Bài 3: Các khái niệm cơ bản thuộc nội dung kiểm toán
TXKTKI03_Bai3_v1.0015105212 41
hành vi gian lận hoặc bởi một người nào đó.
Chẳng hạn, do có nhu cầu về tiền để trang
trải một số khoản chi tiêu cá nhân như mua
xe hoặc mua nhà, hoặc muốn trở nên giàu
có nhanh, muốn nổi tiếng,… sẽ khiến con
người nảy sinh ý muốn gian lận hoặc ai đó
xúi giục hay tạo áp lực cho họ để thực hiện
hành vi gian lận. Trong doanh nghiệp, động
cơ hoặc áp lực thực hiện hành vi gian lận như áp lực cao với Ban Giám đốc
nhằm đạt được kỳ vọng của các bên thứ 3 như muốn huy động thêm vốn để
đầu tư kinh doanh, đáp ứng yêu cầu về niêm yết hoặc thanh toán các khoản
công nợ đến hạn thanh toán,… hoặc áp lực cao đối với Ban Giám đốc đạt được
mục tiêu tài chính do Hội đồng quản trị đặt ra bao gồm chính sách khen thưởng
theo doanh thu hoặc tỷ suất lợi nhuận,…
o Cơ hội: Cơ hội chính là thời cơ để thực hiện hành vi gian lận. Sau đây là một
số ví dụ về cơ hội thuận lợi để thực hiện hành vi gian lận:
Hệ thống kiểm soát nội bộ kém hiệu lực như thiếu vắng các thủ tục kiểm
soát tại đơn vị, thiếu giám sát đối với các thủ tục kiểm soát,… Ví dụ, việc
kiểm kê và đối chiếu tài sản không đầy đủ và kịp thời, thiếu các biện pháp
bảo vệ tài sản trong đơn vị như tiền mặt, tài sản đầu tư, hàng tồn kho, tài
sản cố định,…
Sự giám sát hoạt động của Ban Giám đốc, Ban quản trị không hiệu quả do
sự độc quyền trong quản lý. Ví dụ: Phó giám đốc tài chính có thẩm quyền
trong các quyết định đầu tư mà không có bất cứ sự giám sát, kiểm tra nào từ
phía người khác.
Đặc điểm của ngành hoặc các hoạt động của đơn vị, cơ cấu tổ chức phức
tạp hoặc không ổn định,…như khó khăn không xác định bộ phận hoặc cá
nhân kiểm soát các hoạt động trong đơn vị, cơ cấu tổ chức quá phức tạp
hoặc thường xuyên thay đổi Ban quản trị hoặc Ban Giám đốc.
...
o Thiếu liêm khiết (hoặc khả năng có thể biện minh cho hành vi gian lận): Thiếu
liêm khiết sẽ làm cho sự kết hợp giữa động cơ/áp lực và cơ hội biến thành hành
động gian lận. Thông thường, nếu giả sử có thực hiện hành vi gian lận thì hiếm
khi người gian lận lại thừa nhận rằng “tôi lấy tiền hôm nay là do tôi thiếu liêm
khiết”. Họ sẽ tìm các cách khác nhau để biện minh cho hành động của mình
với ngôn từ có thể chấp nhận được. Ví dụ: Ban Giám đốc tham vọng quá mức
trong việc duy trì hoặc gia tăng giá trị cổ phiếu, xu hướng thu nhập của doanh
nghiệp thì sẽ thực hiện điều chỉnh lợi nhuận tăng theo hướng có lợi cho doanh
nghiệp, hoặc Ban Giám đốc sử dụng các biện pháp không thích hợp để giảm lợi
nhuận báo cáo vì các lý do liên quan đến thuế,... hoặc đối với cá nhân trong
doanh nghiệp bất mãn hoặc không hài lòng với mức lương, khen thưởng hiện
có thì họ sẽ thực hiện hành vi gian lận để bù đắp vào sự thiếu hụt mà họ nghĩ
họ xứng đáng được hưởng,…
