Bài giảng dịch tễ học thú y part 4

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

186
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài giảng dịch tễ học thú y part 4', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng dịch tễ học thú y part 4

• T l ch t vì m t b nh so v i t ng đàn hay t l ch t đ c hi u (Speccific Death Rate – SDR): T l ch t đ c hi u đ bi u hi n t l ch t do m t nguyên nhân b nh t t nh t đ nh so v i t ng đàn bình quân trong m t giai đo n nh t đ nh. S gia súc ch t vì m t b nh trong m t kho ng th i gian SDR = x 100 T ng đàn bình quân c a qu n th trong th i gian đó • T l ch t vì m t b nh (Mortality Rate = MR): T l ch t vì m t b nh đư c tính b ng cách l y t s là s gia súc ch t vì m t b nh trong m t giai đo n nh t đ nh, còn m u s là t ng s gia súc ch t vì m i nguyên nhân trong giai đo n đó. Thư ng đư c dùng đ bi u hi n và so sánh nh ng tác h i do t ng b nh gây ra đ i v i qu n th đàn gia súc. S gia súc ch t vì m t b nh trong qu n th giai đo n nh t đ nh MR= x 100 T ng s gia súc ch t vì m i b nh trong qu n th trong giai đo n đó • T l ch t trên m c (Case Fatality Rate – CFR): T l này đư c tính b ng cách l y t s là t ng s các trư ng h p gia súc ch t vì m t b nh nào đó trong qu n th , còn m u s là t ng s gia súc trong qu n th m c b nh đó trong m t giai đo n nh t đ nh. T l này thư ng đư c dùng đ đánh giá v s cư ng đ c c a m m b nh, di n bi n c a b nh hay s nghiêm tr ng c a b nh. S gia súc ch t vì m t b nh trong qu n th giai đo n nh t đ nh CFR = x 100 T ng s gia súc m c b nh đó trong qu n th trong giai đo n đó 49
• T l ch t theo nhóm tu i: T l này đư c tính b ng cách l y t s là s gia súc ch t vì m t b nh (ho c nhi u b nh) trong qu n th m t nhóm tu i nh t đ nh, còn m u s là t ng s gia súc có cùng nhóm tu i qu n th đó trong m t giai đo n nh t đ nh. Đư c dùng đ so sánh t l ch t trong cùng m t nhóm tu i cùng m t b nh, các b nh khác nhau. S gia súc ch t vì m t b nh (nhi u b nh) trong qu n th giai đo n nh t đ nh TLCTNT = x 100 T ng s gia súc có cùng nhóm tu i trong qu n th giai đo n đó • T l ch t theo gi ng: T l này đư c tính b ng cách l y t s là s gia súc ch t vì m t b nh (nhi u b nh) m t gi ng nào đó, còn m u s là t ng s gia súc trong cùng m t gi ng có trong giai đo n đó. T l này thư ng đư c dùng đ so sánh t l ch t gi a các loài, gi ng khác nhau có kh năng m c cùng m t b nh ho c các b nh khác nhau. S gia súc m t loài, gi ng ch t vì m t b nh (nhi u b nh) trong qu n th giai đo n nh t đ nh TLCTG = x 100 T ng s gia súc cùng m t loài, gi ng trong qu n th trong giai đo n đó • T l ch t theo tính bi t: T l này đư c tính b ng cách l y t s là s gia súc đ c (cái) b ch t trong qu n th , còn m u s là t ng s gia súc đ c (cái) có trong qu n th m t giai đo n nh t đ nh. T l này đư c dùng đ so sánh t l ch t c a gia súc có tính bi t khác nhau trong giai đo n nh t đ nh. S gia súc đ c (cái) ch t trong qu n th giai đo n nh t đ nh TLCTTB = x 100 T ng s gia súc đ c (cái) trong qu n th trong giai đo n đó 50
