TÀI CHÍNH HÀNH VI

Hướng dẫn tiếp cận đầu tư Quách Mạnh Hào BSc (Econ, NEU), MBA (Fin, B’ham), PhD (Fin, B’ham)

Nội dung

(cid:138) Giới thiệu

(cid:138) Các hành vi quan sát chủ yếu (cid:224) Tâm lý suy diễn tượng trưng (cid:224) Sợ mất mát (cid:224) Sợ hối tiếc (cid:224) Sợ mất mát thiển cận (cid:224) Tâm lý bầy đàn (cid:224) Tâm lý định hướng (cid:224) Ảo tưởng quyền lực (cid:224) Thuyết giàu sang

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 2

Nội dung

(cid:138) Các hành vì quan sát chủ yếu … tiếp theo

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 3

(cid:224) Kế toán bằng trí nhớ (cid:224) Sự chia tách tài sản (cid:224) Sự thiên lệch do chậm nhận thức (cid:224) Quá tự tin (cid:224) Tâm lý suy diễn sự tồn tại (cid:224) Ảo tưởng sự thật (cid:224) Phụ thuộc vào tham chiếu

Nội dung

(cid:138) Những thống kê nhầm lẫn (cid:224) Bản chất đặc biệt của số lớn (cid:224) Ngoại suy (cid:224) Phần trăm khác với con số (cid:224) Quy mô mẫu (cid:224) Thứ tự rõ ràng

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 4

Giới thiệu

(cid:138) Có ba lĩnh vực nghiên cứu tài chính hiện

đại.

(cid:99) Tài chính lý thuyết nghiên cứu quan hệ

logic giữa các tài sản.

(cid:100) Tài chính thực nghiệm nghiên cứu số liệu

để tìm kiếm các mối quan hệ.

(cid:101) Tài chính hành vi sử dụng tâm lý học vào

quá trình đầu tư.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 5

Giới thiệu

“Các nhà kinh tế học tài chính đã từ lâu nhận thức được rằng con người thường có những sai lầm hệ thống và những sự lựa chọn lạ lùng mà không có mô hình truyền thống nào có thể giải thích được.”

– Paul Pfleiderer

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 6

Giới thiệu

Nghiên cứu tài chính hành vi tập trung vào

(cid:99) Các nhà đầu tư quyết định mua và bán cổ

phiếu như thế nào, và

(cid:100) Họ chọn giữa các giải pháp như thế nào.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 7

6 nguyên tắc cần nhớ

(cid:224) Khi lái xe vào khu đường mới, bạn nhìn người khác nhiều hơn

(cid:138) Hành vi của người khác thực sự quan trọng:

là tự mình cân nhắc.

(cid:224) Những người mới tham gia thị trường thường dựa dẫm vào

người khác.

(cid:224) Các nhà đầu tư thường có xu hướng thăm dò vào đầu ngày

giao dịch.

(cid:224) Mỗi sáng thức dậy tại sao bạn thường đánh răng rửa mặt ngay? (cid:224) Các nhà đầu tư thường để ý BCs hơn.

(cid:138) Thói quen là quan trọng:

(cid:224) Nhiều người khuyên bạn nhưng bạn không nghe (cid:224) Các nhà đầu tư phải là những người bảo thủ

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 8

(cid:138) Kỳ vọng cá nhân tác động tới hành vi:

6 nguyên tắc cần nhớ

(cid:224) Bạn sãn sàng làm tình nguyện viên không lấy tiền nhưng nếu

(cid:138) Con người thường thích làm điều “phải”:

được trả tiền bạn sẽ không muốn làm nữa.

(cid:224) Bạn sẽ không bán một cái gì đó đang lỗ những sẽ sãn sàng bán

(cid:138) Con người thường sợ mất mát:

ngay một cái gì đó đang lãi.

(cid:224) Khi bạn phải lựa chọn, bạn sẽ thường thích hơn nếu ai đó gợi ý

(cid:138) Con người thường tồi trong tính toán:

cho bạn trước các kết cục để chọn lựa.

(cid:224) Nhà đầu tư thường cõ xu hướng dựa vào những nguồn tin sẵn

có hơn là tự tìm kiếm.

(cid:224) Khả năng “làm thị trường” có thể xảy đến.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 9

Hành vi quan sát

Tâm lý suy diễn tượng trưng

(cid:138) Suy diễn tượng trưng thường lấy một đặc điểm và

suy rộng ra cho các khía cạnh khác.

(cid:138) Cụ thể, rất nhiều nhà đầu tư tin rằng một công ty

đang hoạt động tốt thể hiện một cơ hội đầu tư tốt.

(cid:138) Điều này là sai lầm vì chúng mua tương lai của

công ty.

(cid:138) Hoặc, FPT làm IT tốt và nhiều người nghĩ rằng họ

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 10

làm chứng khoán cũng tốt.

