CÁC NGUYÊN LÝ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ TRONG Y HỌC GIA ĐÌNH
PGS.TS. Trần Khánh Toàn, Trường Đại học Y Hà Nội tktoan@yahoo.com
MỤC TIÊU
1. Liệt kê được 6 nguyên lý CSSK Y học
gia đình
2. Phân tích được từng nguyên lý CSSK
Y học gia đình
NỘI DUNG
1. Nhắc lại khái niệm về Y học gia đình
2. Phân tích 6 nguyên lý chăm sóc sức
khoẻ theo Y học gia đình
GIỚI THIỆU
Khái niệm Y học gia đình
v YHGĐ là một chuyên ngành y học lâm sàng (kết
hợp chặt chẽ với sinh học và khoa học hành vi) theo định hướng CSSKBĐ
v Chịu trách nhiệm cung cấp dịch vụ CSSKBĐ toàn
diện, liên tục cho cá nhân và hộ gia đình ở tất cả các lứa tuổi, giới tính với tất cả các loại bệnh tật
v CSSK cho các cá nhân trong bối cảnh của gia
đình và cộng đồng; nhấn mạnh dự phòng bệnh tật và nâng cao sức khoẻ
Khái niệm Bác sĩ gia đình
Bác sĩ gia đình là một chuyên khoa chịu trách nhiệm CSSK một cách liên tục, toàn diện cho từng cá nhân và gia đình trong một cộng đồng nhất định, không phân biệt tuổi, giới, tầng lớp xã hội và loại bệnh tật
=> Là bác sĩ lâm sàng hành nghề theo các nguyên lý Y học gia đình
Một số điểm lưu ý
v YHGĐ là một chuyên ngành Y học dựa vào cộng đồng
v Bác sĩ gia đình là bác sĩ có kỹ năng lâm sàng (thực
hành lâm sàng đa khoa).
v BSGĐ chịu trách nhiệm thực hành chăm sóc ban đầu
cho một cộng đồng xác định
v Mối quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân là trọng tâm trong
thực hành của BSGĐ
Chức năng Bác sĩ gia đình
Tư vấn
Điều trị
Dự phòng
Các nguyên lý YHGĐ theo WONCA
Toàn diện
Liên tục
Quan tâm dự phòng
Y học gia đình
Hướng cộng đồng
Phối hợp, lồng ghép
Hướng gia đình
CÁC NGUYÊN LÝ Y HỌC GIA ĐÌNH
Chăm sóc toàn diện
Toàn diện
Liên tục
Quan tâm dự phòng
YH GĐ
Hướng cộng đồng
Phối hợp
Hướng gia đình
Chăm sóc toàn diện (theo AAFP)
“Dự phòng, quản lý và điều trị đồng thời nhiều vấn đề sức khỏe cả về thể chất và tinh thần của một bệnh nhân/ người dân trong một khoảng thời gian trong mối quan hệ với gia đình, các sự kiện trong đời sống và môi trường”
Chăm sóc toàn diện
Toàn diện
v CSSK cả thể chất, tinh thần, tâm lý, xã hội, tình cảm, và môi trường => Tiếp cận tâm sinh lý xã hội học
Liên tục
Quan tâm dự phòng
v Lấy con người làm trung tâm, cá thể hoá, quan tâm đến nhu cầu cá nhân
YH GĐ
Hướng cộng đồng
Phối hợp
Hướng gia đình
v Chăm sóc cả người ốm lẫn người khoẻ => Điều trị, PHCN, tư vấn, dự phòng và nâng cao sức khoẻ
v Với người ốm: xử trí ca bệnh chứ
không chỉ xử trí bệnh
Toàn diện trong các khía cạnh sức khoẻ
Tinh thần
Xã hội
CON NGƯỜI
Tình cảm
Thể chất
Chăm sóc toàn diện
Nhu cầu, giá trị và nguyện vọng của BN
Vấn đề luật pháp
Yếu tố gia đình
Hệ thống hỗ trợ
Điều kiện tài chính
Coi bệnh nhân như một tổng thể thống nhất
Điều kiện sống
Các vấn đề sức khoẻ về thể chất
Quan tâm tất cả các yếu tố ảnh hưởng đến sức khoẻ
Khả năng hoạt động chức năng
Sức khoẻ tâm thần và nhận thức
Chăm sóc liên tục
Thời gian
Toàn diện
Liên tục
Quan tâm dự phòng
YH GĐ
Không gian, địa điểm
Hướng cộng đồng
Phối hợp
Hướng gia đình
Chăm sóc liên tục
Toàn diện
v CSSK theo suốt vòng đời người của mỗi cá nhân và gia đình
Liên tục
Quan tâm dự phòng
v Liên tục trong các giai đoạn bệnh,
các loại dịch vụ
YH GĐ
Hướng cộng đồng
Phối hợp
v Liên tục giữa các cơ sở, các tuyến
chăm sóc
Hướng gia đình
v Thông tin sức khoẻ được theo dõi,
quản lý liên tục
Chăm sóc liên tục theo vòng đời người và gia đình
Độc thân
Trước sinh!
