Bài giảng Quản lý – Vận hành hệ thống điện

Ờ Ầ L I NÓI Đ U

HiÖn nay tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, tiªu dïng,… ®Òu sö dông ®iÖn n¨ng

§iÖn n¨ng ®îc s¶n xuÊt t¹i c¸c nhµ m¸y ®iÖn, truyÒn t¶i theo c¸c ®êng d©y vµ m¸y biÕn ¸p ®Õn c¸c hé dïng ®iÖn ë xa (hé tiªu dïng lµ c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c¸c d¹ng n¨ng lîng kh¸c nh nhiÖt n¨ng, c¬ n¨ng, ho¸ n¨ng…)

Trong mét sè trêng hîp, ®iªn n¨ng chØ biÕn ®æi d¹ng cña nã, vÝ dô biÕn ®æi dßng ®iÖn xoay chiÒu 3 pha thµnh dßng ®iÖn xoay chiÒu 1 pha, biÕn ®æi dßng ®iÖn xoay chiÒu thµnh dßng ®iÖn mét chiÒu, biÕn ®æi dßng ®iÖn tõ tÇn sè nµy sang dßng ®iÖn tÇn sè kh¸c… theo ®ã ®îc truyÒn t¶i theo m¹ng ®iÖn tíi c¸c hé tiªu thô t¬ng øng

HÖ thèng ®iÖn ®îc hiÓu theo nghÜa réng lµ toµn bé c¸c kh©u: s¶n xuÊt, biÕn ®æi, truyÒn t¶i, ph©n phèi, tiªu thô

Gi÷a c¸c phÇn tö cña hÖ thèng cã sù liªn hÖ vÒ ®iÖn, vÒ c¬, vÒ tõ vµ c¸c lo¹i kh¸c…

HÖ thèng ®iÖn cã thÓ chia lµm 2 lo¹i:

(cid:0) C¸c phÇn tö chuyÓn ho¸

(cid:0) C¸c phÇn tö truyÒn t¶i

Khi ph©n tÝch chÕ ®é vËn hµnh, ph¬ng thøc qu¶n lý kh«ng nhÊt thiÕt mäi trêng hîp ph¶i chó ý ®Õn c¸c ®Æc tÝnh cña c¸c phÇn tö, vÝ dô nh khi ph©n tÝch ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p th× cã thÓ bá qua c¸c ®éng c¬ s¬ cÊp, khi ph©n tÝch æn ®Þnh ph¶i chó ý ®Õn c¸c ®éng c¬ s¬ cÊp…

§Æc ®iÓm cña hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam lµ:

(cid:0) C¸c phÇn tö s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng lµ hçn hîp

(cid:0) Cã ®êng d©y siªu cao ¸p

(cid:0) M¹ng ®iÖn kÝn.

ứ ế ứ ầ ệ ố ề ậ ữ ệ ế ế ả Môn h c qu n lý v n hành h th ng đi n đ c p đ n nh ng ki n th c h t s c c n thi ế t ọ ế ậ ự liên quan đ n hai lĩnh v c:

ệ ố ệ ậ 1. V n hành h th ng đi n

ệ ố ệ ả 2. Qu n lý h th ng đi n

ệ ố ả ậ ươ ượ Bài gi ng môn h c Qu n lý – v n hành h th ng đi n bao g m 6 ch ộ ồ ượ ườ ọ ồ ạ ọ ọ ng môn h c đã đ ng đ ng đ i h c Nông nghi p Hà N ạ c biên so n ộ ệ ệ c h i đ ng khoa h c tr ệ ạ ộ ả ọ ề ươ theo đ c ụ thông qua và B Giáo d c và Đào t o phê duy t.

ộ ạ ế ạ ạ ờ ắ ọ ơ ộ ắ ẽ ế ạ ữ ệ ố ả ườ ủ ệ ậ ệ ạ ộ ơ ỉ Do trình đ có h n và th i gian biên so n còn h n ch , nên bài gi ng ch c ch n s còn ả ề . M i ý ki n ph n ng đ i ho c Nông ế ử ề ị ộ ệ ả nhi u thi u sót. Chúng tôi cám n nh ng nh n xét, đánh giá c a đ c gi ồ h i xin g i v đ a ch : B môn H th ng đi n – Khoa C Đi n Tr nghi p Hà N i

Tác gi ả

ậ ả Vũ H i Thu n

Ch¬ng 1: §¹i c¬ng vÒ vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn

&1. §Æc ®iÓm hÖ thèng ®iÖn

I, §Æc ®iÓm c«ng nghÖ cña hÖ thèng ®iÖn (HT§)

1. C¸c ®Æc ®iÓm

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n¨ng lîng nãi chung vµ ®iÖn n¨ng nãi riªng cã mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp kh¸c

a. HÖ thèng ®iÖn n¨ng ®îc s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ biÕn ®æi thµnh c¸c d¹ng n¨ng l- îng kh¸c trong mét kho¶ng kh¾c thêi gian, hay nãi c¸ch kh¸c kh«ng cã tÝch tr÷ ë bÊt cø chç nµo v× vËy:

- HÖ thèng ®iÖn phøc t¹p gåm nhiÒu phÇn tö c¸ch xa nhau nhng l¹i t¹o thµnh mét c¬ cÊu phøc t¹p duy nhÊt

- §iÖn n¨ng ®îc s¶n xuÊt ra ®îc tiªu dïng ngay trong hÖ thèng

- Sù c©n b»ng c«ng suÊt t¸c dông vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng x¶y ra t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo

b. C¸c qu¸ tr×nh qu¸ ®é trong hÖ thèng ®iÖn x¶y ra rÊt nhanh, c¸c qu¸ tr×nh sãng ®- îc hoµn thµnh trong mét phÇn ngµn hoÆc thËm trÝ mét phÇn triÖu cña gi©y, c¸c qu¸ tr×nh do ng¾n m¹ch, lµm mÊt æn ®Þnh x¶y ra trong mét phÇn mêi hoÆc cïng l¾m lµ mét vµi gi©y. Do ®Æc tÝnh nµy nªn c¸c phÇn tö cña HT§ ph¶i cã ph¶n øng rÊt nhanh ®Ó ®iÒu khiÓn chÕ ®é

c. HÖ thèng ®iÖn g¾n liÒn víi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, sinh ho¹t h»ng ngµy, th«ng tin liªn l¹c v.v.. v× vËy ®é tin cËy cung cÊp ®iÖn, ®é dù tr÷ c«ng suÊt hîp lý lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt

§Æc ®iÓm nµy dÉn ®Õn c¸c phÇn tö cña hÖ thèng ®iÖn ph¶i ®îc b¶o dìng ®Þnh kú ®Ó phôc håi kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ thay thÕ c¸c thiÕt bÞ hÕt h¹n sö dông kü thuËt

2. Mét sè hÖ qu¶ cña ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ

a. Kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®îc ®iÖn n¨ng nÕu kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng tiªu thô (c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vµ truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng trong tÊt c¶ c¸c phÇn tö cña HT§ ®Òu cã hao tæn) do hÖ qu¶ nµy cho nªn:

(cid:0)

Sù gi¶m sót ®iÖn n¨ng ph¸t ra do c¸c nhµ m¸y ®iÖn bÞ sù cè, söa ch÷a hoÆc v× c¸c lý do nµo kh¸c sÏ dÉn ®Õn gi¶m ®iÖn n¨ng cÊp cho c¸c hé tiªu thô nÕu kh«ng cã c«ng suÊt dù tr÷

(cid:0)

Sù gi¶m thÊp c«ng suÊt tiªu thô t¹m thêi do c¸c hé tiªu thô ph¶i söa ch÷a, sù cè… sÏ kh«ng cho phÐp sö dông toµn bé c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn nÕu kh«ng cã c¸c thiÕt bÞ ®iÒu chØnh

(cid:0) Kh«ng thÓ cã sù kh«ng c©n b»ng gi÷a tæng c«ng suÊt ph¸t ra vµ tæng c«ng suÊt tiªu thô trong hÖ thèng

Kh«ng n¾m ®îc c¸c ®Æc ®iÓm nµy sÏ dÉn ®Õn sai sãt nghiªm träng trong c«ng t¸c vËn hµnh hÖ thèng

b. C¸c qu¸ tr×nh qu¸ ®é trong HT§ diÔn biÕn rÊt nhanh ®· buéc ph¶i sö dông c¸c thiÕt bÞ tù ®éng ®Æc biÖt, nh÷ng thiÕt bÞ nµy thêng lµ t¸c ®éng rÊt nhanh ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c qu¸ tr×nh qu¸ ®é diÔn biÕn trong ph¹m vi cho phÐp. Muèn lùa chän ®óng vµ chØnh ®Þnh c¸c thiÕt bÞ tù ®éng nµy ( nh thiÕt bÞ b¶o vÖ chèng qu¸ ®iÖn ¸p, thiÕt bÞ b¶o vÖ r¬ le, thiÕt bÞ tù ®éng ®iÒu khiÓn….) ph¶i chó ý ®Õn sù lµmviÖc cña toµn bé hÖ thèng ®iÖn nh lµ mét c¬ cÊu duy nhÊt

Sù liªn quan gi÷a HT§ vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n dÉn ®Õn viÖc ph¶i ph¸t triÓn kÞp thêi c¸c hÖ thèng ®iÖn, sù ph¸t triÓn cña HT§ ph¶i nhÞp nhµng, c©n ®èi

II.C¸c ®Æc tÝnh n¨ng lîng cña hÖ thèng ®iÖn

HT§ lµ lµ mét ®èi tîng phøc t¹p nªn nh÷ng tÝnh chÊt tæng hîp cña HT§ kh«ng nh÷ng phô thuéc riªng vµo tÝnh chÊt cña c¸c phÇn tö mµ phô thuéc vµo c¶ sù phèi hîp gi÷a nh÷ng phÇn tö víi nhau

Chóng ta quy íc:

P1: C«ng suÊt ®Çu vµo (kW)

P2: C«ng suÊt ®Çu ra (kW)

P: Hao tæn c«ng suÊt trong qu¸ tr×nh truyÒn t¶i (cid:0) : HÖ sè sö dông h÷u Ých cña c¸c phÇn tö b»ng tû sè gi÷a c«ng suÊt ®Çu ra vµ c«ng suÊt ®Çu vµo

(cid:0) ®Çu ra

: SuÊt tiªu hao c«ng suÊt b»ng tû sè gi÷a c«ng suÊt ®Çu vµo vµ c«ng suÊt

§Æc tÝnh n¨ng lîng cña c¸c c¸c phÇn tö bao gåm:

a, §Æc tÝnh tiªu hao:

P1=f1(P2)

b, §Æc tÝnh hao tæn c«ng suÊt

(cid:0) P= P1-P2 =f2(P2)

c, §Æc tÝnh hiÖu suÊt sö dông:

(cid:0) (cid:0) ) Pf ( 2 3 P (cid:0) 2 P 1

d, §Æc tÝnh suÊt tiªu hao:

(cid:0) (cid:0) ) Pf ( 2 4 P (cid:0) 1 P 2

Tõ c¸c c«ng thøc trªn ta cã thÓ cã mèi quan hÖ sau:

(cid:0) (cid:0) 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ( ) (cid:0) ( )1 PP 2 P 2 (cid:0)

P 2 (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) P (cid:0) (cid:0) P P 2 P 2 (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1 (cid:0) P 2

§èi víi c¸c phÇn tö truyÒn t¶i ®iÖn th× chØ dïng ®Æc tÝnh hao tæn hoÆc ®Æc tÝnh hiÖu suÊt sö dông, trong nhiÒu trêng hîp, nh÷ng ®Æc tÝnh nµy kh«ng nh÷ng chØ phô thuéc vµo c«ng suÊt truyÒn t¶i mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c. VÝ dô nh hao tæn c«ng suÊt vµ hiÖu suÊt sö dông cña m¸y biÕn ¸p vµ ®êng d©y t¶i ®iÖn kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo dßng ®iÖn, mµ cßn phô thuéc vµo c¶ c«ng suÊt t¸c dông vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng , ®iÖn ¸p cña líi ®iÖn

TÊt c¶ c¸c ®Æc tÝnh n¨ng lîng thêng ®îc x©y dùng víi c¸c tham sè chÊt lîng ®Þnh møc, .nÕu nh÷ng tham sè nµy kh«ng b»ng ®Þnh møc v× lý do nµo ®ã th× kh«ng sö dông ®îc ®Æc tÝnh ®ã mµ ph¶i x©y dùng l¹i

Khi nghiªn cøu HT§ thùc tÕ, cÇn xÐt mét c¸ch lý tëng ho¸, nghÜa lµ xÐt trän bé vµ kh«ng chó ý tíi nh÷ng qu¸ tr×nh thùc x¶y ra trong tõng phÇn tö mét

&2. CÊu tróc cña hÖ thèng ®iÖn Tæng quan vÒ hÖ thèng ®iÖn ViÖt nam I. CÊu tróc hÖ thèng ®iÖn

ồ ệ ấ 1. C u trúc ngu n đi n

ủ ệ ề ệ ấ ồ ỏ ả C u trúc c a ngu n đi n ph i th a mãn các đi u ki n sau:

ấ ủ ượ ụ ả ớ ộ ậ a. Cung c p đ năng l ng cho ph t i v i đ tin c y cao;

ụ ả ọ ụ ấ ấ ả b. Cung c p đ công su t tác d ng và công su t ph n kháng cho ph t i trong m i tình ậ ố ủ ớ ộ ấ ậ hu ng v n hành, v i đ tin c y cao;

ề ệ ệ ả ấ ấ ỏ ớ ỏ c. Th a mãn hai đi u ki n trên v i giá thành s n xu t đi n năng nh nh t.

ỉ ệ ế ệ ố ượ ả N u h th ng ch có các nhà máy nhi ệ ấ ề ả t đi n thì v n đ đ m b o năng l ơ ấ ượ ệ ả ệ ố ả ụ ấ ủ ả ả ậ c…vì v y, đ đ m b o đ tin c y cung c p đi n thì ph i tăng công su t d tr ể ả ệ ệ ố ệ ả ấ ng s c p cho các nhà máy nhi ệ ệ ủ ng c a th y đi n ph thu c vào l ấ ự ữ ạ ệ t ỉ ệ ợ h p lý v ng không khó ệ ệ t đi n. ẽ ặ t đi n thì s g p khó khăn ượ ộ ệ ng i các ề ủ ệ ệ ệ ấ ể ủ ộ ệ ố khăn vì h th ng có th ch đ ng cung c p năng l ủ ế ồ Tuy nhiên n u h th ng bao g m c nhà máy th y đi n và nhi ượ ượ ề ả trong v n đ đ m b o năng l ậ ộ ướ n ệ nhà máy nhi ữ công su t gi a các nhà máy nhi ng, vì năng l ấ t đi n, làm cho giá thành h th ng đi n tăng cao. Do đó ph i có t l t đi n và các nhà máy th y đi n.

ả ệ ả ụ ả ụ ệ ấ ộ Vi c đ m b o công su t cung c p đi n cho các ph t ủ ướ ấ ệ ấ ọ ạ ủ ủ ậ ơ máy tham gia v n hành ph i l n h n công su t đang phát hi n t ệ ả ớ ứ ầ ố ự ữ ự ố ể ề ấ ọ ỉ

ấ ự ữ i ph thu c vào công su t d tr , ế ộ ậ ộ ồ i đi n. Trong m i ch đ v n hành, công đ linh ho t c a ngu n đi n và c u trúc c a l ệ ạ ấ ổ ả ấ i su t kh phát c a các t ộ ượ m t l ng công su t nào đó g i là d tr quay, đ đáp ng các s c và đi u ch nh t n s khi ụ ả ph t i tăng.

ấ ố ả ạ ủ ộ ổ i thi ồ ủ ệ ố ế ệ ệ ồ ấ ả Kho ng cách gi a công su t kh phát và công su t t ạ ậ ả ủ ộ đ nh n t ữ i c a các t máy t o thành đ linh ho t c a ngu n đi n. N u ngu n đi n có đ Óu c a h th ng cùng v i t c ớ ố ộ

ứ ấ ể c công su t ph t ườ ề ỉ i trong các ch đ t ợ ự ố ượ ng đi u ch nh t n s trong tr ầ ố ệ ả ệ ạ i… Đ có đ linh ho t và hi u qu kinh t ế ệ ố ệ ệ t đi n, và th y đi n. H th ng đi n có các t ộ ệ máy nhi ạ ấ ổ ộ ẽ ổ ệ ố ộ ậ ả ế ộ ố ụ ả i thi u, không ặ ờ ỳ ờ ế t ng h p s c ho c là th i k th i ti ỷ ệ ệ ố ả l cao thì h th ng đi n ph i có t ệ ủ ổ máy th y đi n và ấ ố i i cao và công su t t máy này có t c đ nh n t ể ẽ ạ ế linh ho t y u thì s không đáp ng đ ấ ượ ượ ứ đáp ng đ c ch t l ể ậ ợ không thu n l ủ ữ ợ h p lý gi a các t tuabin khí s có đ linh ho t r t cao vì các t ỏ thi u nh .

ầ ố ỉ ả ượ máy phát ph i đ c trang b ị ổ Các nhà máy đi n có nhi m v đi u ch nh t n s thì các t ộ ề ộ ề ố ệ ộ ố ổ ụ ề ấ ị ả ỉ ệ ầ ố máy nh t đ nh ph i có thêm b đi u ch nh t n s . các b đi u t c và m t s t

ộ ố ị ệ ố ể ự ộ ố ố ư ấ đ ng phân b t ữ i u công su t gi a Trong m t s nhà máy có th trang b h th ng t ổ máy. các t

ặ ộ ự ộ ỉ ị ự ộ ở ị ổ v trí đ c bi ệ máy phát đi n ph i đ ệ ượ t đ ả ượ c trang b t ị c trang b các b t ề đ ng đi u ch nh kích t ề đ ng đi u ừ ạ lo i máy ệ ỉ Đ đi u ch nh đi n áp thì các t ộ ố ổ , m t s t ị ả ổ ỉ ạ ể ề ừ ch nh kích t ể ả m nh đ đ m b o n đ nh tĩnh.

ủ ướ ệ ấ 2.C u trúc c a l i đi n

ướ ệ ố ự ế ạ L ệ ệ i h th ng đi n n i li n các nhà máy đi n và các tr m bi n áp khu v c thành h ệ ố ề ượ ế ế ạ ậ ố t k thành các m nh vòng và v n hành kín. ệ ướ ệ ố i h th ng đ c thi th ng đi n. L

ộ ườ ố M t ph n quan tr ng c a l ố ầ ớ ủ ướ ệ ố ả ọ ể ả ự ố ng dây dài siêu cao áp n i các h ệ ố ấ ế ộ ấ ị ề ổ ừ ả ả ặ ấ ầ ệ i h th ng là các đ ệ th ng con v i nhau đ đ m b o cung c p đi n cho các h th ng khi có s c , tuy nhiên khi đó cũng g p ph i các khó khăn v n đ nh tĩnh, th a công su t ph n kháng trong ch đ non ả ổ t i, t n th t v ng quang…

ố ự ướ ệ ố ụ ả ườ ồ ế ộ i h th ng ph thu c vào ch đ làm vi c c a các ngu n ả ạ ế ế ầ i ộ t k c n ph i tránh tình tr ng có đ ệ ủ ng dây mang t ấ ệ ố ạ ả S phân b công su t trên l ấ ệ đi n và c u trúc h th ng. Khi thi ộ ố ặ n ng, m t s khác l i non t i.

ể ả ướ ệ ố ừ ề ả ộ ấ i h th ng ph i là c u trúc th a (v công su t), Đ đ m b o đ tin c y thì c u trúc l ị ả ưỡ ấ ườ ấ ấ ả ậ ộ ậ ỳ ng đ nh k các đ ả ng dây mà không làm gi m th p đ tin c y. cho phép b o d

ằ ả ệ ệ ở ấ ả ấ ồ ỉ ỉ ổ ở ngu n đi n, m c cho phép, ph i có h th ng đi u ch nh đi n áp ấ ỉ ả ở ứ ồ ề ề ả ệ ệ ề ụ

ể ả ả Đ đ m b o cân b ng công su t ph n kháng và đi u ch nh đi n áp, t n th t đi n áp trên ệ ố ệ ướ l các i đi n ph i ặ ữ ấ ế máy bi n áp, các ngu n phát và tiêu th công su t ph n kháng (đi u ch nh vô c p ho c h u c p).ấ

ộ ướ ệ ệ L i h th ng th ệ ướ ệ ố ạ ệ i đi n, tuy nhiên hi n nay các l ọ ạ ụ ộ ướ ệ i đi n tích c c g i là l ề ế ị ữ ả ủ ệ ể ả t; nâng cao kh năng truy n t ng dây, gi i h n nhi ng dây g n gi ả ữ ượ ự ạ ề ả ệ ạ ả ườ ậ ng là b ph n th đ ng trong l ự ướ ể đi n hi n đ i đã phát tri n thành các l Flexible AC Transmission System). Các thi ầ ườ ườ t đ i c a các đ ầ ủ ệ ố ấ su t gi a các ph n c a h th ng, do đó gi m đ ề ượ ự ố c s c lan truy n do h n ch đ đ ể ộ đ ng đi n áp có th gây h i cho các ph n t ướ i i đi n linh ho t (FACTS: ấ t b này cho phép đi u khi n dòng công su t trên ề ả ớ ạ ệ i công ừ ủ ệ ố ượ ự ữ chung c a h th ng; phòng ng a c d tr ủ ả ầ ử ế ượ ự ố ỏ c s c , h ng hóc c a các ph n t ; gi m đ c s dao ệ ớ ạ ầ ử i đi n. i h n truy n t và làm gi m gi

ế ị ử ụ ướ ệ ạ ồ Các thi t b s d ng trong l i đi n linh ho t bao g m:

ộ ả ệ ộ a. B gi m dao đ ng đi n áp:

ồ ớ ộ ụ G m có b t ở ố ế ng dây, n i song song v i b t ỉ ộ ệ ộ ả ố ể ượ ằ ộ ớ ườ ộ ụ ố ế n i ti p v i đ ộ ệ tr n i ti p, dòng đi n đi qua b này đ ệ là b đi n kháng và đi n ệ c đi u ch nh b ng thyristor. B gi m dao đ ng đi n

ơ ỉ ụ ạ ng dây, do đó có tác d ng h n ch ế ờ ổ ổ ở ủ ộ ề ệ ụ ộ ố ị ườ ủ ệ ố ệ ứ áp cho phép đi u ch nh tr n và t c th i t ng tr c a đ các dao đ ng đi n áp, có tác d ng t t cho n đ nh đ ng c a h th ng đi n.

b. Máy bù tÜnh SVC (Static Var Compensator)

ề ố ộ G m có b t đi n và kháng đi n n i song song. M t trong hai b này đ ộ ụ ệ ế ượ ệ ề ộ ỉ ữ ữ v ng đi n áp, h n ch c đi u ch nh ế ạ ệ c m kháng đ n dung kháng. SVC cho phép đi u ch nh và gi ị ồ ơ ừ ả ộ ủ ệ ố ệ ệ ợ ổ ỉ i cho n đ nh c a h th ng đi n. tr n t các dao đ ng đi n áp, có l

ộ c. B bù t Ünh Statcom (Static Synchronous Compensator)

ệ ủ ượ ệ ự ằ Là s hoàn thi n c a SVC. Statcom ch g m các b t ử ụ ể ộ ụ ệ đi n, đi n áp ra c a nó đ ệ ế ộ ề c đi u ướ i ủ ơ ả ớ ấ ệ ụ ế ấ ả ơ ỉ ồ khi n b ng b converter, s d ng gateturn off thyristor. N u đi n áp ra l n h n đi n áp l ấ thì nó phát công su t ph n kháng, còn n u th p h n thì nó tiêu th công su t ph n kháng.

ộ ụ ọ ượ ề ể ằ d. B t bù d c đ c đi u khi n b ng thyristor

ồ ề ố ế Bao g m nhi u b t đi n n i ti p nhau và n i ti p v i đ đi n đ ng dây. M i b t ộ ệ ượ ở ủ ố ớ ườ ỉ ằ ở ự t ườ ướ ườ ấ ế ự ế ộ ị ộ ụ ệ ỗ ộ ụ ệ ượ ố ế c ố ắ ệ ề n i t t qua kháng đi n, dòng qua kháng đi n đ c đi u ch nh b ng thyristor. B này cho phép ề ỉ ừ ổ ụ ổ ổ đi u ch nh liên t c t ng tr c a đ t ng tr ng dây t nhiên đ xu ng, do đó cho phép ỉ ề ề ể ượ ệ ệ ủ đi u ch nh dòng công su t trong l i đi n. Đi n kháng c a đ c đi u ng dây có th đ ố ụ ụ ể ừ ả c m tính đ n dung tính do đó có tác d ng ch ng các dao đ ng. Có tác d ng t khi n t t cho ộ ổ n đ nh đ ng.

ộ ề ằ ỉ e. B đi u ch nh pha b ng thyristor

ướ ủ ệ ế ỉ Thi ơ ộ ụ ề ấ ề ề c và sau máy bi n áp đi u ỉ ườ ng dây. B này cho phép đi u ch nh dòng công su t tác d ng trên ế ị t b này cho phép đi u ch nh tr n góc pha c a đi n áp tr ắ ố ế ỉ ch nh m c n i ti p trên đ i.ướ l

ộ ộ f. B hãm đ ng (Dynamic Brake)

ộ ụ ả ể ả Là b ph t ệ i đi n tr đ ấ ớ ở ượ ắ ạ ộ ệ ộ ề ạ ế ạ ộ ộ ủ ổ ộ ị ố ầ ằ c đi u khi n b ng thyristor, n i g n máy phát đi n, khi x y ra ấ dao đ ng công su t l n do ng n m ch thì b này ho t đ ng làm h n ch dao đ ng công su t phát c a máy phát, nâng cao n đ nh đ ng.

II. Tæng quan vÒ hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam

Do y uế tè lÞch sö vµ ®Þa lý, HT§ ViÖt Nam ®îc chia thµnh ba HT§ miÒn, cô thÓ nh sau:

(cid:0)

HÖ thèng ®iÖn miÒn B¾c bao gåm 28 tØnh, thµnh phè phÝa B¾c tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Hµ TÜnh, HT ®iÖn miÒn B¾c liªn kÕt víi HT§ Quèc gia qua 4 TBA 500 kV lµ Hoµ B×nh (2*450MVA), Hµ TÜnh (1*450MVA), Nho Quan (1*450MVA) vµ Thêng TÝn (1*450MVA): liªn kÕt víi HT ®iÖn miÒn Trung qua ®êng d©y 220kV Hµ TÜnh - §ång Híi.

(cid:0)

HÖ thèng ®iÖn miÒn Trung bao gåm 9 tØnh, thµnh phè tõ Qu¶ng B×nh ®Õn Kh¸nh Hoµ vµ 5 tØnh T©y Nguyªn. HT ®iÖn miÒn Trung liªn kÕt víi HT§ Quèc gia qua 2 TBA 500 kV lµ §µ N½ng (1*450MVA) vµ Pleiku (1*450MVA); liªn kÕt víi HT ®iÖn miÒn B¾c qua ®êng d©y 220 kV Nha Trang - §a Nhim, 2 ®êng d©y 110 kV Cam Ranh – Th¸p Chµm, Cam Ranh - §a nhim, ngoµi ra HT ®iÖn miÒn Nam cßn cÊp ®iÖn ®éc lËp cho TBA 110 kV §¾c N«ng cña tØnh §¾c N«ng (6 MVA) qua ®êng d©y 110 kV Th¸c M¬ - Bï §¨ng - §¾c N«ng

(cid:0)

HÖ thèng ®iÖn miÒn Nam bao gåm 23 tØnh, thµnh phè phÝa Nam tõ Ninh ThuËn ®Õn Cµ Mau. HT ®iÖn miÒn Nam liªn kÕt víi HT Quèc gia qua 4 TBA 500 kV lµ Phó L©m ( 2*450 MVA), T©n §Þnh (2*450 MVA), Nhµ BÌ ( 2*600 MVA) vµ Phó Mü 500 ( 2*450 MVA). HT ®iÖn miÒn Nam liªn kÕt víi HT ®iÖn miÒn Trung qua ®êng d©y 220kV §A Nhim – Cam Ranh, 2 ®êng d©y 110kV Th¸p Chµm – Cam Ranh, §a Nhim – Cam Ranh.

(cid:0)

Ngoµi ra, hiÖn nay toµn bé phô t¶i c¸c tØnh Hµ Giang, Tuyªn Quang vµ mét phÇn phô t¶i c¸c tØnh Yªn B¸i, Qu¶ng Ninh (thuéc HT ®iÖn miÒn B¾c) ®ang nhËn ®iÖn tõ Trung Quèc víi tæng c«ng suÊt lµ 150 -350 MW nh»m gi¶m thiÓu nguy c¬ thiÕu ®iÖn ë khu vùc phÝa B¾c nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung.

§Ó cã ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vËn hµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam nh÷ng n»m gÇn ®©y, mèc thêi gian ®îc giíi thiÖu lµ tõ khi ®a ®êng d©y 500kV vµo vËn hµnh

(27/05/1994) hîp nhÊt ba hÖ thèng ®iÖn miÒn B¾c, Trung vµ Nam thµnh hÖ thèng ®iÖn Quèc gia.

Sau ngµy hîp nhÊt, HT ®iÖn ViÖt Nam liªn tôc ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng phô t¶i trung b×nh ~ 13,85%, ®Æc biÖt n¨m 2002 ®¹t tíi 16,93%. Do tèc ®é t¨ng trëng cña phô t¶i rÊt cao nªn HT ®iÖn quèc gia thêng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi kh¶ n¨ng thiÕu n¨ng lîng vµo mua kh« vµ thiÕu c«ng suÊt phñ ®Ønh vµo mïa lò. Tríc ®ßi hái cña thùc tÕ, ngµnh ®iÖn ®· ®Çu t ph¸t triÓn, n©ng cÊp, c¶i t¹o vµ x©y dùng míi nhiÒu c«ng tr×nh vÒ nguån ®iÖn, líi truyÒn t¶i vµ líi ph©n phèi, bªn c¹nh ®ã ®· ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc ®Çu t, më réng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia s¶n xuÊt ®iÖn ®¸p øng nhu cÇu phô t¶i ngµy cµng t¨ng cña HT ®iÖn Quèc gia.

MÆc dï cã nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi vÒ nguån vµ líi ®iÖn nhng TËp ®oµn §iÖn lùc ViÖt Nam (EVN) ®· ¸p dông kÞp thêi c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn æn ®Þnh cho c¸c ngµnh kinh tÕ- x· héi vµ nhu cÇu sinh ho¹t cña ®ång bµo c¶ níc, chØ ®¹o Trung t©m ®iÒu ®é HT ®iÖn quèc gia tÝnh to¸n, lËp ph¬ng thøc vËn hµnh an toµn hÖ thèng ®iÖn vµ khai th¸c tèi u c¸c nguån ®iÖn, gi¶m thiÓu thêi gian c¾t ®iÖn cña kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÇu cung cÊp ®iÖn an toµn liªn tôc, còng nh dù b¸o kh¶ n¨ng thiÕu ®iÖn ®Ó TËp ®oµn cã kÕ ho¹ch øng phã tríc.

III. Phô t¶i hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam

1 Ph©n tÝch biÎu ®å phô t¶i

§Ó cã c¸i nh×n tæng quan vÒ phô t¶i HT ®iÖn ViÖt Nam, tríc hÕt chóng ta cung xem xÐt ®Õn d¹ng biÓu ®å phô t¶i cña HT ®iÖn. Do ¶nh hëng cña ®Æc ®iÓm khÝ hËu còng nh t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay , biÓu ®å phô t¶i HT§ ViÖt Nam chia thµnh 2 d¹ng biÓu ®å phô t¶i ®iÓn h×nh lµ biÓu ®å phô t¶i mïa hÌ vµ biÓu ®å phô t¶i muµ ®«ng.

Qua nghiªn cøu hai d¹ng biÓu ®å phô t¶i trªn, ®iÒu nhËn thÊy næi bËt lµ d¹ng biÓu ®å rÊt låi lâm; cã ®é dèc rÊt lín; thÊp ®iÓm ngµy cña HT§ thêng r¬i vµo kho¶ng tõ 2h- 5h, cao ®iÓm s¸ng tõ 10h-11h vµ cao ®iÓm tèi tõ 18h-20h hµng ngµy. §iÒu nµy ® îc ph¶n ¸nh qua hÖ sè phô t¶i qua c¸c n¨m, cô thÓ nh sau:

HÖ sè

2000

2001

2002

2003

2004

2005

0,68

0,69

0,70

0,71

0,72

Ptb/Pmax

0,41

0,42

0,43

0,44

0,45

Pmin /Pmax

0,50

0,51

0,53

0,55

0,57

Pmintb/Pmaxtb

B¶ng: hÖ sè phô t¶i qua c¸c n¨m (Sè liÖu cña TT§§QG)

YÕu tè quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò nµy lµ trong c¸c thµnh phÇn phô t¶i HT§ ViÖt Nam th× thµnh phè qu¶n lý & tiªu dïng d©n c chiÕm mét tû träng t¬ng ®èi lín. Chi tiÕt xin xem b¶ng díi ®©y:

B¶ng: C¸c thµnh phÇn phô t¶i trong HT§ ViÖt Nam (109kwh)

§iÖn th¬ng phÈm N¨m 2004 n¨m 2005

Toµn tæng c«ng ty 39,695.177 44,995

N«ng, L©m nghiÖp, thuû s¶n 0,547.303 0,616

C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 17,904.884 20,626

Th¬ng nghiÖp vµ kh¸ch s¹n 1,770.114 2,110

Qu¶n lý vµ tiªu dïng d©n c 17,650.601 19,828

C¸c ho¹t ®éng kh¸c 1,722.066 1,815

Bªn c¹nh ®ã, ®iÓm kh¸c biÖt næi bËt lµ víi biÓu ®å phô t¶i mïa hÌ (vµo c¸c th¸ng mïa hÌ 6,7,8) cao ®iÓm s¸ng hÖ thèng ®iÖn miÒn B¾c xÊp xØ hoÆc thËm chÝ vît cao ®iÓm chiÒu, ®ång thêi nhiÒu ngµy cao ®iÓm c¸c HT ®iÖn miÒn trïng nhau vµo cao ®iÓm s¸ng nªn cao ®iÓm toµn HT ®iÖn Quèc gia chuyÓn sang buæi s¸ng ( kho¶ng tõ 10h00- 11h00) thay vµo r¬i vµo buæi chiÒu nh c¸c n¨m tríc (xu híng mµy ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ n¨m 2003 vµ cµng râ rÖt h¬n trong n¨m 2005). §iÒu nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÝch do tØ träng t¶i c«ng nghiÖp ®· t¨ng, còng nh EVN ®· ¸p dông nhiÒu chÝnh s¸ch qu¶n lý phô t¶i nh ®a hÖ thèng c«ng t¬ 3 gi¸ lín vµo ho¹t ®éng... §é ®ång ®Òu cña phô t¶i cµng tèt, tøc hÖ sè ®iÒn kÝn phô t¶i cµng t¨ng lín th× cµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi

cho vËn hµnh vµ t¨ng t×nh kinh tÕ vËn hµnh HT ®iÖn. MÆc dï vËy víi biÓu ®å phô t¶i mïa ®«ng (c¸c th¸ng cßn l¹i trong n¨m) th× cao ®iÓm toµn HT ®iÖn vÉn r¬i vµo buæi chiÒu, ®iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch do vµo mïa ®«ng miÒn B¾c thêng tèi sím, do vËy cao ®iÓm tèi cña miÒn Nam vµ miÒn B¾c trïng nhau

2. §¸nh gi¸ t¨ng trëng phô t¶i

§Ó ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é ph¸t triÓn cña phô t¶i qua c¸c n¨m, ta cÇn ph¶i so s¸nh vÒ s¶n lîng vµ c«ng suÊt qua chuçi n¨m 1995-2005, chi tiÕt ®îc thÓ hiÖn qua c¸c b¶ng díi ®©y:

2.1 T¨ng trëng vÒ s¶n lîng

B¶ng :S¶n lîng phô t¶i qua c¸c n¨m (Gwh)

2000 2001 2002 2003 2004 2005

HT§QG 27040 31137 36410 41275 46790 53647

B¾c 10596 12084 13913 15811 17603 20074

Trung 2602 3042 3500 3977 4435 4979

Nam 13559 15794 18692 21261 24407 27946

B¶ng: Tèc ®é t¨ng trëng s¶n lîng (%)

00-99 01-00 02-01 03-02 04-03 05-04

HT§QG 13.91 15.15 16.93 13.36 13.38 14.65

B¾c 11.45 14.04 15.14 13.64 11.33 14.04

Trung 15.49 16.91 15.06 13.63 11.52 12.27

Nam 15.31 16.48 15.35 13.74 14.80 14.50

2.2. T¨ng trëng vÒ c«ng suÊt ®Ønh

Bảng : C«ng suÊt ®Ønh cña hÖ thèng ®iÖn qua c¸c n¨m (MW)

HTDQG 279

N¨m 199 199 6 199 7 199 8 199 9 200 0 200 1 200 2 200 3 200 4 200 5 5

311 7 359 5 387 5 432 9 789 3 565 5 655 2 740 8 828 3 925 5 6

B¾c 159 2 165 0 182 1 196 0 219 4 246 1 188 0 322 1 349 4 388 6 141 5

326 377 413 477 544 613 684 748 853 989 296 Trun g

Nam 117 135 7 158 7 173 7 197 9 224 6 269 0 311 6 352 9 407 3 453 9 8

B¶ng : Tû lÖ t¨ng trëng c«ng suÊt ®Ønh qua c¸c n¨m (%)

HTDQ 13.63

13.16

7.79% 11.72

13.03

15.57

15.86

13.06

11.81

11.74

(cid:0) P96- (cid:0) 98-97 (cid:0) P99- (cid:0) P97- 96 (cid:0) P00- 99 (cid:0) P01- 00 (cid:0) P01- 02 (cid:0) P02- 03 (cid:0) P03- 04 (cid:0) P04- 05

B¾c

3.64% 10.36

7.63% 11.94

8.48% 11..23

12.51 %

12.17 %

17.03 %

11.84 %

Trung

9.55% 15.50

9.36% 14.04

15.05 %

10.14 %

15.64 %

12.68 %

11.58 %

14.79 %

Nam

9.45% 13.93

13.49 %

15.20 %

16.95 %

16.77 %

15.84 %

13.26 %

15.42 %

11.43 %

Qua c¸c b¶ng biÓu trªn, ta nhËn thÊy r»ng:

Trong 10 n¨m qua, HT ®iÖn ViÖt Nam liªn tôc ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng phô t¶i trung b×nh ~ 13.85%, ®Æc biÖt n¨m 2002 ®¹t tíi 16.93% vÒ c«ng suÊt t¨ng trëng trung b×nh lµ 12.85%, ®Æc biÖt n¨m 2002 ®¹t tíi 15.86%

Do tèc ®é t¨ng trëng cña phô t¶i rÊt cao nªn liªn tiÕp trong c¸c n¨m, tõ n¨m 1997 ®Õn nay, HT ®iÖn quèc gia liªn tôc ph¶i ®èi mÆt víi kh¶ n¨ng thiÕu n¨ng lîng vµo mïa kh« vµ thiÕu c«ng suÊt phñ ®Ønh vµo mïa lò (thùc tÕ vËn hµnh cho thÊy trong chuçi n¨m thèng kª trªn chØ cã n¨m 1999 lµ kh«ng ph¶i h¹n chÕ vÒ n¨ng lîng còng nh c«ng suÊt). §Ó kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò nµ chóng ta cïng nghiªn cøu ®Õn nguån ®iÖn vµ tèc ®é t¨ng trëng nguån cña HT ®iÖn ViÖt Nam trong 10 n¨m trë l¹i ®©y.

III. Nguån ®iÖn trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam

HÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam hiÖn cã c¸c lo¹i nhµ m¸y ®iÖn nh: thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn than, nhiÖt ®iÖn dÇu, tuabin khÝ. Mçi lo¹i nhµ m¸y ®iÒn cã chÕ ®é vËn hµnh kh¸c nhau do ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ ph¸t ®iÖn.

1. HÖ thèng vËn hµnh nhµ m¸y ®iÖn

ChÕ ®é vËn hµnh 1.1.

(cid:0) Thuû ®iÖn

- Theo ®Æc tÝnh vËn hµnh tuabin

- Ngõng vµ khëi ®éng thêng xuyªn

- Ch¹y bï

- §iÒu tÇn ( Hoµ B×nh, TrÞ An)

(cid:0) NhiÖt ®iÖn than, dÇu, GT+CC (Gasturbine+CombinÑ Cycle);

- Theo ®Æc tÝnh c«ng suÊt (P&Q) cña tæ m¸y

- VËn hµnh trong mét kho¶ng thíi gian dµi theo yªu cÇu HT ®iÖn (cid:0) Gasturbine ch¹y khÝ hoÆc dÇu:

- Theo ®Æc tÝnh c«ng suÊt (P&Q) cña tæ m¸y

- VËn hµnh liªn tôc hoÆc phñ ®Ønh

ChÕ ®é khai th¸c 1.2.

(cid:0) Thuû ®iÖn

- Theo ®iÒu tiÕt hå chøa

- KÕ ho¹ch söa ch÷a lín thêng ®îc bè trÝ vµo mïa kh«

(cid:0) NhiÖt ®iÖn than, dÇu:

- Huy ®éng cao trong mïa kh«, huy ®éng tèi thiÓu trong mïa lò (®¶m b¶o c«ng suÊt ®Ønh, chèng qu¸ t¶i, bï ®iÖn ¸p...)

- KÕ ho¹ch söa ch÷a lín thêng ®îc bå trÝ vµo mïa lò

(cid:0) Gasturbine ch¹y dÇu:

- Ch¹y ë chÕ ®é phñ ®Ønh, chèng qu¸ t¶i, bï ¸p hÆc yªu cÇu ®Æc biÖt kh¸c

- Huy ®éng lÊy s¶n lîng nÕu thiÕu ®iÖn n¨ng trong mïa kh«

- KÕ h¹ch söa ch÷a theo EOH ( giê vËn hµnh t¬ng ®¬ng) (cid:0) Gasturbine ch¹y khÝ vµ ®u«i h¬i:

- Huy ®éng cao mïa kh«, gi¶m khai th¸c trong mïa lò ( ®¶m b¶o c«ng suÊt ®Ønh, chèng qu¸ t¶i, bï ®iÖn ¸p...)

- KÕ ho¹ch söa ch÷a theo EOH (giê vËn hµnh t¬ng ®¬ng)

2. T×nh h×nh ph¸t triÓn nguån ®iÖn

§Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cao cña phô t¶i th× tèc ®é cña nguån ®iÖn còng ph¶i ph¸t triÓn theo, víi ph¬ng ch©m lµ ph¸t triÓn ®iÖn lu«n ®i tríc mét bíc.

Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n lµ: nguån ®iÖn trong HT ®iÖn ph¶i lín h¬n phô t¶i ®Ønh cña HT ®iÖn nh»m ®¶m b¶o chÕ ®é vËn hµnh an toµn, æn ®Þnh, chÊt lîng, kinh tÕ, cô thÓ nh sau:

(cid:0) Cã dù tr÷ ®Ó t¸ch c¸c tæ m¸y ph¸t ®iÖn ra söa ch÷a theo kÕ ho¹ch

(cid:0) Cã dù tr÷ c«ng suÊt ®Ønh cho hÖ thèng

(cid:0) Cã dù tr÷ vÒ s¶n lîng

(cid:0)

Cã dù tr÷ cã xÐt ®Ðn t¨ng trëng cña phô t¶i trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh

(cid:0) T¹o ra sù c¹nh tranh ®Ó thÞ trêng ®iÖn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶

Bøc tranh tæng quan vÒ ph¸t triÓn nguån vµ t¨ng trëng phô t¶i trong giai ®o¹n tõ n¨m 1995-2005 ®îc thÓ hiÖn qua h×nh 5:

MÆc dÇu 10 n¨m trë l¹i ®©y, tæng c«ng suÊt nguån ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam lu«n lín h¬n nhu cÇu cña phô t¶i, nhng ®©y míi hoµn toµn ë gãc ®é c«ng suÊt thiÕt kÕ. Thùc tÕ trong HT ®iÖn Quèc gia, thuû ®iÖn chiÕm tû träng lín ( tõ 50%- 35.30% vµ gi¶m dÇn theo tõng n¨m), viÖc khai th¸c c¸c nhµ m¸y nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo t×nh h×nh thuû v¨n, mét sè nhµ m¸y thuû ®iÖn lín c«ng suÊt ph¸t phô thuéc nhiÒu vµo cét níc dÉn tíi c«ng suÊt kh¶ dông thay ®æi rÊt nhiÒu ( vÝ dô NMT§ Hoµ B×nh víi cét níc tÝnh to¸n lµ 88m th× tæng c«ng suÊt nhµ m¸y lµ 240x8= 1920MW, nÕu cét níc tÝnh to¸n gi¶m, ®Æc biÖt vµo cuèi mïa kh«, ®Çu mïa lò th× c«ng suÊt cña Hoµ B×nh chØ ®¹t kho¶ng 150x8=1240MW); C¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn than phÇn nhiÒu lµ cò vµ l¹c hËu, v× vËy vËn hµnh kh«ng æn ®Þnh, thiÕt bÞ phô h háng nhiÒu: Tuabinn khÝ ch¹y kh«ng æn ®Þnh l¹i tËp trung t¹i Trung t©m ®iÖn lùc Phó Mü khi sù cè líi dÉn tíi HT ®iÖn mÊt mét lîng c«ng suÊt lín; C¸c nguån ®iÖn ®ãng vµo líi kh«ng ®óng kÕ

ho¹ch ®· ®Ò ra. Do vËy vµo nhiÒu thêi ®iÓm hµng n¨m viÖc ®¸p øng nhu cÇu phô t¶i HT ®iÖn quèc gia vÒ c¶ c«ng suÊt lÉn s¶n lîng lµ cùc kú khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ khi cã nh÷ng sù cè vÒ nguån. ViÖc khai th¸c tèi u c¸c nguån ®iÖn trong hÖ thèng ë t×nh tr¹ng cung lu«n nhá h¬n cÇu lµ rÊt khã kh¨n v× nÕu c¸c tæ m¸y míi dù kiÕn ®a vµo ho¹t ®éng kh«ng ®óng tiÕn ®é hoÆc tiÕn ®é söa ch÷a kh«ng ®óng, chÊt lîng s¶ ch÷a kh«ng ®¶m b¶o sÏ dÉn ®Õn viÖc c©n b¨ng n¨ng lîng kh«ng chÝnh x¸c vµ kh«ng tèi u

3. Tû träng nguån ®iÖn tÝnh ®Õn n¨m 2005

Sau ®©y lµ c¸c thèng kª tû träng vÒ s¶n lîng còng nh c«ng suÊt cña c¸c lo¹i NM§ trong HT ®iÖn Quèc gia, n¨m 2005

B¶ng 7: Tû träng s¶n lîng c¸c nhµ m¸y ®iÖn n¨m 2004

Lo¹i nhµ m¸y S¶n lîng (GWh) Tû lÖ (%)

Tæng 100% 47138

Thuû ®iÖn 37.58% 17713

NhiÖt ®iÖn than 14.36% 7005.93

NhiÖt ®iÖn dÇu 1.28% 601.48

Tua bin khÝ 20.77% 9791.21

TBK dÇu 0.52% 249.22

Diesel 0.09% 43.41

IPP & BOT 14.63% 6894.87

B¶ng 8: C«ng suÊt ®Æt c¸c nhµ m¸y ®iÖn n¨m 2005

Lo¹i nhµ m¸y C«ng suÊt ®Æt (MW) Tû lÖ (%)

Tæng 100% 11530

Thuû ®iÖn 35.30% 4069

N§ than 10.80% 1245

N§ dÇu 1.73% 200

TBK 26.75% 3084

Diesel+T§ nhá 3.93% 454

IPP & BOT 21.49% 2478

4. C«ng suÊt ®Æt vµ kh¶ dông c¸c nhµ m¸y ®iÖn n¨m 2005

Nhµ m¸y

Sè m¸y

P thiÕt kÕ, (MW)

P kh¶ dông, (MW)

Tæng c«ng suÊt

11556

1092.05

4069

4121

Thuû ®iÖn

1920

Hoµ B×nh

Th¸c Bµ

108

120

VÜnh S¬n

Ialy

720

S«ng Hinh

TrÞ An

400

440

Th¸c M¬

150

§a Nhim

160

Hµm ThuËn

300

§a Mi

175

NhiÖt ®iÖn than

1245

1205

Ph¶ L¹i 1

440

400

Ph¶ L¹i 2

600

U«ng BÝ

105

Ninh B×nh

100

NhiÖt ®iÖn dÇu

200

186

Thñ §øc

165

153

CÇn Th¬

Tua bin khÝ

3085

2835

Bµ RÞa

8GT+S9+S10

399

322

Phó Mü 21

4GT+ST23

804

730

Phó Mü 1

3GT+S14

1138

1110

Phó Mü 4

2GT+ST3

468

448

Thñ §øc

126

CÇn Th¬

150

136

Diesel vµ T§ nhá

454

140

Ngoµi ngµnh

2503

2415.05

HiÖp Phíc

375

Amata

VeDan

Bourbon

Nomura

B¶ng 9: C«ng suÊt ®Æt vµ kh¶ dông c¸c nhµ m¸y ®iÖn n¨m 2005

Phó Mü 3

2GT+ST3

733

726.05

Phó Mü 22

2GT+ST3

733

715

Nµ L¬i

NËm Mu

Na D¬ng

110

Formosa

160

tõ Trung

120

Mua Quèc

§¹m Phó Mü

CÇn §¬n

5. Phñ biÓu ®å phô t¶i

VÊn ®Ò huy ®éng nguån nh»m phñ biÓu ®å phô t¶i hÖ thèng ®iÖn quèc gia trong giai ®o¹n hiÖn nay ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c (s¾p xÕp theo thø tù u tiªn):

(cid:0) Huy ®éng theo c¸c yªu cÇu kü thuËt (®iÖn ¸p, chèng qu¸ t¶i...)

(cid:0) Huy ®éng theo c¸c yªu cÇu kh¸ch quan kh¸c (tíi tiªu, giao th«ng vËn t¶i>>)

(cid:0) Huy ®éng theo c¸c hîp ®ång rµng buéc vÒ mua b¸n ®iÖn

(cid:0) Huy ®éng theo tÝnh to¸n tèi u vµ tÝnh to¸n thÞ trêng ®iÖn

Xem xÐt mét c¸ch tæng quan th× gi¸ ®iÖn n¨ng theo c¸c lo¹i h×nh nhµ m¸y ®iÖn ®îc s¾p xÕp tõ thÊp ®Õn cao nh sau: Thuû ®iÖn, tuabin khÝ chu tr×nh hçn hîp, nhiÖt ®iÖn than, TBK chu tr×nh ®¬n, nhiÖt ®iÖn dÇu, tua bin khÝ ch¹y dÇu dizen.

Bªn c¹nh ®ã, nh ®· ph©n tÝch ë trªn th× trong c¸c thµnh phÇn nguån cña hÖ thèng ®iÖn quèc gia, thuû ®iÖn chiÕm tû träng lín, viÖc khai th©c c¸c nhµ m¸y nµy hoµn toµn phô thuéc vµo yÕu tè mïa trong n¨m

Tõ c¸c yÕu tè kÓ trªn, céng víi kh¶ n¨ng linh ho¹t trong vËn hµnh cña c¸c lo¹i nguån (xem chÕ ®é vËn hµnh) sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn vÊn ®Ò huy ®éng nguån ®Ó phñ biÓu ®å phô t¶i. Trong thùc tÕ hiÖn nay, viÖc phñ biÓu ®å phô t¶i ®îc chia lµm 2 mïa nh sau:

Mïa lò

Vµo mïa lò, níc vÒ c¸c hå thuû ®iÖn rÊt dåi dµo, do vËy c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn sÏ ®îc huy ®éng ch¹y tèi ®a cã thÓ. Thø tù c¸c nguån phñ biÓu ®å phô t¶i lµ: thuû ®iÖn, TBK, nhiÖt ®iÖn than, nhiÖt ®iÖn dÇu, mua ngoµi, thuû ®iÖn, cuèi cïng lµ diezen ch¹y phñ ®Ønh

Mïa kh«

Vµo mïa kh«, do níc vÒ c¸c hå thuû ®iÖn h¹n chÕ nªn viÖc khai th¸c lo¹i nhµ m¸y nµy hoµn toµn tu©n theo ®êng ®iÒu tiÕt. Thø tù c¸c nguån phñ biÓu ®å phô t¶i lµ: TBK, nhiÖt ®iÖn than, nhiÖt ®iÖn dÇu, mua ngoµi, thuû ®iÖn, cuèi cïng lµ TBK dÇu vµ diezen ch¹y phñ ®Ønh

IV. Líi ®iÖn

§Ó cung cÊp ®iÖn ®îc tõ nguån ®iÖn ®Õn phô t¶i th× cÇn ph¶i cã mét m¹ng líi ®iÖn (gåm ®êng d©y vµ m¸y biÕn ¸p) ph¸t triÓn réng lín. Trªn hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam hiÖn nay, líi ®iÖn ®îc ph©n ra 2 lo¹i lµ líi truyÒn t¶i vµ líi ph©n phèi, líi ®iÖn cã c¸c cÊp ®iÖn ¸p nh sau:

(cid:0) §êng d©y truyÒn t¶i

- §iÖn ¸p siªu cao 500kV

- §iÖn ¸p cao 220kV, 110kV, 66kV

(cid:0) §êng d©y ph©n phèi

- §iÖn ¸p trung: 35kV, 22kV, 15kV, 10kV, 6kV

- §iÖn ¸p h¹: 220V (cid:0) M¸y biÕn ¸p: ®îc ph©n ra hai lo¹i lµ:

- M¸y biÕn ¸p ba pha ba cuén d©y

- M¸y biÕn ¸p tù ngÉu

1. Vai trß cña ®êng d©y liªn kÕt 500 kV ®èi víi HT ®iÖn ViÖt Nam

§êng d©y siªu cao ¸p 500kV B¾c - Nam m¹ch 1 ®îc chÝnh thøc ®a vµo vËn hµnh ngµy 27/05/1994 më ra mét bíc ph¸t triÓn míi cho ngµnh ®iÖn cña ViÖt Nam. Thêi gian ®Çu ®êng d©y siªu cao ¸p nµy ®· truyÒn t¶i mét lîng c«ng suÊt lín cung cÊp cho hÖ thèng ®iÖn miÒn Trung vµ miÒn Nam ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn an toµn, liªn tôc, æn ®Þnh phôc vô s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña toµn d©n. Cïng víi thêi gian, viÖc hoµn thiÖn m¹ch 1 nh»m ®¸p øng nhu cÇu còng nh n©ng cao chÊt lîng cung cÊp ®iÖn ®· ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc l¾p míi hoÆc l¾p thªm c¸c MBA 450 MVA ë c¸c tr¹m 500 kV (T500) Hoµ B×nh, Hµ TÜnh, §µ N½ng, Pleiku, Phó L©m. Qua qu¸ tr×nh vËn hµnh, ®êng d©y 500kV B¾c- Nam m¹ch 1 ®· chøng tá ®îc vai trß cùc kú quan träng kh«ng nh÷ng trong viÖc t¹o liªn kÕt cho hÖ thèng ®iÖn Quèc gia, n©ng cao chÊt lîng cung cÊp ®iÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong viÖc khai th¸c vµ vËn hµnh hÖ thèng mµ cßn gi÷ vai trß ®iÒu phèi ®iÖn n¨ng gi÷a c¸c miÒn trong ®Êt níc.

Tuy nhiªn, tõ n¨m 2004 trë ®i do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ tèc ®é t¨ng trëng phô t¶i lín dÉn ®Õn nhu cÇu trao ®æi ®iÖn n¨ng gi÷a miÒn B¾c vµ miÒn Nam, nhu cÇu cung cÊp ®iÖn cña miÒn Trung ®· vît kh¶ n¨ng t¶i cña ®êng d©y 500kV B¾c – Nam m¹ch 1. §îc sù ®ång ý cña chÝnh phñ, EVN ®· ®Çu t x©y dùng ®êng d©y 500kV B¾c – Nam m¹ch 2 ®· gãp phÇn cung cÊp n¨ng lîng cho c¸c tØnh miÒn B¾c vµo ®Çu n¨m 2005 vµ c¸c n¨m tiÕp theo.

Ngoµi ra hai ®êng d©y nµy cßn lµm nhiÖm vô trao ®æi ®iÖn n¨ng gi÷a c¸c miÒn cña ®Êt níc, ®¶m b¶o vËn hµnh æn ®Þnh, an toµn kÓ c¶ trong trêng hîp mét trong hai ®êng d©y bÞ sù cè ngõng cung cÊp ®iÖn.

2. ChiÒu dµi ®êng d©y vµ dung lîng c¸c MBA truyÒn t¶i

2.1 §êng d©y

B¶ng : ChiÒu dµi ®êng d©y n¨m 2005

CÊp ®iÖn Tæng chiÒu dµi ®êng d©y (km)

¸p MiÒn B¾c MiÒn MiÒn Nam Tæng hÖ thèng Trung

2191 597.5 3654.5 550kV 866

1257 2200 5368 220kV 2346

2637 3534 10134 110kV 4562

- 33 33 66kV -

M¸y biÕn ¸p

B¶ng : Sè lîng vµ dung lîng MBA n¨m 2005

CÊp ®iÖn ¸p miÒn Trung miÒn Nam Tæng hÖ thèng miÒn B¾c

5 2 6 13 500 KV Sè m¸y 2250 900 3000 6450

Tæng MVA

38 12 220KV Sè m¸y 51 101

5001 1252 8637 14890 Tæng MVA

228 79 110kV Sè m¸y 257 564

6347 1988 10124 18495 Tæng MVA

66kV Sè m¸y - - 9 9

- - 150 150 Tæng MVA

2.3 ChiÒu dµi ®êng d©y vµ dung lîng m¸y biÕn ¸p truyÒn t¶i

B¶ng : ChiÒu dµi c¸c lo¹i ®êng d©y qua c¸c n¨m (km)

CÊp ®iÖn ¸p 500kV 220kV 110kV 66kV

1996 1488 5378 714 2046

1997 1488 5914 680 2270

§êng 1998 1488 6213 312 2270

d©y 1999 1528 6430 330 2830

(km) 2000 1528 7134 267 2830

2001 1528 7522 208 3606

2002 1528 8123.3 85 4266

2003 1528 8591 33 4671

2004 2023 9339 33 4798

2005 3654.5 10134 33 5368

1996 2700 3877 654 3096

1997 2700 4915 724 3220

M¸y 1998 2700 5834 631 4032

biÕn 1999 2700 6132 657 5535

¸p 2000 2700 7737 658 6036

(MVA) 2001 2700 9427 577 7910

2002 3150 11621 501 9161

2003 4050 13740 150 10752

2004 4050 16572 150 12390

2005 6150 18459 150 14890

Ệ Ố Ế Ộ Ủ Ệ Ệ &3. CÁC CH Đ LÀM VI C C A H TH NG ĐI N

ượ ữ ị ở c xác đ nh b i nh ng tr s ấ ế ộ ủ ệ Ch đ c a HTĐ là m t tr ng thái nào đó c a h th ng đ ầ ộ ạ ệ ủ ế ư ố ế ố ấ ề ả ố ủ ặ ọ ữ ệ ố ệ ố ố ậ i và phân ph i đi n năng. Nh ng bi n s y g i là thông s c a ch ị ố công su t, đi n áp, dòng đi n, t n s và các bi n s v t lý khác đ c tr ng cho quá trình chuyÓn đ i, truy n t ế ổ đ .ộ

ế ộ ế ộ ế ộ ậ ạ ộ Có 2 lo i ch đ : ch đ xác l p và ch đ quá đ

ế ộ ậ . I. Ch đ xác l p

ố ủ ư ố Ch đ mà các thông s c a h th ng đ ế ộ ế ệ ố ị ằ ổ ấ ặ ặ ề ặ ặ ấ ậ ạ ổ ữ ượ c đ c tr ng b ng nh ng thông s không đ i ậ ỏ ho c bi n thiên r t nh quanh giá tr trung bình, ho c thay đ i r t ch m và không đ u đ n, có ế ộ các lo i ch đ xác l p:

ế ộ ậ ườ 1. Ch đ xác l p bình th ng

ủ ệ ố ệ ệ ả Là ch đ làm vi c bình th Ở ế ộ ệ ệ ả ả ỏ ch đ xác l p ph i th a mãn các ấ ế chi phí s n xu t ( ỉ ệ ườ ế ộ ấ ượ ch tiêu: ch t l ỏ đi n năng nh nh t ậ ườ ng c a h th ng đi n. ệ ộ ng đi n năng; đ tin c y cung c p đi n; hi u qu kinh t ấ ); an toàn cho ng ậ i và thi ấ ế ị t b .

ả ề ữ ấ ằ ộ Đi u ki n c n ằ ấ ằ ả ừ ệ ấ ệ ủ ủ ầ ủ ừ ườ ả ụ ả ế ị ủ ấ ệ ầ đ m b o cân b ng công su t tác d ng: cân b ng gi a m t bên là công su t ụ ấ ụ ả i; cân b ng công su t ph n kháng là cân gây ra và ệ t b dùng đi n và i do yêu c u c a t ng trong các thi tr ả ơ ủ c c a tuabin máy phát và công su t đi n c a ph t ệ ừ ữ ằ gi a công su t ph n kháng c a các máy phát đi n do dòng kích t b ng đi n t ả ấ công su t ph n kháng c a ph t các máy bi n áp…ế

ụ ộ ỏ ồ ạ i ch đ ban đ u sau khi có kích đ ng nh và ị ệ ề Đi u ki n đ ụ ồ ế ộ ộ ả ậ ớ ủ h th ng ph i ph c h i l ầ ả ệ ố ế ộ ế ộ ph i ph c h i ch đ ch đ xác l p sau khi b kích đ ng l n.

ụ ượ ớ ạ ế ầ ố ằ c xem là cân b ng n u t n s n m trong gi ệ ố ế ằ ụ ấ ấ Công su t tác d ng đ ệ ố ừ ằ ế ọ ự ấ ấ ụ ấ ở ấ ứ ằ ệ ố ề ắ ắ ả ơ ệ ể ằ ằ ấ ọ ế i h n cho phép. N u f > fcpmax thì h th ng th a công su t tác d ng. N u f < f cpmin thì h th ng thi u công su t tác ệ ố ấ ụ d ng. Cân b ng công su t tác d ng có tình ch t toàn h th ng. M i s m t cân b ng công ệ ố ứ ụ ấ b t c đâu trong h th ng cũng t c kh c lan truy n kh p h th ng. su t tác d ng x y ra ệ ụ Cân b ng c đi n trên tr c các máy phát đi n là đi m cân b ng quan tr ng nh t.

ấ ằ ượ ệ ả ạ Cân b ng công su t ph n kháng đ ệ c th hi n qua đi n áp. Vì đi n áp t ả ằ ệ ấ ể ừ ư ề ế ấ ả ỗ ỗ ỉ ả ượ ệ ố ệ ở ự ề ơ ỗ ơ ể ệ i m i n i trong ấ ụ ộ ệ ố h th ng đi n là khác nhau cho nên cân b ng công su t ph n kháng có tính ch t c c b , khu ự ậ ạ v c. Ch này có th th a công su t ph n kháng nh ng ch khác l i thi u. Do v y đi u ch nh ệ nhi u n i khác nhau. đi n áp trên h th ng ph i đ c th c hi n

ế ộ ự ố ậ 2. Ch đ xác l p sau s c

ế ộ ự ố ể ậ ỏ Đây là ch đ ph i tính tr ệ ố c vì s c là không th tránh kh i trong v n hành h th ng ượ ệ ả ỉ đi n. Các ch tiêu trên đ ướ ả c gi m đi.

ế ộ ự ố ự ố ấ ạ ậ ệ Ch đ s c xác l p sau s c : ch m đ t duy trì ở ướ l i đi n 6kV, 10kV…

ệ ỉ Đi u ch nh ch t l ậ ng đi n năng trong ch đ xác l p: t n s và đi n áp là hai thông s ệ ầ ố ấ ồ ố ỉ ề ế ộ ủ ả ớ ơ ệ ụ ỉ ả ư ừ ượ ề ấ ố ố ế ộ ủ ượ ầ ố ệ c t n s thì công su t tác d ng c a ngu n đi n ấ ượ ế ị ể ề ả c công su t t b đ đi u ch nh đ i và ph i có thi ả ệ c đi n áp thì ngu n đi n ph i d th a công su t ph n ả ồ ượ ề ả ỉ ấ ượ ề ch đ c a đi n năng. Mu n đi u ch nh đ ầ ủ ụ ả ấ ph i l n h n công su t yêu c u c a ph t t¸c dông này. Mu n đi u ch nh đ ệ ỉ ấ kháng và công su t ph n kháng này ph i đi u ch nh đ c.

ế ộ ả ơ ố ớ ả ầ ấ ổ ậ ấ ấ ệ ầ Hai nguy c đ i v i ch đ xác l p: suy t n (t n s t ẫ ớ ệ t đi n m t kh năng phát công su t, d n t i m t n đ nh h th ng); s t áp (đi n áp t đ ng suy gi m do các nhà máy ự ụ ố ự ộ ị ụ ả ệ ụ ầ ủ ấ ả ố ộ nhi ộ đ ng s t xu ng do công su t ph n kháng yêu c u c a ph t ệ ố ộ i tăng đ t ng t)

ộ ế ộ II, Ch đ quá đ

ổ ấ ư ữ ằ ố ờ c đ c tr ng b ng nh ng thông s thay đ i r t nhanh theo th i gian. Có ế ộ ạ ộ ượ ặ Ch đ quá đ đ ộ ế ộ các lo i ch đ quá đ :

ế ộ ộ 1, Ch đ quá đ bình th ườ : ng

ế ộ ườ ư ổ ươ ậ ố ặ ủ ằ ư ổ ổ ơ ồ ệ ố ả X y ra khi thay đ i s đ h th ng trong quá trình v n hành bình th ộ ố ữ ng đ i nhanh và đ t ng t trong m t s c đ c tr ng b ng nh ng thông s thay đ i t ế ộ ế ộ ả ậ ệ ậ ng . Ch đ này ộ ố ộ ườ ng ch đ xác l p này sang các ch đ xác l p khác. Yêu ố ủ Ón t ế ượ đ ể nhánh c a HT, nh ng tham s c a các đi m nút thì thay đ i ít. ch đ này x y ra th ừ ế ộ ệ ố xuyên khi h th ng đi n chuy ầ c u là k t thúc nhanh.

ế ộ ộ ự ố 2, Ch đ quá đ s c :

ả ự ố ế ộ Ó ố ủ t c các thông s c a ch đ k ổ ấ ả X y ra khi có s c trong h th ng đi n, làm thay đ i t ẵ ị ị ố ệ ớ ể ố ệ ố ả c các đi m nút, các thông s khác xa so v i các tr s quy đ nh s n.

ệ ố ệ ầ ượ ạ ừ ấ ạ Yêu c u là không gây h i cho h th ng đi n, và đ c lo i tr nhanh nh t có th Ó.

Ề Ộ Ầ

Ệ Ậ Ả &4.CÁC YÊU C U TRONG QU N LÝ, V N HÀNH VÀ ĐI U Đ Ệ Ố H TH NG ĐI N

ề ộ ệ ố ầ ố ớ ữ ệ ả ậ I. Nh ng yêu c u đ i v i qu n lý, v n hành và đi u đ h th ng đi n

ả ủ ề ề ả ầ ộ ọ ế ả Qu n lý, v n hành, đi u đ HTĐ ph i tho mãn các yêu c u quan tr ng c a n n kinh t ầ ậ ụ ể ả ượ ả ả ố qu c dân, c th ph i đ m b o đ c các yêu c u sau:

(cid:0) ệ ố ủ ế ả ạ ả Đ m b o an toàn cho h th ng, và ph i hoàn thành k ho ch c a nhà n ướ c ấ ượ ệ ả ề ố ượ ỉ theo các ch tiêu v s l ng và ch t l ng đi n

(cid:0) ụ ủ ệ ả ả ấ ậ ộ Đ m b o đ tin c y và tính liên t c c a cung c p đi n

ệ ạ ớ ấ ế ố ườ ả t h i l n nh t cho n n kinh t qu c dân th ị ấ ế ộ ủ ng x y ra khi ch đ c a HTĐ b m t Thi ị ệ ố ổ ề n đ nh và làm tan rã h th ng

ủ ộ ố ố ủ i thay đ ệ ố ổ ệ ể ạ æi thì m t s tham s c a ch i các đi m nút, n u các tham s ố ẫ ề ế ậ ấ ế ế æi ch m d n đ n chênh l ch r t nhi u so v i bình th ấ ổ ườ ợ ị ng m t n đ nh tĩnh, còn trong tr ấ ạ ườ ổ ộ ạ ắ ắ ấ ộ ệ ượ ệ ộ ế ặ ừ ụ ả Khi toàn h th ng ho c t ng khâu c a nó có ph t ố ệ ị ộ ụ đ cũng b thay đ i, ví d các tham s dòng đi n, đi n áp t ớ ể ấ ệ ạ ng thì xu t i các đi m nút đó bi n đ t ộ ở ố ế ệ ượ ệ ng h p các tham s bi n đ i đ t ng t b i hi n hi n t ấ ạ ờ các nguyên nhân kích đ ng mang tính ch t t m th i và r t ng n h n (ng n m ch) thì xu t hi n hi n t ấ æn đ nh đ ng ị ng m t

ệ ả ế ứ ậ ả ọ ầ Vì v y vi c đ m b o yêu c u này là h t s c quan tr ng

(cid:0) ấ ượ ấ ượ ệ ệ ả ụ ụ ng ph c v : ch t l ng đi n năng (ch t l ng đi n áp, t n s ); ầ ố ®ộ ấ ượ ợ ệ ậ ả Đ m b o ch t l ấ tin c y cung c p đi n h p lý.

(cid:0) ả ệ ệ ấ ấ ấ ế ị ỏ ấ ụ ậ ả ử ự ố ữ ắ ị Đảm b o chi phí s n xu t là th p nh t: chi phí nhiên li u; t n th t đi n năng; chi phí ổ t b h ng do s c ; chi phí ®Ó kh c ph c h u qu , s a ch a thi ả ỳ ng đ nh k ; chí phí ế ị ấ ng; kh u hao thi t b . ả ưỡ b o d ề ươ ti n l

ổ ứ ậ II, Công tác t ch c v n hành

ệ ậ ấ Công tác v n hành chia làm hai nhóm có tính ch t công vi c khác nhau:

ự ệ ế ế ế ị ậ t b đang v n ệ ủ ệ ố ộ ề ế ộ ế Nhóm 1 (đi u đ HTĐ) là nhóm các công vi c liên quan tr c ti p đ n các thi hành, đ n ch đ làm vi c c a h th ng:

ủ ệ ậ ơ ướ ỉ ế ộ a. Theo dõi, đi u ch nh ch đ làm vi c c a lò h i, đ p n c, tuabin, máy phát, máy ế bi n áp, đ ề ườ ng dây…

ở ộ ừ ầ ấ ặ ố ỉ ổ ề b. Đi u ch nh t n s , đi n áp, công su t phát, kh i đ ng ho c ng ng t ổ máy, thay đ i ệ ủ ướ ậ ấ c u trúc v n hành c a l ệ i đi n…

ự ố ử ả c. X lý khi x y ra s c

ị ươ ậ ẩ d. Chu n b ch ng trình v n hành

ế ậ ổ e. T ng k t quá trình v n hành

ự ế ớ ệ ế ộ ủ ệ ố ệ ồ i ch đ c a h th ng đi n g m: Nhóm 2: công vi c không liên quan tr c ti p t

ả ưỡ ỳ a. B o d ị ng đ nh k

ử ữ ế ị ư ỏ ự ố b. S a ch a thi t b h h ng do s c

ậ ư ứ ệ c. Cung ng nhiên li u, v t t

ự ệ ệ ệ ấ ả ổ ả ạ d. Th c hi n các bi n pháp c i t o và gi m t n th t đi n năng.

ề ộ ệ ố ệ III. Công tác đi u đ h th ng đi n

ế ế ể ậ ệ ố Đó là các công tác liên quan đ n các công vi c tr c ti p đi u khi n v n hành h th ng ệ ự ệ ủ ự ệ ệ ả ề đi n và các công tác qu n lý th c hi n các công vi c c a nhóm 2.

§ iÒu ®é quèc gia

§ iÒu ®é khu vùc

§ iÒu ®é ®Þa ph- ¬ng

ơ ồ ư ề ệ ố ố ộ ệ ố S đ kh i công tác đi u đ h th ng đi n qu c gia nh sau:

ề ộ ố 1. Đi u đ Qu c gia

ụ ệ Nhi m v :

ụ ả ề ệ ấ ỉ ầ ỏ a. Th a mãn nhu c u ph t i v đi n năng và công su t đ nh

ậ ủ ạ ộ ệ ố ư ừ ệ ả ả b. Đ m b o ho t đ ng an toàn và tin c y c a toàn h th ng đi n cũng nh t ng ph n t ầ ử ủ c a nó;

ấ ượ ả ả ứ ệ ệ ở ủ ệ ố c. Đ m b o ch t l ầ ố ng đi n năng: t n s và m c đi n áp các nút chính c a h th ng;

ệ ả ế ấ ằ ử ụ ợ ồ d. Đ m b o hi u qu kinh t cao nh t b ng cách s d ng h p lý các ngu n năng l ượ ng ả ả ơ ấ s c p;

ề ủ ự ố ạ ừ ự ố ặ ự ả e. Nhanh chóng lo i tr s c khi x y ra và ngăn ch n s lan truy n c a s c .

ề ậ ộ ố ồ ộ Đi u đ qu c gia g m hai b ph n:

ỉ ậ ề ự a. Ch huy v n hành: làm nhi m v theo dõi và đi u khi n tr c ti p ho t đ ng c a h ố ự ị ệ ủ ả c, khi x y ề ự ệ ố ỉ ấ ắ ờ ụ ệ ướ i th c hi n các ch ụ ệ ế ể ươ ng trình đã đ nh tr ữ ữ ằ ệ ộ ấ ệ th ng đi n, ch huy các đi u đ c p d ra tình hu ng b t ng thì th c hi n các bi n pháp kh c ph c nh m gi ạ ộ ướ ế ộ v ng ch đ .

ệ ụ ị ướ ng th c ụ b. Ph ầ ẩ ả ệ ứ vËn hµnh: làm nhi m v chu n b tr ụ ng ph c v và hi u qu kinh t ng các t ế ộ ậ ạ ế ế ậ ; l p k ho ch b o d ượ ằ ng dây siêu cao áp, cao áp; l p cân b ng năng l ậ ướ ệ i ngày đêm, l p s đ v n hành l ạ ầ ố ấ ỉ ỏ c ch đ v n hành th a mãn các ổ ưỡ ả ng năm, quý, tháng; ấ ố ố ư i đi n chính; phân b t i u công su t ề ổ ọ ị i các nút chính; tính toán n đ nh, ch n và đi u ự ề đi u ch nh t n s và ự ố ậ đ ng ch ng s c ; l p trình t ệ ậ ơ ồ ử ụ ố ư ỉ ệ ươ ấ ượ yêu c u an toàn, ch t l ườ ệ máy phát đi n, các đ ậ ơ ồ ậ ụ ả ồ ị ậ l p đ th ph t ả ệ ụ tác d ng và ph n kháng, tính m c đi n áp t ự ộ ả ệ ố ch nh c u trúc h th ng, b o v r le, t ồ ướ đi n áp; l p s đ s d ng t ứ ệ ơ i u ngu n n ố ủ c th y đi n

ư ừ ệ Đi u đ qu c gia đ a ra các yêu c u quy ho ch, thi ề ế ế ệ ố ộ ượ ạ ệ ố ố ứ ầ ệ ậ ộ ng th c v n hành, hoàn thi n h th ng đi u đ , đ ả t k h th ng đi n, không ng ng c i ế ị ị t b c trang b các trang thi ề ươ ế ti n ph ạ ệ hi n đ i

ề ố ộ ượ ươ ệ ệ ạ Đi u đ qu c gia đ ị c trang b các ph ng ti n hi n đ i sau đây:

ự ộ ệ ố ồ ừ ệ ố ệ ố a. H th ng t đ ng thu th p và x lý thông tin g m: h th ng đo t ề xa, h th ng truy n ệ ố ử ớ ậ ầ ử ề tin, h th ng máy tính v i các ph n m m x lý thông tin.

ệ ố ề ề ộ ố b. H th ng thông tin liên l c gi a đi u đ qu c gia, các đi u đ đ a ph ữ ộ ị ệ ữ ắ ạ ắ ể ề ươ ề ệ ệ ườ ườ ế ế ề ơ ư ố ng dây đi n tho i qu c ng dây riêng, đ ng và các c ể quan h u quan đ nhanh chóng n m b t tình hình và truy n đi các m nh l nh đi u khi n, nh ạ ữ là: thông tin vô tuy n, h u tuy n, truy n theo đ gia.

ể ề ầ ộ ề ệ ậ ế ị ế ị ượ ư ậ ạ ợ ệ ố c. H th ng máy tính và các ph n m m đ tính toán, giúp cho đi u đ viên nhanh chóng ế c các quy t đ nh h p lý trong vi c l p k ho ch v n hành và đ a ra các quy t đ nh ậ tìm đ ợ h p lý khi v n hành.

ế ị ả ự ộ ừ ề ỉ ệ ướ t b b o v và t ệ ố ệ xa, các thi ệ ề ự ộ ấ ộ ố ố ư ệ ặ i đi n đ ng đ t trên l i u công su t, tác đ ng nhanh khi đ ng t ầ ố ệ ế ộ ậ ằ d. H th ng đi u ch nh t ệ ữ ữ v ng h th ng đi n và ch đ v n hành… đÓ th c hi n vi c đi u ch nh t n s , đi n áp, phân b t ỉ ự ệ ố ự ố s c nh m gi

ươ ề ộ ị 2. Đi u đ đ a ph ng

ụ ể ủ ậ ỉ Công tác c th c a ch huy v n hành:

ệ ướ ệ ở ế ộ Các công vi c khi l i đi n ch đ bình th ườ : ng

(cid:0) ậ ấ ướ ầ ễ ệ Th c hi n thao tác đóng c t và đi u ch nh c u trúc v n hành l i đi n (tu n l , quý, ự ằ ệ ố ư ắ ế ộ ủ ướ năm…) nh m t i u hóa ch đ c a l ỉ ề ệ i đi n;

(cid:0) ắ ể ư ế ị ả ưỡ ặ Các thao tác đóng c t đ đ a các thi t b ra b o d ư ớ ng ho c thay m i… sau đó đ a ở ạ ậ tr l i v n hành;

(cid:0) ạ ỏ ệ ị ướ ộ ả ưỡ ệ i đi n cho các đ i b o d ạ ng các lo i và cho L p và lo i b các v trí làm vi c trên l ọ ệ ậ phép h làm vi c;

(cid:0) ắ ế ặ ạ ấ ồ C t và đóng l ạ ườ i đ ế ng dây (trung áp) ho c tr m bi n áp do thi u công su t ngu n;

(cid:0) ụ ả ệ ư ộ Đóng ph t i m i vào l ặ ắ i đi n ho c c t các ph t ề i do các lý do khác (ch a n p ti n ớ ồ ệ ể ướ ụ ả đi n, chuy n sang ngu n khác…);

(cid:0) ự ệ ạ ướ ệ ệ ấ Th c hi n đo đ c trên l i đi n (đi n áp, công su t);

(cid:0) ư ạ ỏ ặ ế ị ự ộ ự ự ồ t b t đ ng (TDL, t đóng ngu n d phòng, t ự ộ đ ng Đ a vào ho c lo i b các thi ỉ ề ệ đi u ch nh đi n áp…);

(cid:0) ự ể ệ ạ ồ ướ ệ Th c hi n ki m tra các tr m ngu n và l i đi n 110kV;

(cid:0) ự ệ ể ướ ệ Th c hi n ki m tra l ế i đi n và máy bi n áp trung áp;

(cid:0) ế ể ườ Ki m tra chi u sáng đ ố ng ph ;

(cid:0) ả ặ ưở ệ Ch t cây và cành làm nh h ng t ớ ườ i đ ng dây đi n.

ướ ệ Công vi c khi l i đi n ệ ở ế ộ ự ố ch đ s c :

(cid:0) ơ ộ ậ ượ ậ ị ấ ự ố ự S b nh n đ nh tính ch t s c d a trên các thông tin nh n đ c;

(cid:0) ứ ộ ự ố ụ ụ ạ ự ệ ậ ờ ộ ị Nh n đ nh m c đ s c nh các đ i th c hi n, nhân viên ph c v t ỗ i ch …

(cid:0) ạ ừ ậ ả ự ố Lo i tr h u qu s c ;

(cid:0) ầ ử ướ ị ự ố ổ ố ướ ậ ệ Cô l p ph n t i b s c và đ i n i l l ồ ự ữ i đi n, đóng ngu n d tr cho các ph n t ầ ử lành;

(cid:0) ầ ử ướ ị ự ố ằ ế ị ự ố ặ ể ự ố i b s c b ng các thi l t b đo s c ho c quan sát Tìm hi u s c trên ph n t ự ế tr c ti p;

(cid:0) ử ữ ự ố S a ch a s c ;

(cid:0) ế ầ ặ ạ ự ố Thay th các c u chì, ho c đóng l i các aptomát khi có s c thoáng qua.

ươ ứ ậ ụ ể ủ Công tác c th c a ban ph ng th c v n hành:

ậ ạ ệ ỳ ấ ậ ư ơ ồ ướ ủ ậ ơ ở ố ắ i kín v n hành h , tính phân b dòng đi n; ch n l ướ ỗ ở ế ố ậ ặ ươ ệ ề ỉ ủ ấ ả ấ ậ i đi n: l p cho chu k năm theo mùa hè và mùa a. L p k ho ch c u trúc v n hành l ệ ụ ả ặ i đi n, i đ c tr ng c a m i mùa làm c s tính toán: l p s đ l ọ ạ ầ ướ i đ u phân áp ế ướ ả ọ i; ch n thi i t t ệ ế ị ả t b b o v và i thi ng trình ho t đ ng c a chúng; ch nh l ạ ở ắ ế ồ ị đông, l y đ th ph t ể ọ ch n các đi m c t cho l ế ủ c a các máy bi n áp phân ph i ho c máy bi n áp khác không có đi u áp d ạ ị b bù công su t ph n kháng và ch ự ộ t đ ng hóa; tính toán dòng ng n m ch ạ ộ các nút chính.

ạ ậ ổ ư ạ ế ị ưỡ ị ớ ả ệ ỳ ả ử ướ i ra b o d b. L p k ho ch đ a các phàn t l ưỡ ả ị t b ; l ch b o d ậ ng, đ i m i… l p theo quý và năm trên ề ặ ậ ự ng đ nh k ; kh năng th c hi n (v m t v t ự ế ơ ở c s : đánh giá tình tr ng thi ư , nhân l c). t

ạ ậ ườ ệ ế c. L p k ho ch đo l i đi n. Đo l ề ả ướ ề ng và đi u ch nh l ệ ệ ơ ở ỉ ố ố ư ậ ằ ng là c s cho vi c xác đ nh ơ ế t ế ộ ớ i ộ ệ ế ặ ệ ả ượ ự ệ ầ ườ ư ấ c u trúc v n hành cũng nh quy ho ch l ị b khác nh m t i u hóa ch đ c a l ạ h n cho phép. Công vi c đo l ỉ ị ướ ạ i đi n. K t qu đo còn đi u ch nh r le và các thi ế ộ ủ ướ ữ các thông s ch đ trong gi i đi n, ho c là gi ấ ườ ng ph i đ c th c hi n ít nh t hai l n trong m t năm.

ạ ả ứ ế ệ ộ ự Óu bi t các h dùng đi n và t ở i căn c vào s hi ả ụ ệ ấ ộ ạ c a h khi m t đi n. L p k ho ch gi m công su t và đi n năng ứ ậ ồ ở ế ạ ậ ụ ả d. K ho ch sa th i ph t ấ ế ấ ạ æn th t kinh ấ ả ệ các h tiêu th khi x y ề ệ các m c khác nhau. K ho ch v đi n năng l p hàng quý, tháng, ấ ậ ầ ế ế ủ ọ t ế ra thi u công su t ngu n ế tu n, còn k ho ch công su t l p hàng ngày.

ộ ượ ậ ơ ở ủ ủ ế ế ạ ạ e. K ho ch công tác c a các đ i đ ụ c l p trên các c s các k ho ch c a các m c trên.

ươ Ấ ƯỢ Ả Ả Ậ Ệ Ch ng 2. CÔNG TÁC V N HÀNH Đ M B O CH T L NG ĐI N

Ấ ƯỢ Ề Ệ Ệ &1. KHÁI NI M CHUNG V CH T L NG ĐI N

ấ ượ ấ ượ ệ ồ ầ ố ấ ượ Ch t l ng đi n năng bao g m ch t l ng t n s và ch t l ệ ng đi n áp.