CHƯƠNG 4 D C H T H C MÔ T I. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U MÔ T 1. Đ nh nghĩa • Nghiên c u mô t là m t nghiên c u v hình thái xu t hi n b nh có liên quan đ n các bi n s : Đ ng v t – Không gian - Th i gian. Nh ng nghiên c u này nói tóm t t m t cách có h th ng các s li u cơ b n v s c kho , và nguyên nhân ch y u gây b nh và t vong. • Đ i v i các nhà d ch t h c, xác đ nh các y u t mô t s t o nên m t bư c quan tr ng đ u tiên trong vi c nghiên c u các y u t quy t đ nh hay y u t nguy cơ làm d ch b nh phát tri n đ t đó h n ch các y u t này. 2. M c đích c a nghiên c u mô t • Đánh giá chi u hư ng c a d ch b nh đ ng v t, so sánh gi a các vùng trong m t nư c hay gi a các nư c v i nhau . • Cung c p cơ s cho vi c v ch k ho ch và đánh giá các đi u ki n thú y cơ s . • Xác đ nh v n đ c n nghiên c u, hình thành nh ng gi thuy t s đư c ki m đ nh b ng các nghiên c u phân tích ti p theo. 51
• Nghiên c u mô t có th s d ng thông tin t nhi u ngu n khác nhau: tài li u lưu tr , thông tin đ i chúng… Vì nh ng thông tin này đư c c p nh t thư ng xuyên và có s n nên nói chung nghiên c u mô t it t n kém v th i gian và kinh t so v i nghiên c u phân tích nên nó r t ph bi n trong các nghiên c u d ch t . • Tuy nhiên, nghiên c u mô t không có kh năng ki m đ nh các gi thuy t d ch t h c. II. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U MÔ T • Có 3 phương pháp nghiên c u mô t chính: Nghiên c u tương quan - Correlation Study: Nghiên c u hình thái c a b nh trong qu n th . Báo cáo b nh - Case Reports hay đ t b nh - Case Series Đi u tra ngang - Cross – Sectional Surveys • M i phương pháp này cung c p thông tin v các đ c tính khác nhau v qu n th đ ng v t, không gian, th i gian và m i nghiên c u đ u có nh ng ưu đi m và h n ch riêng c a nó. 1. Nghiên c u tương quan • Nghiên c u tương quan là nghiên c u các hình thái c a b nh trong qu n th đ tìm ra m i liên quan gi a y u t nguy cơ và b nh nh m so sánh t n s m c b nh nh ng nhóm loài đ ng v t khác nhau trên cùng m t kho ng th i gian ho c nh ng nhóm đ ng v t trong cùng m t loài nhưng nh ng th i đi m khác nhau. • Cũng có th nói nghiên c u tương quan là nghiên c u mô t m i liên quan c a b nh v i nh ng y u t mà ngư i nghiên c u quan tâm như: tu i, gi ng, loài, tính bi t, th i gian, không gian… 52
• Đ đánh giá m i quan h c a các y u t ngư i ta dùng h s tương quan. • Đây là thông s mô t m i quan h trong nghiên c u tương quan, h s này xác đ nh v mts lư ng m i quan h tuy n tính gi a phơi nhi m và b nh. • Có nghĩa là m i thay đ i v m c đ phơi nhi m thì t n s m c b nh s tăng gi m tương ng theo. • Thu n l i: nghiên c u tương quan đơn gi n, d ti n hành, th c hi n nhanh chóng vì đã có s n nh ng thông tin, nh ng d ki n c a qu n th , ít t n kém. • H n ch : nghiên c u tương quan ít ho c không có kh năng suy di n, thi u kh năng ki m soát nh hư ng c a các y u t gây nhi u và các ch s tương quan ch bi u th m c đ phơi nhi m trung bình c a qu n th , ch không bi u th m c đ phơi nhi m c a t ng cá th . 2. Các báo cáo ca b nh hay đ t b nh • Khác v i nghiên c u tương quan, ngư i ta ti n hành xem xét toàn b qu n th . Trong nghiên c u ca b nh, đ t b nh l i t p trung mô t chi ti t, t m v căn nguyên, di n bi n c a t ng trư ng h p b nh hay m t nhóm b nh có cùng m t ch n đoán. • Phương pháp nghiên c u này có th nh n bi t đư c nh ng nét khác thư ng c a b nh đang nghiên c u và d n đ n hình thành m t hay nhi u gi thuy t m i. 53
