nên làm vì phần lớn các cập nhật
này là bản vá lỗ hổng bảo mật. Microsoft phát hành các bản vá lỗ hổng
thường xuyên nhằm đảm bảo an toàn cho máy tính của người dùng cũng như
giúp hệ thống hoạt động tối ưu hơn. Ngoài các bản vá bảo mật, bạn cũng nên
chú ý cập nhật các bản hotfix, giúp xử lý các lỗ hổng nghiêm trọng có thể
ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống.
Bạn hãy thiết lập để Windows tự động cập nhật. Nhấn Start, gõ
chữ Windows Update, nhấn
mục Control Panel, và tìmWindows Update). Kế tiếp, nhấn tùy
chọn Change Settings và chọn Install updates
automatically). Nhấn OK. Kể từ lúc này, khi có bản cập
nhật mới, Windows sẽ tự động cập nhật và hiện bảng thông
báo đề nghị bạn khởi động lại máy tính để các cập nhật có
hiệu lực.
Q. Có cần chọn ‘Safely Remove’ trước khi tháo bút lưu
trữ ra khỏi máy tính?
A. Bạn nên chọn ‘Safely Remove’ trước khi rút thẻ nhớ hay thiết bị lưu trữ
kết nối qua cổng USB ra khỏi máy tính, vì khi Windows đang đọc ghi dữ
liệu nếu bạn rút ngay thiết bị thì tập tin có thể bị lỗi hay thiết bị lưu trữ có
thể bị hỏng.
Biểu tượng ‘Safely Remove’ nằm trên khay hệ thống, nhấn nút mũi tên để
mở rộng khay hệ thống. Nhấn chọn thiết bị bạn cần ngắt kết nối, chờ đến khi
xuất hiện bảng thông báo ‘Safe to Remove Hardware’, lúc này bạn có thể
lấy thiết bị ra khỏi máy tính.
Nếu bạn không nhìn thấy biểu tượng ‘Safely Remove Hardware’ trên khay
hệ thống, hay bạn không chắc trong danh sách là thiết bị nào bạn cần ngắt
kết nối với máy tính. Hãy mở My Computer, tìm thiết bị bạn cần, nhấn phải
chuột và chọn Eject.
Q. Làm thế nào để dùng Sticky Keys của Windows
A. Nếu bạn nhấn phím ‘Shift’ 5 lần liên tiếp, bạn sẽ thấy xuất hiện tính
năng Sticky Keys. Tính năng này được Microsoft thiết kế dành cho những
người có yêu cầu đặc biệt về thao tác nhấn phím.
Ví dụ, để mở Windows Explorer, bạn thường nhấn tổ hợp phím ‘Windows’
+ ‘E’, nếu bạn dùng tính năng Sticky Keys, bạn chỉ cần nhấn phím
Windows (không cần giữ phím), sau đó nhấn phím E. Sticky Keys sẽ giúp
giữ các phím Alt,Shift, Windows (bạn không cần dùng ngón tay nhấn giữ
phím), bạn chỉ cần dùng 1 ngón tay để nhấn tổ hợp phím thay vì dùng
2 hay 3 ngón tay như trước đây.
Q. Tại sao không thể gửi tập tin đính kèm qua email?
A. Có thể do tập tin đính kèm có dung lượng quá lớn. Hầu hết máy chủ
mail đều được thiết lập cho phép tập tin đính kèm có dung lượng tối đa là
10MB, thậm chí nhỏ hơn. Nhưng Gmail và Yahoo là ngoại lệ, Gmail giới
hạn dung lượng tập tin đính kèm là 25MB, còn Yahoo là 20MB. Nếu bạn
gửi tập tin đính kèm là phim, ảnh hay bất cứ tập tin gì có dung lượng quá
lớn, email của bạn sẽ không thể gửi đi.
Tuy nhiên, bạn có thể dùng các dịch vụ lưu trữ dữ liệu miễn phí trên Internet
để gửi các tập tin dung lượng lớn cho bạn bè. YouSendIt cho phép bạn gửi
tập tin 100MB qua giao diện web, tiện ích cài đặt trên máy tính hay plug-in
cài đặt trên Outlook. Ngoài ra, bạn có thể dùngSugarSync, cung cấp 5GB
lưu trữ trực tuyến miễn phí và cho phép chia sẻ tập tin dung lượng lớn dễ
dàng với nhiều người. WeTransfer cũng là một lựa chọn đáng giá, đây là
công cụ cài đặt trên trình duyệt giúp chia sẻ dễ dàng tập tin có dung lượng
tối đa 2GB.
Q. Làm sao biết trang web nào an toàn?
A. Chắc bạn đã từng nghe đến cách thức virus lây
nhiễm vào máy tính khi người dùng nhấn vào một
liên kết nào đó trên trang web. Ngay cả các trang
kết quả tìm kiếm từ Google, đôi khi cũng ẩn chứa
hiểm họa bên trong. Vậy làm thế nào để nhận biết đường liên kết trang web
nào an toàn?
Hãy dùng thử Web of Trust, plug-in trình duyệt miễn phí hoạt động tốt với
Chorme, Firefox, Internet Explorer, Opera và Safari. Công cụ này sẽ hiển thị
ô màu (đỏ, vàng, xanh lá) tương ứng với mức độ an toàn hay nguy hiểm của
đường liên kết trang web. Màu đỏ là nguy hiểm, màu vàng là cần chú ý, màu
xanh lá cây cho biết trang web đó an toàn. Web of Trust còn có tính năng
đánh giá mức độ danh tiếng của trang web, nghĩa là trang web đó có nhiều
người truy cập và được đánh giá tốt.
Một điều nữa, Web of Trust chỉ hoạt động tốt với các dịch vụ email dựa trên
trình duyệt (Yahoo, Gmail), công cụ này không làm việc với chương trình
cài đặt trên máy tính như Outlook, Windows Live Mail. Để bảo vệ an toàn
cho máy tính, bạn nên cài đặt phần mềm chống virus.
Q. Thỉnh thoảng tôi nhận email có kèm tập định dạng .dat. Làm cách
nào để mở tập tin dạng này?
A. Trong hầu hết trường hợp, tập tin đính kèm .dat có nguồn gốc từ
Microsoft Outlook. Khi Outlootk tạo email gửi đi, dùng phiên bản chỉnh sửa
nội dung dạng Rich Text Format, tập tin .dat này được tạo ra nhằm đảm bảo
email đến máy tính người nhận sẽ hiển thị đúng kiểu chữ (font), định dạng.
Tuy nhiên điều này thường gây ra sự cố cho người nhận. Nếu trình quản lý
email không hỗ trợ Rich Text Format (RTF), bạn vẫn nhìn thấy tập tin .dat
này nhưng việc mở tập tin cũng không phải là dễ dàng.
Một số cách bạn có thể xử lý tình huống này như sau. Nếu bạn gặp email
đính kèm tập tin .dat, hãy soạn một email gửi cho người gửi, đề nghị họ tắt
thiết lập RTF trên Outlook và gửi lại email cho bạn. Bạn có thể dùng
chương trình Notepad, thử mở tập tin .dat đính kèm. Bạn sẽ nhìn thấy hàng
loạt mã, hãy lướt qua để tìm nội dung chính. Ngoài ra, bạn có thể dùng tiện
ích miễn phí WMDecode, cho phép bạn quét tập tin Winmail.dat đính kèm
và lưu lại với cùng tên tập tin gốc.