ấ ượ ầ ố I.Ch t l ng t n s

ầ ố ủ ề ượ ở ố ộ ủ T n s c a dòng đi n xoay chi u đ ị c xác đ nh b i t ệ đ quay c a roto máy phát đi n

ố ặ ự ủ ệ f (cid:0) hz ( ) và s c p c c c a stato np 60

ố ộ ủ Trong đó: n: t c đ quay c a roto (vòng/ph)

ố ặ ự ủ p:s c p c c c a stato

(cid:0) f f (cid:0) (cid:0) f ớ ầ ố ị ầ ố ộ ệ ứ ®é lÖch tuyÖt ®èi Đ l ch t n s so v i t n s đ nh m c: & ®é lÖch t- f (cid:0) f f (cid:0) (cid:0) f (%) 100 ¬ng ®èi f

min ≤ ∆f ≤ ∆fmax có nghĩa là t n sầ ố

ộ ệ ầ ố ả ả ằ Đ l ch t n s ph i n m trong gi ớ ạ i h n cho phép: f ằ ph i luôn n m trong gi ớ ạ i h n cho phép: ∆f min ≤ f ≤ fmax

ầ ố ị ớ ư ữ ặ ỏ ộ ộ ầ ố ế ấ ầ ố ớ ố ộ ớ ộ ộ ấ ủ ầ ở ộ ệ Đ dao đ ng t n s : đ c tr ng b i đ l ch gi a giá tr l n nh t và nh nh t c a t n ượ ớ ơ c l n ố s khi t n s bi n thiên nhanh v i t c đ l n h n 0,1%. Đ dao đ ng t n s không đ ị ơ h n giá tr cho phép.

ế ộ ự ố ẩ ượ ớ ỏ ơ Trong ch đ s c , các tiêu chu n này đ c n i l ng h n.

cp = ±0,2Hz trong 22,8h/ngày, ∆fcpmax = ±0,4Hz ộ

ướ uÈn c a các n ủ c: Nga ∆f M t s tiêu ch ể ờ ộ ố ọ ớ ổ ộ ệ ế ế ộ ự ố ộ ộ trong m i th i đi m và trong ch đ s c , cho phép đ l ch ±0,5Hz đ n 1Hz v i t ng đ ầ ố kéo dài không quá 90h/năm. Đ dao đ ng t n s không quá 0,2Hz..

ấ ượ II.Ch t l ệ ng đi n áp

ấ ượ ượ ở ố ỉ Ch t l ệ ng đi n áp đ c đánh giá b i b n ch tiêu

ứ ủ ướ ộ ệ ệ ệ ị ớ 1. Đ l ch đi n áp so v i đi n áp đ nh m c c a l ệ i đi n

đm

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) V V 100 ệ ố ộ ệ ệ ộ ệ ệ ươ Đ l ch đi n áp tuy t đ i và đ l ch đi n áp t ố ng đ i: . UU U

≤ V ≤ V+ trong ®ã: V, V+ là gi

ề ệ ỏ ớ ạ i h n trên và gi UU U đm ớ ạ i h n d ướ i ệ ả (%) ph i th a mãn đi u ki n: V ủ ộ ệ c a đ l ch đi n áp.

cp ≤ +5% cho chi u sáng công nghi p và công s , đèn pha;

ẩ ế ệ ở Tiêu chu n VN: 2,5% ≤ V

cp ≤ +5% cho các ph t

ộ ơ ụ ả ạ 5,5% ≤ Vcp ≤ +10% cho đ ng c và 5% ≤ V i còn l i.

ự ố ệ ế ị ế ấ ả ế ị t b dùng đi n gi m, nh t là thi ả ệ ị ả ệ ấ ổ Nói chung ë chÕ ®é b×nh thêng là ±5%, chÕ ®é sau s c là ±10%. Khi đi n áp quá ấ ệ t b chi u sáng, còn khi đi n áp quá th p ọ gi¶m năng su t công tác, làm ấ cao làm tuæi th thi ọ ế ị làm cho các thi t b dùng đi n b gi m công su t, gi m tu i th , ẩ ả ỏ h ng s n ph m…

ệ ộ ộ 2.Đ dao đ ng đi n áp

min

max

(cid:0) U (cid:0) (cid:0) U 100 ự ế ủ ệ ượ ứ S bi n thiên nhanh c a đi n áp đ c tính theo công th c: (%) T cố U đmU ệ ạ ừ min đ n Uế U ườ ắ ỏ ơ ễ ộ ộ ộ max không nh h n 1%/s. Dao đ ng đi n áp gây ra dao đ ng ánh ế ị ệ t b đi n i lao đ ng, gây nhi u máy thu thanh, máy thu hình và các thi ộ ế đ bi n thiên t sáng, làm h i m t ng t …ử

§é dao ®éng ®iÖn ¸p ®îc h¹n chÕ trong miÒn cho phÐp, theo tiêu chuÈn VN quy (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ự ệ ộ ế ị 1U 1 ị đ nh dao đ ng đi n áp trên c c các thi ế t b chi u sáng nh sau: . Trong đó n 6 n ộ ộ ờ t 10 ế ờ ờ ộ ượ ữ ố ớ ổ ộ c phép là 7%. Đ i v i các thi ộ ấ ố ộ có m t dao đ ng thì biên đ đ ậ ố ớ ế ỉ ạ ộ ở ộ ẽ ẫ ư ế ớ ộ ộ , ∆t th i gian trung bình gi a hai dao đ ng (phút). N u trong m t ộ ế ị t b có s bi n đ i đ t ng t i khác không ừ c chu n hóa, nh ng n u ∆U l n h n 15% thì s d n đ n ho t đ ng sai c a kh i đ ng t ẩ ế ị ề ể là s dao đ ng trong m t gi ự ế gi ụ ả công su t trong v n hành ch cho phép ∆U đ n 1,5%. Còn đ i v i các ph t ủ ơ ượ đ và các thi ế t b đi u khi n.

ố ứ ộ 3.Đ không đ i x ng

ố ứ ự ế ặ ố i các pha không đ i x ng d n đ n đi n áp các pha không đ i x ng, s không đ i ố ệ ượ 2 c a đi n áp. Đi n áp không đ i ệ ệ ủ ấ ư ả ả ố ứ ụ ả Ph t ở ứ x ng này đ c đ c tr ng b i thành ph n th t ứ x ng này làm gi m kh năng t ẫ ầ ả ủ ướ i c a l ệ ứ ự ị ngh ch U ệ i đi n và tăng t æn th t đi n năng.

2 không đ

đm.

ự ẩ ế ị ố ứ ệ Tiêu chu n Nga, trên c c thi t b dùng đi n ba pha đ i x ng, U ượ ượ c v t quá 2%U

ộ 4.Đ không hình sin

ặ ệ ế ị ộ ỉ ư ế ả t b dùng đi n có đ c tính phi tuy n nh máy bi n áp không t Các thi ư ị ế ồ ị ệ ườ ạ ế ậ ệ ả ậ ấ ệ ệ ấ ướ ệ ệ ả ổ i đi n và thi ư i, b ch nh l u, ế ng đ th đi n áp, khi n nó không còn là hình sin j và Ij. Các sóng hài b c cao này làm gi m đi n áp trên ơ ổ ộ trong đ ng c , t n th t đi n môi ế ỹ ỉ t b dùng đi n, gi m ch tiêu kinh t k ậ ủ ệ ố ễ ấ ộ b ngh ch l u, thyristor… làm bi n d ng đ ệ ữ n a và xu t hi n các sóng hài b c cao U ế ị ấ ắ ừ t b sinh nhi bóng đèn, thi t, làm tăng thêm t n th t s t t æn th t trong l ế ị ấ ệ trong cách đi n, tăng t ệ thu t c a h th ng cung c p đi n, gây nhi u máy thu thanh…

Ệ Ố Ầ Ố Ệ Ề Ỉ &2. ĐI U CH NH T N S TRONG H TH NG ĐI N

ệ ế ấ ệ ệ ượ ồ ệ ố H th ng đi n bao g m nhà máy đi n, đ ấ ượ ạ ng dây, tr m bi n áp là ầ ố ệ ở ng đi n đ

ầ ố ả ưở ư ệ ế ỗ ầ ố ạ ộ ng đ n ho t đ ng c a t ệ ố mét thÓ th ngố ườ ố ỹ ệ ậ c đánh giá b i 2 thông s k thu t: đi n áp và t n s , trong đó đi n nh t, ch t l ị ấ ệ ố áp có tính ch t c c b , t n s mang tính ch t h th ng hay nói cách khác là t n s có giá tr ủ ấ ộ ệ nh nhau t t ả c các thi ấ ụ ộ ầ ố ạ ệ ố i m i nút trong h th ng đi n, đ l ch t n s nh h ế ị ệ t b đi n trong h th ng.

ướ ệ i đ u s d ng dòng đi n v i t n s ớ ầ ố ư ầ t Nam cũng nh h u h t các n ầ ủ ế ậ ả ử ụ ế ớ ề ử ụ c trên th gi ầ ố ệ Vi ừ ỹ ộ 50Hz, tr M và m t ph n c a Nh t B n s d ng t n s 60Hz.

I. ¶nh hëng cña sù thay ®æi t n sầ ố

ụ ố ớ ộ 1. .Đ i v i h tiêu th

ổ ầ ố ộ ố ậ ả ấ ự ể Khi có s thay đ i t n s có th gây ra m t s h u qu x u

ố ư ở ầ ố ị ổ ầ ố ẫ ứ ế ế ả t n s đ nh m c, bi n đ i t n s d n đ n gi m i u ế ị ượ t b đ ệ ủ (cid:0) Các thi ấ c thi năng su t làm vi c c a thi ế ế t k và t ế ị t b

ụ ư ố ớ ộ ấ ủ ề ệ ả ơ ộ ị (cid:0) Làm gi m hi u su t c a TBĐ ví d nh đ i v i đ ng c , thiét b truy n đ ng

(cid:0) Ả ưở ấ ượ ế ủ ả nh h ng đ n ch t l ấ ng c a quá trình s n xu t

ố ớ ệ ố ệ 2.. Đ i v i h th ng đi n

(cid:0) ủ ế ng đ n ho t đ ng c a các thi ổ ầ ố ả ưở ạ ộ ộ ưở ế ậ ế ị ự t b t ệ ố ả ố ả ề ể ẫ ệ

ế dùng trong các nhà máy Bi n đ i t n s nh h ể ẫ ầ ấ ả ệ ng đ n chính đ tin c y cung c p đi n. T n s gi m có th d n đi n, có nghĩa là nh h ế ầ ầ ộ ố ơ ừ ế đ n ng ng m t s b m tu n hoàn trong nhà máy đi n, t n s gi m nhi u có th d n đ n ổ ừ ng ng t máy

(cid:0) ế ị ượ ố ư ở ầ ố ặ ệ ế ị ừ Thi t b đ i u hoá c t t n s 50Hz, đ c bi t là các thi ộ t b cu n dây t hoá nh ư MBA

(cid:0) ổ ư ầ ố ả Làm thay đ i trào l u công su t c a h th ng, t n s gi m th ấ ủ ệ ố ổ ườ ấ ẫ ụ ư ớ ụ ấ ườ ế ng d n đ n tăng tiêu ổ ấ th công su t ph n kháng, đ ng nghĩa v i thay đ i trào l u công su t tác d ng và tăng t n th t trên các đ i

ủ ổ ổ ố ồ ả ề ả ng dây truy n t (cid:0) Làm thay đ i tính n đ nh c a kh i tuabin máy phát ị

ỉ ầ ố ề II. Nguyên lý đi u ch nh t n s

ỉ ế ứ ữ ệ ầ ề ậ ộ ầ ố ượ ầ ố ệ ố ệ ố ệ ệ ở ộ ố ự ề ỉ ọ Đi u ch nh t n s trong h th ng đi n là m t trong nh ng yêu c u h t s c quan tr ng ệ m t s nhà máy đi n ủ c th c hi n ư ấ ị ệ ấ ổ ệ trong v n hành h th ng đi n. Vi c đi u ch nh t n s đ ể nh t đ nh (các nhà máy có th thay đ i công su t nhanh chóng nh là th y đi n, tuabin khí).

1. Khái ni mệ

ườ ệ ấ ấ ả ộ ợ ộ ơ Ta xét tr ng h p đ n gi n nh t là m t máy phát c p đi n cho m t ph t ụ ả ộ ậ i đ c l p ẽ ướ theo hình v d i đây:

Tuabin

ộ ề B đi u t cố

ử Valve/c a Pm P

ấ ả ậ Hình : Máy phát cung c p cho t i cô l p

Trong đó:

ấ ả ệ ấ Pm: Công su t c ; P ấ ơ e: Công su t đi n; PL: Công su t t i

ự ụ ả ấ ổ Khi có s thay đ i ph t ổ ự ệ ế ệ ả ơ ụ ằ ị ữ ệ ự ệ i, công su t đi n máy phát thay đ i gây ra s chênh l ch gi a ề ố ộ ộ ệ moment đi n và môment c trên tr c máy phát và k t qu là có s sai l ch v t c đ , đ l ch ấ này xác đ nh t ng trình cân b ng công su t máy phát, ừ ươ ph

§iÒu chØnh tÇn sè trong hÖ thèng ®iÖn chia lµm 3 cÊp

(cid:0) §iÒu chØnh s¬ cÊp (cÊp 1) hay ®iÒu chØnh tèc ®é

(cid:0) §iÒu chØnh thø cÊp (cÊp 2) hay ®iÒu chØnh tÇn sè

(cid:0) §iÒu chØnh cÊp 3 hay ph©n bè l¹i c«ng suÊt

2, §Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é cña tuabin

ố ộ ủ ề ề ặ ỉ ỉ ố ộ ủ Đ xét đ c tính đi u ch nh t c đ c a tuabin chúng ta xét nguyên lý đi u ch nh t c đ c a ể tua bin:

Khi tÇn sè b»ng ®Þnh møc (tøc tèc ®é cña m¸y ph¸t b»ng ®Þnh møc) m¸y ph¸t ph¸t c«ng suÊt chØnh ®Þnh PF0, x¸c ®Þnh bëi vÞ trÝ ban ®Çu A0 cña vµnh A. Gi¶ thiÕt tÇn sè bÞ gi¶m, hai qu¶ t¹

S¬ ®å nguyªn lý ®iÒu chØnh tèc ®é cña tuabin cho trªn h×nh vÏ

cña con quay ly t©m h¹ thÊp xuèng, vµnh A h¹ xuèng tay ®ßn AB quay quanh ®iÓm B , ®iÓm C chuyÓn dÞch lªn phÝa trªn lµm nhiªn liÖu vµo tuabin nhiÒu h¬n c«ng suÊt ph¸t t¨ng lµm tÇn sè t¨ng, con quay quay m¹nh h¬n, ®iÓm A ®îc ®Èy lªn trªn vÒ vÞ trÝ ban ®Çu A0 , ®iÓm C h¹ xuèng lµm tuabin ®ãng l¹i, tÇn sè l¹i trë l¹i gi¸ trÞ tÇn sè ®Þnh møc ban ®Çu. Khi tÇn sè t¨ng qu¸ tr×nh sÏ diÔn biÕn ngîc l¹i vµ khi tÇn sè ®¹t gi¸ trÞ ®Þnh møc th× c«ng suÊt ph¸t trë l¹i gi¸ trÞ ban ®Çu , qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh tèc ®é cña tuabin kÕt thóc

§Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é cña tuabin ®îc tr×nh bÇy trªn h×nh vÏ

H×nh (a) gäi lµ ®Æc tÝnh tÜnh (tuyÕn tÝnh) h×nh (b) gäi lµ ®Æc tÝnh ¸ tÜnh

PF PF

1 2

PF1

f1 fdm f fdm f

PF0

(a) (b)

H×nh: ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é cña tuabin (a) tÜnh, (b) ¸ tÜnh

Kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c«ng suÊt cña tuabin khi tèc ®é quay thay ®æi ®îc x¸c ®Þnh bëi ®é dèc cña ®êng ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh cña bé ®iÒu chØnh tèc ®é.

§é dèc cña ®êng ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh ®îc ®Þnh nghÜa theo biÓu thøc

Fdm

(cid:0) (cid:0) f P F (cid:0) (cid:0) K : (2.1) P f

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f f f P F P F P F ;0

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) . P F KP Fdm (2.2) f

Tõ biÓu thøc trªn ta nhËn thÊy r»ng:

øng víi cïng ®é biÕn ®æi tÇn sè, nÕu KF cµng lín th× ®é biÕn ®æi c«ng suÊt cµng lín, do ®ã kh¶ n¨ng æn ®Þnh tÇn sè cµng cao. Khi KF=∞, ta cã ®Æc tÜnh ¸ tÜnh cã kh¶ n¨ng gi÷ v÷ng tÇn sè cao nhÊt. Tuy nhiªn chØ sö dông t¹i mét tæ m¸y ph¸t, kh«ng sö dông ®îc khi nhiÒu tæ m¸y ph¸t tham gia ®iÒu chØnh tÇn sè v× nã kh«ng ®¶m b¶o sù ph©n bè c«ng suÊt æn ®Þnh gi÷a c¸c nhµ m¸y ®iÖn, kh«ng ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c ®iÒu tÇn. §é dèc qu¸ nhá tÊt nhiªn kh«ng tèt v× m¸y ph¸t ®iÖn sÏ Ýt nh¹y c¶m víi sù biÕn ®æi tÇn sè.

Trong thùc tÕ KF cã gi¸ trÞ tõ 15-25 ®èi víi tuabin h¬i vµ cã gi¸ trÞ tõ 25-50 ®èi víi tuabin thñy ®iÖn ®Ó ®é dèc cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc trong ph¹m vi ®· thiÕt kÕ

Fdm

(cid:0) (cid:0) (cid:0) f f P F (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) K 15.( )50 Ta cã (2.3) P f f

Theo c«ng thøc trªn, nÕu tÇn sè biÕn ®æi 1% th× c«ng suÊt biÕn ®æi tõ 50% ®Õn 15%, sù biÕn ®æi ng¾n h¹n vµ thêng xuyªn nh vËy kÐo theo sù hao tæn nhiªn liÖu kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc trong thùc tÕ ®èi víi hÖ thèng ®iÖn. ChÝnh v× thÕ nhiÒu hÖ thèng ®iÖn chØ cho phÐp tÇn sè dao ®éng trong kho¶ng 0,1 ®Õn 0,2 Hz tøc 0,2 ®Ðn 0,4% ®èi víi tÇn sè ®Þnh møc 50Hz, nh vËy c«ng suÊt ph¸t chØ dao ®éng chung quanh c«ng suÊt chØ ®Þnh PF0 trong kho¶ng 3 ®Õn 20% c«ng suÊt ®Þnh møc.

C«ng suÊt chØ ®Þnh PF0 cã thÓ thay ®æi, ®iÒu ®ã øng víi tÞnh tiÕn ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh sang tr¸i hoÆc sang ph¶i, vÝ dô muèn t¨ng c«ng suÊt chØ ®Þnh lªn P F1 ë tÇn sè ®Þnh møc, ph¶i chuyÓn dÞch ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh lªn trªn ®Õn ®êng 2. C«ng viÖc nµy ®îc thùc hiÖn b»ng tay hoÆc b»ng thiÕt bÞ ®iÒu chØnh tÇn sè.

3, §Æc tÝnh c«ng suÊt theo tÇn sè cña phô t¶i.

Khi sè thiÕt bÞ dïng ®iÖn ë phô t¶i kh«ng ®æi th× c«ng suÊt t¸c dông do phô t¶i tiªu thô thùc tÕ phô thuéc vµo tÇn sè tu©n theo “®Æc tÝnh c«ng suÊt cña phô t¶i theo tÇn sè cña phô t¶i “ gäi t¾t lµ ®Æc tÝnh tÜnh cña phô t¶i (theo h×nh vÏ). Gäi lµ ®Æc tÝnh tÜnh v× nã chØ ®óng víi sù biÕn ®æi chËm cña tÇn sè.

Khi tÇn sè f b»ng tÇn sè ®Þnh møc fdm , c«ng suÊt yªu cÇu cña phô t¶i b»ng c«ng suÊt thùc dïng Ppt0, khi tÇn sè gi¶m tõ fdm xuèng f1 th× c«ng suÊt thùc dïng gi¶m tõ Ppt0 xuèng Ppt1.

Khi thay ®æi sè lîng thiÕt bÞ dïng ®iÖn, tøc thay ®æi c«ng suÊt yªu cÇu cña phô t¶i ë tÇn sè ®Þnh møc th× ®Æc tÝnh tÜnh dÞch chuyÓn song song (lªn, xuèng)

theo tung ®é, vÝ dô ë tÇn sè fdm, nÕu t¨ng c«ng c«ng suÊt yªu cÇu cña phô t¶i lªn P(cid:0) th× sÏ cã ®Æc tÝnh sè 2 trªn h×nh vÏ.

Ppt

2 P(cid:0)

Ppt0 1

Ppt1

(cid:0) f

f1 fdm f

H×nh: ®Æc tÝnh tÜnh cña phô t¶i

Tãm l¹i, c«ng suÊt yªu cÇu vµ c«ng suÊt thùc dïng cña phô t¶i kh¸c nhau, c«ng suÊt yªu cÇu lµ c«ng suÊt mµ phô t¶i sÏ thùc sö dông nÕu tÇn sè lµ ®Þnh møc, cßn c«ng suÊt thùc dïng biÕn ®æi tû lÖ thuËn víi tÇn sè.

§Æc tÝnh tÜnh cña phô t¶i ®îc ®Æc trng bëi ®é dèc Kpt

(cid:0) (cid:0) P pt f (cid:0) K : (2.4) f P pt

Trong ®ã:

Ppt: c«ng suÊt yªu cÇu cña phô t¶i ë tÇn sè ®Þnh møc

Tõ biÓu thøc trªn ta cã:

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) . P pt KP pt (2.5) f

§é dèc Kpt ®îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm trong hÖ thèng ®iÖn vµ cã gi¸ trÞ trong kho¶ng: 1 ®Õn 2,5

III. Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh tÇn sè

Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh tÇn sè gåm ba giai ®o¹n:

1. §iÒu chØnh cÊp 1 hay ®iÒu chØnh tèc ®é (®iÒu chØnh s¬ cÊp), do thiÕt bÞ tù ®éng ®iÒu chØnh tèc ®é cña m¸y ph¸t thùc hiÖn, gi÷ tÇn sè ë gi¸ trÞ chÊp nhËn ®îc

2. §iÒu chØnh cÊp 2 hay ®iÒu chØnh tÇn sè, do ®iÒu ®é viªn thùc hiÖn hoÆc tù ®éng thùc hiÖn nhê thiÕt bÞ tù ®éng ®iÒu chØnh tÇn sè, ®a tÇn sè vÒ gi¸ trÞ ®Þnh møc hoÆc trong miÒn ®é lÖch cho phÐp tïy thuéc hÖ thèng ®iÒu tÇn sö dông

3. §iÒu chØnh cÊp 3 nh»m môc ®Ých ph©n bè l¹i c«ng suÊt gi÷a c¸c nhµ m¸y ®iÖn theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ

Ngoµi ra cßn cã ®iÒu chØnh tÇn sè trong trêng hîp sù cè

a, §iÒu chØnh cÊp 1

(cid:0) DiÔn biÕn qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh

§iÒu chØnh cÊp 1 lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tøc thêi c«ng suÊt ph¸t khi c«ng suÊt phô t¶i thay ®æi nhê c¸c bé ®iÒu chØnh tèc ®é cña c¸c tuabin trong hÖ thèng.

XÐt hÖ thèng tèi gi¶n gåm mét m¸y ph¸t vµ mét phô t¶i. §Ó xÐt qu¸ tr×nh diÔn biÕn, ta ®Æt ®Æc tÝnh cña m¸y ph¸t vµ ®Æc tÝnh tÜnh cña phô t¶i lªn cïng mét ®å thÞ. Giao ®iÓm O gi÷a ®Æc tÝnh ban ®Çu cña m¸y ph¸t (1) vµ ®Æc tÝnh cña phô t¶i (I) øng víi c«ng suÊt yªu cÇu ban ®Çu Ppt0 lµ ®iÓm c©n b»ng c«ng suÊt x¸c ®Þnh chÕ ®é x¸c lËp cña hÖ thèng ®iÖn ë tÇn sè ®Þnh møc

Gi¶ thiÕt r»ng c«ng suÊt yªu cÇu cña phô t¶i t¨ng thªm (cid:0) P (®ãng thªm mét sè thiÕt bÞ dïng ®iÖn cã c«ng suÊt yªu cÇu lµ (cid:0) P), ta cã ®Æc tÝnh míi cña phô t¶i (®êng II øng víi Ppt + (cid:0) P.)

Phô t¶i t¨ng lªn lµm cho tÇn sè gi¶m ®i vµ bé ®iÒu tèc b¾t ®Çu lµm viÖc t¨ng c«ng suÊt ph¸t lªn theo ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh. ë ®iÓm 1 ta cã ®iÓm c©n b»ng c«ng suÊt míi øng víi tÇn sè f1 < fdm . Së dÜ tÇn sè gi¶m v× thiÕt bÞ ®iÒu tèc chØ cã thÓ t¨ng thªm lîng c«ng suÊt (cid:0) PF nhá h¬n c«ng suÊt yªu cÇu (cid:0) P. ®Ó thÝch nghi c«ng suÊt thùc dïng ph¶i gi¶m ®i m tộ lîng

(cid:0) Ppt = - ( (cid:0) P- (cid:0) PF) (2.6) ( (cid:0) P vµ (cid:0) PF lu«n cïng dÊu víi nhau vµ ngîc dÊu víi (cid:0) Ppt)

P (cid:0) P+PPpt

2 Ppt (cid:0) Ppt 1 (cid:0) P (cid:0) PF

PF0 =Ppt0 O

1 2

f2 f1 fdm f

Nh vËy qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh cÊp 1 kh«ng cho phÐp phôc håi tÇn sè ban ®Çu, nã chØ lµm cho tÇn sè kh«ng gi¶m thÊp hoÆc kh«ng t¨ng qu¸ giíi h¹n cho phÐp

(cid:0) TÝnh to¸n ®iÒu chØnh cÊp 1

Néi dung cña tÝnh to¸n ®iÒu chØnh tÇn sè cÊp 1 bao gåm:

- X¸c ®Þnh ®é t¨ng gi¶m tÇn sè cã thÓ x¶y ra khi phô t¶i thay ®æi

- T×m biÖn ph¸p kü thuËt ®Ó tÇn sè kh«ng ra khái ph¹m vi cho phÐp

Gi¶ thiÕt hÖ thèng ®iÖn cã n m¸y ph¸t ®iÖn, mçi m¸y ph¸t cã ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh KFi vµ c«ng suÊt ®Þnh møc PFdmi (hoÆc lµ c«ng suÊt kh¶ ph¸t). Khi tÇn sè gi¶m mét lîng ∆f, theo c«ng thøc ®êng ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é (2.3) ta x¸c ®Þnh ®îc c«ng suÊt t¨ng thªm cña tæ m¸y ph¸t thø i lµ:

Fdmi

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) P K . . (2.7) P Fi f

Tæng c«ng suÊt ph¸t t¨ng lªn cña hÖ thèng lµ:

Fdmi

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P K . P F P Fi (cid:0) (cid:0) f

§Æt

Fdmi

(cid:0) (cid:0) P (2.8) P ht (cid:0)

Thªm vµo vÕ ph¶i cña biÓu thøc trªn Pht / Pht ta ®îc

Fdmi

(cid:0) P K . (cid:0) (cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) . . P F P ht f P ht

§Æt

Fdmi

Fht

P ht

(cid:0) (cid:0) (2.9) (cid:0)

Lµ ®é dèc cña ®êng ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh chung cña nguån ®iÖn trong hÖ thèng, ta cã ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é chung cña nguån ®iÖn lµ:

Fht

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) . P F KP . ht (2.10) f

Chó ý r»ng trong biÓu thøc (2.9), tæ m¸y nµo kh«ng cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tèc ®é th× KF cña nã b»ng kh«ng.

Gi¸ trÞ ®é dèc cña ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh chung cña nguån ®iÖn tÝnh theo chiÒu t¨ng vµ gi¶m cña tÇn sè kh¸c nhau, v× cã nh÷ng tæ m¸y kh«ng thÓ t¨ng c«ng suÊt hoÆc kh«ng thÓ gi¶m c«ng suÊt do ®· lµm viÖc ë c«ng suÊt ®Þnh møc hoÆc ë c«ng suÊt tèi thiÓu.

Tõ (2.6) ta cã:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P P F P pt

Thay (cid:0) PF theo (2.9) vµ (cid:0) PF theo (2.5) vµo c«ng thøc trªn ta ®îc:

Fht

(cid:0) (cid:0) (cid:0) f f f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P . . ( ) KP . ht KP . pt KP . ht KP . pt (2.11) f f f

Nh©n vÕ ph¶i cho Ppt/Ppt vµ ®a vµo kh¸i niÖm ®é dù tr÷ c«ng suÊt Kdt

K (cid:0) (2.12) P ht P pt

Ta cã:

Fht

(cid:0) (cid:0) f f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P KKP K .( . ). . (2.13) KP . pt f f

Fht

(cid:0) (cid:0) K K Gäi (2.14) KK . dt

Lµ ®é dèc cña ®êng ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh tèc ®é cña toµn hÖ thèng.

§é lÖch tÇn sè cña hÖ thèng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

Fht

(cid:0) (cid:0) (cid:0) f P 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (2.15) (cid:0) f . KKP K P 1 . KP pt

VÝ dô 1:

Cho ®é dèc cña ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh chung cña nguån ®iÖn trong hÖ thèng lµ KFht=18,®é dèc ®êng ®Æc tÝnh phô t¶i, Kpt=2, ®é dù tr÷ c«ng suÊt cñ hÖ thèng lµ Kdt=1,05 vµ gi¶ thiÕt r»ng tÊt c¶ c¸c m¸y ph¸t trong hÖ thèng ®Òu cã thÓ thay ®æi c«ng suÊt vÒ 2 phÝa th× khi phô t¶i biÕn ®æi 10% th× tÇn sè biÕn ®æi bao nhiªu phÇn tr¨m?

Gi¶i:

Theo biÓu thøc (2.14) cã:

(cid:0) (cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) .10 48,0 f 1 9,20 P 1 . KP pt

Trong ®ã: Kht =Kdt.KFht+Kpt = 1,05.18+2=20,9

Nh vËy ta thÊy nÕu phô t¶i biÕn ®æi 10% th× tÇn sè biÕn ®æi 0,48%

FhtK

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 25,4.05,1 18.25,0 725 4,4 ,6 c«ng suÊt nguån th× vµ NÕu chØ cã thÓ t¨ng c«ng suÊt ë c¸c tæ m¸y cã tæng c«ng suÊt b»ng 25% tæng htK

(cid:0) (cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) .10 48,1 f 1 725 ,6 P 1 . KP pt

Cã nghÜa lµ c«ng suÊt phô t¶i biÕn ®æi 10% th× tÇn sè biÕn ®æi 1,48%

NÕu tÊt c¶ c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®Òu kh«ng thÓ t¨ng c«ng suÊt th× Kht =Kpt=2, tøc lµ nÕu kh«ng cã ®iÒu tèc th× khi phô t¶i t¨ng 10%, tÇn sè gi¶m 5%

VÝ dô 2:

HÖ thèng ®iÖn gåm 6 tæ m¸y, trong ®ã cã 3 tæ m¸y cã PFdm=100MW víi KF =15,3 vµ ba tæ m¸y cßn l¹i cã PFdm=200MW, KF=15. Phô t¶i cã c«ng suÊt Ppt=700MW vµ Kpt=1,5. TÝnh ®iÒu chØnh s¬ cÊp khi phô t¶i t¨ng thªm 70 MW, sao cho tÇn sè kh«ng v ît qu¸ ±0,2 Hz so víi tÇn sè ®Þnh møc.

Gi¶i:

Tríc tiªn tÝnh dù tr÷ c«ng suÊt:

(cid:0) 100.3( 200 ) (cid:0) (cid:0) (cid:0) K ,1 286 .3 700 P ht P pt

TÝnh KFht:

Fdmi

Fht

(cid:0) P K . (cid:0) (cid:0) .3( 100 15. 200 )15. (cid:0) (cid:0) (cid:0) K 15 .3 900 P ht

Khi phô t¶i t¨ng thªm 70MW th× tÇn sè gi¶m theo mét lîng tÝnh theo c«ng thøc (2.14)

Fht

ht f thÊp h¬n gi¸ trÞ cho phÐp, do ®ã cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc.

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1. f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f Hz ,0 2405 (cid:0) (cid:0) K fP . KKP . 700 )5,1 ,1( ( ) 50.70 15. 286 P 1 . KP pt fP . KP . pt

f Gi¸ trÞ nµy cña (cid:0) Ch¼ng h¹n cã thÓ t¨ng ®é dèc cña c¸c tæ m¸y 200MW lªn 20, khi ®ã

(cid:0) .3( 100 15. 200 )20. (cid:0) (cid:0) 33,18 K Fht

Vµ .3 900 50.70 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f ,0 1994 (cid:0) 700 ,1.( 286 33,18. )5,1

Sau khi ®iÒu chØnh s¬ cÊp, mçi tæ m¸y 200MW sÏ ph¸t thªm mét lîng c«ng suÊt

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f ( 200 1994 ) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) MW . 592,15 P F KP Fdm f ,0.(20. 50

Tæ m¸y 100MW ph¸t thªm:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f 100( 1994 ) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) MW . 982,5 P F KP Fdm f ,0.(15. 50

§©y lµ c«ng suÊt ph¸t thªm t¹m thêi do tÇn sè gi¶m. Khi tÇn sè t¨ng lªn ®Þnh møc do ®iÒu chØnh tÇn sè ë c¸c tæ m¸y kh¸c th× c¸c tæ m¸y nµy l¹i ph¸t c«ng suÊt nh cò. Muèn t¨ng c«ng suÊt c¸c tæ m¸y nµy lªn cè ®Þnh nh ®· tÝnh ë trªn th× ph¶i sö dông biÖn ph¸p t¨ng nhê ®iÒu chØnh tÇn sè

VÝ dô 3:

HÖ thèng ®iÖn cã phô t¶i Ppt =1260MW, Kpt=1,5, phô t¶i gi¶m ®ét nhiªn 60 MW. TÝnh ®é lÖch tÇn s« khi kh«ng cã ®iÒu chØnh tèc ®é vµ khi hÖ thèng cã dù tr÷ quay 240MW, cã diÒu tèc víi KFht=20 (nÕu tÊt c¶ c¸c tæ m¸y ®Òu cã thÓ cã ®iÒu tèc). Cho r»ng chØ cã 80% c«ng suÊt ph¸t tham gia ®iÒu tèc:

Gi¶i:

Khi kh«ng cã ®iÒu tèc:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) .60 f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) f Hz 587,1 Theo (2.14) cã f 60 1260 .5,1 f dm 1260 .5,1 50.60 1260 .5,1 P pt PK . ht pt

Fht

(cid:0) (cid:0) (cid:0) K K K Víi chó ý r»ng do KFht=0 KK . dt

Khi cã ®iÒu tèc:

Tæng c«ng suÊt ®Æt cña hÖ thèng bao gåm c¶ dù tr÷ quay lµ:

1260+240=1500MW

(cid:0) (cid:0) (cid:0) K 19,1 1500 1260 P ht P pt

Fdmi

Fht

(cid:0) P K . (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) K 16 20.80 100 P ht

116,0

fP . KKP .

(

)

50.60 16.19,1(

1260

)5,1

P 1 . KP pt

Fht

fP . KP . pt

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

b, §iÒu chØnh cÊp 2

(cid:0) DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh:

§iÒu chØnh cÊp 2 lµ qu¸ tr×nh t¨ng c«ng suÊt cña m¸y ph¸t ®iÖn ®iÒu tÇn lªn ®Ó ®a tÇn sè trë vÒ ®Þnh møc (hoÆc khi phô t¶i gi¶m th× gi¶m c«ng suÊt ph¸t), thùc hiÖn b»ng tay hoÆc tù ®éng. T¨ng c«ng suÊt ph¸t ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch t¨ng thªm h¬i vµo tuabin hoÆc më réng thªm cöa níc cña nhµ m¸y thñy ®iÖn. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch ®Æc tÝnh c«ng suÊt ph¸t ®Õn ®êng (2) trªn ®å thÞ , ë ®©y tÇn sè f®m ®- îc kh«i phôc, c«ng suÊt phô t¶i yªu cÇu t¨ng thªm (hoÆc gi¶m ®i) mét lîng (cid:0) P ®îc ®¸p øng hoµn toµn

Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh cÊp 2 tù ®éng ®îc thùc hiÖn trong kho¶ng tõ 30 ®Õn 40 gi©y

Trong hÖ thèng ®iÖn nhá thêng chØ cã mét hoÆc mét vµi tæ m¸y lµm nhiÖm vô ®iÒu tÇn, cßn c¸c m¸y ph¸t kh¸c cã ®Æt tù ®éng ®iÒu chØnh tèc ®é th× chØ tham gia ®iÒu chØnh cÊp 1, khi phô t¶i t¨ng, c¸c nhµ m¸y nµy t¹m thêi t¨ng c«ng suÊt nhê ®iÒu chØnh tèc ®é. Sau khi qu¸ tr×nh ®iÒu tÇn b¾t ®Çu, tÇn sè t¨ng lªn th× c¸c tæ m¸y nµy l¹i tù ®éng gi¶m c«ng suÊt ph¸t. Khi qu¸ tr×nh ®iÒu tÇn kÕt thóc th× c¸c tæ m¸y nµy l¹i ph¸t c«ng suÊt nh tríc khi cã sù t¨ng yªu cÇu cña phô t¶i, toµn bé c«ng suÊt yªu cÇu thªm sÏ do nhµ m¸y cã ®iÒu tÇn ®¶m b¶o. Khi yªu cÇu cña phô t¶i gi¶m, qu¸ tr×nh x¶y ra còng t¬ng tù, c¸c tæ m¸y cã ®iÒu chØnh tèc ®é t¹m thêi gi¶m c«ng suÊt ph¸t ®Ó gi÷ tÇn sè. Sau qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh tÇn sè chóng l¹i ph¸t c«ng suÊt l¹i nh cò, chØ tæ m¸y ®iÒu tÇn gi¶m c«ng suÊt ®Ó ®¸p øng sù sôt gi¶m cña phô t¶i

NÕu tÊt c¶ c¸c tæ m¸y ®Òu cã bé tù ®éng ®iÒu chØnh tÇn sè th× trong c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ kÕt hîp ®iÒu tÇn vµ ph©n bè tèi u c«ng suÊt. NÕu kh«ng th× ®iÒu chØnh cÊp 3 sÏ ph¶i thùc hiÖn b»ng tay khi ®iÒu chØnh cÊp 2 hoµn thµnh

(cid:0) TÝnh to¸n ®iÒu chØnh thø cÊp (cÊp 2)

§Ó cã thÓ ®iÒu chØnh tÇn sè, tæ m¸y ®iÒu tÇn ph¶i lu«n cã ph¹m vÞ ®iÒu chØnh c«ng suÊt (cid:0) P®c ®ñ lín vÒ c¶ hai phÝa, nghÜa lµ c«ng suÊt ph¸t PF ph¶i tháa m·n ®iÒu kiÖn:

max

min

(cid:0) (cid:0) (cid:0) P F P dc (cid:0) (cid:0) (cid:0) P F P F P F P dc

PFmax

(cid:0) P®c

PFmin

Trong PFmax vµ PFmin lµ giíi h¹n c«ng suÊt cña tæ m¸y.

Tèc ®é ®iÒu chØnh c«ng suÊt cña tæ m¸y ph¶i ®¸p øng ®îc tèc ®é biÕn thiªn cña phô t¶i tæng cña hÖ thèng ®iÖn.

Ph¹m vi ®iÒu chØnh ®îc x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn sau:

Khi phô t¶i tæng cña hÖ thèng ®iÖn biÕn ®æi nhanh nhÊt, ph¹m vi ®iÒu chØnh ph¶i ®¶m b¶o duy tr× tÇn sè trong giíi h¹n cho phÐp, cho ®Õn khi ®iÒu ®é viªn kÞp thi hµnh c¸c biÖn ph¸p t¨ng c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y, kh«i phôc l¹i ph¹m vi ®iÒu chØnh. Thêi gian nµy íc chõng 10 phót

Ph¹m vi ®iÒu chØnh gåm hai phÇn:

®c

- PhÇn ®iÒu chØnh trong ®iÒu chØnh s¬ cÊp, ®ã lµ c«ng suÊt biÕn ®æi do ®c (v× tæ m¸y ®iÒu tÇn còng tham gia vµo qu¸ tr×nh ®iÒu tèc ®iÒu chØnh tèc ®é (cid:0) P’ ban ®Çu)

- PhÇn thø hai lµ ph¹m vi cÇn thiÕt cho ®iÒu chØnh cÊp 2; (cid:0) P’’

' P dc

(cid:0) (cid:0) f f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) . . . P F KP Fdm Theo (2.3) ta cã KP Fdm f f

Trong ®ã:

PF®m, vµ KF – C«ng suÊt ®Þnh møc vµ ®é dèc cña tæ m¸y ®iÒu tÇn (hoÆc nhµ m¸y ®iÒu tÇn)

(cid:0) fcp- trÞ tuyÖt ®èi cña ®é lÖch tÇn sè cho phÐp

Fdm

' P dc

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P . . KKmP . . . . NÕu thay: (2.16) Pm . ht PKm pt dt f

§é dèc ®êng ®Æc tÝnh cña tæ m¸y ph¸t ®iÒu tÇn thêng cao h¬n ®é dèc ®êng ®Æc tÝnh c¸c tæ m¸y ph¸t cßn l¹i ®Ó trong ®iÒu chØnh s¬ cÊp, tæ m¸y ®iÒu tÇn nhËn nhiÒu phô t¶i h¬n c¸c tæ m¸y kh¸c.