Trẻ nhỏ!
Thời kỳ làm ông bà Sinh con
Mới kết hôn
Trẻ em!
Chào đời
Có con nhỏ
Lập kế hoạch cho tuổi hưu
Hôn nhân
Thơ ấu
Trung niên
Có con vị thành niên
Ổn định
Dậy thì và VTN
Vị thành niên
Tuổi già
Có con trưởng thành
Trưởng thành
Đánh giá lại 40 năm đầu đời
Hưu trí
Cao tuổi
Nghỉ hưu, cuối đời
Liên tục giữa các địa điểm chăm sóc
Địa điểm chăm sóc
Cơ sở y tế
ị
Cộng đồng
i
ụ v h c d n ậ c p ế T
Gia đình
Chăm sóc lồng ghép, phối hợp
Toàn diện
Liên tục
Quan tâm dự phòng
v Làm việc theo nhóm chăm sóc với nhiều CBYT thuộc nhiều chuyên khoa
YH GĐ
Hướng cộng đồng
Phối hợp
v BSGĐ là nhạc trưởng, điều phối, xây dựng kế hoạch và trực tiếp điều trị
Hướng gia đình
v Phối hợp với các chuyên khoa, các
cơ sở khác khi cần
Nhóm chăm sóc ban đầu ở Mỹ
v Bao gồm: o Bác sĩ o Y sĩ hoặc điều dưỡng thực hành o Điều dưỡng o Nữ hộ sinh o Dược sĩ o Nhân viên công tác xã hội hoặc chuyên gia tâm lý, y
học hành vi
o Hành chính, thư ký y khoa
Hướng gia đình
v Chăm sóc cả gia đình ở các giai đoạn
khác nhau của vòng đời
v Quan tâm ảnh hưởng của yếu tố gia
Toàn diện
Liên tục
Quan tâm dự phòng
đình với sức khoẻ và ngược lại v Mối quan hệ giữa bệnh nhân và các
thành viên trong gia đình
YH GĐ
v Sử dụng các công cụ đánh giá gia
Hướng cộng đồng
Phối hợp
đình
Hướng gia đình
v Xây dựng mối quan hệ với BN và gia
đình BN
v Đưa ra kế hoạch chăm sóc phù hợp
với cả gia đình
Hướng cộng đồng
Toàn diện
v BSGĐ chăm sóc cho cộng đồng một khu dân cư cụ thể, phải hiểu cộng đồng
Liên tục
Quan tâm dự phòng
v Tính đến vai trò của các yếu tố môi trường, văn hoá, kinh tế xã hội
YH GĐ
Hướng cộng đồng
Phối hợp
v Quan tâm nhu cầu cộng đồng, tìm giải pháp phù hợp với cộng đồng
Hướng gia đình
v Huy động được sự tham gia của
cộng đồng
Quan tâm dự phòng
Toàn diện
v Có cơ chế để ưu tiên, khuyến khích
Liên tục
cho các dịch vụ dự phòng
Quan tâm dự phòng
v Áp dụng nhiều cấp độ dự phòng
YH GĐ
khác nhau
Hướng cộng đồng
Phối hợp
v Thường xuyên thực hiện tư vấn,
Hướng gia đình
giáo dục sức khoẻ
Các cấp độ chăm sóc dự phòng
Dự phòng cấp 1 (Không để xảy ra bệnh)
Dự phòng cấp 0 (Nâng cao sức khoẻ)
Dự phòng cấp 4 (Giảm can thiệp quá mức)
Dự phòng cấp 2 (Phát hiện bệnh và điều trị sớm)
Dự phòng cấp 3 (Giảm tác hại của bệnh)
Y tế công cộng Dịch vụ phòng bệnh Dịch vụ khám chữa bệnh
Các biện pháp chăm sóc dự phòng trong YHGĐ
v R=Risk: Đánh giá, phân loại nguy cơ (thông qua
khám sức khoẻ định kỳ, quản lý sức khoẻ)
v I=Immunization: Tiêm chủng phòng bệnh
v S=Screening: Thăm khám sàng lọc phát hiện
sớm bệnh
v E=Education: Truyền thông, giáo dục và nâng
cao sức khoẻ
Tài liệu tham khảo, đọc thêm
v Bộ môn Y học gia đình – Trường Đại học Y Hà Nội
(2015). Giáo trình Y học gia đình. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội
v EURO WONCA (2011). The European Definition of
General Practice/Family Medicine.