• Nghiên c u t ng trư ng h p b nh: Đây là phương pháp nghiên c u ph bi n nó cung c p thông tin v m t hi n tư ng b t thư ng v s c kho , là đi m m c cho vi c xác đ nh b nh m i. Nghiên c u này th m r ng ra nghiên c u hàng lo t các trư ng h p b nh hay đ t b nh trong cùng m t gi i h n không gian và th i gian nh t đ nh. • Nghiên c u đ t b nh: Là nghiên c u thu th p các báo cáo b nh c a t ng trư ng h p b nh x y ra trong m t th i gian ng n. Nghiên c u này r t quan tr ng trong d ch t h c vì nó thư ng đư c áp d ng đ xác đ nh s m s b t đ u xu t hi n d ch hay b nh m i. • Nh n xét: M c dù nghiên c u t ng trư ng h p b nh hay đ t b nh r t có ích trong vi c hình thành gi thuy t, nhưng nó cũng có nh ng h n ch nh t đ nh như sau: Không có kh năng ki m tra đư c s có m t c a m t k t h p th ng kê. Phương pháp nghiên c u này d a trên ti n tri n b nh c a m t cá th , do đó s có m t c a b t kỳ y u t nguy cơ nào cũng có th là s trùng h p ng u nhiên mà nhi u khi không th lo i tr h t. Khi gi i thích nguyên nhân thư ng b h n ch do thi u nhóm so sánh tương ng và làm m đi m i quan h ho c l i g i ý m t k t h p không có trong th c t . 3. Nghiên c u ngang • Nghiên c u ngang là nghiên c u đư c th c hi n trên nh ng cá th có m t trong qu n th nghiên c u dù có b nh hay không có b nh, có phơi nhi m hay không phơi nhi m đư c lư ng giá vào đúng th i đi m nghiên c u đư c th c hi n. • M c tiêu ch y u c a nghiên c u ngang là mô t d ch t h c nh m tìm ra t n s m c b nh ho c s phân b c a m t hi n tư ng s c kho nào đó. 54
• Nh ng s li u này r t có giá tr đ i v i nh ng nhà nghiên c u d ch t h c, và ngư i qu n lý v lĩnh v c thú y trong vi c đánh giá tình tr ng s c kho và các y u t nh hư ng đ n tình tr ng s c kho cu qu n th đ ng v t đang nghiên c u đ t đó có nh ng gi i pháp thích h p nh m h n ch tình hình d ch b nh, nâng cao s c kho c a qu n th mà ta quan tâm. • Nghiên c u ngang có th đư c ti n hành dư i d ng m t cu c đi u tra s c kho c a qu n th , thông qua vi c ch n m t m u ng u nhiên các cá th t qu n th . III. NGHIÊN C U MÔ T TRONG THÚ Y 1. Mô t ca b nh • Là mô hình nghiên c u cơ b n c a phương pháp d ch t h c mô t d a trên d ki n thu th p t t ng cá th . • Là b nh án chi ti t, t m , đ y đ do m t ho c nhi u bác s thú y th c hi n trên m t gia súc b nh. • Khi mô t đòi h i ph i khai thác đ y đ , t m , đ c bi t là v căn nguyên nghi ng c a b nh. K t qu ph i nêu đư c m t hay nhi u gi thuy t v quan h nhân – qu . • Lưu ý: Khi mô t ca b nh ngoài vi c mô t nh ng bi u hi n chung, c n ph i mô t nh ng bi u hi n không bình thư ng ho c hi m th y c a m t b nh. • Ph i trung th c khi mô t nh ng hi n tư ng ho c nh ng bi u hi n c a b nh, tránh đưa ra nh ng nh n xét v nguyên nhân gây b nh ho c nh ng suy lu n đánh giá qua k t qu đi u tr t t hay x u. • C n chú ý nh ng bi u hi n gi ng nhau mts b nh trên cùng m t loài đ ng v t: 4 b nh đ ln (D ch t l n, Phó thương hàn, Đóng d u l n, T huy t trùng l n); 3 b nh T huy t trùng, Khí ung thán, Nhi t thán trâu bò… 55