®c ®îc x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo biÓu thøc:

Thµnh phÇn (cid:0) P’’

'' P dc

Fht

(cid:0) f (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) KKn K 1.( ).( . ). (2.17) Pn . pt P pt f

Trong ®ã n lµ tèc ®é biÕn thiªn t¬ng ®èi lín nhÊt cña phô t¶i trong thêi gian 10 phót; n thêng lÊy b»ng 0,05, nghÜa lµ phô t¶i t¨ng 5% trong 10 phót. Thµnh phÇn thø nhÊt cña vÕ ph¶i lµ c«ng suÊt yªu cÇu thªm trong 10 phót. Thµnh phÇn thø hai cña vÕ ph¶i

(cid:0) P®c = (cid:0) P’

®c+ (cid:0) P’’

®c (2.18)

lµ phÇn c«ng suÊt t¨ng thªm cña hÖ thèng ë tÇn sè cho phÐp do ®iÒu tèc. Tæ m¸y ®iÒu tÇn ph¶i ®¶m b¶o phÇn cßn thiÕu ®Ó gi÷ tÇn sè trong ph¹m vi cho phÐp. Sau ®ã ta cã:

VÝ dô:

X¸c ®Þnh ph¹m vi ®iÒu chØnh cÇn thiÕt cña tæ m¸y ®iÒu tÇn víi c¸c ®iÒu kiÖn:

(cid:0) fcf = 0,1 Hz; KF = KFht =10; Kpt =1; Kdt =1,05; n = 0,05; m = 0,1

Gi¶i:

Theo biÓu thøc (2.15) phÇn ®iÒu chØnh s¬ cÊp ta cã:

' P dc

'' P dc

®c

(cid:0) (cid:0) (cid:0) .10.05,1.1,0. ,0 002 P pt P pt 1,0 50 Theo biÓu thøc (2.16) ta cã: (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) .05,0 05,01.( 10.05,1).( )1 ,0 026 P pt P pt P pt

Theo biÓu thøc (2.17): (cid:0) P®c = (cid:0) P’

1,0 50 ®c+ (cid:0) P’’ (cid:0) P®c = (0,002+0,026). Ppt =0,028.Ppt

Tøc lµ cÇn cã ph¹m vi ®iÒu chØnh 2,8% phô t¶i cña hÖ thèng ®iÖn . NÕu mét tæ m¸y kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¶m b¶o ph¹m vi ®iÒu chØnh th× ph¶i dïng hai hoÆc nhiÒu tæ m¸y lµm nhiÖm vô ®iÒu chØnh tÇn sè .

c, §iÒu chØnh cÊp 3

Môc ®Ých cña ®iÒu chØnh cÊp 3 lµ ph©n bæ l¹i c«ng suÊt theo ®iÒu kiÖn tèi u.

Chóng ta biÕt r»ng khi x¶y ra dao ®éng c«ng suÊt phô t¶i, hÖ thèng ®iÖn ph¶i lµm hai nhiÖm vô:

- Thay ®æi c«ng suÊt ph¸t cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn ®Ó duy tr× tÇn sè ë møc b×nh thêng

- Gi÷ ®îc ph©n bè c«ng suÊt gi÷a c¸c tæ m¸y theo ®iÒu kiÖn tèi u, cho chi phÝ s¶n xuÊt nhá nhÊt.

Qu¸ tr×nh ph©n bè tèi u c«ng suÊt gi÷a c¸c tæ m¸y gäi lµ qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh cÊp 3.

(Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh cÊp 3 dùa trªn c¬ së vËn hµnh kinh tÕ hÖ thèng ®iÖn )

d. §iÒu chØnh tÇn sè trong trêng hîp sù cè

Khi x¶y ra sù cè h háng c¸c m¸y ph¸t, tÇn sè cã thÓ gi¶m ngoµi sù kiÓm so¸t cña hÖ thèng ®iÒu chØnh tÇn sè, g©y nguy hiÓm cho hÖ thèng ®iÖn. Mét sù cè nµo ®ã cã thÓ lan réng vµ cã thÓ dÉn ®Õn mét phÇn cña hÖ thèng ®iÖn bÞ t¸ch ra vµ trë thµnh c« lËp, nÕu c«ng suÊt ph¸t kh«ng ®ñ, tÇn sè sÏ bÞ gi¶m thÊp. Sù gi¶m tÇn sè cã thÓ dÉn ®Õn hai vÊn ®Ò nghiªm träng ®èi víi c¸c tæ m¸y nhiÖt ®iÖn:

- Nguy hiÓm cho c¸c c¸nh cña tuabin do dao ®éng. Do ®ã tÇn sè nhá h¬n 48,5 Hz chØ ®îc kÐo dµi kh«ng qu¸ 60 gi©y

- N¨ng suÊt cña c¸c thiÕt bÞ tù dïng cã hÖ thèng ®éng lùc lµ c¸c ®éng c¬ ®iÖn bÞ gi¶m thÊp do sù gi¶m n¨ng suÊt cña c¸c m¸y b¬m níc vµ c¸c qu¹t giã. Theo quy ®Þnh tÇn sè kh«ng ®îc gi¶m ®Õn 45 Hz, cßn gi¶m ®Õn 47 Hz chØ ®îc phÐp kÐo dµi ®Õn 20 gi©y

§Ó gi÷ tÇn sè trong trêng hîp nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn sa th¶i phô t¶i, s¸ch lîc sa th¶i phô t¶i kh¸c nhau ®èi víi mçi hÖ thèng, tuy nhiªn cã ba lo¹i sa th¶i phô t¶i c¬ b¶n:

Lo¹i 1 cã tæng c«ng suÊt ph¶i c¾t b»ng c«ng suÊt thiÕu cao nhÊt cã thÓ, chia ®Òu ra nhiÒu ®ît c¾t, b¾t ®Çu xa th¶i phô t¶i tõ 49 Hz cho ®Õn 46,5 Hz, c¸c ®ît c¸ch nhau 0,1Hz

Lo¹i 2, còng chia lµm nhiÒu ®ît, chØnh ®Þnh ë tÇn sè 49,2Hz, cã ®é trÔ vÒ thêi gian mçi ®ît c¸ch nhau tõ 5 ®Õn 10 gi©y, ®ît cuèi 60 gi©y lµm nhiÖm vô ®a tÇn sè lªn cao h¬n 49,2 Hz, sau khi lo¹i 1 ®· c¾t , c«ng su¸t cÇn c¾t cña lo¹i 2 b»ng 40% lo¹i 1

Lo¹i 3 lµ lo¹i sÏ t¸c ®éng nÕu lo¹i 1 kh«ng ng¨n c¶n ®îc nguy c¬ gi¶m tÇn sè xuèng díi 45 Hz, hoÆc cã nguy c¬ x¶y ra suy ®iÖn ¸p trong mét phÇn nµo ®ã cña hÖ thèng ®iÖn. Lo¹i nµy ®îc chØnh ®Þnh kh«ng theo dÊu hiÖu gi¶m tÇn sè mµ theo kÕt qu¶ cña nã lµ sù gi¶m qu¸ møc cña tÇn sè kÕt hîp víi sù gi¶m thÊp cña ®iÖn ¸p.

Phô t¶i ®îc ®ãng trë l¹i khi tÇn sè ®îc kh«i phôc ®Õn 49,2 Hz , lÇn lît theo lo¹t c¸ch nhau kh«ng nhá h¬n 5 gi©y, sa th¶i phô t¶i ®îc thùc hiÖn nhê c¸c r¬ le tÇn sè. Phô t¶i ®îc chän c¾t theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi. Phô t¶i mµ khi mÊt ®iÖn bÞ thiÖt h¹i kinh tÕ-x· héi Ýt sÏ ph¶i c¾t tríc

ViÖc sa th¶i phô t¶i tù ®éng ®îc thùc hiÖn c¬ cÊu tù ®éng sa th¶i phô t¶i theo tÇn sè cã s¬ ®å nguyªn lý nh sau:

Rf Rt 1RG

Rt RGRt 1RG

Rt TH RG TH 2RG

Rf Rt

3RG 3RG

RG2

RG1 2RG1 RGRt

2RG

1RG

(a) (b)

S¬ ®å (a) – S¬ ®å tù ®éng sa th¶i phô t¶i kh«ng cã tù ®éng ®ãng l¹i.

Khi tÇn sè gi¶m qu¸ gi¸ trÞ khëi ®éng, r¬ le tÇn sè ®ãng tiÕp ®iÓm Rf cña m×nh, cÊp ®iÖn cho r¬ le thêi gi¶m Rt, sau mét kho¶ng thêi gian trÔ r¬ le Rt ®ãng tiÕp ®iÓm cÊp nguån cho r¬ le trung gian RG vµ r¬ le tÝn hiÖu TH. R¬ le RG ®ãng tiÕp ®iÓm cÊp nguån cho cuén m¸y c¾t cña nhãm phô t¶i Ýt quan träng, ®ång thêi tiÕp ®iÓm thø 2 cña nã ®a tÝn hiÖu ®i khãa tù ®éng ®ãng lËp l¹i ®Ó sau khi c¬ cÊu tù ®éng sa th¶i phô t¶i t¸c ®éng, phô t¶i sÏ kh«ng ®îc ®ãng l¹i n÷a

S¬ ®å (b)- S¬ ®å tù ®éng sa th¶i phô t¶i theo tÇn sè cã tù ®éng ®ãng l¹i

Khi tÇn sè gi¶m qu¸ trÞ sè khëi ®éng, r¬ le tÇn sè sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm Rf ®Ó ®ãng cuén d©y cña r¬ le thêi gian Rt vµo m¹ch, sau mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh, r¬ le Rt ®ãng tiÕp ®iÓm cÊp nguån cho c¸c r¬ le trung gian 1RG, 2RG vµ 3 RG. R¬ le 1RG sÏ c¾t m¸y c¾t, r¬ le 2RG sÏ c¾t nguån thao t¸c cña m¹ch tù ®éng ®ãng l¹i ®Ó cho T§L chØ ®îi sau khi tÇn sè ®îc kh«i phôc. §ång thêi tiÕp ®iÓm thø 2 cña r¬ le 2RG còng c¾t m¹ch cña r¬ le RGRt. Sau kho¶ng thêi gian 0,8-1 gi©y r¬ le nµy sÏ më tiÕp ®iÓm RGRt ng¾t m¹ch cña r¬ le 1RG ®Ó c¾t xung ®Õn m¸y c¾t. §iÒu ®ã cho phÐp ®ãng b»ng tay m¸y c¾t ®· c¾t trong trêng hîp tiÕp ®iÓm cña r¬ le tÇn sè ®ãng qu¸ l©u v× nguyªn nh©n nµo ®ã. R¬ le 3RG sÏ thay ®æi nÊc trë vÒ cña r¬ le tÇn sè. Tù ®éng ®ãng l¹i chØ cã thÓ thùc hiÖn sau khi tiÕp ®iÓm cña r¬ le tÇn sè ®· më, tøc lµ sau khi tÇn sè ®îc kh«i phôc vµ r¬ le 2RG trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu

Ệ Ệ Ề Ể Ầ Ố Ệ Ố &3. ĐI U KHI N T N S H TH NG ĐI N VI T NAM

ể ầ ố ệ ố ệ ề ị ệ I. Quy đ nh đi u khi n t n s h th ng đi n Vi t Nam

ự ố ệ ố ầ ố ư ử ệ ề ị ỉ ố “ Quy trình x lý s c h th ng đi n qu c gia” quy đ nh đi u ch nh t n s nh sau:

ị ầ ố ầ ố ộ ệ ề ậ ị 1.Quy đ nh v giá tr t n s và đ l ch t n s khi v n hành:

(cid:0) ớ ự ả ố ộ T n s HTĐ Qu c gia ph i luôn luôn duy trì m c 50Hz v i s dao đ ng ±0,2Hz. ườ ầ ố ị ầ ợ ố ư ổ ở ứ ệ ớ ộ ệ Tr ng h p HTĐ ch a n đ nh, cho phép làm vi c v i đ l ch t n s ±0,5Hz

(cid:0) ấ ả ệ ặ T t c các t ệ ấ ệ ố ệ máy trong h th ng đi n Vi ố ằ ộ ố t Nam có đ c tính đi u ch nh đ ụ ả ổ ề ỉ i cho các t ượ ặ ớ c đ t v i ả máy theo kh ủ ộ ố đ d c 4%. Vi c đ t cùng đ d c nh m phân b công su t ph t năng phát c a các t ổ ặ ổ máy đó

ầ ố ơ ấ ứ ấ ề ỉ ị 2.Quy đ nh đi u ch nh t n s s c p và th c p:

(cid:0) ỉ ự ứ ỉ ở ố ượ ng ờ ượ Đi u ch nh t n s s c p là quá trình đi u ch nh t c th i đ ự ế ổ ệ c th c hi n b i s l ổ ủ ầ ố ầ ố ơ ấ ề ậ ộ ỉ ề ề ấ máy có b ph n đi u ch nh công su t tua bin theo s bi n đ i c a t n s ớ l n các t

(cid:0) ề ề ỉ Đi u ch nh t n s th c p là quá trình đi u ch nh t ầ ố ứ ấ ộ ố ổ ế ụ ể ự ộ ị ự ở máy phát đ ỉ ượ c quy đ nh c th nh m đ a t n s tr ầ ỉ ề ủ đ ng ti p theo c a đi u ch nh t n ư ầ ố ở ằ ứ ệ ố ơ ấ s s c p th c hi n b i m t s các t ị ị ạ i giá tr đ nh m c l

ầ ố ệ ố ề ệ ấ ố ỉ 3. Phân c p đi u ch nh t n s h th ng đi n qu c gia

(cid:0) ỉ ấ ủ ề ổ .Đi u ch nh t n s c p I là đi u ch nh c a b đi u ch nh công su t c a các t máy ầ ố ấ ướ ị ầ ố ỉ ở ứ ằ ề ượ ệ phát đi n đã đ ủ ộ ề ỉ c nh m duy trì t n s HTĐ m c 50±0,2Hz c quy đ nh tr

(cid:0) ộ ề ấ ủ ủ ề ề ầ ỉ ổ máy ư ầ ố ề ớ ạ ỉ ượ ướ ằ Đi u ch nh t n s c p II là đi u ch nh c a b đi u ch nh công su t c a các t ệ phát đi n đã đ ỉ c nh m đ a t n s v gi ố ấ ị c quy đ nh tr i h n 50±0,5Hz

(cid:0) ỉ ự ề ộ ằ Đi u ch nh t n s c p III là đi u ch nh b ng s can thi p c a k s đi u đ HTĐ đ ệ ủ ỹ ư ề ố ầ ố ấ ổ ệ ế ả ả ị ị ể công ậ ệ ỉ ề ư ầ ố đ a t n s HTĐ v n hành n đ nh theo quy đ nh hi n hành và đ m b o phân b kinh t ấ su t các nhà máy đi n

ề ị ỉ ố ầ ệ ả ấ ổ Theo quy đ nh đi u ch nh t n s thì các t ể ữ ầ ố ằ ủ ộ ề ứ ả ề ề ớ ượ ầ ố ỉ ề ụ ề ầ máy làm nhi m v đi u t n c p I ph i đi u ệ ổ ạ t n s n m trong ph m vi 50±0,2Hz.Các t máy không có nhi m ỉ ỉ i n n v i vùng đi u ch nh c a b đi u ch nh c phát theo m c t ấ ỉ ch nh công su t phát đ gi ụ ề v đi u ch nh t n s thì đ ầ ố t n s là 50±0,5Hz

ỉ ỉ ệ ố ằ ỷ ệ ấ ố ề ề ậ ổ ỉ ấ Trong h th ng ch có nhà máy thu đi n Hoà Bình là có trang b b đi u ch nh công su t ầ ố ị ộ ề máy đang v n hành khi đi u ch nh t n s theo nhóm, nh m phân b đ u công su t cho các t ệ ố h th ng

ố ầ ố ả ế ả Khi t n s gi m xu ng d ướ ỹ ư ề ổ ộ ố ỉ ủ ở ộ ế ệ ự ả ả tr ng thái d phòng.vi c l a ch n t ủ ổ ố ư ệ ề i 49,5Hz mà đã h t kh năng đi u ch nh c a các nhà máy đi n ệ ề ầ ấ ả máy đi u t n c p I và II thì K s đi u đ HTĐ qu c gia ph i ra l nh kh i đ ng thêm các t ứ ộ ọ ổ ở ạ máy huy đ ng ph i xét đ n kh năng đáp ng đang ồ i u khai thác ngu n trong HTĐ nhanh c a t ự máy và tính t

ạ ộ ạ ế ố ẫ ủ ả ổ ị Trong tr ẽ ợ ầ ả ụ ả ố ị ườ ng h p t n s v n ti p t c gi m, đe do đ n ho t đ ng n đ nh c a HTĐ ả qu c gia s ph i sa th i ph t ế ụ i theo quy đ nh

ầ ố ả ệ ố ườ ố i 49 Hz (tr ợ ự ố ụ ả ộ ả ố ỳ i s ti n hành các đ t c t ph t ự ố ố ự ộ đ ng ch ng s c , ộ ả i tu theo đ gi m và t c đ gi m ề ầ ố ị ằ ướ ng h p s c ) thì h th ng t Khi t n s gi m xu ng d ợ ắ ụ ả ẽ ế ả ệ ố h th ng sa th i ph t ứ ư ầ ố ầ ố t n s nh m đ a t n s HTĐ v t n s đ nh m c

ợ ầ ố ệ ố ộ Ng ượ ạ c l ề ớ ộ ố ổ ế ố ườ ng h p t n s h th ng l n h n 50,5 Hz, k s đi u đ HTĐ qu c ệ ừ ơ ỹ ư ề máy, sau khi xét đ n an toàn c a h ự ậ ự ề ả ạ ố ộ ổ ỹ gia có quy n ra l nh ng ng phát d phòng m t s t ệ th ng, tính kinh t i, trong tr ệ ế , đi u ki n k thu t và kh năng huy đ ng l ủ máy d phòng này i các t

ự ộ ề ệ ể II.T đ ng đi u khi n phát đi n (AGC)

ế ế ự ủ ề ệ ộ ố Theo thi ỷ ệ ứ ề ể ị t k d án SCADA/EMS c a trung tâm Đi u đ HT đi n qu c gia, các nhà máy thu đi n Hoà Bình và Tr An do ch c năng AGC (Automatic Generation Control) đi u khi n

ủ ụ a. M c đích c a AGC

ư ầ ố ề ị ị - Đ a t n s v giá tr đ nh m c ứ

ộ ế ư ữ ự ề ấ ạ ỉ ị - Đi u ch nh trào l u công su t gi a các khu v c theo m t k ho ch xác đ nh

ấ ằ ổ ố ố ể Phân b l ố ạ ượ i l ng công su t thay đ i trong s các máy phát nh m t ậ i thi u chi phí v n - hành

ệ ủ ệ ố ắ b. Nguyên t c làm vi c c a h th ng AGC

ệ

ư ạ

ầ ố ủ ệ ố ộ ệ

ộ ệ ờ ủ ệ ố ồ Tín hi u vào c a h th ng AGC bao g m: (cid:0) Trào l u công su t trên m ch liên k t ế ấ (cid:0) Đ l ch t n s c a h th ng (cid:0) Đ l ch th i gian

ứ ủ ề ầ ở ỗ ị trên, ch c năng c a AGC s tính toán xác đ nh l ừ ự ổ ệ T các tín hi u đ u vào ứ ổ ẽ ể ủ ể ệ ố ươ ề ỗ ứ ự ế ề ề ả ể i đi u khi n ể khu v c ACE, sau đó căn c vào h s tham gia đi u khi n c a các t máy trong AGC đ phát ặ i đi u khi n khu v c ACE v không ho c xung tăng / gi m đ n các t máy t ng ng. Khi l

ể ề ẽ ổ ở ề ể ệ ơ ả ứ ượ ự ậ đ a ra. Ch c năng tính toán v n hành kinh t ứ máy tr v đi m làm vi c c b n do ch c ệ ế c th c hi n cũng đ ậ ờ ầ ỳ ổ ấ đ i d u thì AGC s phát xung đi u khi n các t ế ư năng v n hành kinh t ự ớ trong th i gian th c v i chu k 5 phút/l n

ủ ạ ậ c. Các tr ng thái v n hành c a AGC

ạ ộ ườ ON=AGC đang ho t đ ng bình th ng

ộ ị TOUT=AGC đang b time out do m t trong các nguyên nhân:

(cid:0) ự ấ ổ ACE đ ồ ố ị ộ ườ ữ ệ ể ươ i thi u m t đ ng pháp c đ nh công su t trao đ i gi a các khu v c, và t ế ị ng dây liên k t b phát hi n là đang do xa b l ấ t ị ỗ i ặ ừ ượ c tính theo ph ủ ố ả c các ngu n đo xa MW c a t ữ ệ ho c d ng không quét d li u

Khu vùc ®iÒu khÓn kh¸c

Tæ m¸y AGC Kh«ng ®iÒu khiÓn Tæ m¸y doAGC ®iÒu khiÓn Khu vùc ®iÒu khiÓn

KÕ ho¹ch ph¸t ®iÖn cho tÊt c¶ c¸c tæ m¸y

LFC

TÝnh to¸n ACE vµ SACE

Trêng hîp khÈn cÊp ? (SACE vît qu¸ giíi h¹n

TÝnh to¸n ®iÓm lµm viÖc c¬ b¶n, hÖ sè tham gia ®iÒu khiÓn cho c¸c nhµ m¸y trong AGC

CËp nhËt

TÝnh to¸n MW ®Æt

5 phut/lan ED

S¬ ®å hÖ thèng AGC cho hÖ thèng ®iÖn

2 giây/l nầ

(cid:0) ự ấ ổ ACE đ ồ ố ị ộ ườ ữ ệ ể ươ i thi u m t đ ng pháp c đ nh công su t trao đ i gi a các khu v c , và t ế ị ng dây liên k t b phát hi n là đang do xa b l ấ t ị ỗ i ặ ừ ượ c tính theo ph ủ ố ả c các ngu n đo xa MW c a t ữ ệ ho c d ng không quét d li u

(cid:0) ươ c tính toán theo ph ng án gi ổ t n s không đ i (CF), ho c gi ầ ố ữ ầ ố ộ ệ ặ ượ ỉ ặ ữ ệ ờ ừ ưỡ ậ ằ ả i ho c d ng không quét d li u,nh p vào b ng tay ho c v ữ ầ ố ặ t n s không ệ ượ ị c b phát hi n là đang ượ ng c nh báo t ng ACE đ ệ ổ đ i có hi u ch nh th i gian ho c Tie line bias, và đ l ch t n s đo d ặ ị ỗ đo xa b l ủ c a AGC

(cid:0) ươ ố ACE đ c tính toán theo ph ượ ệ ng pháp Tie line Bias ho c gi ượ ờ ờ ng pháp hi u ch nh th i gian và th i gian đo đ ặ ị ỗ c đang b l ổ ớ ữ ầ t n s không đ i v i ữ ặ ừ i ho c d ng không quét d ậ ỉ ươ ph ệ li u, nh p vào băng tay

(cid:0) ượ ể ề ậ ổ ổ Không có t c đi u khi n,có nghĩa là không có t máy nào đang đ

máy nào v n hành BASELOAD, RAMP, BASELOAD và REGULATING, SCHEDULE, ECONOMIC ho cặ AUTOMATIC

(cid:0) ậ Có t ổ ậ ư ươ ng th c BASELOAD và REGULATING, nh ng ứ ổ máy nào v n hành ở máy đang v n hành ở ươ ph ứ ph ng th c AUTOMATIC không có t

ị ừ ự ư ứ ề ể ẫ ồ ệ SUSP=AGC b d ng, nh ng v n th c hi n ch c năng giám sát đi u khi n ngu n

ươ ỗ ự ề Chú ý: Ph ng pháp tính toán l ể i đi u khi n khu v c

ề ự ể ị ỗ ề i đi u khi n khu v c (ACE) xác đ nh cách tính l ể i đi u khi n ng pháp tính toán l ươ ươ Ph ự khu v c. Có 6 ph ỗ ng pháp tính toán

(cid:0) ề ể ổ ể ữ ầ ố Gi ổ t n s không đ i ở ị ữ ầ ố t n s không đ i(CF)=AGC đi u khi n máy phát đ gi ố giá tr mong mu n

(cid:0) ữ ấ ổ ổ Gi công su t trao đ i không đ i

(cid:0) ế ợ ề ươ Tie line Bias (TLB)=Ph ệ ể ươ ấ ng pháp này k t h p hai ph ự ữ ầ ố ệ ố ả ở ể ng pháp trên =AGC đi u khi n ị ị giá tr đ nh ổ phát đi n đ duy trì c công su t trao đ i gi a các khu v c và t n s h th ng tr cướ

(cid:0) ế ợ ng pháp này k t h p ph ươ ổ ầ ố ệ ố ể ệ ể ấ ị ươ Tie line Tie Bias (TLTB) = Ph ng pháp TLB và ề ờ ỉ ờ hi u ch nh th i gian. AGC đi u khi n đ duy trì công su t trao đ i, t n s h th ng và th i ướ ở ệ ố gian h th ng ị giá tr đ nh tr c

(cid:0) ữ ầ ố ề ể ệ ỉ ờ t n s không đ i v i hi u ch nh th i gian (CFT) = AGC đi u khi n phát ể ữ ầ ố ở ệ ị đi n đ gi ị giá tr đ nh tr Gi t n s ổ ớ ướ c

ệ ủ ổ ế ộ c. Các ch đ làm vi c c a t máy AGC

ứ ậ ướ ể ủ ừ ề ạ ỉ ổ ng th c v n hành d i đây ch ra tr ng thái đi u khi n c a t ng t máy phát có ươ ể ể ề Các ph th đi u khi n:

(cid:0) ổ ừ ứ ng th c này, t ươ ph ằ ể ậ ổ ỉ c. Ch có nhân viên v n hành t ở UNAV (UNAVALLBLE) ổ ể ể ổ c. T máy không th đi u khi n b ng AGC đ ươ ứ ứ ể ề ừ ươ ph ng th c này sang ph ượ đ ể th chuy n t máy t máy đang d ng không th v n hành ậ máy có ượ ạ c l ượ ng th c AVAL và ng i

(cid:0)

AVAL (AVAILBLE) ở ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y ®ang off-line, cã nghÜa lµ c¸c m¸y c¾t nèi m¸y ph¸t vµo líi ®iÖn ë tr¹ng th¸i më,hoÆc c«ng suÊt ph¸t ra cña tæ m¸y

thÊp h¬n ngìng tèi thiÓu cã thÓ thay ®æi do ngêi lËp tr×nh/kü s nhng khi cÇn còng thÓ chän chÕ ®é on-line

(cid:0)

MANL (MANUAL) ë ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y ph¸t on-line, nhng kh«ng do AGC ®iÒu khiÓn. Tæ m¸y ph¸t do AGC tù ®éng chuyÓn vµo ph¬ng thøc vËn hµnh nµy do mét trong c¸c ®iÒu kiÖn sau:

Khi tæ m¸y ®ang ë ph¬ng thøc AVAIL vµ ph¸t ra c«ng suÊt vît qua ngìng sai lÖch lÖch tèi thiÓu

Khi ph¸t hiÖn ra tæ m¸y kh«ng ®¸p øng theo lÖnh ®iÒu khiÓn, cã nghÜa lµ tæ m¸y kh«ng b¸m theo ®iÒu khiÓn

Khi AGC ë tr¹ng th¸i dõng ho¹t ®éng l©u h¬n mét thêi gian cã thÓ thay ®æi bëi ngêi lËp tr×nh/kü s vµ sau ®ã l¹i ®a vÒ tr¹ng th¸i vËn hµnh ON

Khi AGC ®iÒu khiÓn tæ m¸y ph¸t ®o ®îc ®ang ë tr¹ng th¸i ®o xa lçi, ngõng quÐt d÷ liÖu hoÆc nhËp gi¸ trÞ b»ng tay

Khi tr¹ng th¸i ®iÒu khiÓn tæ m¸y thay ®æi tõ REMOTE sang LOCAL (cid:0) MAND(MANUAL-DISPATCH)- ë ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y ph¸t on-line, nhng kh«ng do AGC ®iÒu khiÓn, ®iÓm vËn hµnh c¬ së do choc n¨ng vËn hµnh kinh tÕ (ED) ®a ra

(cid:0)

AUTO (AUTOMATIC) – ë ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y do AGC ®iÒu khiÓn víi møc t¶i dùa trªn ®iÓm c¬ së vËn hµnh kinh tÕ do choc n¨ng vËn hµnh kinh tÕ ®a ra, vµ tham gia vµo viÖc ®iÒu chØnh lçi khu vùc theo hÖ sè ®iÒu chØnh

(cid:0)

BASE (BASELOAD)-ë ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y ®iÒu khiÓn ë ®iÓm vËn hµnh do ngêi vËn hµnh nhËp vµ chuyÓn ®Õn ®iÓm c¬ së víi tèc ®é lín nhÊt.Tæ m¸y lóc nµy do AGC ®iÒu khiÓn nhng kh«ng tham gia vµo ®iÒu khiÓn lçi khu vùc

(cid:0)

BREG (BASELOAD AND REGULATING) – ë ph¬ng thøc nµy tæ m¸y vËn hµnh gièng nh ph¬ng thøc vËn hµnh BASE ngoµi ra nã cßn tham gia vµo viÖc ®iÒu chØnh lçi ®iÒu khiÓn khu vùc theo hÖ sè tham gia trong giíi h¹n ph¹m vi ®iÒu chØnh do ng êi vËn hµnh nhËp vµo. Khi ACE ®îc gi¶m vÒ kh«ng, AGC chuyÓn tæ m¸y trë vÒ ®iÓm vËn hµnh c¬ b¶n

(cid:0)

RAMP (RAMP) - ë ph¬ng thøc nµy, tæ m¸y sÏ do AGC ®iÒu khiÓn chuyÓn ®Õn ®iÓm vËn hµnh c¬ b¶n do ngêi vËn hµnh nhËp vµo dùa trªn c¬ së thêi gian b¾t ®Çu thay ®æi, tèc ®é thay ®æi, vµ chÕ ®é ph¸t. Khi ®ång hå thêi gian b»ng víi thêi gian b¾t ®Çu thay ®æi c«ng suÊt ®Þnh tríc, AGC sÏ thay ®æi chÕ ®é ph¸t ®Õn møc mong muèn ë tèc ®é thay ®æi do ngêi vËn hµnh x¸c ®Þnh. Khi m¸y ph¸t cÇn ®iÒu chØnh ®¹t ®Õn møc yªu cÇu, AGC sÏ tù ®éng chuyÓn tæ m¸y sang ph¬ng thøc BASE

(cid:0)

PUMP (PUMP) - ë ph¬ng thøc nµy chØ ¸p dông cho tæ m¸y thuû ®iÖn. Khi tæ m¸y ë ph¬ng thøc ho¹t ®éng kh¸c (trõ UNAV) sÏ tù ®éng chuyÓn sang ph¬ng thøc PUMP khi c«ng suÊt thùc tÕ nhá h¬n ngìng ©m. Ph¬ng thøc ®iÒu khiÓn tæ m¸y sÏ tù ®éng chuyÓn tõ ph¬ng thøc PUMP sang MANL khi c«ng suÊt ph¸t thùc tÕ vît ngìng tèi thiÓu on-line. Tæ m¸y ë ph¬ng thøc ®iÒu khiÓn nµy nhËn c«ng suÊt tõ hÖ thèng vµ kh«ng do AGC ®iÒu khiÓn

(cid:0)

ECON (ECONOMIC) – ë ph¬ng thøc nµy, AGC ®iÒu khiÓn c«ng suÊt ph¸t ra tõ tæ m¸y ë ®iÓm vËn hµnh kinh tÕ c¬ së. §iÓm vËn hµnh kinh tÕ c¬ së do chøc n¨ng

vËn hµnh kinh tÕ tÝnh ra vµ ®îc dïng nÕu tæ m¸y ë ph¬ng thøc vËn hµnh LOCAL,AGC giíi h¹n c«ng suÊt tæ m¸y trong giíi h¹n ®iÒu chØnh. Ngêi vËn hµnh hÖ thèng cã thÓ chuyÓn tæm¸y On-line sang ph¬ng thøc vËn hµnh nµy nÕu x¸c ®Þnh vËn hµnh ë møc nµy

(cid:0) SCHEDULE (SCHD) - ë ph¬ng thøc nµy, AGC ®iÒu khiÓn c«ng suÊt ra cña tæ m¸y ®Õn ®iÓm vËn hµnh c¬ së ®Þnh tríc nh cung cÊp trong kÕ ho¹ch v©nh hµnh

(cid:0)

SCHEDULE AND REGULATING (SREG) - tæ m¸y vËn hµnh cïng møc víi ph¬ng thøc SCHD nhng cã ®iÒu chØnh lçi ®iÒu khiÓn khu vùc theo hÖ sè ®iÒu chØnh. AGC ®iÒu khiÓn c«ng suÊt ra cña tæ m¸y dÕn ®iÓm c¬ b¶n ®Þnh tríc nh cung cÊp trong kÕ ho¹ch vËn hµnh hiÖn t¹i

(cid:0)

TEST (TEST) Ngêi vËn hµnh cã thÓ ®Þnh nghÜa lÖnh thö ®iÒu khiÓn. §èi víi tæ m¸y ®iÒu khiÓn theo kiÓu setpoint, lÖnh thö ®iÒu khiÓn sÏ lµ MW setpoint. §èi víi tæm¸y ®iÒu khiÓn xung, lÖnh thö sÏ lµ chiÒu dµi xung cã dÊu, cã nghÜa lµ dÊu + ®Ó t¨ng c«ng suÊt vµ dÊu - ®Ó gi¶m c«ng suÊt. NÕu phÇn ®iÒu khiÓn t¸ch khái tæ m¸y, ngêi vËn hµnh cã thÓ thö th«ng m¹ch ®iÒu khiÓn cho tong tæ m¸y b»ng c¸ch dïng ph- ¬ng thøc TEST

Ề Ệ Ỉ &4. ĐI U CH NH ĐI N ÁP

ơ ả ề ề ệ ố ệ ệ ệ ỉ I. Khái ni m c b n v đi u ch nh đi n áp trong h th ng đi n

ớ ệ 1.Gi i thi u chung

ữ ệ ộ ỉ ụ ặ ả ằ ệ ố ụ ệ ệ ố ọ ệ t quan tr ng ả ề ậ ề ệ ệ ệ ỉ ệ Đi u ch nh đi n áp trong h th ng đi n là m t trong nh ng nhi m v đ c bi ủ trong v n hành h th ng đi n. M c tiêu c a vi c đi u ch nh đi n áp nh m đ m b o:

ấ ượ ế ị ệ ả ế ị ằ ệ t b n m trong gi t b đi n, t c là đi n áp cung c p t i cũng nh thi i h n cho phép. C thi ấ ng đi n năng cung c p cho các thi ớ ạ ề ượ ệ ứ ướ ế ị ệ t b đi n trên l ộ ả ế ế ể ậ ệ ủ ấ ị ệ - Ch t l các thi đi n c a khách ấ ạ ầ i đ u vào ïng ế ị ư t b d t k đ v n hành trong m t d i đi n áp nh t đ nh. hµng đ u đ c thi

- ệ ố ự ổ ệ ị ườ ấ ợ ườ ự ố S n đ nh h th ng đi n trong tr ng h p b t th ng và s c

ệ ả ế ậ ả ố ể ổ ệ ấ - Hi u qu kinh t trong v n hành. Gi m t ấ ị i thi u t n th t nh t đ nh năng và đi n áp

ế ổ ệ ố ệ ượ ữ ệ ấ ị Ta đã bi ể t t n th t đi n áp gi a 2 đi m trong h th ng đi n đ c xác đ nh theo công th cứ :

* XIRI

* 2

* 1

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (1) U U ( )

* * XjRIUU

(cid:0) (cid:0) (cid:0) .( . )

ầ ể ệ U – đi n áp đi m đ u

ữ ể I – dßng ®iÖn gi a 2 đi m.

ướ ườ ầ Trên l ủ ế i ch y u là đ ng dây trên không nên thành ph n X >> R,

53 (cid:0)

(cid:0) (cid:0) ự ế ệ ệ ầ ấ ỏ Vì trên th c t góc (góc l ch đi n áp gi a 2 đ u) r t nh ( ) nên biên đ độ ộ

ủ ế ụ ệ ầ ộ ệ l ch đi n áp ph thu c ch y u vào thành ph n ữ QX U

Hay nãi c¸ch kh¸c c«ng suÊt ph¶n kh¸ng truyÒn trªn ®êng d©y ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chªnh lÖch ®é lín ®iÖn ¸p gi÷a 2 ®Çu. Cßn c«ng suÊt t¸c dông truyÒn trªn ®êng d©y quyÕt ®Þnh ®é lÖch pha ®iÖn ¸p gi÷a 2 ®Çu.

VËy ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p chÝnh lµ ®iÒu chØnh trµo l u c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trong hÖ thèng. §é lÖch ®iÖn ¸p ®îc biÓu diÔn bëi s¬ ®å vÐc t¬ nh h×nh 2.

(cid:0) U I.X P.X`

U2 U

I IR

H×nh 2: S¬ ®å vÐc t¬ ®é lÖch ®iÖn ¸p

ViÖc ®¶m b¶o ®iÖn ¸p trong giíi h¹n lµ rÊt phøc t¹p v× phô t¶i trong hÖ thèng ®iÖn ph©n bè r¶i r¸c vµ thay ®æi liªn tôc dÉn ®Õn viÖc yªu cµu vÒ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trªn líi truyÒn t¶i còng thay ®æi theo. Ngîc víi vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tÇn sè trong hÖ thèng ®iÖn, lµ ®iÒu chØnh chung toµn hÖ thèng, ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p mang tÝnh chÊt côc bé.

2 Ph¸t vµ tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng

(cid:0) M¸y ph¸t ®iÖn

M¸y ph¸t ®iÖn cã thÓ ph¸t hoÆc tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng b»ng viÖc thay ®æi gi¸ trÞ cña dßng ®iÖn kÝch tõ m¸y ph¸t.

M¸y ph¸t ph¸t c«ng suÊt ph¶n kh¸ng khi dßng kÝch tõ lín (qu¸ kÝch thÝch) vµ tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng khi dßng kÝch tõ nhá (thiÕu kÝch thÝch). TÊt c¶ c¸c m¸y ph¸t ®Òu cã trang bÞ hÖ thèng tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ (Automatic Voltage Regulator – AVR) nh»m gi÷ cho ®iÖn ¸p t¹i ®Çu cùc m¸y ph¸t kh«ng ®æi ë mét gi¸ trÞ ®Æt tríc khi phô t¶i hÖ thèng thay ®æi.

(cid:0) §êng d©y trªn kh«ng

§êng d©y kh«ng còng cã thÓ ph¸t hoÆc tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tuú thuéc

UC vµo dßng t¶i. §Ó sinh ra ®iÖn trêng cÇn cã n¨ng lîng lµ vµ ®Ó sinh ra tõ trêng 1 02

cÇn cã n¨ng lîng lµ . N¨ng lîng ®iÖn trêng gÇn nh kh«ng ®æi do U thay ®æi Ýt, IL 1 2

(cid:0) cßn n¨ng lîng tõ trêng phô thuéc vµo I. ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ta cã: (ë UC  IL  1 2 1 2

3(cid:0) ®©y I lµ dßng t¶i khi c«ng suÊt truyÒn trªn ®êng d©y lµ c«ng suÊt tù nhiªn , P tn U Z

(cid:0) víi lµ tæng trë sãng) NÕu c«ng suÊt t¶i trªn ®êng d©y nhá h¬n c«ng suÊt tù Zc L  C 

nhiªn th× gi¸ trÞ I nhá nªn c«ng suÊt ph¶n kh¸ng do ®iÖn dung cña ®êng d©y sinh ra lín h¬n tæn thÊt c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trªn ®iÖn c¶m, do ®ã cã dßng ®iÖn dung tõ nguån ®Õn, lµm cho ®iÖn ¸p trªn ®êng d©y cao h¬n ë ®Çu nguån tøc lµ ®êng d©y ph¸t c«ng suÊt ph¶n kh¸ng. Ngîc lµi khi c«ng suÊt t¶i cao h¬n c«ng suÊt tù nhiªn, c«ng suÊt ph¶n kh¸ng do ®êng d©y sinh ra kh«ng ®ñ bï vµo tæn thÊt c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trªn ®êng d©y, do ®ã cã dßng ®iÖn ®iÖn c¶m ch¹y tõ nguån vµo ®êng d©y lµm cho ®iÖn ¸p trªn ®êng d©y thÊp h¬n so víi ®iÖn ¸p ®Çu nguån tøc lµ ®êng d©y tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng

(cid:0) C¸p ngÇm

Dung dÉn cao nªn t¶i tù nhiªn cao, trong chÕ ®é vËn hµnh b×nh th êng, thêng sinh ra c«ng suÊt ph¶n kh¸ng (cid:0) M¸y biÕn ¸p

Thêng xuyªn tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ë mäi chÕ ®é, nhng l¹i cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh trµo lu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng.

(cid:0) Phô t¶i

(cid:0) cos (cid:0) cos Thêng lµ nguån tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, viÖc tiªu thô nµy thay ®æi liªn tôc trong ngµy vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c mïa trong n¨m. Tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña t¶i ¶nh hëng ®Õn ®iÖn ¸p. T¶i víi hÖ sè thÊp sÏ lµm gi¶m ®iÖn ¸p trªn líi truyÒn t¶i. HÖ sè cña mét sè lo¹i phô t¶i ®Õn h×nh cho ë b¶ng sau

Stt Lo¹i t¶i cosφ

§éng c¬ c«ng nghiÖp lín 1 0,89

§éng c¬ c«ng nghiÖp nhá 2 0,83

3 M¸y l¹nh 0,84

4 M¸y röa b¸t 0,89

5 M¸y b¬m 0,81

6 M¸y giÆt 0,65

7 Tivi 0,77

8 §Ìn huúnh quang 0,8

9 §Ìn sîi ®èt 1

(cid:0) B¶ng : HÖ sè cos cña mét sè lo¹i phô t¶i ®iÓn h×nh

(cid:0) C¸c thiÕt bÞ bï: ®îc trang bÞ trong hÖ thèng ®iÖn nh»m ph¸t sãng hoÆc tiªu thô c«ng

suÊt ph¶n kh¸ng vµ ®iÒu chØnh c©n b»ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trong toµn hÖ thèng ®iÖn.

II. Ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

C¸c m¸y ph¸t lµ ph¬ng tiÖn c¬ b¶n ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p. Bé AVR (Automatic Voltage Regulator - AVR) ®iÒu chØnh dßng kÝch tõ ®Ó gi÷ ®iÖn ¸p ®Çu cùc m¸y ph¸t ë gi¸ trÞ mong muèn. Ngoµi ra cßn cã c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c ®îc bæ xung ®Ó tham gia vµo viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p. C¸c thiÕt bÞ dïng cho môc ®Ých nµy ®îc chia ra lµm 3 loµi nh sau:

(cid:0) Nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng: m¸y ph¸t, tô bï ngang, kh¸ng bï ngang, m¸y bï ®ång bé vµ thiÕt bÞ bï tÜnh (SVC – Static Var Compensator).

(cid:0) Bï ®iÖn kh¸ng ®êng d©y nh tô bï däc.

(cid:0)

§iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p m¸y biÕn ¸p (thay ®æi trµo lu v« c«ng qua m¸y biÕn ¸p).

C¸c thiÕt bÞ bï dïng ®Ó ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®îc m« t¶ chi tiÕt díi ®©y

1. Kh¸ng bï ngang

T¸c dông cña kh¸ng bï ngang (KBN) lµ ®Ó bï ®iÖn dung do ® êng d©y sinh ra. Kh¸ng bï ngang cã t¸c dông chèng qu¸ ¸p trªn ®êng d©y trong chÕ ®é t¶i nhÑ hoÆc hë m¹ch.