Hành vi quan sát

Sợ mất mát

(cid:138) Các nhà đầu tư không thích mất mát và thường

rèn luyện trí não để giảm những tác động tâm lý.

(cid:138) Xu hướng bán một cổ phiếu thắng cuộc nhiều hơn so với cổ phiếu thua cuộc được gọi là tác động loại trừ trong tài chính hành vi.

(cid:138) Hãy biết chấp nhận lỗ!

(cid:138) Nếu lượng mua tăng đột biến và giá tiếp tục giảm

thì hàm ý sẽ ít có khả năng bán.

(cid:138) Nếu lượng mua tăng đột biến và giá tăng thì nhiều

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 11

khả năng bán.

Hành vi quan sát

Sợ hối tiếc

(cid:138) Các nhà đầu tư không thích mắc sai lầm.

(cid:138) Thực ra họ không phải không biết quyết định các giải pháp, mà họ thường nghĩ tiêu cực: điều gì sẽ xảy ra nếu chọn sai cổ phiếu?

(cid:138) Kết quả là những cổ phiếu “khó đoán” sẽ ít được

quan tâm.

(cid:138) Những cổ phiếu được quan tâm nhiều sẽ dễ bị chi

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 12

phối bởi tâm lý bầy đàn.

Hành vi quan sát

Sợ mất mát thiển cận

(cid:138) Các nhà đầu tư thường có xu hướng đánh giá cao tầm quan trọng của những biến động thị trường hàng ngày.

(cid:138) Thường bỏ qua các cơ hội đầu tư dài hạn do các hành động thông thường chỉ nhìn nhận lợi ích trước mắt.

(cid:138) Chỉ số thị trường do vậy quan trọng hơn cả kết

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 13

quả kinh doanh của công ty.

Hành vi quan sát

Tâm lý bầy đàn

(cid:138) Bày đàn ám chỉ hành vi của các nhà đầu tư và phân tích,

nhìn xem người khác làm gì, và đi theo hướng đó.

(cid:138) Thực ra chẳng có sự an toàn nếu xét về mặt con số, nhưng

nó lại làm cho con người ta thấy thoải mái.

(cid:138) Người ta sẽ yên tâm hơn nếu có cùng suy nghĩ với người

bên cạnh dù không rõ đúng sai.

(cid:138) Người ta sẽ tin vào những “tên tuổi lớn” và bởi vậy hãy

quan sát những thông tin từ những nguồn đó.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 14

Hành vi quan sát

Tâm lý định hướng

(cid:138) Quyết định của chúng ta có thể bị tác động bới những thông

tin không liên quan nằm trong các vấn đề khác.

(cid:138) Ví dụ, các nhà đàu tư có xu hướng nhớ giá mà họ đã trả cho một cổ phiếu, và thông tin này tác động tới quyết định của họ về việc mua và bán cổ phiếu đó.

(cid:138) Bạn đã mua với giá 100, giá giảm xuống còn 90 và tiếp tục giảm nữa những bạn sẽ không bán vì bạn nghĩ bạn đã mua 100.

(cid:138) Hãy quên giá bạn mua đi và hãy chỉ nhìn vào xu hướng thị

trường.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 15

Hành vi quan sát

Ảo tưởng quyền lực

(cid:138) Chúng ta thích tỏ vẻ rằng chúng ta có

thể tác động tới kết cục từ việc thay đổi lực tác động lên xúc xắc.

(cid:138) Tương tự như vậy, các nhà đầu tư thích nhìn vào

đồ thị, mặc dù đồ thị theo lý thuyết không quá hữu ích cho việc dự báo tương lai của cổ phiếu.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 16

(cid:138) Hãy đừng tin vào một khả năng cụ thể nào đó của bạn hoặc của người khác. Nghi ngờ là chìa khóa của sự thành công.

Hành vi quan sát

Lý thuyết giàu sang

(cid:138) Nhà đầu tư sợ rủi ro có hàm lợi ích tăng nếu giá trị tài sản

tăng, nhưng với mức độ giảm dần.

(cid:138) Các nghiên cứu chỉ ra rằng sợ rủi ro có thể coi là mô tả

chính xác hành vi nhà đầu tư có lợi, nhưng những nhà đầu tư bị lỗ thường sẵn sàng rủi ro nhiều hơn.

(cid:138) Những người giàu lên từ thị trường sẽ có xu hướng đa dạng hóa trong khi những người thua lỗ thường bỏ hết trứng vào một rổ.

(cid:138) Nếu bạn đã từng thua lỗ, phải biết kiềm chế sự cay cú.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 17

Hành vi quan sát

Kế toán bằng trí nhớ

(cid:138) Kế toàn bằng trí nhớ hàm ý chúng ta thường “cất mọi thứ

vào hộp” và tự mình để ý chúng.