2. Mô t các ca b nh hay mô t m t chùm b nh • Cũng tương t như mô t m t trư ng h p b nh nhưng đ áp d ng mô t cho m t vài trư ng h p cùng m c m t b nh, cùng có chung m t hi n tư ng như nhau v s c kho . Mô t m t chùm b nh s có giá tr hình thành gi thuy t cao hơn so v i mô t m t trư ng h p b nh. • Do v y yêu c u ph i mô t chi ti t và trung th c quá trình bi u hi n lâm sàng c a các ca b nh đó trong m t đi u ki n nh t đ nh gi i h n trong m t th i gian nào đó, cùng v i s đánh giá tiên lư ng. • Trong ph m vi m t tr i hay m t đ a phương có th có nhi u ca b nh x y ra cùng m t lúc ho c mu n hơn ho c s m hơn. • Nên khi đ c báo cáo v các lo i ca b nh, có th đ t ra m t s câu h i: Qu n th hay t ng đàn t i khu v c không gian đó có b nh lo i nào? Các ca b nh đã báo cáo có gi ng các ca b nh đã g p trong th c t không? Các ca b nh đã đư c mô t đ y đ , khách quan chưa? Có th đ i di n cho nhóm, đàn, loài gia súc chưa? 3. Kh o sát chung • Là nh ng nghiên c u mô t áp d ng cho m t qu n th đ ng v t, m c tiêu c a kh o sát là cung c p nh ng s li u v s lưu hành, tính ph bi n c a các đ c đi m như: T l m c, t l ch t, tu i m c, gi ng loài m c, th i đi m, mùa v m c… Các lo i b nh t t, tác nhân gây b nh, phương th c, t p quán chăn nuôi, quy trình phòng b nh, tính ch t lây lan, m c đ tr m tr ng c a b nh… 56
• Ta có th ti n hành kh o sát b ng phương pháp tr c ti p ho c gián ti p: Phương pháp kh o sát tr c ti p có th ti n hành b ng hình th c ph ng v n cá nhân, đi n tho i, thư tín… Phương pháp kh o sát gián ti p thì do ngư i khác làm theo m u có s n ho c theo các câu h i mà ngư i đi u tra đưa ra… 4. Nh ng đ c trưng c n mô t • Đ ng v t: Đ c trưng mô t v đ ng v t đ tr l i cho câu h i “Loài đ ng v t nào m c b nh và m c như th nào?”. • Cho nên c n chú ý nh ng đ c trưng sau: Tu i: tu i là y u t quan tr ng nh t trong các đ c trưng v đ ng v t. Tu i không ch có liên quan đ n t n s m c b nh các b nh nhi m khu n mà con liên quan đ n m c đ n ng c a b nh. Nh ng đ ng v t non có th không m c b nh trong m t kho ng th i gian nh t đ nh t khi m i sinh (tuỳ loài) do có kháng th t m truy n sang. Nhưng t l m c b nh s tăng cao theo th i gian n u không áp d ng các bi n pháp phòng b nh đ c hi u. Nói chung tu i càng tăng thì t l m c b nh và t l t vong càng tăng do các nguyên nhân sau: tăng phơi nhi m tích lu , gi m mi n d ch phòng v ca cơ th , ki t s c không đ c hi u, tăng d d ng nhi m s c th , thay đ i n i ti t. 57
Tính bi t: có s khác bi t r t rõ r t đ i v i nhi u b nh v t l m c b nh, t vong gi a con đ c và cái. S khác bi t này này có th là do đ c tính c a gi i, s khác nhau v thăng b ng n i ti t, môi trư ng s ng… VD: trong b nh S y thai truy n nhi m t l mc b nh gi ng cái cao hơn gi ng đ c. Loài gi ng: S khác bi t này thư ng do các y u t di truy n, kh năng thích nghi v i môi trư ng s ng c a t ng loài, gi ng Tr ng thái sinh lý: thông thư ng nh ng đ ng v t có tr ng thái th n kinh th d ch thu c lo i hưng ph n thư ng có t l m c b nh và t vong cao hơn so v i nh ng đ ng v t có tr ng thái th n kinh thăng b ng hay c ch … • Không gian: Câu h i th 2 đư c nêu lên trong nghiên c u mô t là “Nơi nào có t l m c b nh cao nh t hay th p nh t?”. Các đ c trưng mô t có liên quan đ n không gian có th cung c p s hi u bi t sâu hơn v b nh căn c a b nh. V trí có th phân chia theo biên gi i t nhiên như núi, sông, sa m c, theo phân vùng hành chính. 58