KBN thêng dïng cho ®êng d©y dµi siªu cao ¸p trªn kh«ng v× dßng ®iÖn ®iÖn dung sinh ra thêng lín. TÝnh to¸n ®êng d©y dµi víi th«ng sè ph©n bè r¶i cã thÓ thÊy ®îc d¹ng ®iÖn ¸p trªn ®êng d©y ë chÕ ®é hë m¹ch ®Çu cuèi vµ cã ®Æt KBN ë cuèi vµ gi÷a ®- êng d©y nh sau:

U (kV)

3 2

0 L (km)

H×nh 3 - §iÖn ¸p trªn ®êng d©y dµi ë chÕ ®é hë m¹ch

Trong ®ã:

1 - ®êng d©y hë m¹ch

2 - ®êng d©y hë m¹ch cã ®Æt kh¸ng bï ë cuèi

3 - ®êng d©y hë m¹ch cã ®Æt kh¸ng bï ë gi÷a

§Æc ®iÓm

- Kh¸ng bï ngang cßn cã t¸c dông chèng qu¸ ®iÖn ¸p thao t¸c.

- Kh¸ng cã thÓ nèi trùc tiÕp vµo ®êng d©y hoÆc qua c¸c m¸y c¾t. Lùa chän cã/kh«ng sö dông m¸y c¾t nèi kh¸ng vµo ®êng d©y ph¶i th«ng qua tÝnh to¸n kinh tÕ – kü thuËt.

- Kh¸ng cè ®Þnh trªn ®êng d©y ph¶i ®¶m b¶o ®îc chèng qua ¸p trong chÕ ®é non t¶i ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o kh«ng bÞ sôt ¸p trong chÕ ®é t¶i nÆng.

CÊu t¹o:

CÊu t¹o cña kh¸ng gÇn gièng nh m¸y biÕn ¸p nhng chØ cã 1 cuén d©y cho mçi pha. Ngoµi ra kh¸ng bï cã thÓ bao gåm mét cuén d©y trung tÝnh ®Ó h¹n chÕ dßng ng¾n m¹ch ch¹m ®Êt. Ngêi ta cã thÓ thiÕt kÕ kh¸ng bï ngang ®iÒu chØnh ®îc nÊc d- íi t¶i (thay ®æi dung lîng kh¸ng)

2.Tô bï ngang

Tô bï ngang (TBN) dïng ®Ó t¨ng cêng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cho hÖ thèng ®iÖn, lµm t¨ng ®iÖn ¸p côc bé. TBN rÊt ®a d¹ng vÒ kÝch cì vµ ® îc ph©n bè trong toµn hÖ thèng víi c¸c dung lîng kh¸c nhau. ¦u ®iÓm cña TBN lµ gi¸ thµnh thÊp, linh ho¹t trong l¾p ®Æt vµ vËn hµnh. Nhîc ®iÓm lµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tû lÖ víi b×nh

(cid:0) ph¬ng ®iÖn ¸p , khi ®iÖn ¸p thÊp cÇn nhiÒu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng th× c«ng Q c U X

suÊt ph¸t ra còng bÞ gi¶m. (cid:0) cos

Trong líi ph©n phèi, tô bï ngang dïng ®Ó t¨ng cña phô t¶i, tøc lµ ®¶m b¶o ®ñ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cho phô t¶i t¹i n¬i tiªu thô thay v× ph¶i truyÒn v« c«ng tõ líi ®Õn. C¸c TBN ë líi ph©n phèi cã thÓ ®îc ®ãng c¾t nhê c¸c thiÕt bÞ tù ®éng tuú thuéc vµo thíi gian, gi¸ trÞ ®iÖn ¸p.

Trong líi truyÒn t¶i, tô bï ngang ®îc dïng ®Ó gi¶m tæn thÊt truyÒn t¶i ®¶m b¶o ®iÖn ¸p t¹i nót ®iÓm trong ph¹m vi cho phÐp ë mäi chÕ ®é t¶i. TBN cã thÓ nèi trùc tiÕp vµo thanh c¸i ®iÖn ¸p cao hoÆc nèi vµo cuén thø 3 cña MBA, vÞ trÝ ®Æt tô vµ dung lîng bï cÇn ph¶i ®îc tÝnh to¸n bëi ch¬ng tr×nh ph©n bè tèi u trµo lu c«ng suÊt (OPF – Optimal Power Flow) sÏ nãi ®Õn sau.

3.Tô bï däc

(cid:0) PR QX (cid:0) (cid:0) ế ị ấ ủ ệ ồ U ư Khi ch a có thi t b bù ớ v i U đi n áp ngu n, P và Q là công su t c a ph ụ U ố ạ ả t i, X và R là thông s m ng.

(cid:0) (cid:0) PR X)QQ( ế ị ư ậ ệ ả ổ Khi có thi t b bù thì ta có ∆U = ấ . Nh v y là t n th t đi n áp gi m đi U ế ị khi có thi t b bù.

Tô bï däc (TBD) ®îc ®Æt nèi tiÕp trªn ®êng d©y ®Ó bï ®iÖn kh¸ng cña ®êng d©y. Tøc lµ lµm gi¶m ®iÖn kh¸ng gi÷a 2 ®iÓm dÉn ®Õn t¨ng kh¶ n¨ng truyÒn t¶i vµ gi¶m tæn thÊt truyªn t¶i.

Tô bï däc cã mét nhîc ®iÓm lµ dßng ng¾ng m¹ch qua tô lín nªn cÇn cã c¸c thiÕt bÞ b¶o vÖ tô khi cã ng¾n m¹ch ®êng d©y (vÝ dô khe hë phãng ®iÖn…)

Tô bï däc cã t¸c dông c¶i thiÖn ph©n bè ®iÖn ¸p trªn ®êng d©y dµi siªu cao ¸p. Tuú theo tÝnh chÊt dßng ®êng d©y (c¶m hay dung) mµ ®iÖn ¸p qua tô t¨ng hay gi¶m. Trong chÕ ®é t¶i nÆng, tô bï däc cã t¸c dông rÊt tèt trong viÖc t¨ng ®iÖn ¸p cuèi ® êng d©y, nh vËy sÏ gi¶m ®îc tæn thÊt truyÒn t¶i.

Tô bï däc cßn cã t¸c dông ph©n bè t¶i trªn c¸c m¹ch vßng do thay ®æi tæng trë cña ®êng d©y.

Møc ®é bï cña thiÕt bÞ bï däc ®èi víi ®êng d©y siªu cao ¸p thêng ë møc trë cña ®- êng d©y.

Møc ®é bï cña thiÕt bÞ bï däc ®èi víi ®êng d©y siªu cao ¸p thêng ë møc <80%. Møc ®é bï cao h¬n sÏ lµm cho tæng trë ®êng d©y nhá, dÉn ®Õn dßng ng¾n m¹ch cao ®ßi hái møc ®é ®¸p øng cña thiÕt bÞ còng cao. H¬n n÷a qu¸ bï (bï >80%) sÏ dÉn ®Ðn hiÖn tîng céng hëng däc t¹i tÇn sè 50Hz v× ®iÖn dung cña tô bï däc céng víi ®iÖn c¶m cña ®êng d©y t¹o nªn m¹ch hëng LC

VÒ lý thuyÕt, víi mét lîng bï ®Þnh tríc trªn ®êng d©y, tèt nhÊt lµ ph©n bè d¶i däc ®êng d©y. Tuy nhiªn trong thùc tÕ viÖc ®Æt tô chØ thÝch hîp ë mét sè ®iÓm nhÊt ®Þnh tuú thuéc vµo lùa chän vÒ chi phÝ, kh¶ n¨ng b¶o dìng, b¶o vÖ r¬ le, hiÖu qu¶ cña viÖc c¶i thiÖn ph©n bè ®iÖn ¸p vµ n©ng cao kh¶ n¨ng t¶i…

Trong thùc tÕ, tô bï däc cã thÓ ®îc ®Æt t¹i gi÷a ®êng d©y, ®Æt t¹i hai ®Çu ®êng d©y, ®Æt ë 1/3 hoÆc 1/2 ®êng d©y tÝnh tõ nguån. VÞ trÝ ®Æt tô bï däc cÇn ph¶i phèi hîp thªm víi viÖc ®Æt kh¸ng bï ngang.

4. M¸y bï ®ång bé

M¸y bï ®ång bé lµ m¸y ph¸t ®ång bé. M¸y bï ®ång bé cã thÓ ph¸t hoÆc tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng b»ng viÖc thay ®æi dßng kÝch tõ. §èi víi c¸c m¸y bï ®ång bé cã trang bÞ bé tù ®éng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, cã thÓ tù ®iÒu chØnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®Ó gi÷ ®iÖn ¸p ®Çu ra ë gi¸ trÞ ®Æt tríc.

M¸y bï ®ång bé cã u ®iÓm lµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ph¸t ra kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi ®iÖn ¸p hÖ thèng vµ rÊt linh ho¹t trong viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p. Tuy nhiªn gi¸ thµnh lÊp ®Æt vµ chi phÝ vËn hµnh cña m¸y bï thêng cao h¬n so víi c¸c lo¹i thiÕt bÞ bï kh¸c.

S¬ ®å thay thÕ cña m¸y bï ®ång bé vµ ®å thÞ vect¬ ®iÖn ¸p cho trªn h×nh vÏ

H×nh: S¬ ®å thay thÕ vµ ®å thÞ vect¬ ®iÖn ¸p cña m¸y bï ®ång bé

(a) s¬ ®å thay thÕ

(b) (c) ChÕ ®é qu¸ kÝch thÝch vµ khÝch thÝch non

Trong ®ã:

Eq lµ søc ®iÖn ®éng ngîc

UC lµ ®iÖn ¸p cña m¹ng ®iÖn t¹i ®iÓm mµ m¸y bï ®ång bé ®îc ®Êu vµo

ë chÕ ®é qu¸ kÝch thÝch dßng ®iÖn cña m¸y bï ®ång bé Imb®b lµ dßng ®iÖn dung vµ søc ®iÖn ®éng ngîc Eq cña nã. M«®un dßng ®iÖn cña m¸y bï ®ång bé ®îc x¸c ®Þnh b»ng biÓu thøc

mbdb

(cid:0) U E (cid:0) I 3 x d

V× Pmb®b= 0 nªn c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña m¸y bï ®ång bé b»ng

mbdb

(cid:0) U E (cid:0) (cid:0) (cid:0) Q S U IU 3 C x

Tõ biÓu thøc trªn ta thÊy r»ng trÞ sè cña Qmb®b phô thuéc vµo quan hÖ gi÷a Eq vµ ®iÖn ¸p UC , t¨ng dßng ®iÖn kÝch tõ th× søc ®iÖn ®éng E q t¨ng. Khi Eq=UC c«ng qE >UC th× m¸y bï ®ång suÊt ph¶n kh¸ng cña m¸y bï ®ång bé =0. NÕu qu¸ kÝch thÝch bé ph¸t ra c«ng suÊt ph¶n kh¸ng vµo m¹ng, lóc nµy dßng ®iÖn I mb®b vît tríc ®iÖn ¸p UC mét gãc 900 - h×nh (b)

Gi¶m dßng ®iÖn kÝch tõ ®Õn mét gi¸ trÞ nµo ®ã, ta cã chÕ ®é kÝch thÝch non, qE

5. HÖ thèng bï tÜnh

ThiÕt bÞ bï tÜnh (SVC – Static Var Compensator) bao gåm c¸c kh¸ng vµ tô bï ngang cã thÓ ®iÒu chØnh ®Ó ph¸t hoÆc tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng. Kh¸i niÖm “bï tÜnh” lµ ®Ó ph©n biÖt víi bï quay, nghÜa lµ thiÕt bÞ nµy kh«ng cã thµnh phÇn chÝnh quay.

HÖ thèng bï tÜnh (SVS – Static Var System) lµ sù kÕt hîp cña c¸c SVC vµ c¸c tô hoÆc kh¸ng ®ãng c¾t ®Ó ®iÒu chØnh lîng c«ng suÊt bï nhÊt ®Þnh bao gåm c¸c kh¸ng vµ tô bï ngang cã thÓ ®iÒu chØnh ®Ó ph¸t hoÆc kh¸ng ®ãng c¾t ®Ó ®iÒu chØnh lîng c«ng suÊt bï nhÊt ®Þnh.

Cã rÊt nhiÒu lo¹i SVC kh¸c nhau ®îc t¹o nªn bëi tæ hîp cña c¸c thµnh phÇn ®iÒu chØnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng díi ®©y:

- Kh¸ng b·o hoµ

- Kh¸ng ®iÒu khiÓn b»ng thyristor

- Tô ®iÒu khiÓn b»ng thyristor

- Kh¸ng ®ãng c¾t b»ng thyristor

- M¸y biÕn ¸p ®iÒu khiÓn b»ng thyristor

SVC cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tõng pha riªng rÏ, v× vËy SCV cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chØnh ®é lÖch thµnh phÇn ®iÖn ¸p thø tù nghÞch vµ thø tù thuËn. Tuy nhiªn trong gi¸o tr×nh vËn hµnh chØ ®Ò cËp ®Õn t¸c dông bï c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña SVC,

XÐt vÝ dô mét SVC gåm mét kh¸ng ®iÒu khiÓn vµ mét tô cè ®Þnh nh h×nh vÏ

V V

+ I L

H×nh – CÊu tróc SVS

C¸c SVS cã thÓ coi nh lµ mét ®iÖn c¶m ®iÒu chØnh. SVS rÊt linh ho¹t trong vËn hµnh vµ tèc ®é ®¸p øng nhanh. SVS cã nhiÒu lo¹i vµ dung lîng bï kh¸c nhau. ViÖc lùa chän loµi tuú thuéc vµo yªu cÇu hÖ thèng vµ chi phÝ ®Çu t.

§èi víi líi truyÒn t¶i, SVS cã mét sè u ®iÓm sau:

§iÒu khiÓn tr¸nh qu¸ ¸p t¹m thêi -

Ng¨n ngõa sôp ®æ ®iÖn ¸p trong mét sè trêng hîp sù cè. -

T¨ng ®é æn ®Þnh ®éng -

H¹n chÕ dao ®éng trong hÖ thèng -

§èi víi líi ph©n phèi, SVS cã t¸c dông gi¶m dao ®éng ®iÖn ¸p g©y nªn bëi c¸c phô t¶i nh m¸y c¸n kim lo¹i, m¸y khai th¸c má, lß luyÖn kim,…

6. NÊc ph©n ¸p cña m¸y biÕn ¸p

NÊc ph©n ¸p m¸y biÕn ¸p lµ mét trong nh÷ng ph ¬ng tiÖn h÷u hiÖu trong viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p t¹i mäi cÊp ®iÖn ¸p. PhÇn lín c¸c MBA ë cÊp truyÒn t¶i ®Òu cã trng bÞ thiÕt bÞ tù ®éng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p díi t¶i (OLTC – On load Tap Changer). OLTC cã thÓ ®iÒu chØnh tù ®éng hoÆc b»ng tay. §iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p nh»m thay ®æi trµo lu c«ng suÊt v« c«ng qua MBA, dÉn ®Õn gi¶m tæn thÊt vµ c¶i thiÖn ph©n bè ®iÖn ¸p .VÞ trÝ nÊc ph©n ¸p cña m¸y biÕn ¸p cã OLTC cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh hµng ngµy, hµng giê, tuú theo yªu cÇu cña hÖ thèng. Cßn nÊc ph©n ¸p cña c¸c MBA kh«ng cã ®iÒu ¸p díi t¶i cÇn ph¶i ®îc tÝnh to¸n ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®îc mäi chÕ ®é vËn hµnh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.

Ghi chó

Ph¸t c«ng suÊt Q

Lo¹i ®iÒu chØnh

Linh ho¹t trong vËn hµnh

§iÒu chØnh tr¬n

Tiªu thô c«ng suÊt Q

Kh¶ n¨ng tù ®éng ®iÒu chØnh

Cã

M¸y ph¸t

Cã

Cã nhng h¹n chÕ Cã

Cã

M¸y bï ®ång bé SVS

Cã

Kh«ng

Cã

C¸c bé tô bï ngang

Kh«ng

Cã

Kh«ng

Cã, nÕu ®iÒu khiÓn ®ãng c¾t ®îc Kh«ng

Cã

Cã thÓ g©y céng hëng

Cã

Kh«ng

Cã

Kh«ng

Cã

C¸c bé tô bï däc Kh¸ng bï ngang §ãng c¾t ®- êng d©y

Tuú thuéc chÕ ®é

Kh«ng

Cã

Theo quyÕt ®Þnh cña ngêi vËn hµnh Cã

§iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p MBA

§iÒu chØnh trµo lu c«ng suÊt Q

B¶ng so s¸nh tÝnh n¨ng cña c¸c ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

III.Ph¬ng ph¸p vËn hµnh ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p.

§èi víi phÇn lín c¸c hÖ thèng ®iÖn hiÖn ®¹i, viÖc gi¸m s¸t ®iÖn ¸p trong toµn hÖ thèng ®îc thùc hiÖn bëi hÖ thèng SCADA/EMS (Supervisory Control And Data Acquisition/Energy Management System). HÖ thèng nµy thêng ®îc trang bÞ t¹i c¸c trung t©m ®iÒu ®é. C¸c th«ng tin vÒ ®iÖn ¸p ®îc thu nhËp vÒ trung t©m gióp cho ngêi vËn hµnh ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p qua c¸c ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p. Trong hÖ thèng, cã rÊt nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ ®îc dïng ®Ó ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng nh ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn. Tuú thuéc vµo

cÊp ®iÖn ¸p, vµo c¸c tiªu chuÈn an toµn, tin cËy, kinh tÕ mµ c¸c thiÕt bÞ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®îc lùa chän ®Ó tham gia vµo vËn hµnh. C¸c thiÕt bÞ ®iÒu chØnh nµy cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh b»ng tay hoÆc tù ®éng tuú theo cÊp ®iÖn ¸p vµ c¸c yªu cÇu ®Æc biÖt. Nãi chung, viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ë líi ph©n phèi cã xu thÕ tù ®éng nhiÒu h¬n ë líi truyÒn t¶i.

Cã 2 lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ ®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p:

1. §iÒu khiÓn tËp trung: c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ®îc thùc hiÖn dùa trªn th«ng tin chung vÒ vËn hµnh cña toµn hÖ thèng. VÝ dô: kü s vËn hµnh hÖ thèng gi¸m s¸t toµn bé ph©n bè ®iÖn ¸p trong hÖ thèng vµ ®a ra c¸c lÖnh ®iÒu khiÓn c«ng suÊt ph¶n kh¸ng.

2. §iÒu khiÓn nhiÒu cÊp: c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ®îc quy ®Þnh tríc luËt ®iÒu khiÓn ë tr¹ng th¸i vËn hµnh æn ®Þnh dùa trªn c¸c th«ng tin vËn hµnh côc bé t¹i chç vµ c¸c khu vùc l©n cËn. VÝ dô: c¸c bé tù ®éng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p c¸c nhµ m¸y ®iÖn (NM§) hoÆc c¸c bé tù ®éng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p díi t¶i cña c¸c MBA ®îc ph©n c«ng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p theo biÓu ®å cho tríc.

Víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng lín m¹nh vÒ c«ng nghÖ ®iÖn tö c«ng suÊt trong c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn, lý thuyÕt vÒ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p nhiÒu cÊp ngµy cµng ®îc a chuéng h¬n ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ë ch©u ©u. Còng gièng nh ®iÒu chØnh tÇn sè, ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p nhiÒu cÊp gåm 2 hoÆc 3 cÊp tuú theo c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau.

CÊp 1 (®iÒu chØnh s¬ cÊp): lµ qu¸ tr×nh ®¸p øng nhanh vµ tøc thêi c¸c biÕn ®æi ®iÖn ¸p b»ng t¸c ®éng cña c¸c bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p m¸y ph¸t, m¸y bï ®ång bé hoÆc c¸c bé ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p díi t¶i cña c¸c MBA nh»m gi÷ æn ®Þnh ®iÖn ¸p líi trong chÕ ®é vËn hµnh b×nh thêng còng nh sù cè.

CÊp 2 (®iÒu chØnh thø cÊp): lµ qu¸ tr×nh ®¸p øng chËm h¬n cÊp 1 ®îc thùc hiÖn ë trong vïng, trong hÖ thèng nh»m ®¸p øng c¸c sù biÕn ®æi chËm vÒ ®é lÖch lín cña ®iÖn ¸p. §Ó thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh cÊp 2, ngêi ta chia hÖ thèng thµnh nhiÒu miÒn, mçi miÒn ®Æc trng bëi mét sè nót kiÓm tra ®iÖn ¸p. C¸c nót ®iÖn ¸p nµy ®îc ®iÒu chØnh ®Ó gi÷ theo biÓu ®å ®iÖn ¸p ®Þnh tríc.

CÊp 3 (còng cã thÓ gäi lµ ®iÒu chØnh thø cÊp): lµ qu¸ tr×nh ®iÒu hßa møc ®iÖn ¸p gi÷a c¸c miÒn ®iÒu chØnh cÊp 2, tèi u hãa møc ®iÖn ¸p cña hÖ thèng ®iÖn theo tiªu chuÈn kinh tÕ vµ an toµn, qu¸ tr×nh nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng tay hoÆc tù ®éng. §Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu ®iÒu chØnh cÊp 3, ta tÝnh to¸n biÓu ®å ®iÖn ¸p ®Æt cho c¸c nót kiÓm tra. C«ng cô ®Ó lµm viÖc nµy lµ ch¬ng tr×nh tèi u trµo lu c«ng suÊt (OPF – Optimal Power Flow). CÊu tróc vÒ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p theo cÊp ®îc m« t¶ trªn h×nh vÏ sau:

Nguyªn t¾c vËn hµnh hÖ thèng ®iÒu chØnh cÊp 2:

Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p cÊp 2 lµ chia nhá hÖ thèng ®iÖn thµnh nhiÒu vïng kh¸c nhau ®îc ®Æc trng bëi mét vµi nót ®iÖn ¸p chÝnh gäi lµ “nót kiÓm tra”. C¸c thiÕt bÞ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong miÒn cã nhiÖm vô ®iÒu chØnh ®Ó gi÷ ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót kiÓm tra theo biÓu ®å ®iÖn ¸p ®îc ®Þnh tríc theo yªu cÇu cña hÖ thèng

§iÒu kiÖn ®Î ph©n chia hÖ thèng thµnh c¸c miÒn ®iÒu chØnh nh sau:

- Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót kiÓm tra ë c¸c miÒn ph¶i ®Æc trng cho ®iÖn ¸p cña toµn miÒn. NghÜa lµ mäi thay ®æi vÒ ®iÖn ¸p trong miÒn ®îc ph¶n ¸nh qua nót kiÓm tra. Th«ng thêng, kho¶ng c¸ch tõ nót kiÓm tra ®Õn c¸c c¸c nót kh¸c trong miÒn lµ nhá.

- Lîng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trong miÒn ph¶i ®¶m b¶o ®ñ theo yªu cÇu ®iÒu chØnh cña miÒn.

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nót kiÓm tra cña c¸c miÒn ph¶i ®ñ lín ®Ó nh÷ng t¸c ®éng ®iÒu khiÓn trong néi bé mçi miÒn ¶nh hëng ®Õn nhau kh«ng ®¸ng kÓ.

C¸ch x¸c ®Þnh miÒn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p vµ nót kiÓm tra nh sau:

- TÝnh c«ng suÊt ng¾n m¹ch cho c¸c nót, chän nót cã c«ng suÊt ng¾n m¹ch lín nhÊt lµm nót kiÓm tra.

- §Æt nguån ®iÖn ¸p vµo mét trong nh÷ng nót kiÓm tra vµ tÝnh to¸n tæn thÊt ®iÖn ¸p tõ nót kiÓm tra ®Õn c¸c nót cßn l¹i. TÝnh lÇn lît cho c¸c nót kiÓm tra.

- Nghiªn cøu tæn thÊt, x¸c ®Þnh miÒn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p.

HiÖn nay víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c hÖ thèng ®iÖn, viÖc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p miÒn ®Òu ¶nh hëng ®èi víi c¸c miÒn l©n cËn th«ng qua trµo lu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng liªn l¹c gi÷a c¸c miÒn.

Nguyªn t¾c vËn hµnh hÖ thèng ®iÒu chØnh cÊp 3

HÖ thèng ®iÒu chØnh cÊp 3 hay cßn gäi lµ bµi to¸n tèi u trµo lu c«ng suÊt (OPF)

Bµi to¸n OPF cã rÊt nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau. C¸c môc tiªu ®ã bao gåm (cã thÓ lµ tæ hîp cña mét vµi môc tiªu):

Tèi thiÓu chi phÝ nhiªn liÖu (®iÒu ®é kinh tÕ). -

Tèi thiÓu tæn thÊt truyÒn t¶i (®iÒu ®é tèi u c«ng suÊt ph¶n kh¸ng). -

- Tèi thiÓu møc ®é th¶i « nhiÔm.

- Tèi ®a ®é an toµn vËn hµnh cña hÖ thèng.

- Tèi u c¸c thao t¸c ®iÒu khiÓn.

Nót kiÓm tra

§iÖn ¸p chØn h ®Þnh

Bé ®iÒu chØn h miÒn

AVR

C¸c TB bï

C¸c bé ®iÒu chØnh cña TB bï

CÊp 3 cÊp 2 HÖ thãng ®iÖn

CÊp 1

H×nh – CÊu tróc ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

HiÖn t¹i cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó gi¶i bµi to¸n OPF trong ®ã nh÷ng ph¬ng ph¸p ®· ¸p dông thùc tÕ vµ cã nh÷ng ph¬ng ph¸p ®ang trong giai ®o¹n nghiªn cøu. C¸c ph¬ng ph¸p ®îc tæng kÕt bao gåm c¸c lo¹i sau:

1 – LËp tr×nh phi tuyÕn

2 – Dïng hµm bËc 2

3 – Ph¬ng ph¸p gi¶i Newton

4 – LËp tr×nh tuyÕn tÝnh

5 – Hçn hîp tuyÕn tÝnh vµ sè

Bµi to¸n OPF cã thÓ ®îc biÓu diÔn b»ng to¸n häc díi d¹ng bµi to¸n phi tuyÕnnh sau:

(cid:0)uxf ),( min Hµm môc tiªu:

Tho¶ m·n

- C¸c rµng buéc ®¼ng thøc: h(x,u,p) = 0

min

max

(cid:0) (cid:0) g puxg g ,( , ) - C¸c rµng buéc bÊt ®¼ng thøc:

Trong ®ã: u lµ vÐc t¬ c¸c biÕn ®iÒu khiÓn; x lµ vÐc t¬ c¸c biÕn tr¹ng th¸i; p lµ vÐc t¬ c¸c biÕn nhiÔu lo¹n

C¸c biÕn ®iÒu khiÓn cã thÓ lµ: c«ng suÊt h÷u c«ng cña m¸y ph¸t, c«ng su¸t ph¶n kh¸ng cña c¸c nguån, nÊc biÕn ¸p, ®iÖn ¸p ®Çu cùc m¸y ph¸t,…

C¸c biÕn tr¹ng th¸i cã thÓ lµ: gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµ gãc pha cña c¸c m¸y ph¸t, trµo l u c«ng suÊt trªn c¸c ®êng d©y,…

C¸c biÕn nhiÔu lo¹n cã thÓ lµ c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng cña t¶i.

C¸c rµng buéc ®¼ng thøc bao gåm c¸c ph¬ng tr×nh c©n b»ng c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng t¹i c¸c nót theo ®Þnh luËt Kishoff.

C¸c rµng buéc bÊt ®¼ng thøc lµ giíi h¹n cña c¸c biÕn nh: giíi h¹n vÒ c«ng suÊt t¸c dông vf ph¶n kh¸ng cña m¸y ph¸t, giíi h¹n kh¶ n¨ng v« c«ng cña c¸c nguån v« c«ng, giíi h¹nh dµi ®iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p, giíi h¹n cho phÐp vÒ ®iÖn ¸p c¸c nót, giíi h¹n,…

Cã 2 c¸ch tiÕp cËn ®Ó gi¶i to¸n OPF:

1. Gi¶i t¸ch riªng bµi to¸n ph©n bè c«ng suÊt t¸c dông vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng. Tríc hÕt tèi u c«ng suÊt t¸c dông víi môc tiªu tèi thiÓu chi phÝ nhiªn liÖu víi gi¶ thiÕt ®iÖn ¸p ®îc gi÷ cè ®Þnh. Sau ®ã tèi u c«ng suÊt ph¶n kh¸ng víi môc tiªu tèi thiÓu tæn thÊt.

2. Gi¶i tèi u c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng ®ång thêi víi môc tiªu tèi thiÓu tæng chi phÝ vËn hµnh toµn hÖ thèng.

B¾t

Tèi u P

Trµo lu c«ng suÊt

Tèi u P

Tèi u trµo lu CS

H×nh díi ®©y minh ho¹ 2 c¸ch gi¶i bµi to¸n OPF

Cha

Tèi u Q

Trµo lu c«ng suÊt

Tèi u trµo lu CS

Tèi u Q

Gi¶i xong

Cha kh«ng Héi tô Gi¶i xong

Tèi u P,Q,U

cha

KÕt thóc

Gi¶i xong P&Q

S¬ ®å khèi minh häa hai c¸ch gi¶i bµi to¸n OPF

a) gi¶i t¸ch riªng b) gi¶i ®ång thêi

IV. Nguyªn t¾c chung ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®iÖn

1.Thùc tr¹ng ®iÖn ¸p vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam

Giíi thiÖu chung

Tõ n¨m 1994 , sau khi hoµn thµnh ®ãng ®iÖn vµ ®a ®êng d©y liªn kÕt 500 kV vµo vËn hµnh, hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam ®îc coi lµ mét hÖ thèng nhÊt gåm 3 miÒn ®îc liªn kÕt víi nhau qua hÖ thèng ®iÖn 500kV.

Nguån ®iÖn:

C¸c nguån ®iÖn trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng. ChiÕm tû träng cao nhÊt lµ thuû ®iÖn (chiÕm 35.5% c«ng suÊt ®Æt toµn hÖ thèng tÝnh ®Õn th¸ng 9 n¨m 2005), tiÕp theo lµ tua bin khÝ (26,8%), råi ®Õn nhiÖt ®iÖn ch¹y than (10,8%), nhiÖt ®iÖn ch¹y dÇu (1,7%), c¸c nhµ m¸y BOT vµ IPP lµ 24,5%. Ngoµi ra cßn cã thuû ®iÖn nhá, Diesel

Líi ®iÖn:

Líi ®iÖn ViÖt Nam còng rÊt ®a d¹ng vÒ cÊp ®iÖn ¸p. CÊp truyÒn t¶i siªu cao ¸p: 500kV, cÊp truyÒn t¶i miÒn (cao ¸p): 220kV, 110kV, 66kV, cÊp ph©n phèi (trung ¸p): 35kV, 22 kV, 15 kV, 10 kV, 6 kV. H¹ ¸p 380/220 V

Phô t¶i:

Phô t¶i sinh ho¹t chiÕm tû träng lín, theo b¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2003 cña Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam (EVN), phô t¶i sinh ho¹t chiÕm 49%, tiÕp ®Õn lµ thµnh phÇn c«ng nghiÖp vµ x©y dung chiÕm 40,4%, th¬ng nghiÖp vµ kh¸ch s¹n chiÕm 4,9%, n«ng l©m nghiÖp vµ thuû s¶n chiÕm 1,9%, c¸c ho¹t ®éng cßn l¹i chiÕm 3,8%.

2. Quy ®Þnh vÒ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong HT ®iÖn

1.Nguyªn t¾c chung huy ®éng nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng

(cid:0)

Thay ®æi nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®ang vËn hµnh cña c¸c m¸y ph¸t, m¸y bï ®ång bé, thiÕt bÞ bï tÜnh theo thø tù tõ gÇn ®Õn xa ®iÓm thiÕu, thõa v« c«ng;

(cid:0) Huy ®éng thªm c¸c nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®ang dù phßng cßn l¹i cña hÖ thèng khi ®iÖn ¸p thÊp, c¾t bít c¸c tô bï tÜnh khi ®iÖn ¸p cao;

(cid:0) Ph©n bè l¹i trµo lu c«ng suÊt trong hÖ thèng ®iÖn;

(cid:0)

§iÒu chØnh nÊc m¸y biÕn ¸p cho phï hîp víi qui ®Þnh cña thiÕt bÞ, cã quyÒn thay ®æi biÓu ®å ®iÖn ¸p cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ (cã xÐt giíi h¹n co phÐp ®èi víi thiÕt bÞ);

(cid:0) H¹n chÕ tèi ®a viÖc truyÒn c«ng suÊt ph¶n kh¸ng qua c¸c cÊp ®iÖn ¸p.

2.Nguyªn t¾c ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

(cid:0) §¶m b¶o ®iÖn ¸p trong giíi h¹n cho phÐp, kh«ng g©y ra qu¸ ¸p hoÆc nguy hiÓm cho c¸c thiÕt bÞ trong hÖ thèng ®iÖn Quèc gia;

(cid:0) §¶m b¶o tèi thiÓu chi phÝ vËn hµnh vµ tæn thÊt;

(cid:0) §¶m b¶o tèi u c¸c thao t¸c ®iÒu khiÓn

3. Ph©n cÊp ®iÌu chØnh ®iÖn ¸p (t¹m thêi)

(cid:0)

CÊp ®iÒu ®é hÖ thèng ®iÖn Quèc gia chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trªn líi ®iÖn

VÝ dô: 500kV; thanh c¸i 220kV cña c¸c tr¹m 500kV, ®iÖn ¸p thanh c¸i c¸c NM§ thô«c quyÒn ®iÒu khiÓn cña ®iÒu ®é Quèc gia

(cid:0) CÊp ®iÒu ®é hÖ thèng ®iÖn miÒn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p hÖ thèng ®iÖn thuéc quyÒn ®iÒu khiÓn cho phï hîp víi giíi h¹n qui ®Þnh.

4. Qui ®Þnh ®iÖn ¸p nót

(cid:0) Quy ®Þnh møc ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót (cid:0) Quy ®Þnh ph©n chia c¸c kho¶ng thêi gian trong ngµy

VÝ dô:

Giê thÊp ®iÓm (Min): 23h – 5h

Giê trung ®iÓm (Med): 6h – 6h, 12h – 17h, 21h – 23h

Giê cao ®iÓm (Max): 10h -11h, 18h – 20h

Tãm t¾t qui tr×nh xö lý sù cè trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam – PhÇn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p

1. Quy ®Þnh vÒ giíi h¹n ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p cho trong thiÕt bÞ nh sau:

%5(cid:0)

1. M¸y ph¸t ®iÖn, m¸y bï ®ång bé (cid:0) cos ®Þnh møc, ®é chªnh lÖch ®iÖn ¸p cho phÐp a) Khi lµm viÖc víi c«ng suÊt vµ so víi ®iÖn ¸p ®Þnh møc.

b) Trêng hîp ®iÖn ¸p ®· thÊp h¬n 5% vµ m¸y ph¸t bÞ qu¸ t¶i, nhµ m¸y kh«ng ®îc tù ®éng gi¶m kÝch tõ lµm gi¶m ®iÖn ¸p. Trêng hîp nµy trëng ca nhµ m¸y ph¶I b¸o c¸o ngay t×nh h×nh vËn hµnh cho Êp ®iÒu ®é cã quyÒn ®iÒu khiÓn.

2. M¸y biÕn ¸p lùc

a) Trong ®iÒu kiÖn vËn hµnh b×nh thêng

(cid:0)

Cho phÐp m¸y biÕn ¸p ®îc vËn hµnh víi ®iÖn ¸p cao h¬n ®iÖn ¸p ®Þnh møc t¹i ®Çu ph©n ¸p t¬ng øng l©u dµi 5% (khi phô t¶i kh«ng qu¸ phô t¶i ®Þnh møc) vµ 10% khi phô t¶i kh«ng qu¸ 25% phô t¶i ®Þnh møc;

(cid:0)

Cho phÐp m¸y biÕn ¸p ®îc vËn hµnh víi ®iÖn ¸p cao h¬n ®Þnh møc tµi ®Çu ph©n ¸p t¬ng øng ng¾n h¹n 10% (díi 6 giê trong mét ngµy ®ªm), khi phô t¶i kh«ng qu¸ phô t¶i ®Þnh møc;

b) Trong ®iÒu kiÖn sù cè

(cid:0)

C¸c m¸y biÕn ¸p t¨ng vµ h¹ ¸p, m¸y biÕn ¸p tù ngÉu ë ®iÓm trung tÝnh kh«ng cã ®Çu ph©n ¸p hoÆc kh«ng nèi víi m¸y biÕn ¸p ®iÒu chØnh, ®îc phÐp lµm viÖc l©u dµi víi ®iÖn ¸p cao h¬n ®iÖn ¸p ®Þnh møc 10% khi phô t¶i kh«ng qu¸ phô t¶i ®Þnh møc.

(cid:0)

§èi víi m¸y biÕn ¸p tù ngÉu ë ®iÓm trung tÝnh kh«ng cã ®Çu ph©n ¸p hoÆc nèi víi m¸y biÕn ¸p ®iÒu chØnh nèi tiÕp, møc t¨ng ®iÖn ¸p cho phÐp ®îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu cña nhµ chÕ t¹o.

Khi ®iÖn ¸p vËn hµnh vît qu¸ trÞ sè chØnh ®Þnh b¶o vÖ qu¸ ¸p mµ b¶o vÖ kh«ng t¸c ®éng hoÆc vît qu¸ 20% so víi ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña ®Çu ph©n ¸p t¬ng øng khi kh«ng cã b¶o vÖ qu¸ ¸p, nh©n viªn vËn hµnh ph¶i thùc hiÖn t¸ch ngay m¸y biÕn ¸p ra khái vËn hµnh ®Ó tr¸nh h háng.

3. §iÖn ¸p t¹i c¸c ®iÓm ®o ®Õm cÊp cho kh¸ch hµng:

(cid:0) (cid:0) 85,0 cos Trong ®iÒu kiÖn líi æn ®Þnh ®iÖn ¸p t¹i ®iÓm ®o ®Õm cÊp cho kh¸ch hµng so víi ®iÖn ¸p ®Þnh møc víi ®iÒu kiÖn kh¸ch vµ thùc hiÖn ®óng biÓu ®å phô t¶i ®· tho¶ thuËn trong ®îc phÐp dao ®éng trong kho¶ng %5(cid:0) hµng ph¶i ®¶m b¶o hîp ®ång.

Trong trêng hîp líi ®iÖn cha æn ®Þnh, ®iÖn ¸p ®îc phÐp dao ®éng tõ %5(cid:0) (cid:0) b) ®Õn so víi ®iÖn ¸p danh ®Þnh. %10

§iÒu 2. Nh÷ng giíi h¹n ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®îc x¸c ®Þnh theo:

1. Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p lín nhÊt cho phÐp thiÕt bÞ vËn hµnh l©u dµi theo qui ®Þnh cña nhµ chÕ t¹o;

2. Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p nhá nhÊt cho phÐp vËn hµnh l©u dµi ph¶i ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng tù dïng cña nhµ m¸y ®iÖn, ®¶m b¶o møc dù phßng æn ®Þnh tÜnh cña HT ®iÖn hoÆc ®êng d©y cã liªn quan (giíi h¹n nµy c¨n cø vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n c¸c chÕ ®é vËn hµnh cña HT ®iÖn mµ qui ®Þnh riªng b»ng c¸c ®iÒu lÖnh).

3. Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn cho kh¸ch hµng.

Nguyªn t¾c ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®iÖn:

- §¶m b¶o ®iÖn ¸p trong giíi h¹n cho phÐp, kh«ng g©y qu¸ ¸p hoÆc nguy hiÓm cho c¸c phÇn tö trong HT ®iÖn;

- §¶m b¶o tèi thiÓu chi phÝ vËn hµnh vµ tæn thÊt;

- §¶m b¶o tèi u c¸c thao t¸c ®iÒu khiÓn.

4. C¸c ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®iÖn ®îc chia theo nhãm nh sau:

- Nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng: m¸y ph¸t, tô bï ngang, kh¸ng bï ngang, m¸y bï ®ång bé vµ thiÕt bÞ bï tÜnh (SVC – Static Var Compensator).

- Thay ®æi th«ng sè ®êng d©y: nh tô bï däc

- Thay ®æi trµo lu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng: nÊc ph©n ¸p m¸y biÕn ¸p, m¸y biÕn ¸p nèi tiÕp.

5. Qui ®Þnh vÒ ph©n cÊp ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p nh sau:

- §§QG chÞu tr¸ch nhiÖm tÝnh to¸n vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p trªn l íi ®iÖn 500kV; tÝnh to¸n vµ qui ®Þnh ®iÖn ¸p t¹i mét sè nót chÝnh thuéc líi ®iÖn 220kV.

- §§M (®iÒu ®é miÒn) c¨n cø vµo møc ®iÖn ¸p t¹i c¸c ®iÓm nót do §§QG quy ®Þnh ®Ó tÝnh to¸n vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p hÖ thèng ®iÖn thuéc quyÒn ®iÒu khiÓn cho phï hîp víi giíi h¹n quy ®Þnh.

- §iÒu ®é líi ®iÖn ph©n phèi c¨n cø vµo møc ®iÖn ¸p t¹i c¸c ®iÓm nót do §§M quy ®Þnh ®Ó tÝnh to¸n vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p cña líi ph©n phèi phï hîp víi giíi h¹n quy ®Þnh.

6. LËp biÓu ®å ®iÖn ¸p

- BiÓu ®å ®iÖn ¸p ®îc lËp xuÊt ph¸t tõ viÖc ®¶m b¶o ®iÖn ¸p cÇn thiÕt cho kh¸ch hµng cã tÝnh ®Õn chÕ ®é lµm viÖc tèi u vµ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh cña HT ®iÖn Quèc gia.

- BiÓu ®å ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót kiÓm tra ph¶i ®îc lËp Ýt nhÊt mét lÇn trong mét quý hoÆc khi cã nh÷ng thay ®æi lín vÒ nguån, líi hoÆc t¶i.

7. BiÓu ®å ®iÖn ¸p cho c¸c nót kiÓm tra.

C¸c nót kiÓm tra ®îc chän sao cho ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót ®ã ®Æc trng cho ®iÖn ¸p cña khu vùc cÇn ®iÒu chØnh.

8. Khi ®iÖn ¸p ë c¸c nót dao ®éng qu¸ giíi h¹n quy ®Þnh cña biÒu ®å

Kü s ®iÒu hµnh hÖ thèng ®iÖn Quèc gia, kü s ®iÒu hµnh hÖ thèng ®iÖn miÒn vµ §§V líi ®iÖn ph©n phèi ph¶i phèi hîp ®iÒu chØnh ®Ó kh«i phôc ®iÖn ¸p nh biÓu ®å quy ®Þnh.

9. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn ®Ó ®a ®iÖn ¸p vÒ giíi h¹n cho phÐp:

- Thay ®æi nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®ang vËn hµnh cña c¸c m¸y ph¸t, m¸y bï ®éng bé theo thø tù tõ gÇn ®Õn xa ®iÓm thiÕu/thõa v« c«ng;

- Huy ®éng thªm nguån c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®ang dù phßng cßn l¹i cña hÖ thèng khi ®iÖn ¸p thÊp, c¾t bít c¸c tô bï tÜnh khi ®iÖn ¸p cao;

- Ph©n bè l¹i trµo lu c«ng suÊt trong HT ®iÖn;

- §iÒu chØnh nÊc m¸y biÕn ¸p cho phï hîp víi qui ®Þnh cña thiÕt bÞ. Cã quyÒn thay ®æi biÓu ®å ®iÖn ¸p cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ (cã xÐt giíi h¹n cho phÐp ®èi víi thiÕt bÞ);

- C¾t phô t¶i ë c¸c nót cã ®iÖn ¸p thÊp (theo thø tù u tiªn ®· ®îc duyÖt). C¸c phô t¶i c¾t trong thíi gian sù cè ®iÖn ¸p thÊp chØ ®îc ®ãng l¹i theo lÖnh cña cÊp ®iÒu ®é ®· lÖnh c¾t.

C¸c ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p hiÖn t¹i trong HT§ ViÖt Nam

M¸y ph¸t ®iÖn:

VÒ nguyªn t¾c, t¾c c¶ c¸c m¸y ph¸t ®Òu cã kh¶ n¨ng ph¸t vµ tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng. Nhng thùc tÕ, nhiÒu tæ m¸y hiÖn nay kh«ng cã kh¶ n¨ng tiªu thô s«ng suÊt ph¶n kh¸ng hoÆc kh¶ n¨ng tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng thÊp h¬n nhiÒu lÇn so víi thiÕt kÕ nh c¸c tæ m¸y Ialy, Phó Mü, Hµm ThuËn, §a Mi, Bµ RÞa,… mét sè tæ m¸y kh¸c kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t c«ng suÊt ph¶n kh¸ng nh thiÕt kÕ nh c¸c tæ m¸y Phó Mü 2, Ph¶ l¹i 2, Hµm ThuËn, §a Mi,… C¸c tæ m¸y cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tèt hiÖn nay gåm cã Hoµ B×nh vµ TrÞ An.

C¸c tæ m¸y thuû ®iÖn cßn cã trang bÞ hÖ thèng chuyÓn bï, ë chÕ ®é nµy c¸c tæ m¸y sÏ cã d¶i ®iÒu chØnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng lín h¬n. Mét sè nhµ m¸y kh«ng chuyÓn bï ®îc gåm cã §a Nhim, Th¸c M¬, VÜnh S¬n, Hµm ThuËn - §a Mi (c«ng suÊt hÖ thèng khÝ nÐn thÊp). Ngoµi nguyªn nh©n do ¶nh hëng cña ®iÖn ¸p trªn líi ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t

vµ tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cßn do b¶n th©n c¸c thiÕt bÞ tæ m¸y lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh.

B¶ng: tæng kh¶ n¨ng ph¸t vµ tiªu thô Q thùc tÕ cña c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ë t¶i ®Þnh møc

Toµn hÖ thèng

MiÒn B¾c

MiÒn Trung MiÒn Nam

(Tµi liÖu: sè liÖu vËn hµnh cña §iÒu ®é QG, cËp nhËt ®Õn th¸ng 6/2005)

5270 1847 463 2960 Tæng kh¶ n¨ng ph¸t Q (MVar)

Tæng kh¶ n¨ng hót Q (MVar) -1950 -880 -160 -910

Thùc tÕ kh«ng thÓ tËn dông toµn bé nguån c«ng su¸t ph¶n kh¸ng nªu trªn. V× yªu cÇu ph¸t vµ tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng tuú thuéc vµo ®iÖn ¸p côc bé tõng khu vùc, kh¸c víi ®iÒu chØnh tÇn sè (mang tÝnh chÊt chung toµn hÖ thèng), ta kh«ng thÓ dïng lîng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ë nguån xa víi nót ®iÒu chØnh ®Ó ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p t¹i nót ®ã. VÝ dô: ®iÖn ¸p t¹i CÇn Th¬ thÊp do thiÕt c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, trong khi ®ã TrÞ An cßn kh¶ n¨ng ph¸t c«ng suÊt ph¶n kh¸ng,, nhng viÖc t¨ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ph¸t cña TrÞ An ¶nh hëng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn ®iÖn ¸p cña CÇn Th¬ ®ång thêi viÖc t¨ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ë TrÞ An sÏ bÞ h¹n chÕ nÕu ®iÖn ¸p ë TrÞ An hoÆc c¸c khu vùc l©n cËn ®ang cao. Ngoµi ra, t¹i mét thêi ®iÓm, chØ cã mét sè tæ hîp c¸c m¸y ph¸t nhÊt ®Þnh tham gia vËn hµnh. C¸c m¸y cßn l¹i ë tr¹ng th¸i söa ch÷a hoÆc dù phßng, nguån v« c«ng kh«ng ®îc khai th¸c.

M¸y bï ®éng bé:

Trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam cã rÊt Ýt m¸y bï ®ång bé. HiÖn t¹i c¸c m¸y bï trªn hÖ thèng gåm:

- 4 m¸y ph¸t cña U«ng BÝ bÞ háng phÇn tuabin ®· chuyÓn thµnh m¸y bï. C«ng suÊt bï lµ 4(cid:0) 11 MVAr. M¸y 1 vµ 2 cung cÊp thªm c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cho líi 35kV ®Þa ph¬ng. M¸y 3 vµ 4 ®a lªn 110kV.

MVAr

5.92 (cid:0)

- 2 m¸y bï t¹i tr¹m CÇn Th¬ ( ). Bï cho cÊp ®iÖn ¸p 66kV.

Tô bï ngang:

C¸c tô bï ngang trong hÖ thèng ®Òu lµ lo¹i kh«ng ®iÒu chØnh. HÇu hÕt c¸c tô bï ngang ®Æt ph©n bè r¶i trong hÖ thèng ë c¸c cÊp ®iÖn ¸p kh¸c nhau. C¸c bé tô lín ®Æt ë cÊp ®iÖn ¸p cao ë c¸c nót chÝnh vµ h¹n chÕ ®ãng c¾t.C¸c bé tô ná ph©n bè r¶i gÇn phô t¶i. Ngoµi ra cßn cã c¸c thiÕt bÞ bï cña b¶n th©n c¸c hé tiªu thô. Tæng c«ng suÊt bï ngang b»ng tô ®Æt ë c¸c cÊp ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®îc tãm t¾t ë b¶ng 4 díi ®©y

B¶ng : Tæng c«ng suÊt tô bï ngang trong hÖ thèng ®iÖn

Tæng dung lîng bï ngang (MVar) B¾c Trung Nam Toµn hÖ thèng

110&66kV 701 128 500 1329

Líi trung ¸p 283 191 187 661

(Nguån: sè liÖu vËn hµnh cña c¸c trung t©m ®iÒu ®é MiÒn, cËp nhËt ®Õn th¸ng 6/2005)

Kh¸ng bï ngang vµ tô bï däc trªn hÖ thèng ®iÖn 500kV:

Phèi hîp vËn hµnh c¸c kh¸ng bï ngang vµ tô bï däc trªn líi ®iÖn 500kV ®¶m b¶o:

- §iÖn ¸p trªn toµn bé líi ®iÖn 500kV n»m trong giíi h¹n cho phÐp trong mäi chÕ ®é vËn hµnh b×nh thêng còng nh khi phãng ®iÖn kh«ng t¶I ®êng d©y hoÆc sù cè.

- N©ng cao æn ®Þnh vËn hµnh hÖ thèng qua viÖc t¨ng giíi h¹n truyÒn t¶i

- Gi¶m tæn thÊt trªn líi ®iÖn 500kV

- C¶i thiÖn ph©n bè ®iÖn ¸p däc theo chiÒu dµi ®êng d©y.

Ph©n bè ®iÖn ¸p trªn ®êng d©y tuú thuéc vµo chÕ ®é vËn hµnh hay trµo lu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trªn ®êng d©y. §èi víi ®êng d©y 500kV, c«ng suÊt ph¶n kh¸ng do ®- êng d©y sinh ra lµ rÊt lín. T¹i mçi chÕ ®é, trªn ®êng d©y 500kV sÏ cã mét vµi ®iÓm ph©n c«ng suÊt ph¶n kh¸ng. T¹i ®iÓm ®ã ®iÖn ¸p ®êng d©y lµ cao nhÊt lµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng sÏ tõ ®iÓm ®ã ®æ vÒ 2 ®Çu ®êng d©y.

§iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p:

HÇu hÕt c¸c m¸y biÕn ¸p truyÒn t¶i trong hÖ thèng ®iÖn ®Òu cã trang bÞ bé ®iÒu chØnh nÊc ph©n ¸p díi t¶i, thêng ®Æt ë phÝa cao thÕ cña MBA. Trong vËn hµnh c¸c nÊc ph©n ¸p thêng xuyªn ®îc ®iÒu chØnh ®Ó ®¶m b¶o ®iÖn ¸p tµi c¸c hé tiªu thô n»m trong ph¹m vi cho phÐp. Mét sè MBA trong hÖ thèng cã trang bÞ bé tù déng thay ®æi nÊc ph©n ¸p nh»m gi÷ ®iÖn ¸p ë gi¸ trÞ ®Æt tríc nh c¸c m¸y biÕn ¸p 500/220kV ë c¸c tr¹m 500kV. Thùc tÕ c¸c bé tù ®éng ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p cña c¸c m¸y biÕn ¸p thêng t¸ch ra do ®iÖn ¸p trong hÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam hiÖn t¹i cha æn ®Þnh, vÞ trÝ c¸c nÊc ph©n ¸p thay ®æi nhiÒu lÇn trong ngµy dÉn ®Õn bé ®iÒu ¸p díi t¶i chãng bÞ hang

Ch¬ng 3. TÝNH TO¸N VËN HµNH HÖ THèNG §IÖN

&1.TÝnh to¸n chÕ ®é hÖ thèng ®iÖn

I. Môc ®Ých tÝnh to¸n chÕ ®é hÖ thèng ®iÖn

TÝnh to¸n chÕ ®é cña hÖ thèng ®iÖn ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu:

(cid:0) Sù ho¹t ®éng æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn

(cid:0) §é tin cËy cung cÊp ®iÖn cho kh¸ch hµng

(cid:0) An toµn cho ngêi vµ thiÕt bÞ

(cid:0) ChÊt lîng ®iÖn n¨ng

(cid:0) Phôc vô ®a c¸c c«ng tr×nh ®iÖn míi vµo vËn hµnh

(cid:0) C¸c môc ®Ých kh¸c…

II.TÝnh to¸n trµo lu c«ng suÊt (tÝnh to¸n chÕ ®é x¸c lËp)

1.Môc ®Ých tÝnh to¸n

(cid:0) X¸c ®Þnh tr¹ng th¸i lµm viÖc cña c¸c phÇn tö trong mét sè t×nh huèng vËn hµnh cña hÖ thèng ®iÖn

(cid:0) §¸nh gi¸ chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt cña hÖ thèng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c phÇn tö, qua ®ã cã kÕ ho¹ch n©ng cÊp hay bæ xung…

(cid:0) Lùa chän c¸c thiÕt bÞ phï hîp víi chÕ ®é vËn hµnh vµ chØnh ®Þnh c¸c thiÕt bÞ b¶o vÖ trong hÖ thèng ®iÖn.

(cid:0) Qua ph©n tÝch chÕ ®é x¸c lËp tiÕn hµnh ®iÒu chØnh, ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ, c¸c phÇn tö trong thêi gian vËn hµnh nh»m n©ng cao chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt cña hÖ thèng ®iÖn.

2. M« pháng phÇn tö HT§ ®Ó tÝnh to¸n chÕ ®é x¸c lËp

a) §êng d©y truyÒn t¶i

§êng d©y ®îc thay thÕ b»ng mét nh¸nh víi ba th«ng sè R, X, B (bá qua th«ng sè G). Trong trêng hîp ®êng d©y cã chiÒu dµi lín ta cã thÓ chia lµm nhiÒu ®o¹n ®êng d©y nèi tiÕp ®Ó m« h×nh ®îc chÝnh x¸c h¬n.

X R B/2 B/2

H×nh 1: S¬ ®å thay thÕ cña ®êng d©y

(cid:0) (cid:0) ) Trong ®ã; lrR (. 

6 /1



(cid:0) (cid:0) X ) lx (..  (cid:0) (cid:0) (cid:0) lbB 10(.

Víi l: chiÒu dµi ®êng d©y (km)

x : lµ ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng ®¬n vÞ cña ®êng d©y ( (cid:0)

b dung dÉn ®¬n vÞ cña ®êng d©y (1/ (cid:0) km)

/km) r vµ

b).M¸y biÕn ¸p

M¸y biÕn ¸p hai cuén d©y: §îc thay thÕ b»ng s¬ ®å h×nh (cid:0)

Trong ®ã:

R ,

X

- Tæn hao kh«ng t¶i cña m¸y biÕn ¸p thay b»ng nh¸nh

- C¸c trÞ sè ®iÖn kh¸ng ®iÖn trë trªn ®îc quy ®æi vÒ phÝa m¸y biÕn ¸p (thêng lµ phÝa cao) vµ tÝnh trong ®¬n vÞ cã tªn.

- PhÝa cßn l¹i ®îc nèi víi s¬ ®å ngoµi th«ng qua m¸y biÕn ¸p lý tëng cã hÖ sè biÕn ¸p lµ K.

K X R B C

H C

H R 0

H×nh 2: S¬ ®å thay thÕ m¸y biÕn ¸p hai cuén d©y

c).M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y:

M¸y biÕn ¸p ba cuén d©y ®îc thay thÕ t¬ng tù nh m¸y biÕn ¸p hai cuén d©y. Do c¸c th«ng sè cña MBA ®· ®îc quy ®æi vÒ phÝa cao ¸p nªn phÝa trung vµ h¹ ¸p cña MBA sÏ ®îc nèi víi s¬ ®å ngoµi th«ng qua c¸c MBA lý tëng cã hÖ sè biÕn ¸p lµ kC-T, kC-H

d). Kh¸ng ®iÖn, tô ®iÖn

C¸c kh¸ng ®iÖn, tô ®iÖn ®îc thay thÕ b»ng c¸c nh¸nh cã ®iÖn kh¸ng vµ dung kh¸ng t¬ng øng víi hÖ sè biÕn ¸p lµ k=1.

kX ®Þnh møc. §iÖn kh¸ng

2 dm

C¸c kh¸ng ®iÖn bï ngang thêng ®îc cho theo gi¸ trÞ

kdm

(cid:0) X ®Þnh møc ®îc tÝnh nh sau: U k Q

dmU lµ ®iÖn ¸p ®Þnh møc;

kdmQ : c«ng suÊt ba pha ®Þnh møc cña kh¸ng ®iÖn

Víi:

R T T

K X T C T R C X C

C X X K H

R H H R 0

H×nh 3: S¬ ®å thay thÕ cña m¸y biÕn ¸p ba cuén d©y

e).M¸y ph¸t ®iÖn

S¬ ®å thay thÕ m¸y ph¸t ®iÖn nh sau;

X U E

H×nh 4: s¬ ®å thay thÕ cña nguån ®iÖn

NÕu m¸y ph¸t ®iÖn lµ lo¹i kh«ng cã T§K ta m« pháng b»ng mét nguån lý tëng cã

(cid:0) const ®îc m¾c nèi tiÕp víi mét ®iÖn kh¸ng Eq

(cid:0) const NÕu m¸y ph¸t ®iÖn lµ lo¹i cã T§K t¸c ®éng tØ lÖ gi÷ cho th× m« pháng

b»ng mét nguån lý tëng ®îc m¾c nèi tiÕp víi mét ®iÖn kh¸ng Eq dX

(cid:0) const NÕu m¸y ®iÖn lµ lo¹i cã T§K t¸c ®éng gi÷ cho th× m« pháng m¸y ph¸t nh U r

rU .

mét thanh c¸i cã ®iÖn ¸p kh«ng ®æi

qE ,

dmP , maxP , minP ,

qX , maxQ , minQ trong ®ã:

Tham sè cña c¸c m¸y ph¸t bao gåm:

P®m : c«ng suÊt t¸c dông cña m¸y ph¸t

Pmax: c«ng suÊt t¸c dông lín nhÊt cã thÓ ph¸t cña m¸y ph¸t

Pmin : c«ng su©t t¸c dông nhá nhÊt cã thÓ ph¸t cña m¸y ph¸t

Eq: søc ®iÖn ®éng ngang trôc

Xd : ®iÖn kh¸ng däc trôc m¸y ph¸t

Qmax : c«ng suÊt ph¶n kh¸ng lín nhÊt cã thÓ ph¸t cña m¸y ph¸t

Qmin: c«ng suÊt ph¶n kh¸ng nhá nhÊt cã thÓ ph¸t cña m¸y ph¸t

M¸y bï ®ång bé: §îc m« pháng nh mét m¸y ph¸t ®iÖn víi c«ng suÊt t¸c dông P=0. NÕu tÝnh tæn hao c«ng suÊt tiªu thô m¸y bï th× ®Æt thªm mét phô t¶i vµo vÞ trÝ ®Æt míi.

m, Phô t¶i ®iÖn

Phô t¶i trong hÖ thèng ®iÖn ®îc m« h×nh ho¸ theo nhiÒu d¹ng kh¸c nhau:

- M« h×nh ho¸ phô t¶i ë d¹ng tæng trë Z cè ®Þnh: phô t¶i ®îc coi nh mét nh¸nh nèi 2 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ®Êt vµ ®îc tÝnh nh mét nh¸nh nèi ®Êt. Z P jQ j ( ) (cos sin ) U S U S

- M« h×nh ho¸ phô t¶i ë d¹ng phô t¶i P vµ Q cè ®Þnh: khi m« t¶ phô t¶i theo d¹ng nµy ta coi phô t¶i nh mét nót tiªu thô.

M« h×nh ho¸ phô t¶i ë d¹ng ®Æc tÝnh tÜnh: m« t¶ phô t¶i theo d¹ng tiÖm cËn:



(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P ( . . (cid:0) ).( . a  Pf ).  UaUa 1



(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) . . ).( . bQ (  Pf ).  UbUb 1

Trong ®ã:

P ,

Q trÞ sè c«ng suÊt t¸c dông, ph¶n kh¸ng øng víi ®iÖn ¸p vµ tÇn sè ®¹t gi¸ trÞ

U, f - lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµ tÇn sè ®îc tÝnh trong hÖ ®¬n vÞ t¬ng ®èi

®Þnh møc.

a, b, (cid:0) , (cid:0) lµ c¸c hÖ sè tiÖm cËn tho¶ m·n ®iÒu kiÖn;

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) a 1 a  b  a 1 b 1 b 2



(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

Trªn thùc tÕ ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ bµi to¸n, phô t¶i ®îc cho díi d¹ng sau:

+ C«ng suÊt lµ kh«ng ®æi: P = const, Q = const;

a

b



(cid:0) , , (cid:0) =1, c¸c hÖ sè kh¸c b»ng 0. Lóc ®ã: 1(cid:0) 1(cid:0) 1(cid:0)

+ Phô t¶i cho díi d¹ng tæng trë: Z =R+ jX

P+jQ

R+j X

H×nh 5: S¬ ®å thay thÕ cña phô t¶i

Khi ®ã ®Æc tÝnh c«ng suÊt theo ®iÖn ¸p cã d¹ng:

R X (cid:0) (cid:0) P Q .U .U ; (cid:0) (cid:0) R X R X

C«ng suÊt t¸c dông vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ®¹t gi¸ trÞ ®Þnh møc, ta tÝnh ®îc tæng

trë phô t¶i theo c«ng thøc:

2 U dm 2 S 0

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) RZ jX j ( ) (cos sin ) P 0 jQ 0

Ch¬ng tr×nh tÝnh

§a d÷ liÖu vµo LÊy d÷ liÖu ra - c¸c d÷ liÖu c¬ së

D÷ liÖu trµo lu c«ng suÊt ®Çu vµo §a d÷ liÖu trµo lu c«ng

Thay ®æi d÷ liÖu

Chän ph¬ng ph¸p gi¶i

Th«ng b¸o kÕt qu¶ - C¸c d÷ liÖu cña HT§ - Trµo lu c«ng suÊt HT§ - KiÓm tra c¸c giíi h¹n

Dõng

3. M« h×nh to¸n

4. KÕt qu¶ tÝnh to¸n chÕ ®é x¸c lËp

TÝnh to¸n chÕ ®é x¸c lËp x¸c ®Þnh ®îc

(cid:0) Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p U vµ gãc pha (cid:0) t¹i c¸c nót trªn hÖ thèng ®iÖn.

(cid:0) Trµo lu c«ng suÊt P,Q truyÒn t¶i trªn c¸c ®êng d©y

(cid:0) Gi¸ trÞ dßng trªn c¸c phÇn tö cña HT

(cid:0) Tæn thÊt c«ng suÊt trªn c¸c phÇn tö cña HT

(cid:0) §¸nh gi¸ ®îc møc ®é mang t¶i cña c¸c phÇn tö

(cid:0) Xu híng thay ®æi c¸c th«ng sè chÕ ®é hÖ thèng P, Q, I, U… khi cã c¸c nhiÔu lo¹n:

- Sù cè tæ m¸y

- Sù cè ®êng d©y hoÆc thao t¸c ®ãng c¾t ®êng d©y

- Sù t¨ng gi¶m nguån, t¶i

III.TÝnh to¸n tæn thÊt truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng

1. Môc ®Ých tÝnh to¸n:

TÝnh to¸n tæn thÊt ®iÖn n¨ng trªn líi truyÒn t¶i nh»m:

(cid:0) Lµm c¬ së cho tËp ®oµn ®iÖn lùc ViÖt Nam giao chØ tiªu tæn thÊt cho c¸c C«ng ty truyÒn t¶i ®iÖn, C¸c c«ng ty ®iÖn lùc

(cid:0) Lµm c¬ së cho tËp ®oµn x¸c ®Þnh lîng ®iÖn n¨ng mua b¸n víi c¸c nhµ m¸y ®iÖn

2. TÝnh to¸n tæn thÊt ®iÖn n¨ng trªn líi truyÒn t¶i bao gåm:

(cid:0) TÝnh tæn thÊt ®iÖn n¨ng HT§ 500kV

(cid:0) TÝnh tæn thÊt ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i cña c¸c C«ng ty truyÒn t¶i ®iÖn

(cid:0) TÝnh tæn thÊt ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i cña c¸c C«ng ty ®iÖn lùc, C«ng ty TNHH mét thµnh viªn, C«ng ty cæ phÇn ph©n phèi ®iÖn

(cid:0) Tæn thÊt t¨ng ¸p cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn thuéc EVN, c¸c C«ng ty ph¸t ®iÖn ®éc lËp, IPP, BOT

3. Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n:

(cid:0)

Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n tæn thÊt ®iÖn n¨ng trªn líi truyÒn t¶i (gäi t¾t lµ tæn thÊt truyÒn t¶i) hiÖn t¹i ®ang dïng lµ ph¬ng ph¸p tÝnh dùa trªn tæn thÊt c«ng suÊt lín nhÊt ). Nh vËy vµ thêi gian tæn thÊt c«ng suÊt lín nhÊt (cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p Tmax, max ®iÖn n¨ng tæn thÊt ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc:

tudung

MBA

max

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) A A T ( ) P vangquang P max P ,0

vµ ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i A tÝnh ®îc tû lÖ tæn thÊt theo phÇn tr¨m s¶n Tõ gi¸ trÞ A(cid:0) lîng ®iÖn truyÒn t¶i:

truyentai

(cid:0) A (cid:0) (cid:0) A % * 100 A

tudinh

MBA

day

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) A A A A Víi:

tudung

Trong ®ã: A(cid:0) - tæn thÊt tù dïng , thêng x¸c ®Þnh theo thèng kª

MBA

max

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) A k (cid:0) . . T . - tæn thÊt m¸y biÕn ¸p - . P K P 0

MBAA(cid:0) dayA(cid:0)

day

nhietdo

vangquang

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) A k . PT . - tæn thÊt trªn ®êng d©y- P max (cid:0) . max

Atruyªn tai - ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i

Víi T lµ thêi gian vËn hµnh

Tæn thÊt vÇng quang vµ dßng rß chØ cã gi¸ trÞ lín ®æi víi ®iÖn ¸p tõ 330kV trë lªn, nªn trªn c¸c ®êng d©y 110kV, 220kV tæn thÊt nµy ®îc tÝnh nh phÇn tæn thÊt kh«ng ®æi chØ phô thuéc vµo cÊp ®iÖn ¸p (hiÖn t¹i sö dông ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n PSS/E kh«ng m« pháng hiÖn tîng tæn thÊt vÇng quang trªn c¸c ®êng d©y). PhÇn tæn thÊt nµy ®îc tÝnh to¸n riªng dùa trªn th«ng sè cña nhµ chÕ t¹o vµ c¸c tµi liÖu kü thuËt.

PhÇn tæn thÊt kh«ng t¶i (tæn thÊt s¾t tõ) cña c¸c MBA kh«ng phô thuéc vµo phô t¶i nªn còng ®îc tÝnh riªng cho toµn bé thêi gian vËn hµnh MBA.

8760

8760 I

Thêi gian tæn thÊt c«ng suÊt cùc ®¹i ë ®©y ®îc tÝnh riªng cho tõng ®¬n vÞ C«ng ty ®iÖn lùc hay C«ng ty truyÒn t¶i ®iÖn dùa vµo biÓu ®å phô t¶i cña c¸c ®¬n vÞ trong qu¸ khø (mét n¨m tríc). ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

2 i

2 dtS i

2 dtP i

max

0 I

0 S

2 max

0 2 P max

dt (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0) (cid:0) , th× tæn ý nghÜa cña max lµ nÕu dßng ®iÖn líi lµ Imax kh«ng ®æi trong thêi gian max thÊt nã g©y ra b»ng tæn thÊt do dßng Ii g©y ra trong suèt c¶ n¨m.

xPmax

(cid:0) lµ tæn thÊt c«ng suÊt cùc ®¹i g©y ra (hoÆc chÞu ¶nh hëng) bëi tæn hao (cid:0)

®ång c¸c MBA, ®iÖn trë, ®iÖn kh¸ng, ®iÖn dung cña ®êng d©y. Do max kh«ng tÝnh riªng cho mét ®êng d©y hay MBA cô thÓ nµo mµ lµ cho mét tËp hîp c¸c ®êng d©y vµ MBA nªn tæn thÊt cùc ®¹i còng ®îc tÝnh chung cho c¸c ®êng d©y vµ MBA ®ã

(cid:0) ®îc Tæn thÊt trªn hÖ thèng ®iÖn 500kV ®îc tÝnh cho tõng ®o¹n ®êng d©y víi max tÝnh theo biÓu ®å phô t¶i ®iÓn h×nh tõng th¸ng cña ®o¹n ®êng d©y t¬ng øng.

Tæn thÊt t¨ng ¸p cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn tÝnh b»ng tæn thÊt cña m¸y biÕn ¸p t¨ng ¸p trong chÕ ®é ph¸t c«ng suÊt cùc ®¹i cña tõng nhµ m¸y nh©n víi sè giê vËn hµnh t ¬ng ®¬ng t¬ng øng.

4. KÕt qu¶ tÝnh to¸n

KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®a ra:

(cid:0) Tû lÖ tæn thÊt ®iÖn n¨ng theo phÇn tr¨m s¶n lîng ®iÖn truyÒn t¶i

IV.TÝnh to¸n ng¾n m¹ch

1. HËu qu¶ cña ng¾n m¹ch

Ng¾n m¹ch lµ mét lo¹i sù cè nguy hiÓm v× khi ng¾n m¹ch dßng ®iÖn ®ét ngét t¨ng lªn rÊt lín, ch¹y trong c¸c phÇn tö cña hÖ thèng ®iÖn, t¸c dông cña dßng ®iÖn ng¾n m¹ch cã thÓ g©y ra:

(cid:0) Ph¸t nãng côc bé rÊt nhanh, nhiÖt ®é lªn cao, g©y ch¸y næ

(cid:0) Sinh ra lùc c¬ khÝ lín gi÷a c¸c phÇn cña thiÕt bÞ, lµm biÕn d¹ng hoÆc g©y vì c¸c bé phËn (sø ®ì, thanh dÉn…)

(cid:0) G©y sôt ¸p líi ®iÖn, lµm ®éng c¬ ngõng quay, lµm ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lµm viÖc cña m¸y mãc, thiÕt bÞ

(cid:0) G©y mÊt æn ®Þnh hÖ thèng do c¸c m¸y ph¸t bÞ mÊt c©n b»ng c«ng suÊt, quay theo nh÷ng vËn tèc kh¸c nhau dÉn ®Õn mÊt ®ång bé

(cid:0) T¹o ra c¸c thµnh phÇn dßng ®iÖn kh«ng ®èi xøng, g©y nhiÔu c¸c ®êng d©y th«ng tin

(cid:0) NhiÒu phÇn cña hÖ thèng ®iÖn bÞ c¾t ra ®Ó lo¹i trõ ®iÓm ng¾n m¹ch, lµm gi¸n ®o¹n cung cÊp ®iÖn

2. Môc ®Ých tÝnh to¸n ng¾n m¹ch

TÝnh to¸n ng¾n m¹ch nh»m c¸c môc ®Ých sau

(cid:0) Lùa chän c¸c trang thiÕt bÞ ®iÖn phï hîp, chÞu ®îc dßng ®iÖn trong thêi gian tån t¹i ng¾n m¹ch

(cid:0) TÝnh to¸n hiÖu chØnh c¸c thiÕt bÞ r¬ le, tù ®éng c¾t phÇn tö bÞ sù cè ng¾n m¹ch ra khái hÖ thèng

(cid:0) Lùa chän s¬ ®å thÝch hîp cña m¹ng cung cÊp ®iÖn, nhµ m¸y ®iÖn lµm gi¶m dßng ®iÖn ng¾n m¹ch

(cid:0) Lùa chän thiÕt bÞ h¹n chÕ dßng ®iÖn ng¾n m¹ch

(cid:0) TÝnh to¸n nèi ®Êt cho tr¹m ®iÖn

(cid:0) Nghiªn cøu c¸c hiÖn tîng kh¸c vÒ chÕ ®é hÖ thèng nh qu¸ tr×nh qu¸ ®é..

3. C¸c kÕt qu¶ cã ®îc sau khi tÝnh to¸n ng¾n m¹ch

(cid:0) §iÖn ¸p thø tù thuËn, thø tù nghÞch, thø tù kh«ng t¹i ®iÓm ng¾n m¹ch

(cid:0) §iÖn ¸p vµ gãc lÖch cña tõng pha t¹i ®iÓm ng¾n m¹ch

(cid:0) Dßng ®iÖn thø tù thuËn, nghÞch, kh«ng trªn c¸c nh¸nh nèi víi ®iÓm ng¾n m¹ch

(cid:0) Dßng ®iÖn pha A, B, C trªn mçi nh¸nh nèi ®Õn ®iÓm ng¾n m¹ch

(cid:0) Dßng ®iÖn ng¾n m¹ch tæng cña pha A, B, C

(cid:0) Tæng trë t¬ng ®¬ng cña hÖ thèng.

V.TÝnh to¸n æn ®Þnh hÖ thèng ®iÖn

1. Kh¸i niÖm vÒ æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn

C¸c chÕ ®é lµm viÖc cña hÖ thèng ®iÖn nãi chung ®îc chia ra lµm hai lo¹i chÝnh: chÕ ®é x¸c lËp vµ chÕ ®é qu¸ ®é.

(cid:0)

ChÕ ®é x¸c lËp lµ chÕ ®é trong ®ã c¸c th«ng sè cña hÖ thèng kh«ng thay ®æi, hoÆc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian t¬ng ®èi ng¾n, chØ biÕn thiªn nhá xung quanh c¸c gi¸ trÞ ®Þnh møc.

(cid:0) Ngoµi chÕ ®é x¸c lËp cßn diÔn ra c¸c chÕ ®é qu¸ ®é trong hÖ thèng ®iÖn. ®ã lµ c¸c chÕ ®é trung gian chuyÓn tõ chÕ ®é x¸c lËp nµy sang chÕ ®é x¸c lËp kh¸c.

ChÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng, l©u dµi cña hÖ thèng ®iÖn thuéc vÒ chÕ ®é x¸c lËp. Nãi chung víi mäi hÖ thèng ®iÖn, yªu cÇu nhÊt thiÕt lµ ph¶i ®¶m b¶o cho chÕ ®é qu¸ ®é diÔn ra b×nh thêng, nhanh chãng chuyÓn sang chÕ ®é x¸c lËp míi, bëi chÕ ®é qu¸ ®é chØ cã thÓ lµ t¹m thêi, chÕ ®é x¸c lËp míi lµ chÕ ®é lµm viÖc c¬ b¶n cña hÖ thèng ®iÖn.

Tõ kh¸i niÖm vÒ c¸c chÕ ®é cña hÖ thèng ®iÖn, cã thÓ thÊy r»ng ®iÒu kiÖn tån t¹i chÕ ®é x¸c lËp g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña ®iÓm c©n b»ng c«ng suÊt. Bëi chØ khi ®ã th«ng sè hÖ thèng míi ®îc gi÷ kh«ng ®æi, tuy nhiªn, tr¹ng th¸i c©n b»ng chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cña chÕ ®é x¸c lËp, thùc tÕ lu«n tån t¹i nh÷ng kÝch ®éng ngÉu nhiªn lµm lÖch th«ng sè khái ®iÓm c©n b»ng tuy rÊt nhá, ch¼ng h¹n nh÷ng sù thay ®æi thêng xuyªn c«ng suÊt cña phô t¶I chÝnh trong ®iÒu kiÖn nµy hÖ thèng vÉn ph¶i duy tr× ®ù¬c ®é lÖch nhá cña c¸c th«ng sè nghÜa lµ ®¶m b¶o tån t¹i chÕ ®é x¸c lËp, kh¶ n¨ng

nµy phô thuéc vµo mét tÝnh chÊt riªng cña hÖ thèng: tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn .

a, æn ®Þnh tÜnh

Kh¸i niÖm:

§Ó cã kh¸i niÖm râ h¬n vÒ æn ®Þnh tÜnh, ta h·y xem xÐt tr¹ng th¸i c©n b»ng c«ng suÊt cña m¸y ph¸t. H×nh 1.1b vÏ ®Æc tÝnh c«ng suÊt ®iÖn tõ cña m¸y ph¸t vµ ®Æc tÝnh c«ng suÊt c¬ cña tua bin ®èi víi hÖ thèng ®iÖn ®¬n gi¶n trªn h×nh 1.1a

(cid:0)

C«ng suÊt tua bin ®îc coi lµ kh«ng ®æi, cßn c«ng suÊt m¸y ph¸t cã d¹ng:

(cid:0) )(

sin

P m

EU X

(cid:0) (cid:0)

Trong ®ã: XH = XF+XB+XD/2

01 & (cid:0)

(cid:0) Tån t¹i 2 ®iÓm c©n b»ng a vµ b øng víi c¸c trÞ sè gãc lÖch

(cid:0) sin( 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) acr 180 ) PP / ) m T acr PP / sin( m T

F a) (cid:0)

U B X

P( )δ P P

b a P

b) δ 0

δ 02 δ 01

Hình 1.1

(cid:0) (cid:0) 0(cid:0)

(cid:0)

0(cid:0)

(cid:0) (cid:0) . Khi

Tuy nhiªn chØ cã ®iÓm c©n b»ng a lµ æn ®Þnh vµ t¹o nªn chÕ ®é x¸c lËp. ThËt (cid:0) mét l- v©y, gi¶ thiÕt xuÊt hiÖn mét kÝch ®éng ngÉu nhiªn lµm lÖch gãc (cid:0) khái gi¸ trÞ 01 (sau ®ã kÝch ®éng triÖt tiªu). Khi ®ã theo c¸c ®Æc tÝnh c«ng suÊt, ë vÞ trÝ îng míi c«ng suÊt ®iÖn tõ (h·m) P( (cid:0) )lín h¬n c«ng suÊt c¬ (ph¸t ®éng) PT ,do ®ã m¸y ph¸t quay chËm l¹i, gãc lÖch (cid:0) hiÖn tîng diÔn ra theo gi¶m ®i trë vÒ gi¸ trÞ híng t¬ng quan ngîc l¹i PT> P((cid:0) ), m¸y ph¸t quay nhanh lªn, trÞ sè gãc lÖch (cid:0) t¨ng còng

(cid:0) . §iÓm a nh vËy ®îc coi lµ cã tÝnh chÊt c©n b»ng bÒn, hay nãi kh¸c ®i hÖ

(cid:0)

trë vÒ thèng cã tÝnh æn ®Þnh tÜnh.

0(cid:0)

(cid:0) XÐt ®iÓm c©n b»ng b víi gi¶ thiÕt (cid:0) (cid:0) tiÕp tôc t¨ng lªn, xa dÇn trÞ sè . NÕu

, t¬ng quan c«ng suÊt sau kÝch ®éng lµ (cid:0) PT> P((cid:0) ), lµm gãc (cid:0) t¬ng quan c«ng suÊt ngîc l¹i lµm gi¶m gãc (cid:0) nhng còng lµm lÖch xa h¬n tr¹ng th¸i c©n b»ng. Nh vËy t¹i ®iÓm c©n b»ng b, dï chØ tån t¹i mét kÝch ®éng nhá (sau ®ã kÝch ®éng triÖt tiªu) th«ng sè hÖ thèng còng thay ®æi liªn tôc lÖch xa khái trÞ sè ban ®Çu. V× thÕ ®iÓm c©n b»ng b bÞ coi lµ kh«ng æn ®Þnh. Còng v× nh÷ng ý nghÜa trªn æn ®Þnh tÜnh cßn ®îc gäi lµ æn ®Þnh víi kÝch ®éng bÐ hay æn ®Þnh ®iÓm c©n b»ng.

NÕu xÐt nót phô t¶i vµ t¬ng quan c©n b»ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ta còng cã tÝnh chÊt t¬ng tù. Ch¼ng h¹n, xÐt hÖ thèng ®iÖn h×nh nh h×nh vÏ sau h×nh 1-2 b – nót phô t¶i ®îc cung cÊp tõ nh÷ng nguån ph¸t xa. §Æc tÝnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng nhËn ®îc tõ c¸c ®êng d©y vÒ ®Õn nót U cã d¹ng:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ) cos UQ ( i U X EU . X

Q3 1

c 2

Q1 3

E1 Qt U

0 U01 U02

H×nh 1.2

§iÖn ¸p nót U phô thuéc vµo t¬ng quan c©n b»ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng.

(cid:0) (cid:0) ) ) Tæng c«ng suÊt ph¸t UQ ( i UQ ( F

c©n b»ng víi c«ng suÊt t¶i Qt t¹i c¸c ®iÓm c vµ d nh trªn h×nh vÏ, øng víi c¸c ®iÖn ¸p U01 vµ U02. NÕu gi÷ ®îc c©n b»ng c«ng suÊt ®iÖn ¸p nót U sÏ kh«ng ®æi, cßn nÕu QF>Qt®iÖn ¸p nót t¨ng lªn, khi QF

b, æn ®Þnh ®éng

B©y giê ta vÉn xÐt hÖ thèng h×nh 1.1a khi mét trong 2 ®êng d©y ®ét ngét bÞ c¾t ra

, 01

(cid:0) Sau khi ®êng d©y bÞ c¾t, ®iÖn kh¸ng ®¼ng trÞ cña hÖ thèng X H t¨ng lªn ®ét ngét lµm cho ®Æc tÝnh c«ng suÊt m¸y ph¸t h¹ thÊp xuèng (®êng 2 trªn h×nh 1.3) ®iÓm c©n (®iÓm c©n b»ng æn b»ng mµ hÖ thèng cã thÓ lµm viÖc x¸c lËp sau sù cè lµ

, 01

(cid:0) (cid:0) ®Þnh tÜnh). Tuy nhiªn chuyÓn tõ lµ QTQ§, diÔn ra theo ®Æc tÝnh ®éng sang

, 01

(cid:0)

, 01

(cid:0) )((cid:0)P cña hÖ thèng. Qu¸ tr×nh cã thÓ chuyÓn thµnh chÕ ®é x¸c lËp t¹i hoÆc kh«ng, phô thuéc tÝnh chÊt hÖ thèng vµ møc ®é kÝch ®éng. T¹i thêi ®iÓm ®Çu, do qu¸n tÝnh cña roto m¸y ph¸t, gãc lÖch (cid:0) cha kÞp thay ®æi, ®iÓm lµm viÖc cña m¸y ph¸t chuyÓn t¨ng dÇn, tõ a ®Õn b. C«ng suÊt ®iÖn tõ lµm m¸y ph¸t quay nhanh lªn, gãc (cid:0) PT (cid:0)

(cid:0) vÉn tiÕp tôc t¨ng do qu¸n tÝnh nhng PT

, 01

P (cid:0))((cid:0)

®iÓm lµm viÖc dÞch chuyÓn tõ b ®Õn c. §Õn thêi ®iÓm gãc lÖch b»ng th× cã sù c©n b»ng c«ng suÊt. Tuy vËy, trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc, roto ®· tÝch luü ®éng n¨ng vµ t¹i ®iÓm c©n b»ng c n¨ng lîng nµy th¾ng momen h·m, ®iÓm lµm viÖc tiÕp tôc chuyÓn tõ )((cid:0)P c ®Õn d, gãc lÖch (cid:0) nªn roto b¾t ®Çu (cid:0) (trªn h×nh 1.3) qu¸ tr×nh h·m tèc. §Õn ®iÓm d øng víi thêi ®iÓm gãc lÖch b»ng max ®éng n¨ng bÞ gi¶i phãng hoµn toµn, gãc lÖch (cid:0) kh«ng t¨ng ®îc n÷a, ®©y lµ thêi ®iÓm gãc lÖch (cid:0) cùc ®¹i. Sau thêi ®iÓm nµy, kh«ng cßn ®éng n¨ng, mµ (momen h·m lín h¬n momen ph¸t ®éng), do ®ã roto quay chËm l¹i, gãc (cid:0) gi¶m, ®iÓm lµm viÖc lóc nµy chuyÓn tõ d vÒ ®iÓm c©n b»ng c. Khi ®iÓm lµm viÖc vÒ ®Õn c, do qu¸n tÝnh l¹i tiÕp tôc chuyÓn vÒ a. Cø nh vËy, tiÕp tôc ph©n tÝch, ta nhËn ®îc qu¸ tr×nh dao ®éng cña gãc lÖch (cid:0) . NÕu kÓ ®Õn momen c¶n ma s¸t, qu¸ tr×nh dÏ t¾t dÇn vÒ ®iÓm (cid:0) cña chÕ ®é x¸c lËp míi. Theo ®Þnh nghÜa chÕ ®é qu¸ ®é trong trêng c©n b»ng hîp nµy diÔn ra b×nh thêng vµ hÖ thèng æn ®Þnh ®éng.