(cid:138) Ví dụ, các nhà đầu tư thường có xu hướng phân biệt giữa cổ tức và vốn, và giữ lợi nhuận hiện thực hay không hiện thực.

(cid:138) Cổ tức và vốn xét cho cùng đều là giá trị cổ đông. Chia tách cổ phiếu hay chia cổ phiếu bằng cổ tức thực ra bạn chẳng có lợi gì.

(cid:138) Phân biệt hiện thực hay không hiệu thực lợi nhuận không có

ý nghĩa trong một thị trường thanh khoản.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 18

Hành vi quan sát

Sự tách biệt tài sản

(cid:138) Sự tách biệt tài sản hàm ý chúng ta thường có xu hướng

nhìn vào các quyết định đầu tư một cách riêng rẽ chứ không phải là một nhóm.

(cid:138) Một danh mục có thể đang hoạt động rất tốt nhưng nhà đầu tư cũng vẫn sẽ bận tâm về từng cổ phiếu không tốt trong danh mục.

(cid:138) Hãy nhớ rằng sự kết hợp giữa các ngành trái ngược, giữa CP và BĐS, giữa ngắn hạn và dài hạn, giữa CP và TP luông được coi là tốt.

(cid:138) Bỏ một CP hoạt động kém ra khỏi danh mục làm bạn tưởng

là tốt (lợi nhuận) nhưng bạn sẽ rủi ro rất nhiều.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 19

Hành vi quan sát

Sai lệch do nhận thức muộn

(cid:138) Sai lệch do nhận thức muộn hàm ý xu hướng nhớ

những kết cục khả quan chôn vùi những kết cục bi quan.

(cid:138) Các nhà đầu tư nhớ khi họ thắng đấu giá mà quên

mất rằng họ đã nhiều lần thất bại trước đó.

(cid:138) Thị trường lên sẽ làm người ta hả hê dù có thể nó

bắt đầu từ mức rất thấp.

(cid:138) Sự hả hê thường làm cho người ta nghĩ “quãng

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 20

thời gian lên giá sẽ còn kéo dài”.

Hành vi quan sát

Quá tự tin

(cid:138) Quá tự tin hàm ý xu hướng tin rằng điều gì đó

nhiều khả năng xảy ra hơn là nó thực sự như vậy.

(cid:138) Ví dụ, hầu hết các nhà đầu tư đều tin rằng họ là

những người giỏi hơn người khác.

(cid:138) Nam giới thường quá tự tin so với nữ giới.

(cid:138) Những người lắng nghe người khác là những

người thành công.

(cid:138) Nhà tư vấn lắng nghe bạn là người giúp bạn nhiều

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 21

nhất.

Hành vi quan sát

Tâm lý tạo dựng

(cid:138) Tâm lý tạo dựng hàm ý những cố gắng nhằm tạo ra một tình

huống liên hệ tới lãi và lỗ.

(cid:138) Rất dễ dàng để trả một cái gì đó $3,400 nếu bạn nghĩ chi phí của nó vào khoảng $3,300 hơn là trả $100 cho một cái gì đó bạn nghĩ nó miễn phí.

(cid:138) Bạn sẵn sàng bỏ tiền mua một bài báo nhưng không sẵn

sàng mua một lời khuyên.

(cid:138) Bài báo là thông tin công chúng và nó không có giá trị với

bạn.

(cid:138) Hãy nhớ rằng “no free lunch”.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 22

Hành vi quan sát

Tâm lý suy diễn sự tồn tại

(cid:138) Suy diễn sự tồn tại hàm ý quan điểm cho rằng những gì dễ nhớ thường là phổ biến hơn.

(cid:138) Bạn sẽ dễ dàng nhớ cách tính PE và tin rằng nó

phổ biến.

(cid:138) Nhưng bạn không để ý rằng E đã được tính trên

nguyên tắc nào.

(cid:138) E nếu bỏ qua khoản lợi nhuận chưa hiện thực thì

sẽ rất nhỏ và do vậy tạo cảm giác PE lớn.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 23

(cid:138) Kết quả là PE là yếu tố người ta có thể “tạo dựng”.

Hành vi quan sát

Ảo tưởng sự thật

(cid:138) Con người có xu hướng tin những điều dễ hiểu

nhiều hơn là những điều khó hiểu.

(cid:138) Hầu hết các nhà đầu tư đều thích chỉ số PE thấp vì họ đều muốn mua cổ phiếu giá thấp mà lợi nhuận (E) cao.

(cid:138) Như đã nói, điều đó là không đúng.

(cid:138) Chúng ta mua tương lai của công ty nếu được

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 24

hiện thực hóa giá trị ở hiện tại.