• Th i gian: S li u miêu t theo th i gian tr l i cho câu h i “Khi nào b nh x y ra thư ng xuyên hay ít x y ra?” và “T n s c a b nh hi n nay có khác v i t n s tương ng trong quá kh hay không?” Thay đ i t l b nh theo th i gian tương ng v i khái ni m kinh đi n v m t v d ch có liên quan t i s tăng cao t n s c a b nh trong m t th i gian tương đ i l n. S tăng t n s m c b nh trong m t kho ng th i gian: Đ i v i nhi u b nh có th i kỳ b nh ng n, vi c mô t s tăng t n s m c b nh trong m t kho ng th i gian có th d n đ n các nghiên c u phân tích v m t nguyên nhân gây b nh nào đó. Tính chu kỳ: S thay đ i có tính chu kỳ là s thay đilplitns c a b nh. Tính chu kỳ có th là hàng năm (theo mùa) hay theo t ng th i kỳ nhi u năm. Chu kỳ nhi u năm: nguyên nhân c a tính chu kỳ nhi u năm này là do s thay đ i mi n d ch c a kh i c m th . Thí d : d ch S i và d ch cúm A thư ng x y ra 2-3 năm m t l n. Tính theo mùa: nguyên nhân d n đ n s phân b theo mùa c a các b nh do s nh hư ng c a môi trư ng đ n b n thân tác nhân gây b nh, đ n côn trùng trung gian truy n b nh, đ n t p quán, l i s ng và tính c m th c a v t ch . Nghiên c u di n bi n theo mùa c a b nh có th giúp cho vi c g i ý gi thuy t v b nh căn. 59
Xu th c a b nh: là s thay đ i t l m c b nh và tlt vong trong m t kho ng th i gian dài nhi u năm, nhi u th p k và hàng th k . Xu hư ng th k có th do m t hay nhi u y u t khác nhau: Thay đ i v k thu t ch n đoán d n đ n tăng các báo cáo c a các ch n đoán đ c bi t ngay c khi b nh th c s không còn ph bi n. Thay đ i tính chính xác c a vi c th ng kê đ ng v t có phơi nhi m v i nguy cơ phát tri n b nh, d n đ n thay đ i t l m c b nh có th không ph n ánh s thay đ i t n s th c c a b nh. Thay đ i v phân b b nh c a qu n th có th d n đ n thay đ i t l thô c a b nh m c dù t l đc hi u theo tu i không thay đ i. Thay đ i t l s ng sót, kh i b nh do c i ti n vi c đi u tr hay nh hư ng c a vi c đi u tr s m. Thay đ i t l m i m c th c t do thay đ i các y u t môi trư ng và đi u ki n chăm sóc. IV. K T LU N • Như v y d ch t h c mô t quan tâm t i hàng lo t đ c đi m cơ b n v tình hình d ch b nh, trong m t kho ng không gian và th i gian nh t đ nh, t p trung vào đ c đi m c a đàn gia súc như: s c kho , b nh t t, t p quán chăn nuôi, phòng b nh, tính ch t lây lan… th i gian và không gian phát sinh b nh. • Nghiên c u mô t là phương pháp đơn gi n nh t và có th còn nhi u thi u sót trong khi th c hi n, s thi u sót này có th là thi u đ tin c y tương đ i và thông thư ng là chưa có đ y đ lư ng thông tin c n thi t. 60
• Nghiên c u mô t r t có ích và thi t th c trong nghiên c u d ch t h c. Do v y, các nghiên c u mô t c n ph i thi t k như th nào đ có cơ s hình thành m t gi thuy t nhân qu đ làm ti n đ cho nh ng mô t ti p theo sâu s c hơn, sát th c hơn và cũng là ti n đ cho các nghiên c u phân tích sau đó, b i b n thân các thi t k nghiên c u mô t không th ki m đ nh đư c các gi thuy t v mi quan h nhân - qu . CHƯƠNG 5 D CH T H C PHÂN TÍCH PH N 1 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U B NH - CH NG 61