1 P P

d a c

2 P

’ 01

max

0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0)

H×nh 1.3

æn ®Þnh tÜnh lµ kh¶ n¨ng cña hÖ thèng sau nh÷ng kÝch ®éng nhá phôc håi ®îc chÕ ®é ban ®Çu hoÆc rÊt gÇn víi chÕ ®é ban ®Çu (trong trêng hîp kÝch ®éng kh«ng ®îc lo¹i trõ)

æn ®Þnh ®éng lµ kh¶ n¨ng cña hÖ thèng sau nh÷ng kÝch ®éng lín phôc håi l¹i ®îc tr¹ng th¸i ban ®Çu hoÆc gÇn víi tr¹ng th¸i ban ®Çu (tr¹ng th¸i vËn hµnh cho phÐp)

2. HËu qu¶ cña viÖc mÊt æn ®Þnh ®èi víi HT§.

(cid:0) C¸c m¸y ph¸t lµm viÖc ë tr¹ng th¸i kh«ng ®ång bé, cÇn ph¶i c¾t ra, mÊt nh÷ng l- îng c«ng suÊt lín.

(cid:0) TÇn sè hÖ thèng bÞ thay ®æi lín ¶nh hëng ®Õn c¸c hé tiªu thô.

(cid:0) §iÖn ¸p gi¶m thÊp, cã thÓ g©y ra hiÖn tîng sôp ®æ ®iÖn ¸p t¹i c¸c nót phô t¶i

(cid:0) B¶o vÖ r¬le t¸c ®éng nhÇm c¾t thªm nhiÒu phÇn tö ®ang lµm viÖc.

(cid:0)

C¾t nèi tiÕp c¸c nguån (m¸y ph¸t), c¸c phô t¶i tõng khu vùc lín, cã thÓ dÉn ®Õn tr¹ng th¸i tan r· hÖ thèng. Qu¸ tr×nh n¸y cã thÓ lµm ngõng cung cÊp ®iÖn cho hÖ thèng trong nh÷ng thêi gian dµi v× cÇn kh«i phôc dÇn l¹i ho¹t ®éng ®ång bé c¸c m¸y ph¸t.

3. Yªu cÇu vÒ tÝnh æn ®Þnh ®èi víi c«ng t¸c vËn hµnh HT§

(cid:0) HÖ thèng cÇn cã æn ®Þnh tÜnh trong mäi t×nh huèng vËn hµnh b×nh thêng vµ sau sù cè.

(cid:0) CÇn cã ®é dù tr÷ æn ®Þnh tÜnh cÇn thiÕt ®Ó HT§ cã thÓ lµm viÖc b×nh th êng víi nh÷ng biÕn ®éng thêng xuyªn c¸c th«ng sè chÕ ®é.

(cid:0)

HÖ thèng cÇn ®¶m b¶o æn ®Þnh ®éng trong mäi t×nh huèng thao t¸c vËn hµnh vµ kÝch ®éng cña sù cè. Trong ®iÒu kiÖn sù cè, ®Ó gi÷ æn ®Þnh ®éng cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh, ®iÒu khiÓn (kÓ c¶ c¸c biÖn ph¸p thay ®æi cÊu tróc hÖ thèng, c¾t mét sè Ýt c¸c phÇn tö kh«ng quan träng

4. C¸c tÝnh to¸n

ViÖc tÝnh to¸n æn ®Þnh tÜnh c¬ b¶n nhÊt lµ xÐt bµi to¸n kiÓm tra æn ®Þnh tÜnh cña mét chÕ ®é x¸c lËp nµo ®ã, khi ®ã th«ng thêng lµ:

(cid:0) Thµnh lËp hÖ ph¬ng tr×nh vi ph©n tuyÕn tÝnh dao ®éng bÐ ®èi víi tÊt c¶ c¸c phÇn tö cña hÖ thèng vµ c¸c thiÐt bÞ ®iÒu chØnh

(cid:0) Nghiªn cøu nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®Æc tÝnh cña hÖ, gåm cã viÖc kiÓm tra dÊu cña nghiÖm thùc vµ phÇn thùc cña nghiÖm phøc

Nh vËy, trong tÝnh to¸n æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn, th«ng thêng cÇn ph¶i thiÕt lËp hÖ ph¬ng tr×nh vi ph©n m« t¶ tr¹ng th¸i c¸c th«ng sè hÖ thèng (gãc lÖch, c«ng suÊt…) bµi to¸n thêng qu¸ phøc t¹p v× vËy ngêi ta ®a ra c¸c tiªu chuÈn thùc nghiÖm tiÕn hµnh theo tr×nh tù sau:

- Nghiªn cøu æn ®Þnh cña cña tÊt c¶ c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®èi víi nót m¹ng ®iÖn gÇn

®Êy theo tiªu chuÈn víi gi¶ thiÕt ®iÖn ¸p ë nót ®ã kh«ng ®æi 0(cid:0) dP (cid:0)d

- Ngiªn cøu æn ®Þnh tÜnh cña tÊt c¶ ®éng c¬ kh«ng ®ång bé theo tiªu chuÈn theo

tiªu chuÈn còng ®èi víi nót gÇn ®Êy víi gi¶ thiÕt ®iÖn ¸p ë nót ®ã kh«ng ®æi 0(cid:0) dPs ds trong ®ã

Ps=P§ -Ptr (P§- c«ng suÊt ®éng c¬, Ptr – c«ng suÊt truyÒn ®éng )

- LÇn lît nghiªn cøu æn ®Þnh ®iÖn ¸p ë c¸c nót cña hÖ thèng theo tiªu chuÈn 0(cid:0) dQ dU

Trong ®ã Q =QF - Qpt .Nh vËy ë trêng hîp thø nhÊt, ®iÖn ¸p ë n-1 nót, trõ nót xÐt, xem nh kh«ng ®æi, ë trêng hîp thø hai, ®iÖn ¸p ë n-2 trõ nót ®· xÐt vµ ®ang xÐt xem nh kh«ng ®æi...ë trêng hîp cuèi cïng ®iÖn ¸p ë tÊt c¶ c¸c nót xem nh tù do biÕn ®æi

0(cid:0) - Nghiªn cøu æn ®Þnh tÇn sè ë mçi mét nót theo tiªu chuÈn trong ®ã P=Ppt- dP df

VÒ mÆt vËt lý cã thÓ xem ®Æc trng cho ph¶n øng cña c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®èi dP (cid:0)d

víi ®é t¨ng cña gãc lÖch roto (cid:0) . Víi dÊu >0 cña ®¹o hµm øng víi ®é t¨ng nhá nhÉu nhiªn cña gãc lÖch sÏ cã mét ®é t¨ng t¬ng øng cña c«ng suÊt m¸y ph¸t cã t¸c dông h·m vµ lµm gãc lÖch (cid:0) trë vÒ trÞ sè ban ®Çu. §iÒu ®ã lµm cho hÖ thèng ®îc æn ®Þnh

TÝnh to¸n æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn cho phÐp kh¶o s¸t sù biÕn thiªn cña c¸c th«ng sè (U, I, P, Q, f,…) cña hÖ thèng ®iÖn khi xuÊt hiÖn mét kÝch ®éng nµo ®ã víi kho¶ng thêi gian b»ng bíc thêi gian tÝnh to¸n. æn ®Þnh cña hÖ thèng ®iÖn ®îc ®¶m b¶o khi c¸c th«ng sè trªn ®îc duy tr× víi gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh cho mét chÕ ®é nhÊt ®Þnh, sau mçi kÝch ®éng trªn hÖ thèng.

5.C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh hÖ thèng ®iÖn

a, C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh tÜnh cña hÖ thèng ®iÖn

(cid:0) Tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ;

- §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó n©ng cao æn ®Þnh tÜnh, u ®iÓm cña biÖn ph¸p nµy lµ víi mäi t×nh tr¹ng xÊu ®i cña chÕ ®é lµm viÖc, vÝ dô lóc chuyÓn tõ chÕ ®é b×nh thêng sang chÕ ®é sau sù cè hoÆc lóc chÕ ®é b×nh thêng hoÆc chÕ ®é sau sù cè xÊu ®i th× bé phËn tù ®éng ®iÒu chØnh sÏ lµm t¨ng kÝch tõ cña m¸y ®ång bé, nh vËy sÏ h¹n chÕ sù t¨ng gãc lÖch pha cña r«to vµ còng gi¶m ®îc ®iÖn ¸p ë c¸c nót trong hÖ thèng

- Do gi÷ ®îc kh«ng ®æi hoÆc gÇn nh kh«ng ®æi ®iÖn ¸p ë cùc m¸y ph¸t ®iÖn nªn tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ cã t¸c dông lo¹i trõ ®iÖn kh¸ng cña c¸c m¸y ph¸t ë chÕ ®é x¸c lËp do ®ã sÏ lµm t¨ng giíi h¹n tù nhiªn cña æn ®Þnh tÜnh

- Tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ cã thÓ lµm t¨ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ph¸t ra nªn cã t¸c dông lµm gi¶m ®¸ng kÓ trÞ sè ®iÖn ¸p giíi h¹n

(cid:0) H¹n chÕ gãc lÖch r«to c¸c m¸y ph¸t ®iÖn

ViÖc h¹n chÕ gãc lÖch r«to m¸y ph¸t trong hÖ thèng cã trang bÞ tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ mµ kh«ng cã truúen t¶i c«ng suÊt ®i xa, cã thÓ ®ùîc ®¶m b¶o b»ng

c¸ch quy ®Þnh cho ph¸t vµo hÖ thèng mét trÞ sè cùc tiÓu nµo ®ã cña c«ng suÊt ph¶n kh¸ng hoÆc mét trÞ sè cùc ®¹i nµo ®ã cña hÖ sè c«ng suÊt (trÞ sè gãc lÖch cña r«to x¸c ®Þnh bëi sù biÕn thiªn cña c«ng suÊt cho phÐp cña m¸y ph¸t theo dßng kÝch tõ vµ ®iÖn ¸p ®Çu cùc

(cid:0) Dïng tù ®éng gi¶m t¶i theo tÇn sè

Gi¶m t¶i theo tÇn sè ®¹t 02 môc ®Ých:

+ T¨ng tÇn sè, sÏ ®ång thêi c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn c©n b»ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, søc ®iÖn ®éng cña m¸y ph¸t bt¨ng lªn vµ nhu cÇu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña phô t¶i gi¶m xuèng

+ Gi¶m bít t¶i cña c¸c m¸y ph¸t ®iÖn

(cid:0) §¶m b¶o ®ñ dù tr÷ c«ng suÊt t¸c dông vµ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng

Dù tr÷ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trong hÖ thèng lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan träng x¸c ®Þnh dù tr÷ æn ®Þnh tÜnh cña chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng. NÕu gi¶m dù tr÷ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, ®iÖn ¸p tíi h¹n sÏ t¨ng, do ®ã ®èi víi nh÷ng hÖ thèng kh«ng cã dù tr÷ c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh trÞ sè ®iÖn ¸p giíi h¹n .

b, C¸c biÖn ph¸p n©ng cao æn ®Þnh ®éng

- Nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao æn ®Þnh ®éng b»ng c¸ch thay ®æi chÕ ®é lµm viÖc:

+ T¨ng phô t¶i ph¶n kh¸ng m¸y ph¸t cña nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn ë xa, do ®ã gãc lÖch ban ®Çu cña m¸y ph¸t nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn sÏ gi¶m do søc ®iÖn ®éng t¨ng;

+ T¨ng møc ®iÖn ¸p trong hÖ thèng còng dÉn ®Õn kÕt qu¶ t¬ng tù

+ H¹n chÕ phô t¶i t¸c dông cña nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn ë xa, tøc lµ ph©n bè l¹i c«ng suÊt trong hÖ thèng víi môc ®Ých lµm gi¶m gãc lÖch r«to m¸y ph¸t nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn ë xa ®èi víi hÖ thèng

c, Nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt:

+ T¨ng tèc ®é c¾t ng¾n m¹ch

Dïng b¶o vÖ r¬ le t¸c ®éng nhanh vµ c¸c m¸y c¾t t¸c ®éng nhanh lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n vµ chñ yÕu ®Ó ng¨n ngõa mÊt æn ®Þnh cña hÖ thèng, thêi gian c¾t giíi h¹n ng¾n m¹ch ba pha vµo kho¶ng 0,10 - 0,2 gi©y

+ Dïng tù ®éng ®ãng lËp l¹i nhanh

Dïng tù ®éng ®ãng lËp l¹i nhanh nh»m môc ®Ých lo¹i trõ sù cè tho¸ng qua, ®ång thêi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chÕ ®é sau sù cè.

+ Dïng tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ, ®Æc biÖt lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p t¨ng tèc ®é n©ng dßng ®iÖn kÝch tõ

+BiÕn ®æi c¸c th«ng sè cña hÖ thèng, tríc hÕt lµ gi¶m ®iÖn kh¸ng cña c¸c phÇn tö cña hÖ thèng nh m¸y ph¸t, m¸y biÕn ¸p, ®êng d©y…

+ Gi¶m ®iÖn kh¸ng m¸y ph¸t vµ m¸y biÕn ¸p thùc hiÖn b»ng c¸ch t¨ng kÝch thíc cña chóng vµ do ®ã dÉn ®Õn t¨ng gi¸ thµnh

+ Gi¶m ®iÖn kh¸ng ®êng d©y t¶i ®iÖn cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸c biÖn ph¸p:

Dïng ®êng d©y ph©n chia, tøc dïng nhiÒu d©y trªn mét pha (tõ 2 ®Õn 4)

Bï däc ®êng d©y b»ng tô ®iÖn tÜnh

&2.TÝnh to¸n vËn hµnh kinh tÕ hÖ thèng ®iÖn

I. Nguyªn t¾c chung

(cid:0) Nguyªn t¾c chung cña tÝnh to¸n vËn hµnh kinh tÕ hÖ thèng ®iÖn lµ ®¶m b¶o nhu cÇu cung cÊp ®iÖn víi chi phÝ s¶n xuÊt ®iÑn n¨ng lµ nhá nhÊt bao gåm:

- Gi¶m chi phÝ do nhiªn liÖu

- Gi¶m tæn thÊt ®iÖn n¨ng

Gi¶m chi phÝ nhiªn liÖu trong vËn hµnh bao gåm:

- TriÖt ®Ó sö dông nguån níc cña thuû ®iÖn, gi¶m ®Õn nhá nhÊt lîng níc x¶ kh«ng qua tua bin

- Phèi hîp sö dông níc cña thuû ®iÖn víi sö dông c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn vµ phèi hîp gi÷a c¸c nhiÖt ®iÖn víi nhau sao cho chi phÝ s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng lµ nhá nhÊt.

Gi¶m tæn thÊt ®iÖn n¨ng

ươ ệ ấ ả ổ ề Có nhi u ph ng pháp gi m t n th t đi n năng:

ầ ư ®©y lµ c¸c biÖn ph¸p thay ®æi vÒ kÕt cÊu líi ệ ố - Các bi n pháp c n thêm v n đ u t ầ : bao gåm:

+ T¨ng cêng m¹ng, nghÜa lµ x©y dung thªm c¸c m¹ch phô cña ®êng d©y, ®Æt thªm m¸y biÕn ¸p, thay d©y dÉn b»ng c¸c d©y tiÕt diÖn lín h¬n…

+ §Æt thªm c¸c thiÕt bÞ trong m¹ng ®iÖn nh m¸y bï ®ång bé, tô ®iÖn tÜnh...®Ó gi¶m lîng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ph¶i truyÓn t¶i...

+ §Æt c¸c thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao møc ®iÖn ¸p vËn hµnh m¹ng ®iÖn nh c¸c m¸y bï ®ång bé, c¸c tô ®iÖn...c¸c biÖn ph¸p nµy ®Æc biÖt cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng hÖ thèng thiÕu c«ng suÊt ph¶n kh¸ng vµ v× thÕ trong nh÷ng giê phô t¶i ph¶n kh¸ng lín nhÊt ph¶i lµm viÖc víi ®iÖn ¸p thÊp h¬n quy ®Þnh

+ ChuyÓn m¹ng ®iÖn cã cÊp ®iÖn ¸p thÊp lªn møc ®iÖn ¸p lín h¬n

C¸c biÖn ph¸p kh«ng cÇn t¨ng nhiÒu vốn đầu tư, c¸c biện ph¸p thực hiện một lần khi quy hoach, thiết kế hệ thống điện (chọn tiết diện d©y dẫn chống tổn thất vầng quang); cã c¸c biện ph¸p được thực hiện trong vận hµnh nh: ph©n bố tối ưu c«ng suất phản kh¸ng, điều chỉnh điện ¸p, cô thÓ:

+ Cho m¹ng ®iÖn lµm viÖc theo s¬ ®å cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt, vÝ dô ®èi víi m¹ng kÝn th× vËn hµnh víi tÊt c¶ c¸c phÇn tö, cßn trong m¹ng ®iÖn h×nh tia th× cÇn t×m ®iÓm chia nh¸nh theo ®iÒu kiÖn tæn thÊt c«ng suÊt t¸c dông nhá nhÊt

+ Thay thÕ hoÆc c¾t bít mét sè m¸y biÕn ¸p ch¹y non t¶i

+ Gi¶m sè lÇn c¾t ®Ó söa ch÷a ®êng d©y b»ng c¸ch ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p söa ch÷a nhanh, söa ch÷a díi ®iÖn ¸p, söa ch÷a tõng pha.

+ T¨ng cao tèi ®a møc ®iÖn ¸p vËn hµnh b»ng c¸ch sö dông toµn bé c«ng suÊt ph¶n kh¸ng c¸c m¸y ph¸t vµ c¸c m¸y bï, còng nh chän ®óng ®Çu ph©n ¸p cña m¸y biÕn ¸p vµ nhµ m¸y ®iÖn

+ Lo¹i trõ rß ®iÖn trong m¹ng ®iÖn ph©n phèi

+ Tæ chøc ghi ®Õm ®óng lîng ®iÖn n¨ng ë c¸c kh©u s¶n xuÊt, tù dïng, tiªu thô

II. §Æc tÝnh kinh tÕ- kü thuËt cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn

a, Đặc tÝnh chi phÝ nhiªn liệu của nhiệt điện:

Chi phÝ nhiªn liÖu chuÈn tÝnh theo giờ: B = f(P)

Trong đó: B [BTU/h: British Thermal Unit. 1BTU = 1055,056 J] = f(P[MW]).

Chi phÝ sản xuất tÝnh bằng tiền: T = f(P) = c.B(P); trong ®ã c lµ gi¸ tiền một đơn vị nhiªn liệu. vÝ dụ: T = 0,2P2+15P+200 USD/h, Pđm = 100MW

§Æc tÝnh cña tæ m¸y ph¸t cã ®îc b»ng c¸ch ®o ®Õm, cßn ®Æc tÝnh cña nhµ m¸y ®iÖn cã ®îc do tÝnh to¸n chÕ ®é ph¸t tèi u. §Æc tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt cña tæ m¸y ph¸t ®iÖn ®îc m« t¶ trªn h×nh vÏ.

T(®/h) Q(m3/h)

Pmax

P min P max P(MW) P(MW)

b, §Æc tÝnh chi phÝ níc cña nhµ m¸y thñy ®iÖn:

Đối với nhµ m¸y thủy điện th× c¸c đặc tÝnh tiªu hao nước: lượng nước tiªu hao của thủy điện trong một giờ theo c«ng suất của c¸c tæ m¸y [m3/s hoặc m3/h]. Q = f(P)

VÝ dụ: Q = 37000 + 1850P m3/h, 0 ≤ P ≤ 100MW

Ngoµi ra người ta còng sö dông kh¸i niÖm suất tăng chi phÝ sản xuất: ε = ∂T/∂P vµ suất tăng chi phÝ nước εtđ = ∂Q/∂P

c, C«ng suất khả ph¸t Pmax vµ c«ng suất chạy ổn định thấp nhất Pmin; c«ng suất kinh tế. C«ng suÊt kinh tÕ thêng vµo kho¶ng 80% c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y ph¸t

d, Tốc độ tăng vµ giảm tải trong t×nh huèng b×nh thường vµ sự cố của c¸c nhµ m¸y điện kÓ cả khả năng cắt sự cố tổ m¸y.

ChØ tiªu nµy phụ thuộc vµo tÝnh chất của c¸c thiết bị của nhµ m¸y: thời gian dừng m¸y tối thiểu, chi phÝ mở m¸y vµ dừng m¸y.

e, Đồ thị x¸c định khả năng thay đổi c«ng suất ph¸t vµ năng lượng ph¸t theo thêi gian trong năm:

§ã lµ sự thay đổi c«ng suất trung b×nh vµ c«ng suất cực đại trong năm hoặc lµ điện năng ph¸t trung b×nh ngµy.

III. Ph©n bè tèi u c«ng suÊt gi÷a c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn

ể ả ấ ế ầ ả ế ố ủ Đ gi ố i bài toán phân b công su t kinh t c n ph i bi t các thông s c a toàn nhà máy ệ ệ ệ ố đi n và h th ng đi n.

ố ủ ệ ồ Thông s c a nhà máy đi n bao g m:

ệ ơ ị ổ ớ Giá ti n đ n v nhiên li u, chi phí nhiên li u cho các t ề máy, sau đó nhân v i giá ti n ấ ủ ề ể ệ ặ ả ổ ệ nhiên li u đ có đ c tính chi phí s n xu t c a các t máy.

ủ ặ ậ ậ ỹ Các đ c tính k thu t và v n hành c a nhà máy.

ờ ố ể ả ả ả ổ ế Th i gian t ữ i thi u gi a tăng t i và gi m t i các t máy liên ti p.

ế ạ ế Các h n ch khác n u có.

ố ủ ệ ố ồ Thông s c a h th ng bao g m:

ồ ị ụ ả Đ th ph t i;

ạ ả ế Các h n ch kh năng t ả ủ ướ i c a l ệ i đi n;

ầ ự ữ Yêu c u d tr quay;

ố ủ ướ ệ ả ả ậ ộ Thông s c a l ồ i đi n, bao g m kh năng t i và đ tin c y.

BÀI TOÁN:

(cid:0) ữ ấ ố ổ Phân b công su t gi a các t ộ máy trong m t nhà máy.

(cid:0) ệ ố ữ ấ ố ướ ụ ủ ệ ệ ấ ấ ổ ả ể ế Phân b công su t gi a các nhà máy trong h th ng. Trong bài toán này ph i k đ n ệ t đi n. i đi n theo công su t phát c a các nhà máy nhi ự ế s bi n đ i công su t tác d ng trên l

ả ế Gi thi t:

ố ổ ậ ộ ờ ị S t máy tham gia v n hành trong m t gi là xác đ nh;

ố ổ ậ ờ ể ố S t máy tham gia v n hành trong các gi khác nhau có th không gi ng nhau.

ố ớ ệ ừ ả ờ ậ t đi n thì bài toán này ph i tính toán cho t ng gi ộ v n hành và m t Đ i v i nhà máy nhi ả ngày đêm ph i tính cho 24 gi ệ ờ .

ố ố ư ấ ữ ệ ư ệ Bài toán phân b t i u công su t gi a các nhà máy nhi t đi n nh sau:

ổ ệ ớ ặ ố ổ ả Có n t máy nhi ặ ệ i, gi ệ ấ ủ ấ ộ i là: P

máy ấ t công su t ấ ả ờ t c máy sao cho t ng chi ệ ủ ấ ấ ệ ho c nhà máy đi n là T ầ ủ ụ ả yêu c u c a ph t ổ ề máy đ u tham gia v n hành. các t ộ ả phí s n xu t trong m t gi ấ ủ ặ t đi n ho c nhà máy đi n v i đ c tính chi phí s n xu t c a m i t ế ỗ ổ ớ ạ imax và Pimin. Bi máy là P i h n công su t c a m i t ằ ụ ả ố và t i là h ng s trong m t gi yc = Ppt + ∆P. Công su t ph t ổ ủ ậ ỗ ổ ấ ị Xác đ nh công su t phát c a m i t ấ ặ ệ ố ệ ờ ậ v n hành c a nhà máy đi n ho c h th ng đi n là th p nh t.

Mô hình bài toán:

(cid:0) (cid:0) ấ ủ ệ ố ả ổ ụ Hàm m c tiêu : t ng chi phí s n xu t c a h th ng: min T = (cid:0)

1 + P2 + …+ Pn – Ppt ∆P = 0

(cid:0) ệ ố ằ ấ Ràng bu cộ : cân b ng công su t trong h th ng: W = P

imin ≤ Pi ≤ Pimax

(cid:0) ấ ớ ạ ủ ỗ ổ H n chạ ế: công su t gi i h n c a m i t máy: P

ả ườ ằ ấ Gi i bài toán trong tr ng h p ố ố ớ ợ ∆P là h ng s đ i v i công su t phát P i

ậ Ta l p hàm lagrang: min L = T – λ W

ệ ố ư ủ ề Đi u ki n t i u c a hàm này là:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 1 T P 1 W P 1 T 1 P 1

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 2 T P 2 W P 2 T 2 P 2

……………………………………………….

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P n T P n W P n T n P n

(cid:0) L (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ... )P 0 P(W 1 P 2 P n P pt (cid:0) (cid:0)

(cid:0) (cid:0) (cid:0) ư ậ ệ ố ư ủ ề ớ Nh v y đi u ki n t i u c a bài toán này là: v i (cid:0) T i P i

ε1 = ε2 = … = εn = λ

P1 + P2 + …+ Pn – Ppt ∆P = 0

ằ ấ ả ể ả Đây là nguyên lý cân b ng su t tăng chi phí s n xu t. Đ c s d ng đ gi ệ ố ượ ử ụ ợ i u công su t trong h th ng đi n trong các tr a các t ệ ố ấ ộ ấ i bài toán phân ổ ườ ấ ố ng h p: phân b công su t gi ưở ớ ả ữ ng ấ gi a các nhà máy không xét t ữ i nh h ướ ấ ố ệ ậ ệ ố ố ố ư b t máy trong cùng m t nhà máy; phân b công su t ệ ấ ế ổ ủ c a phân b công su t đ n t n th t trong l i đi n (h th ng đi n t p trung).

ả ườ ụ ộ ấ Gi i bài toán trong tr ng h p ợ ∆P ph thu c công su t phát P i

ậ Ta l p hàm lagrang: min L = T – λ W

ệ ố ư ủ ề Đi u ki n t i u c a hàm này là:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 1 T P 1 W P 1 T 1 P 1 P P 1

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 2 T P 2 W P 2 T 2 P 2 P P 2

……………………………………………

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P n T P n W P n T n P n P P n

(cid:0) L (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ... )P 0 P(W 1 P 2 P n P pt (cid:0) (cid:0)

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ư ậ ệ ố ư ủ ề ớ Nh v y đi u ki n t i u c a bài toán này là: v i (cid:0) P iP

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ... (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1 1 1

P1 + P2 + …+ Pn – Ppt ∆P = 0

IV. Ph©n bè tèi u c«ng suÊt trong hÖ thèng hçn hîp thuû ®iªn - nhiÖt ®iÖn

ụ ủ ệ ư ượ Công su t phát c a nhà máy th y đi n ph thu c vào l u l ng n η ướ c qua tuabin Q và đ ộ ướ c [m ướ 3/s]; H chi u cao c t n ề ộ c [m]; η ư ượ η ệ ủ ấ ộ ướ c H: P = 9,81.Q.H. cao c t n ế ấ hi u su t. N u Q [m , kW; Q l u l 3/h] thì P = 2,725.106.Q.H. ộ ng n , MW.

ể ủ ướ ề ồ ứ ượ ụ ề ướ ướ ồ ệ ạ ư ạ ả ặ ặ ả ệ ố ượ ệ ủ ơ ở ượ ướ ủ ơ ấ ng s c p là n Nhà máy th y đi n có đ c đi m: năng l ả ấ ứ t, m t khác h ch a còn ph i c p n ệ ề c phát ra hàng ngày đ ị c đ nh tr ng n ế ộ ủ ệ ố ố ư ệ ạ ộ ệ c. N c v h ch a ph thu c ệ ờ ế c cho nông nghi p, giao thông, vào đi u ki n th i ti ế môi sinh h l u và còn ph i ch ng lũ. Chính các đi u ki n này làm h n ch kh năng phát ướ đi n c a nhà máy th y đi n. L c trên c s bài toán t i u trung, dài h n ch đ c a h th ng đi n.

ặ ượ ượ ử ụ ờ ng n Bài toán đ t ra là l ấ ế ủ ả ủ ấ c s d ng vào gi ệ ố ả ệ ệ ứ ả ượ ờ ủ ả c a ngày đêm ch không ph i gi c gi ệ ớ ướ ạ nào v i công c h n ch c a th y đi n đ ỏ ấ ể su t bao nhiêu trong ngàyđêm đ chi phí s n xu t đi n năng toàn h th ng là nh nh t. Bài ả ư ờ ủ ừ i cho t ng gi c a nh i trong 24 gi toán này ph i đ ệ ở ệ ố t đi n. h th ng toàn nhi

1 + T2 + … + Tt + … + T24. Trong đó Tt = Tat + Tbt +… a, b là chỉ

Mô hình bài toán:

nđ t

ệ ệ ổ ệ ụ ổ ố ủ s c a các t Hàm m c tiêu: min T = T máy nhi t đi n, có n máy nhi ệ t đi n.

Ràng bu c: ộ

ấ ừ ằ ờ ệ ố Cân b ng công su t t ng gi trong h th ng:

W = Pat + Pbt + …+ P tα + P tβ + … Pptt ∆Pt = 0

tđ th y đi n

α β ổ ủ ệ ủ ệ , … là các t máy th y đi n, có n

ướ ừ ủ ệ ằ Cân b ng n c cho t ng th y đi n:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) Q Q 0 Wα = (cid:0)

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) Q Q 0 Wβ = (cid:0)

αΣ, QβΣ… l

ượ ệ ờ ượ c s d ng đ phát đi n trong gi t; Q ng n ướ c ướ ử ụ ủ ng n ủ ệ ượ Trong đó Qαt, Q tβ … l c phát trong ngày đêm c a th y đi n ể , …α β đ

ủ ấ ổ ế ệ ố ạ H n chạ ế: công su t phát c a các t máy và các h n ch h th ng khác ch a đ c p t ư ề ậ ớ ở i đây.

ủ ậ L p hàm lagrang c a bài toán:

Min L = T – λW = T1 + T2 +…+ Tt +…+T24 – λ1W1 – λ2W2 … λαWα – λβWβ …

ệ ố ư ề Đi u ki n t i u là:

24a

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 1a P 1 P 1a (cid:0) (cid:0) ... (cid:0) )1.3( (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P 24a P 24 P 24a (cid:0) (cid:0) ...

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P P (cid:0) (cid:0) ... (cid:0) )2.3( (cid:0) (cid:0) (cid:0) P 24 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1( ) 0 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) L P P (cid:0) (cid:0) ...

ớ ệ ệ ủ ệ ớ ươ t đi n ta có 24 ph ươ ng ừ ng trình d ng (3.1) và v i m i th y đi n ta có 24 ph ỗ ạ ệ ố ư ề ượ ỗ V i m i nhi ạ trình d ng (3.2). T đó ta rút ra đ ỗ i u cho m i gi c đi u ki n t ờ :

1 P 1

1 P 1 P

21a

2 P 2

2 P 2 P

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ... ... (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1 1 1 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P 1 P P P 1 P 1a (cid:0) (3.3) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ... .. (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) 1 1 1 1 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) P (cid:0) P 2 P 2a P 2 P 2b

tđ ph i quy t nhanh chóng.

ằ ng trình 3.3, n = n ướ ủ ủ ằ ươ ng trình cân b ng n ươ tđ + nnđ. Ngoài ra còn có 24 ph ệ ử ẽ ệ c c a th y đi n. Máy tính đi n t ng trình cân b ng công s giúp cho bài toán Ta có 24(n1) ph ươ ấ su t và n ế ả ượ đ c gi

V. Ph©n bè tèi u c«ng suÊt h÷u c«ng vµ c«ng suÊt v« c«ng trªn líi

(cid:0) M« t¶ to¸n häc

- Hµm môc tiªu Z =f(x1,x2,x3……….xxn) (cid:0) min/max - Tho¶ m·n c¸c rµng buéc:

+ Rµng buéc ®¼ng thøc: Wi (x1,x2,x3……….xxn) = 0 víi i =1 (cid:0) k1 + Rµng buéc bÊt ®¼ng thøc: Gj (x1,x2,x3……….xxn) (cid:0) 0 víi j = 1 (cid:0) k2

VÝ dô:

Nhµ m¸y ®iÖn cã hai tæ m¸y víi:

2 + 2P1+500 (USD/h)

T1=0,005P1

2 + 1,6.P2+400 (USD/h)

T2=0,006P2

P 1max= P2max =125MW; P1min=P2min=20MW

Hai tæ m¸y lµm viÖc ®ång thêi cÊp ®iÖn cho phô t¶i biÕn thiªn tõ 20 MW ®Õn 250 MW 1. Ph©n bè tèi u c«ng suÊt cho hai tæ m¸y khi Ppt=50 MW vµ 180 MW kh«ng xÐt (cid:0) P

2. LËp ®Æc tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt cho toµn nhµ m¸y ®iÖn. Sai sè cho phÐp 0,01 MW

Gi¶i:

1. Ph©n bè tèi u c«ng suÊt cho 2 tæ m¸y

(cid:0)

Ph¬ng ph¸p lÆp trùc tiÕp TÝnh (cid:0)

USD

Mwh

.005,0.2

.010,0

)

P 1

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0)

USD

Mwh

.006,0.2

6,1

012,0

(6,1

)

P 2

P . 2

ptP

2 1 PPW 1 2

dT 1 dP 1 dT 2 dP 2

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) C¸c bíc tÝnh theo tiªu chuÈn: (cid:0) vµ (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ¦ 0

Tríc hÕt kh«ng xÐt ®Õn h¹n chÕ c«ng suÊt c¸c tæ m¸y

Trêng hîp tæng qu¸t ta cã thÓ tÝnh P1 vµ P2 theo ph¬ng ph¸p lÆp - TÝnh P theo (cid:0) chung:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ; P 1 P 2 2 01,0 6,1 012 ,0

Chän gi¸ trÞ ban ®Çu cña (cid:0) lµ 2,2 ta tÝnh ®îc: P1=20 MW, P2=50 MW

KiÓm tra c©n b»ng c«ng suÊt: W=20+50-50=20. kÕt qu¶ khac 0 qu¸ lín, ph¶i gi¶m (cid:0) ®Ó tÝnh l¹i . Cho (cid:0) =2,1 cã P1=10 MW; P2=41,6 MW vµ W= 10+41,6-50=1,6 kÕt qu¶ vÉn chªnh lÖch lín, gi¶m tiÕp xuèng 2,0909 cã

P1=9,09 MW; P2=40,908 MW; W=9,09+40,908-50=0,002, kÕt qu¶ ®¹t yªu cÇu

Ta cã thÓ gi¶i bµi to¸n nµy theo ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch

KiÓm tra ®iÒu kiÖn c«ng suÊt max, min

Ta thÊy tæ m¸y 1 ph¸t díi c«ng suÊt tèi thiÓu, do ®ã ph¶i lÊy P 1=Pmin=20 MW vµ lµm l¹i bµi to¸n. Khi tæ m¸y 1 ph¸t 20 MW th× tæ m¸y 2 ph¶i ph¸t 30 MW theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng c«ng suÊt khi ®ã (cid:0) øng víi c«ng suÊt nµy lµ 1,96

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ,0 005 )20.( )20.(2 500 542 USD ( ) Chi phÝ s¶n xuÊt cña tæ m¸y 1&2: (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) USD ,0 006 )30.( )30.(6,1 400 453 (4. ) T 1 T 2

Chi phÝ s¶n xuÊt chung: T=542+453.4=995,4 USD

Lµm t¬ng tù nh vËy víi viÖc ph©n bè 180MW cho 2 tæ m¸y

2.LËp ®Æc tÝnh chi phÝ cña nhµ m¸y ®iÖn

§Æc tÝnh chi phÝ cña nhµ m¸y ®iÖn chÝnh lµ hµm (cid:0) =f(PF) c¸ch lËp nh sau:

Cho c¸c gi¸ trÞ cña phô t¶i kh¸c nhau tõ Ppt min ®Õn Ppt max råi thùc hiÖn phÐp tÝnh

ph©n bè c«ng suÊt tèi u ®Ó t×m ra (cid:0) cña nhµ m¸y ®iÖn. C¨n cø vµo ®Æc tÝnh (cid:0) =f(PF) dÔ rµng tÝnh ®îc c«ng suÊt cña tõng tæ m¸y khi biÕt c«ng suÊt cña phô t¶i

(cid:0) .USD/Mwh P1 (MW) P2(MW) PF(MW)

20 30 50 1,96

20 50 70 2,20

40 66,7 106,7 2,40

60 83,3 143,3 2,60

80 100 180 2,80

100 116,7 216,7 3,0

110 125 235 3,1

125 125 250 3,25

(cid:0)

3,4

3,0

2,6

2,2

0 50 100 150 200 250 PF(MW)

&3. M« h×nh chung lËp kÕ ho¹ch vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn

I. Kh¸i niÖm

§Ó vËn hµnh kinh tÕ hÖ thèng ®iÖn cÇn ph¶i lËp kÕ ho¹ch vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn, bao gåm:

(cid:0) LËp ph¬ng thøc vËn hµnh n¨m cho HT§

(cid:0) LËp ph¬ng thøc vËn hµnh th¸ng cho HT§

(cid:0) LËp ph¬ng thøc vËn hµnh tuÇn cho HT§

VËn hµnh kinh tÕ dÉn ®Õn tèi u ho¸ chÕ ®é hÖ thèng ®iÖn lµ mét trong nh÷ng bµi to¸n khã nhÊt trong c«ng t¸c ®iÒu ®é hÖ thèng ®iÖn. TÝnh kinh tÕ cÇn ®îc gi¶i quyÕt ®Çy ®ñ trong khi lËp kÕ ho¹ch vËn hµnh dµi h¹n hÖ thèng ®iÖn

Ph¬ng thøc vËn hµnh dµi h¹n thêng ®îc lËp theo n¨m bao gåm:

Dù b¸o ®iÖn n¨ng tiªu thô vµ ®å thÞ phô t¶i -

§iÒu tiÕt dµi h¹n hå chøa nhµ m¸y thuû ®iÖn -

- LËp kÕ ho¹ch söa ch÷a

- C©n b¨ng c«ng suÊt vµ ®iÖn n¨ng ®¶m b¶o tÝnh kinh tÕ

trong suèt thêi h¹n tÝnh to¸n

Ph¬ng thøc vËn hµnh ng¾n h¹n ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së ph¬ng thøc vËn hµnh dµi

h¹n, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm thùc tÕ x¶y ra trong chu tr×nh ®iÒu ®é ng¾n h¹n.

Ph¬ng thøc vËn hµnh ng¾n h¹n ®a ra ®å thÞ ngµy cho c¸c nhµ m¸y ®iÖn (hoÆc mét

nhãm c¸c nhµ m¸y ®iÖn) bao gåm c¶ sè lîng vµ thµnh phÇn c¸c tæ m¸y cÇn huy ®éng.

CÇn b»ng c«ng suÊt t¸c dông vµ ®iÒu tÇn nh»m sö dông hîp lý c¸c nguån nhiªn liÖu,

cßn c©n b»ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng vµ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p nh»m gi¶m tæn thÊt c«ng

suÊt, ®iÖn n¨ng.

TÝnh to¸n ph©n bè c«ng suÊt t¸c dông cho ph¬ng thøc ng¾n h¹n ph¶i xÐt ®Õn

nh÷ng rµng buéc nh: giíi h¹n trµo lu c«ng suÊt ®êng d©y t¶i ®iÖn, møc ®é qu¸ t¶i cña

c¸c phÇn tö líi ®iÔn c¸c yªu cÇu vÒ tÇn sè vµ c©n b»ng c«ng suÊt. TÝnh to¸n ph©n bæ

c«ng suÊt ph¶n kh¸ng ph¶i tÝnh ®Õn c¸c giíi h¹n ®iÖn ¸p trong líi ®iÖn

Dù b¸o phô t¶i

PT n¨m PT Th¸ng PT TuÇn PT Ngµy

KH söa ch÷a c¸c tæ m¸y Dù b¸o níc vÒ c¸c hå

II. LËp ph¬ng thøc vËn hµnh n¨m

1. M« h×nh tÝnh to¸n

M« h×nh tÝnh to¸n ®îc tr×nh bÇy theo s¬ ®å khèi

KÕ ho¹ch söa ch÷a lín c¸c tæ m¸y

- M« h×nh vËn Ch¬ng tr×nh Dù b¸o phô t¶i n¨m tÝnh hµnh nguån ®iÖn - LÞch söa ch÷a c¸c tæ m¸y to¸n ph¬ng thøc

n¨m - Nhu cÇu nhiªn liÖu - §é tin cËy hÖ - SuÊt chi phÝ nhiªn liÖu - Chi phÝ khëi ®éng tæ

thèng - KÕ to¸n tµi chÝnh

Møc níc tõng th¸ng c¸c hå thuû ®iÖn

Rµng buéc

Tèi u ho¸ ®iÒu tiÕt thuû ®iÖn

Chó ý:

Trong tÝnh to¸n ph¬ng thøc n¨m hay c©n b»ng n¨ng lîng n¨m cÇn chó ý ®Õn kÕ ho¹ch söa ch÷a lín cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn. §©y lµ bµi to¸n lÆp víi khèi lîng tÝnh to¸n rÊt lín. Sauk hi lùa chän ®îc lÞch söa ch÷a ban ®Çu dïng ch¬ng tr×nh lËp lÞch söa ch÷a tèi u th× c¸c sè liÖu nµy trë thµnh ®Çu vµo cña ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n ph¬ng thøc huy ®éng. KÕt qu¶ cña ch¬ng tr×nh huy ®éng n¨m l¹i ®îc ®a ngîc trë l¹i ®Ó ®iÒu chØnh lÞch söa ch÷a n¨m. §©y lµ bµi to¸n phèi hîp thuû ®iÖn lín víi nhiÒu yÕu tè bÊt ®Þnh. §Ó x¸c ®Þnh ®îc ph¬ng thøc n¨m tèi u cµn x¸c ®Þnh ®îc møc níc cña tõng hå thuû ®iÖn theo tõng th¸ng. Tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc s¶n lîng thuû ®iÖn cÇn huy ®éng theo tõng th¸ng. ¸p dông bµi to¸n lËp kÕ ho¹ch huy ®éng nguån sÏ x¸c ®Þnh ®îc n¨ng lîng cho tõng nhµ m¸y ®iÖn

1. Sè liÖu ®Çu vµo

(cid:0) Dù b¸o ®iÖn n¨ng 12 th¸ng, c«ng suÊt max tõng th¸ng cñ 3 miÒn B¾c, Trung , Nam vµ cña HT§ cña Quèc gia

(cid:0) Dù b¸o lu lîng níc vÒ c¸c hå

(cid:0) Møc níc dù kiÕn ®Çu vµ cuèi th¸ng

(cid:0) KÕ ho¹ch ngõng söa ch÷a cña tõng tæ m¸y

(cid:0) §Æc tÝnh suÊt chi phÝ nhiªn liÖu cñ tõng tá m¸y nhiÖt ®iÖn

(cid:0) Chi phÝ khëi ®éng cña c¸c tæ m¸y nhiÖt ®iÖn

(cid:0) §Æc tÝnh tæn thÊt ®êng d©y liªn kÕt 500kV, tÝnh gÇn ®óng lµ hµm bËc 2 cña c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn ®êng d©y

(cid:0) §Æc tÝnh chu tr×nh hçn hîp: gåm c¸c quan hÖ gi÷a tæ m¸y tua bin khÝ víi ®u«I h¬i

(cid:0) Hîp ®ång mua b¸n ®iÖn

2. Rµng buéc cña ch¬ng tr×nh

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ nguån:

- Giíi h¹n ph¸t c«ng suÊt vµ c¸c vïng cÊm cña tæ m¸y

- Tèc ®é t¨ng/gi¶m t¶i tõng tæ m¸y

- Thêi gian tèi thiÓu ch¹y/ngõng m¸y

- Sè lÇn cã thÓ khëi ®éng cho phÐp trong n¨m

- ChÕ ®é ch¹y chuyÓn ®æi nhiªn liÖu, ch¹y hçn hîp nhiªn liÖu

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ líi

- Kh¶ n¨ng truyÒn t¶i cao nhÊt theo ®iÒu kiÖn æn ®Þnh vµ ph¸t nhiÖt cña ® êng d©y 500kV liªn kÕt.