Hành vi quan sát

Kỳ vọng sai lệch

(cid:138) Những kinh nghiệm có từ trước của chúng ta làm cho chúng ta dự báo những quan hệ hoặc tính cách nào đó không nằm trong phạm vi quan tâm.

(cid:138) Dãy số Fibonaci đưa ra những dự báo dựa theo

các chỉ số cố định – dựa vào kinh nghiệm.

(cid:138) Những đó không phải là cơ sở duy nhất để đưa ra

dự báo.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 25

(cid:138) Mở rộng cho các chỉ số kỹ thuật khác.

Hành vi quan sát

Phụ thuộc vào tham chiếu

(cid:138) Giả sử bạn yêu cầu $75,000 lương cho năm tới. Ông chủ trả bạn $60,000 và nếu việc này được phân xử tại tòa, $50,000.

(cid:138) Những người hiện đang kiếm được $60,000 có xu hướng

chấp nhận, còn những người đang kiếm được $75,000 có xu hướng sẵn sàng ra tòa.

(cid:138) Tháng trước bạn kiếm 75 triệu từ cổ phiếu. Tháng này thị

trường đang lên tốt và bạn đang lãi tới 60 triệu. Nhưng nếu thị trường xuống thì bạn có thể sẽ chỉ còn 50 triệu.

(cid:138) Những người lãi 75 triệu tháng trước sẽ có xu hướng “tiếp tục nắm giữ” còn những người tháng trước chỉ lãi 60 triệu sẽ có xu hướng bán đi.

(cid:138) Điều này liên hệ chúng ta với đường support và resistence

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 26

Thống kê sai lầm

Bản chất đặc biệt của số lớn

(cid:138) Giả sử có một máy quay sổ xố lớn từ 1 đến 1000, rất nhiều người trong chúng ta có thể chọn một số ngẫu nhiên chẳng hạn 287 là hợp lý hơn là kết cục “không bình thường” 1,000.

(cid:138) Tương tự như vậy, các nhà đầu tư thường có xu hướng tránh dùng những số lớn làm tròn khi đặt lệnh.

(cid:138) Điều này hàm ý rằng những mốc quan trọng như

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 27

100, 500,1000 v.v. thường sẽ rất đặc biệt.

Thống kê sai lầm

Sự ngoại suy

(cid:138) Chúng ta thường có xu hướng giả định rằng quá khứ sẽ lập lại chính nó và coi trọng những trải nghiệm gần nhất.

(cid:138) Niềm tin rằng những kết cục gần nhất ảnh hưởng tới kết cục tiếp theo trong một chuỗi độc lập các biến cố được biết đến như là sự ảo tưởng của kẻ đánh bạc.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 28

(cid:138) Mỗi bước giá theo ngày là một biến cố độc lập. Sự tăng giá ngày hôm nay không đảm bảo ngày mai sẽ tăng nhưng người ta thường nghĩ như vậy.

Thống kê sai lầm

Phần trăm và con số

(cid:138) Giả sử tỷ lệ mắc một loại bệnh nào đó tăng từ 10

trên 1 triệu lên 13 trên 1 triệu.

(cid:138) Có nhiều người sẽ nghĩ rằng tăng thêm 3 trường hợp sẽ chẳng có ý nghĩa gì, mặc dù đó là 30%.

(cid:138) Việc mua một cổ phiếu giá cao thường cho thấy

chênh lệch lớn nhưng tỷ lệ % nhỏ.

(cid:138) Ngược lại, mua cổ phiếu giá tháp chênh lệch thấp

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 29

nhưng tỷ lệ % lớn.

Thống kê sai lầm

Quy mô mẫu

(cid:138) Có rất nhiều trường hợp con người đưa ra những

kết luận sai lầm từ những số liệu thống kê.

(cid:138) Xác suất để một người nào đó trúng sổ xố hai lần là rất thấp. Tuy nhiên, xác suất ai đó trúng hai lần có vẻ như là sẽ cao hơn.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 30

(cid:138) Tương tự như vậy, xác suất để một cổ phiếu nào đó tăng giá liên tục là rất thấp trong khi xác suất để một cổ phiếu nào đó tăng giá liên tục là cao hơn.

Thống kê sai lầm

Thứ tự rõ ràng

(cid:138) Một kết cục riêng lẻ của một sự kiện khó xẩy ra trở thành dễ

xảy ra hơn khi quy mô mẫu tăng lên.

(cid:138) Tuy nhiên, nhiều người sẽ thấy rằng việc đạt được 6 con số

đứng cạnh nhau trong sổ xố hàng ngày là không thể.

(cid:138) Khi thị trường giảm mà số lượng CP tăng giá tăng lên thì

người ta sẽ tin rằng thị trường sắp tăng giá.

(cid:138) Tuy vậy, việc tăng giá của từng cổ phiếu lại là những biến cố

độc lập.

South-Western / Thomson Learning © 2004

11 - 31