I. Đ NH NGHĨA • Nghiên c u b nh - ch ng là m t trong nh ng nghiên c u qu n th , ti n hành b ng nghiên c u quan sát phân tích trên 2 nhóm cá th cùng m t lúc: nhóm ch c u và nhóm đ i ch ng, d a trên đi m xu t phát căn c vào có b nh (nhóm ch c u) và không có b nh (nhóm đ i ch ng). • Sau đó ti n hành đi u tra ngư c tr l i theo th i gian trư c đó xem tình tr ng phơi nhi m v i y u t nguy cơ như th nào, r i so sánh gi a hai nhóm v i nhau. Nhóm ch c u đư c ch n là m t nhóm g m nh ng cá th đ ng v t đã có m c b nh tr ng mà ta mu n nghiên c u. Nhóm đ i ch ng là m t nhóm cá th đ ng nh t v nhi u góc đ v i nhóm ch c u, nhưng ch c ch n không m c b nh tr ng mu n nghiên c u như nhóm ch c u. • Phép nghiên c u b nh - ch ng là m t thi t k nghiên c u phân tích d ch t h c, nó đư c ti n hành sau các nghiên c u quan sát mô t . • Nói cách khác, sau khi đã quan sát mô t và hình thành m t gi thuy t nhân - qu gi a m t b nh tr ng v i m t y u t nguy cơ thì ta s c xác nh n s k t h p nhân qu đó b ng cách ti n hành m t nghiên c u d ch t h c phân tích, đây là nghiên c u b nh - ch ng. 62
• M t trong nh ng đi m xu t phát đ u tiên r t quan tr ng c a phép nghiên c u b nh - ch ng là b nh. • Cho nên b nh c n ph i đ c bi t quan tâm: b nh ph i đư c đ nh nghĩa chính xác, rõ ràng, d hi u, d th ng nh t đ đ m b o vi c ch n nhóm b nh là đ ng nh t, không m c các sai s h th ng. • Nh ng nghiên c u ít coi tr ng đi m xu t phát này thì trong k t qu nghiên c u s ch a đ ng nh ng sai s và k t qu không có đ tin c y. • Mu n đ m b o tính đ ng nh t đó, trong thi t k ph i l p ra m t b n tiêu chu n ch n đoán b nh th t ch t ch , th t c th , đo lư ng chính xác, th t đơn gi n d hi u, ai cũng làm đư c và làm th ng nh t như nhau trên m i cá th d cu c nghiên c u. II. PHÂN TÍCH NGHIÊN C U B NH - CH NG • Phân tích nghiên c u b nh - ch ng là so sánh t n s phơi nhi m v i m t y u t nguy cơ gi a nhóm b nh và nhóm ch ng. • Sau khi đã ch n đư c 2 nhóm này r i, thì công vi c ti p sau đó là đi u tra ngư c l i th i gian trư c xem m i cá th đã phơi nhi m v i y u t nguy cơ như th nào và đư c ti n hành như nhau đ i v i t ng cá th 2 nhóm, đ cu i cùng có th đem so sánh đư c v i nhau. 63
• Như v y, cu i cùng m i nhóm s bao g m 2 lo i: có và không phơi nhi m v i y u t nguy cơ. • Đ tính toán s k t h p, s li u d ch t h c đư c trình bày thành b ng ti p liên (2x2). • B ng ti p liên (2x2) có th đư c phát tri n thành các b ng (rxc), trong đó r là s hàng và c là s c t đ nghiên c u m c đ phơi nhi m khác nhau và các giai đo n b nh khác nhau. B ng ti p liên (2x2) B nh tr ng Ch đ ng ch n T ng vào nghiên c u Có Không Có a b a+b Nguy cơ Không c d c+d T ng a+c b+d a+b+c+d=n •Trong đó: a: là s cá th đư c ch n có b nh mà khi nghiên c u th y có phơi nhi m v i y u t nguy cơ b: là s cá th không có b nh, nhưng có phơi nhi m v i y u t nguy cơ c: là s cá th có b nh, nhưng không có phơi nhi m d: là s cá th không có b nh và cũng không có phơi nhi m • Đ đ m b o cho d ki n có ý nghĩa th ng kê, trư c khi phân tích k t qu bao gi cũng ph i làm test χ2, theo k thu t χ2 Mantel – Haenszel. [(ad – bc) – n/2] x n = χ2 (a+b)(c+d)(a+c)(b+d) • V i m t b c t do và v i xác su t P = 0,05; 0,01… • Tra b ng χ2, n u đ m b o d ki n có ý nghĩa ta s ti n hành tính toán các s li u c n thi t cho nghiên c u. 64