- Rµng buéc vÒ kh¶ n¨ng truyÒn t¶i cña líi khu vùc (220kV, 110kV,…) ®îc thÓ hiÖn qua mét sè tổ m¸y b¾t buéc ph¶i gi÷ mét møc c«ng suÊt nµo ®ã trong mét sè giê quy ®Þnh.

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ nhiªn liÖu:

- Giíi h¹n cña ®êng èng cung cÊp khÝ víi c¸c nguån khÝ kh¸c nhau

- ¶nh hëng cña c¸c hîp ®ång mua bán khÝ

D÷ liÖu ®Çu ra c¬ b¶n

(cid:0) M« h×nh vËn hµnh c¸c nhµ m¸y trong vµ ngoµi EVN

- §iÖn n¨ng ph¸t tõng th¸ng vµ c¶ n¨m cña mçi nhµ m¸y

- Mùc níc ®Çu vµ cuèi tõng th¸ng cña nhµ m¸y

- KÕ ho¹ch khëi ®éng vµ ngõng dù phßng tæ m¸y trong tõng th¸ng

- Thêi gian vËn hµnh t¬ng ®¬ng cña nhµ m¸y

(cid:0) LÞch söa ch÷a c¸c tæ m¸y

(cid:0) Nhu cÇu nhiªn liÖu mçi nhµ m¸y vµ hÖ thèng

(cid:0) §é tin cËy cung cÊp ®iÖn cña hÖ thèng

(cid:0) C¸c d¹ng chi phÝ cña nhµ m¸y vµ hÖ thèng

III.LËp ph¬ng thøc vËn hµnh th¸ng

1.Sè liÖu ®Çu vµo

(cid:0) Dù b¸o ®iÖn n¨ng th¸ng, c«ng suÊt max th¸ng 3 miÒn B¾c, Trung, Nam vµ cña HT§ Quèc Gia

(cid:0) Dù b¸o lu lîng níc vÒ c¸c hå

(cid:0) Møc níc dù kiÕn ®Çu vµ cuèi th¸ng

(cid:0) KÕ ho¹ch ngõng söa ch÷a cña tõng tæ m¸y

(cid:0) §Æc tÝnh suÊt chi phÝ nhiªn liÖu cña tõng tæ m¸y nhiÖt ®iÖn

(cid:0) Chi phÝ khëi ®éng cña c¸c tæ m¸y nhiÖt ®iÖn

(cid:0) §Æc tÝnh tæn thÊt ®êng d©y liªn kÕt 500kV, tÝnh gÇn ®óng lµ hµm bËc 2 cña c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn ®êng d©y

(cid:0) §Æc tÝnh chu tr×nh hçn hîp: gåm c¸c quan hÖ gi÷a tæ m¸y tua bin khÝ víi ®u«I h¬i

(cid:0) Hîp ®ång mua b¸n ®iÖn

2. Rµng buéc cña ch¬ng tr×nh

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ nguån:

- Giíi h¹n ph¸t c«ng suÊt vµ c¸c vïng cÊm cña tá m¸y

- Tèc ®é t¨ng/gi¶m t¶i tõng tæ m¸y

- Thêi gian tèi thiÓu ch¹y/ngõng m¸y

- Sè lÇn cã thÓ khëi ®éng cho phÐp trong n¨m

- ChÕ ®é ch¹y chuyÓn ®æi nhiªn liÖu, ch¹y hçn hîp nhiªn liÖu

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ líi

- Kh¶ n¨ng truyÒn t¶i cao nhÊt theo ®iÒu kiÖn æn ®Þnh vµ ph¸t nhiÖt cña ®êng d©y 500kV liªn kÕt.

- Rµng buéc vÒ kh¶ n¨ng truyÒn t¶i cña líi khu vùc (220kV, 110kV,…) ®îc thÓ hiÖn qua mét sè tæ m¸y b¾t buéc ph¶i gi÷ mét møc c«ng suÊt nµo ®ã trong mét sè giê quy ®Þnh.

(cid:0) C¸c rµng buéc vÒ nhiªn liÖu:

- Giíi h¹n cña ®êng èng cung cÊp khÝ víi c¸c nguån khÝ kh¸c nhau

- ¶nh hëng cña c¸c hîp ®ång mua bán khÝ

3. D÷ liÖu ®Çu ra c¬ b¶n

(cid:0) M« h×nh vËn hµnh c¸c nhµ m¸y trong vµ ngoµi EVN

- §iÖn n¨ng ph¸t tõng th¸ng vµ c¶ n¨m cña mçi nhµ m¸y

- Mùc níc ®Çu vµ cuèi tõng th¸ng cña nhµ m¸y

- KÕ ho¹ch khëi ®éng vµ ngõng dù phßng tæ m¸y trong tõng th¸ng

- Thêi gian vËn hµnh t¬ng ®¬ng cña nhµ m¸y

(cid:0) LÞch söa ch÷a c¸c tæ m¸y

(cid:0) Nhu cÇu nhiªn liÖu mçi nhµ m¸y vµ hÖ thèng

(cid:0) §é tin cËy cung cÊp ®iÖn cña hÖ thèng

(cid:0) C¸c d¹ng chi phÝ cña nhµ m¸y vµ hÖ thèng trong th¸ng

4. M« h×nh tÝnh to¸n

KÕ ho¹ch söa ch÷a c¸c tæ

- M« h×nh vËn hµnh nguån ®iÖn Dù b¸o phô t¶i th¸ng - LÞch söa

ch÷a c¸c tæ m¸y Ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n

Mùc níc ®Çu, cuèi, lu lîng vÒ c¸c hå thuû ®iÖn - Nhu cÇu nhiªn liÖu - §é tin cËy hÖ thèng - KÕ to¸n tµi chÝnh

- §Æc

- SuÊt chi phÝ nhiªn liÖu - Chi phÝ khëi ®éng tæ m¸y tÝnh tæn thÊt ®- êng d©y…

Rµng buéc vÒ nguån

Rµng buéc vÒ líi

Rµng buéc vÒ nhiªn liÖu

5. C¸c bµi to¸n bé phËn

5.1 Dù b¸o phô t¶i

Kh¸i qu¸t chung

HiÖn t¹i, hÖ thèng ®iÖn Quèc gia bao gåm 3 hÖ thèng ®iÖn miÒn B¾c, Trung, Nam liªn kÕt víi nhau qua ®êng d©y 500kV. Phô t¶i dïng ®Ó tÝnh to¸n c¸c ch¬ng tr×nh huy ®éng nguån còng ®îc chia ra thµnh 3 miÒn. T¹i mçi miÒn ta cã riªng biÓu ®å phô t¶i. Tuú theo thêi gian dù b¸o ta cã c¸c lo¹i sau;

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i ng¾n h¹n: gåm dù b¸o phô t¶i ngµy vµ tuÇn

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i trung h¹n: dù b¸o th¸ng

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i dµi h¹n: gåm dù b¸o n¨m vµ nhiÒu n¨m

C¸c yÕu tè cÇn ®îc tÝnh ®Õn khi tiÕn hµnh dù b¸o phô t¶i

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i ngµy, tuÇn

- Sè liÖu phô t¶i qu¸ khø

- Thêi tiÕt qu¸ khø vµ dù b¸o thêi tiÕt

- C¸c sù kiÖn lín hoÆc ho¹t ®éng lín

- Tæn thÊt trªn hÖ thèng ®iÖn thuéc quyÒn ®iÒu khiÓn

- Dù kiÕn tiÕt gi¶m phô t¶i do c«ng t¸c söa ch÷a ®· ®îc th«ng b¸o tríc

- C¸c th«ng tin kh¸c liªn quan ®Õn phô t¶i

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i th¸ng, n¨m

- Sè liÖu phô t¶i qu¸ khø

- NhiÖt ®é vµ lîng ma trung b×nh th¸ng n¨m

- Tæn thÊt trªn hÖ thèng ®iÖn

- C¸c tû lÖ t¨ng trëng liªn quan ®Õn phô t¶i

- Phô t¶i cña c¸c c«ng tr×nh míi s¾p ®a vµo

Mét sè ph¬ng ph¸p dù b¸o phô t¶i hay ®îc ¸p dông

(cid:0) Ph¬ng ph¸p dù b¸o phô t¶i hay ®îc ¸p dông

Theo c¸ch tÝnh nµy, phô t¶i hoµn toµn do nhu cÇu ®ét xuÊt, X2(t) lµ phô t¶i tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o, X3(t) lµ phô t¶i ngÉu nhiªn cã tÝnh x¸c suÊt vµ DP(t) lµ phÇn sai sè cña m« h×nh

Theo m« h×nh tÝnh to¸n nµy ngêi lµm c«ng t¸c ®iÒu ®é do kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp ®· n¾m ch¾c ®îc X2(t), do ®îc th«ng b¸o kÞp thêi nh÷ng yªu cÇu phô t¶i ®ét xuÊt, biÕt ®îc X1(t), vµ b»ng ph¬ng ph¸p xö lý thèng kª c¸c sè liÖu qu¸ khø , kÕt hîp víi kinh nghiÖm cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc X3(t) vµ tõ ®ã x©y dùng ®îc biÓu ®å phô t¶i

(cid:0) Ph¬ng ph¸p håi quy

Dùa vµo sè liÖu phô t¶i qu¸ khø tõng giê cña mét sè n¨m gÇn nhÊt (5 ®Õn 10 n¨m) ®îc xem lµ æn ®Þnh, lùa chän m« h×nh thÝch hîp ®Ó dù b¸o cho n¨m tiÕp sau

P(t) = f(Pnam(t), Pthang(t), Pngay(t), Pgio(t)) + DP(t)

Trong ®ã Pnam(t), Pthang(t), Pg×¬(t) t¬ng øng lµ phô t¶i trung b×nh n¨m, th¸ng, ngµy, giê theo t: DP(t) phÇn sai sè dù b¸o

C¸c kÕt qu¶ ®Çu ra dù b¸o phô t¶i

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i ngµy

- Dù b¸o phô t¶i ngµy h«m sau bao gåm phô t¶i 24 giê

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i tuÇn

- Bao gåm phô t¶i cña 168 giê cña 7 ngµy trong tuÇn

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i th¸ng

- Bao gåm ®iÖn n¨ng th¸ng

- Phô t¶i ngµy cao nhÊt trong th¸ng

- Phô t¶i ngµy ®iÓn h×nh cña th¸ng

- Phô t¶i ngµy lÔ, tÕt (nÕu cã)

(cid:0) Dù b¸o phô t¶i n¨m

- Bao gåm s¶n lîng ®iÖn n¨ng

- Phô t¶i cao nhÊt cña tõng th¸ng trong n¨m

- Phô t¶i ngµy ®iÓn h×nh tõng th¸ng trong n¨m

- Phô t¶i ngµy lÔ tÕt

5.2 Dù b¸o níc vÒ

Kh¸i qu¸t chung

Lu lîng vÒ c¸c hå thuû ®iÖn lµ mét yÕu tè rÊt bÊt ®Þnh. C¸c b¶n tin dù b¸o thuû v¨n cña Trung t©m quèc gia dù b¸o khÝ tîng thuû v¨n còng chØ lµ 1 yÕu tè ®Çu vµo cña c«ng viÖc dù b¸o lu lîng vÒ c¸c hå phôc vô c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch huy ®éng nguån

Dù b¸o níc vÒ trung h¹n (th¸ng)

(cid:0) D÷ liÖu ®Çu vµo:

- B¶n dù b¸o thuû v¨n cña Trung t©m quèc gia dù b¸o khÝ tîng thuû v¨n

- Chuçi sè liÖu qu¸ khø lu lîng vÒ trung b×nh c¸c hå thuû ®iÖn theo tõng th¸ng cña c¸c n¨m tríc (chuçi qu¸ khø cµng dµi cµng tèt)

- Dù b¸o thêi tiÕt (nhiÖt ®é, ma, n¾ng, gi«ng, b·o,…)

(cid:0) Ph¬ng ph¸p dù b¸o

- LÊy chuçi thuû v¨n cña 6 th¸ng gÇn th¸ng cÇn dù b¸o nhÊt

- So s¸nh chuçi thuû v¨n mÉu nµy víi mÉu cña chuçi 6 th¸ng t¬ng ®¬ng trong c¸c n¨m qu¸ khø (cµng nhiÒu n¨m cµng tèt) ®Ó lÊy ra 10 n¨m cã hÖ sè t¬ng quan lín nhÊt (gÇn b»ng 1) víi chuçi mÉu

LËp hµm t¬ng quan (dïng hµm bËc 4) gi÷a 10 th¸ng qu¸ khø ®Ó t×m ra th¸ng dù - b¸o t¬ng øng.

- HiÖu chØnh sè liÖu theo c¸c b¶n tin dù b¸o thuû v¨n cña Trung T©m Quèc Gia Dù B¸o KhÝ tîng thuû v¨n vµ dù b¸o thêi tiÕt

Dù b¸o níc vÒ dµi h¹n

Dù b¸o lu lîng vÒ dµi h¹n nh»m ®a ra ®îc lu lîng níc vÒ c¸c hå trung b×nh tõng th¸ng. HiÖn t¹i lu lîng vÒ dù b¸o ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së tÇn suÊt níc vÒ cña c¸c hå tõng th¸ng theo chuçi sè liÖu qu¸ khø ®· cã thèng kª. Tuú theo quan ®iÓm cña ngêi lËp kÕ ho¹ch vËn hµnh, c¸c møc tÇn suÊt níc vÒ c¸c hå ®îc lùa chän ®Ó tÝnh to¸n. Víi quan ®iÓm l¹c quan, th× xu híng lµ dïng c¸c møc tÇn suÊt thÊp, tøc lµ dù b¸o níc vÒ nhiÒu cßn quan ®iÓm an toµn th× chän ph¬ng ¸n tÇn suÊt cao, níc dù b¸o vÒ Ýt.

IV. C¸c ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n chÝnh ®ang ®îc sö dông t¹i A0

PhÇn mÒm PSS/E

PSS/E lµ viÕt t¾t cña tiÕng Anh: Power System Simulation/ Engineering lµ ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n chÕ ®é kh¸ phæ biÕn trªn thÕ giíi do h·ng PTI lËp

Mét sè tÝnh n¨ng chÝnh cña phÇn mÒm:

(cid:0) TÝnh to¸n trµo lu c«ng suÊt

(cid:0) TÝnh to¸n tèi u

(cid:0) Ph©n tÝch sù cè c©n b»ng vµ kh«ng c©n b»ng

(cid:0) M« pháng tÝnh to¸n æn ®Þnh

PhÇn mÒm Promod IV

Mét sè tÝnh n¨ng chÝnh cña phÇn mÒm

(cid:0) Dù b¸o tiªu thô nhiªn liÖu

(cid:0) Kh¶o s¸t viÖc ®a thªm nhµ m¸y míi

(cid:0) LËp kÕ ho¹ch söa ch÷a tù ®éng

(cid:0) Dù kiÕn gi¸ vËn hµnh cã lîi

(cid:0) §Þnh gi¸ ®iÖn n¨ng vµ c«ng suÊt

(cid:0) Ph©n tÝch viÖc chuyÓn ®æi nhiªn liÖu vµ nguån nhiªn liÖu h¹n chÕ

(cid:0) Nghiªn cøu nhanh ch¬ng tr×nh qu¶n lý nhu cÇu biªn

(cid:0) Dù kiÕn gi¸ n¨ng lîng biªn tõng giê

(cid:0) §¸nh gi¸ c«ng nghÖ nguån míi

PhÇn mÒm EMTP

EMTP lµ viÕt t¾t cña tiÕng Anh: Electromagnetic Transient Program – lµ ch¬ng tr×nh m« pháng qu¸ tr×nh qu¸ ®é ®iÖn tö.

(cid:0) Mét sè tÝnh n¨ng chÝnh cña phÇn mÒm:

PhÇn mÒm EMTP cã thÓ ®îc sö dông cho phÇn lín cho c¸c tÝnh to¸n chÕ ®é tÜnh còng nh m« pháng c¸c chÕ ®é qu¸ ®é víi thêi gian nhá h¬n 1-2s

Th«ng thêng, EMTP ®îc dïng cho 2 môc ®Ých chÝnh:

Hç trî trong thiÕt kÕ vµ ®Æc tÝnh ho¸ (lùa chän th«ng sè) hÖ thèng ®iÖn (HT§) vµ c¸c phÇn tö cña HT§

(cid:0) C¸c tÝnh to¸n m« pháng ®Æc trng EMTP cã thÓ thùc hiÖn:

§ét biÕn ®ãng c¾t:

§ãng ®iÖn ®êng d©y víi thêi gian x¸c ®Þnh -

§ãng ®iÖn ®êng d©y víi thêi gian thay ®æi theo x¸c suÊt cho tríc -

- §ãng c¾t 1 pha

- §ãng l¹i nhanh

- §ãng c¾t tô

- §iÖn ¸p phôc håi qu¸ ®é

- Qu¸ ®é khi ®ãng c¾t c¸p ®iÖn vµ b¶o vÖ

- Qu¸ ®é khi ®ãng c¾t ®êng c¸p

Phèi hîp c¸ch ®iÖn:

- C¸c ®êng d©y trªn kh«ng

- C¸p ngÇm

PhÇn mÒm DigSilent PowerFactory

Mét sè tÝnh n¨ng chÝnh cña phÇn mÒm:

(cid:0) TÝnh to¸n trµo lu c«ng suÊt (cid:0) TÝnh to¸n tèi u (cid:0) Ph©n tÝch sù cè c©n b»ng vµ kh«ng c©n b»ng (cid:0) Ph©n tÝch sãng hµi (cid:0) Ph©n tÝch ®é tin cËy (cid:0) TÝnh to¸n phèi hîp r¬ le b¶o vÖ

Ch¬ng 4: vËn hµnh c¸c phÇn tö chÝnh trong hÖ thèng ®iÖn

&1. Mét sè kh¸I niÖm c¬ b¶n liªn quan ®Õn vËn hµnh

m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

I. §Æc ®iÓm vµ ph©n lo¹i

1. M¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn

- M¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn thuéc lo¹i quay nhanh, tøc lµ cã vËn tèc lín, khi vËn tèc quay lín tøc lµ kÝch thíc m¸y nhá, hiÖu suÊt cao nªn ph¶i cã ®é bÒn cao, ph¶i ®îc gia c«ng b»ng rÌn liÒn khèi vµ cã d¹ng cùc Èn

- Trong vËn hµnh kh«ng thÓ t¨ng ®ét ngét c«ng suÊt m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn, tèc ®é t¨ng c«ng suÊt cña m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn bÞ h¹n chÕ bëi sù gi·n në nhiÖt cña phÇn tuabin vµ hÖ thèng cung cÊp h¬i

- PhÇn lín c¸c nhµ m¸y ®iÖn thêng lµm viÖc theo s¬ ®å khèi “lß-tuabin-m¸y ph¸t ®iÖn” nªn c¸c m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn kh«ng thÓ lµm viÖc víi phô t¶i thÊp tïy ý, trong vËn hµnh , m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn ph¶i ph¸t c«ng suÊt lín h¬n hay b»ng c«ng suÊt cùc tiÓu kü thuËt (®ã lµ c«ng suÊt x¸c ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn cho phÐp lµm viÖc cña phÇn nhiÖt kho¶ng b»ng 30-40% c«ng suÊt ®Þnh møc)

2. M¸y ph¸t thñy ®iÖn

- M¸y ph¸t thñy ®iÖn thuéc lo¹i quay chËm v× vËn tèc quay phô thuéc vµo lu lîng dßng ch¶y vµ chiÒu cao cét níc

- Sè ®«i cùc cña m¸y ph¸t thñy ®iÖn lín h¬n nhiÒu so víi m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn nªn r«to ph¶i cã d¹ng l¾p ghÐp vµ kÝch thíc mçi cùc kh«ng thÓ nhá ®Ó tr¸nh b·o hßa m¹ch tõ do ®ã kÝch thíc cña m¸y ph¸t thñy ®iÖn thêng lín

- M¸y ph¸t thñy ®iÖn kh«ng thÓ chÐ t¹o hµng lo¹t mµ ph¶I chÕ t¹o ®¬n chiÕc theo diÒu kiÖn thñy n¨ng n¬i ®Æt nhµ m¸y

- M¸y ph¸t thñy ®iÖn vËn hµnh linh ho¹t h¬n, tõ tr¹ng th¸i dõng, ®Ó t¨ng c«ng suÊt tõ kh«ng ®Õn ®Þnh møc chØ cÇn vµi phót vµ cã thÓ lµm viÖc víi c«ng suÊt cùc tiÓu kü thuËt b»ng kh«ng

II. VÊn ®Ò lµm m¸t

1. Vai trß cña lµm m¸t trong xu híng t¨ng c«ng suÊt ®¬n vÞ

Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña m¸y ph¸t ®iÖn lµ t¨ng c«ng suÊt ®¬n vÞ, tøc lµ t¨ng c«ng suÊt ®Þnh møc mçi m¸y ph¸t, víi nh÷ng m¸y ph¸t c«ng suÊt lín khi vËn hµnh còng kinh tÕ h¬n v× sÏ gi¶m ®îc tiªu hao vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt

VÒ ph¬ng diÖn lµm m¸t, c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y ®iÖn ®îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc:

2.lA.l (KVA)

S®m=k.n.B.D1

Trong ®ã:

k - hÖ sè tû lÖ

n – vËn tèc quay ®Þnh møc, vg/ph;

B – tõ c¶m trong khe hë kh«ng khÝ, Tesla;

D1 - ®êng kÝnh cña stato, cm

l – chiÒu dµi t¸c dông cña lâi thÐp stato. cm

Al – phô t¶i ®êng cña stato, A/cm

- Tõ c«ng thøc trªn ngêi ta thÊy r»ng muèn t¨ng c«ng suÊt cña m¸y ph¸t ph¶i t¨ng kÝch thíc cña m¸y ph¸t, vµ ph¶i t¨ng phô t¶i ®êng cña statovµ r«to, khi kÝch thíc ®· ë giíi h¹n th× muèn t¨ng c«ng suÊt m¸y ph¸t ph¶i t¨ng mËt ®é dßng ®iÖn trong c¸c cuén d©y cña nã, khi ®ã m¸y ph¸t ®iÖn sÏ bÞ nãng v× vËy ph¶i t¨ng cêng lµm m¸t

- Yªu cÇu chung cña hÖ thèng lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn lµ ph¶i ®¶m b¶o nhiÖt ®é cña cuén d©y r«to kh«ng vît qu¸ 1300C cña cuén d©y lâi thÐp stato kh«ng qu¸ 1050C

2. C¸c m«i chÊt vµ hÖ thèng lµm m¸t

(cid:0) C¸c m«i chÊt lµm m¸t

§Ó lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn ngêi ta thêng dïng c¸c m«i chÊt sau ®©y:

- Kh«ng khÝ: kh«ng khÝ lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn cã u ®iÓm h¬n h¼n c¸c m«i chÊt kh¸c lµ rÎ tiÒn v× vËy nã ®îc dïng réng r·I ®Ó lµm m¸t c¸c m¸y ph¸t nhá vµ trung b×nh , ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ lµm m¸t cña kh«ng khÝ th× tríc khi lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn ngêi ta cã thÓ lµm m¸t kh«ng khÝ b»ng níc s«ng hå, vµ cã thÓ cho kh«ng khÝ chuyÓn ®éng víi vËn tèc lín.

- KhÝ hydro: hiÖu qu¶ lµm m¸t b»ng khÝ hydro h¬n h¼n kh«ng khÝ vµ nÕu lµm m¸t b»ng khÝ hydrovíi ¸p suÊt cao (cã thÓ ®Õn 4.105 N/m2 ) th× c«ng suÊt cña m¸y ph¸t cã thÓ t¨ng ®Õn 30%

- Níc: lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn b»ng níc rÊt hiÖu qu¶ v× nhiÖt dÉn vµ kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña nã rÊt lín nhng hÖ thèng lµm m¸t phøc t¹p, níc thêng dïng ®Ó lµm m¸t cho

nh÷ng m¸y ph¸t cã c«ng suÊt cùc lín, khi ®ã d©y dÉn ph¶i rçng, níc ®îc ch¶y trong lßng d©y dÉn

(cid:0) C¸c hÖ thèng lµm m¸t

1. HÖ thèng lµm m¸t gi¸n tiÕp

Trong hÖ thèng nµy m«i chÊt lµm m¸t ch¹y bªn ngoµi c¸ch ®iÖn cña d©y dÉn, trong c¸c khe hë th«ng giã mµ kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi phÇn kim lo¹i cña d©y dÉn. Do ®ã gi÷a m«i chÊt vµ d©y dÉn cã ®é chªnh lÖch nhiÖt ®é t¬ng ®èi lín, tøc lµ hiÖu qu¶ lµm m¸t kÐm. Trong hÖ thèng nµy sö dông m«i chÊt lµ kh«ng khÝ hoÆc hydro

a, HÖ thèng lµm m¸t gi¸n tiÕp b»ng kh«ng khÝ. HÖ thèng nµy l¹i chia ra hÖ thèng kÝn vµ hÖ thèng hë

- HÖ thèng hë: trong hÖ thèng nµy dïng kh«ng khÝ m¸t tù nhiªn qu¹t vµo m¸y ph¸t ®iÖn ®Ó lµm m¸t nã, kh«ng khÝ nãng sau khi lµm m¸t ®îc th¶i ra ngoµi, u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n nhng kÐm hiÖu qu¶, chØ dïng cho c¸c m¸y ph¸t ®iÖn Diesel c«ng suÊt nhá

- HÖ thèng kÝn: chØ dïng mét lîng kh«ng khÝ nhÊt ®Þnh ch¹y tuÇn hoµn, kh«ng khÝ sau khi lµm m¸t bÞ nãng lªn l¹i ®îc ®a vµo bé lµm m¸t kh«ng khÝ b»ng níc(níc ch¹y trong èng, kh«ng khÝ nãng ch¹y bªn ngoµi)

b, HÖ thèng lµm m¸t gi¸n tiÕp bằng hydr«

Khi dïng hydr« th× chØ cã hÖ thèng kÝn, hydr« còng ch¹y tuÇn hoµn trong c¸c khe hë th«ng giã,sau khi lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn, hydr« bÞ nãng lªn l¹i ®îc lµm m¸t b»ng níc t¬ng tù nh hÖ thèng lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ, Hydr« cã thÓ g©y næ khi ®¹t ®îc mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi ây, v× vËy hÖ thèng lµm m¸t b»ng khÝ hydro ph¶i kÝn vµ ¸p suÊt cña khÝ hydr« trong hÖ thèng lµm m¸t ph¶i lín h¬n ¸p suÊt khÝ quyÓn Ýt nhÊt lµ 0,03.10 5 N/m2 nh»m tr¸nh cho â xy trong kh«ng khÝ kh«ng x©m nhËp vµo hÖ thèng lµm m¸t chøa ®Çy hydr« ®Ó cã thÓ t¹o thµnh tû lÖ thÝch hîp g©y ch¸y,

2. HÖ thèng lµm m¸t trùc tiÕp

Nh ®· tr×nh bÇy ë trªn hÖ thèng lµm m¸t trùc tiÕp, d©y dÉn ph¶i rçng, trong hÖ thèng nµy sö dông m«i chÊt lµm m¸t lµ hydr« hoÆc níc, lµm m¸t trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn cho c¶ rto vµ stato. Níc dïng lµm m¸t m¸y ph¸t ®iÖn ph¶i tinh khiÕt (níc cÊt). Níc lµm m¸t cho r«to ®îc ®a vµo ®Çu nµy lÊy ra ®Çu kia cña trôc r«to

ViÖc sö dông m«i chÊt lµm m¸t vµ ph¬ng thøc lµm m¸t tïy thuéc vµo c«ng suÊt ®¬n vÞ cña m¸y ph¸t

3. HÖ thèng kÝch tõ

HÖ thèng kÝch tõ cã nhiÖm vô cung cÊp dßng kÝch tõ mét chiÒu cho m¸y ph¸t ®iÖn khi lµm viÖc b×nh thêng vµ thùc hiÖn kÝch tõ cìng bøc khi cÇn thiÕt

Yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng kÝch tõ:

(cid:0)

ktgh

ktdm

HÖ thèng kÝch tõ cÇn ph¶i cung cÊp b¶o ®¶m dßng kÝch tõ cho m¸y ph¸t kh«ng nh÷ng trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng mµ c¶ khi sù cè trong hÖ thèng (®îc ®Æc trng bëi I (cid:0) k k (cid:0) th«ng sè béi sè kÝch tõ cìng bøc- béi sè ¸p vµ bé sè dßng ) U U U I

(cid:0)

Trong chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng hÖ thèng kÝch tõ ph¶i ®îc tù ®éng ®iÒu chØnh æn ®Þnh khi phô t¶i cña m¸y ph¸t thay ®æi tõ kh«ng ®Õn giíi h¹n ®Þnh møc, khi ®ã ®iÖn ¸p trªn cùc cña nã giao ®éng trong giíi h¹n ± 5%

(cid:0)

T¸c ®éng nhanh: ®©y lµ yÕu tè quan träng liªn quan chÆt chÏ ®Õn kh¶ n¨ng æn ®Þnh ®éng cña hÖ thèng, nãi chung vËn tèc kÝch tõ cña mét hÖ thèng kÝch tõ kh«ng ®îc thÊp h¬n 2Ukt®m/gi©y. Khi m¸y ph¸t ®iÖn lµm viÖc víi ®êng d©y t¶i ®iÖn chiÒu dµi lín, vËn tèc kÝch tõ ph¶I b»ng tõ 7 ®Ðn 9 Ukt®m/gi©y

(cid:0) HÖ thèng kÝch tõ cÇn ph¶i ®¹t ®îc ®iÖn ¸p kÝch tõ lín nhÊt cã thÓ trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o phôc håi sù lµm viÖc b×nh thêng sau khi gi¶i trõ sù cè.

+ §¹i lîng ®iÖn ¸p kÝch tõ cìng bøc giíi h¹n lín nhÊt x¸c ®Þnh bëi qu¸ ®iÖn ¸p cho phÐp cña m¹ch kÝch tõ , nãi chung béi sè ®iÖn ¸p khi kÝch tõ cìng bøc cña mét hÖ kÝch tõ kh«ng ®îc thÊp h¬n 2Ukt®m

+ Dßng ®iÖn kÝch tõ lín nhÊt khi kÝch tõ cìng bøc giíi h¹n phô thuéc vµo ph¸t nãng cho phÐp cña r«to, thêi gian duy tr× ph¶i b»ng kho¶ng tõ 20-50gi©y (phô thuéc vµo kiÓu kÝch tõ, lµ ®¹i lîng rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o sù lµm viÖc æn ®Þnh cña hÑ thèng sau khi c¾t ng¾n m¹ch trong líi)

&2. VËn hµnh m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

I. C¸c chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y ph¸t ®iÖn

1. ChÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng cña m¸y ph¸t ®iÖn

a, §Æc ®iÓm

(cid:0) Lµ chÕ ®é ®ång bé æn ®Þnh: vËn tèc r«to vµ tõ trêng quay phÇn tÜnh cïng b»ng vËn tèc ®ång bé nhê c©n b»ng gi÷a m«men c¬ vµ m« men ®iÖn

(cid:0) ChÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng ®îc hiÓu lµ chÕ ®é ®èi xøng, khi ®ã tæng trë ba pha ®èi xøng

(cid:0)

Trong chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng c¸c th«ng sè cña m¸y ph¸t ®iÖn : c«ng suÊt t¸c dông P, c«ng suÊt ph¶n kh¸ng Q, hÖ sè c«ng suÊt cos (cid:0) dßng ®iÖn phÇn tÜnh I, dßng ®iÖn phÇn quay If , søc ®iÖn ®éng ngang trôc Eq, ®iÖn ¸p U kh«ng vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp lµmg viÖc b×nh thêng

b, C¸c chÕ ®é lµm viÖc

- ChÕ ®é lµm viÖc khi Eq=const, cßn P=var: ë chÕ ®é nµy khi P t¨ng hoÆc gi¶m ngoµi viÖc ph¶i t¨ng hoÆc gi¶m h¬i (hoÆc níc) vµo tuabin ®Ó ®é dù tr÷ æn ®Þnh tÜnh kh«ng ®æi cßn cÇn ph¶i t¨ng gi¶m dßng kÝch tõ cho phï hîp

- ChÕ ®é lµm viÖc khi Eq=var (Ikt=var) cßn P=const:

- ChÕ ®é lµm viÖc khi tÊt c¶ c¸c th«ng sè thay ®æi : Khi vËn hµnh ë chÕ ®é nµy ph¶i chó ý ®Õn c¸c gi¸ trÞ ( U,I, Ikt®m n»m trong ph¹m vi cho phÐp)

2. ChÕ ®é qu¸ t¶i

Kh¸i niÖm:

ChÕ ®é qu¸ t¶i lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é lµm viÖc kh«ng b×nh thêng cña m¸y ph¸t ®iÖn, ®ã lµ chÐ ®é mµ dßng ®iÖn phÇn tÜnh hoÆc dßng ®iÖn phÇn quay vît qu¸ gi¸ trÞ ®Þnh møc

Nguyªn nh©n:

- Nguyªn nh©n qu¸ t¶i dßng phÇn tÜnh lµ do ng¾n m¹ch ngoµi khu vùc b¶o vÖ cña m¸y ph¸t, do mÊt ®ång bé hoÆc do më m¸y c¸c ®éng c¬ ®iÖn cã c«ng suÊt lín

- Nguyªn nh©n qu¸ t¶i dßng phÇn quay lµ khi kÝch tõ bÞ cìng bøc

ThiÖt h¹i

Khi qu¸ t¶i nhiÖt ®é vµ øng lùc sinh ra trong c¸c cuén d©y t¨ng cao, nhÊt lµ khi ng¾n m¹ch ngoµi. ®¹i lîng qu¸ t¶i cµng lín vµ thêi gian qu¸ t¶i cµng dµi th× t¸c h¹i vÒ c¬ vµ nhiÖt cµng cao, ®¹i lîng qu¸ t¶i vµ thêi gian qu¸ t¶i cho phÐp do nhµ chÕ t¹o cung cÊp, nh÷ng m¸y ph¸t ®iÖn lµm m¸t trùc tiÕp rÊt nh¹y víi sù thay ®æi cña nhiÖt ®é nªn kh¶ n¨ng qu¸ t¶i kÐm h¬n so víi c¸c m¸y lµm m¸t gi¸n tiÕp

3.ChÕ ®é kh«ng ®ång bé

Kh¸i niÖm

ChÕ ®é kh«ng ®ång bé cña c¸c m¸y ®iÖn nãi chung lµ chÕ ®é lµm viÖc víi vËn tèc r«to kh¸c víi vËn tèc ®ång bé, ®èi víi m¸y ph¸t ®ång bé th× chÕ ®é lµm viÖc kh«ng ®ång bé lµ chÕ ®é mµ vËn tèc cña r«to lín h¬n vËn tèc ®ång bé

Nguyªn nh©n

Khi cã c©n b»ng m«men, m« men thõa trªn trôc r«to

1 (cid:0) M (cid:0) . sin. Mth=Mc¬ - M®b =0 ( ) (cid:0) UE . q X

ChÕ ®é kh«ng ®ång bé xó©t hiÖn do mÊt c©n b»ng m«men, cã hai nguyªn nh©n dÉn ®Õn mÊt c©n b»ng m«men

- Khi dßng ®iÖn kÝch tõ hay nãi c¸ch kh¸c khi søc ®iÖn ®«ng E q gi¶m xuèng lµm cho m«men ®ång bé gi¶m xuèng, trªn trôc r«to xuÊt hiÖn m«men thõa vµ vËn tèc r«to t¨ng lªn lín h¬n vËn tèc ®ång bé (m¸y ph¸t ®iÖn cã thÓ trë l¹i lµm viÖc ®ång bé hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè)

- Khi ng¾n m¹ch, ®iÖn ¸p tôt xuèng lµm m«men ®iÖn gi¶m xuèng, m« men thõa xuÊt hiÖn vµ r«to t¨ng tèc lín h¬n vËn tèc ®ång bé . Sau khi c¾t ng¾n m¹ch, ®iÑn ¸p ®îc phôc håi m¸y ph¸t ®iÖn cã kh¶ n¨ng lµm viÖc trë l¹i hoÆc mÊt æn ®Þnh buéc ph¶i c¾t ra khái hÖ thèng ®iÖn

4, ChÕ ®é kh«ng ®èi xøng

Kh¸i niÖm

ChÕ ®é kh«ng ®èi xøng lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é lµm viÖc kh«ng b×nh thêng cña m¸y ph¸t ®iÖn, trong ®ã dßng vµ ¸p ba pha kh«ng ®èi xøng (kh«ng ®èi xøng cã thÓ lµ module, cã thÓ lµ gãc pha hoÆc c¶ hai)

Nguyªn nh©n

- Do phô t¶i kh«ng ®èi xøng (cã thÓ lµ do c¸c phô t¶i mét pha kh«ng c©n pha…)

- Do ®êng d©y ba pha kh«ng ®îc ho¸n vÞ hoÆc ho¸n vÞ kh«ng hoµn toµn, nhÊt lµ ®èi víi c¸c ®êng d©y cao ¸p

- Do ¸p dông chÕ ®é lµm viÖc kh«ng toµn pha, tøc lµ chÕ ®é ®êng d©y ba pha chØ lµm viÖc trªn hai pha hoÆc mét pha

- Do sù cè kh«ng ®èi xøng nh ng¾n m¹ch mét pha, hai pha víi nhau hay víi ®Êt, sù cè ng¾n m¹ch kÌm theo ®øt d©y

Ba nguyªn nh©n ®Çu g©y nªn chÕ ®é kh«ng ®èi xøng l©u dµi, nguyªn nh©n sau g©y nªn kh«ng ®èi xøng ng¾n h¹n

5, ChÕ ®é céng hëng tÇn sè thÊp

Khi m¸y ph¸t lµm viÖc do trong m¹ch ®iÖn cã c¸c phÇn tö RLC nªn trong m¸y ph¸t cã thÓ xuÊt hiÖn hiÖn t¬ng céng hëng tÇn sè khi xuÊt hiÖn mét tÇn sè nhiÔu 1 (cid:0) .nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn th× r«to sÏ sÏ bÞ h háng. f nh LC (cid:0)2

BiÖn ph¸p ®Ó ng¨n ngõa t¸c h¹i cña céng hëng tÇn sè thÊp:

- HiÖu chØnh c¸c th«ng sè cña bé ®iÒu chØnh kÝch tõ v× trong biÓu thøc x¸c ®Þnh m«men cã liªn quan ®Õn dßng kÝch tõ

- §ãng thªm ®iÖn trë vµo m¹ch stato

6, Tù kÝch thÝch vµ tù dao ®éng cña m¸y ph¸t ®iÖn

Tù kÝch thÝch vµ tù dao ®éng lµ hai d¹ng kh¸c nhau cña chÕ ®é kh«ng æn ®Þnh cña m¸y ph¸t ®iÖn

a, Tù kÝch thÝch:

- Lµ chÕ ®é kh«ng æn ®Þnh ®iÖn tõ ph¸t sinh khi ®iÖn kh¸ng cña m¸y ®iÖn vµ ®iÖn dung m¾c nèi tiÕp víi nã cã quan hÖ nhÊt ®Þnh. Tù kÝch thÝch ®Æc trng bëi sù t¨ng dßng vµ ®iÑn ¸p kh«ng kiÓm so¸t ®îc trong tÊt c¶ c¸c phÇn tö cña hÖ thèng ®iÖn, qu¸ tr×nh t¨ng dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p cã thÓ lµ chu kú hoÆc kh«ng chu kú. Khi ®ã nh©n viªn vËn hµnh mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn chÕ ®é cña m¸y ph¸t ®iÖn bÞ tù kÝch thÝch mÆc dï dßng vµ ¸p ®ang x¸c lËp víi gi¸ trÞ nguy hiÓm.

- BiÖn ph¸p lo¹i trõ: ®ãng thªm ®iÖn trë t¸c dông vµo m¹ch stato

b, Tù dao ®éng

- Tù dao ®éng lµm xuÊt hiÖn m«men c¶n khi m¸y ph¸t ®iÖn lµm viÖc víi líi cã ®iÖn trë t¸c dông t¬ng ®èi lín vµ lµm cho r«to dao ®éng. C¸c dao ®éng nµy cã thÓ tån t¹i l©u dµi cïng chÕ ®é lµm viÖc ®ång bé hoÆc tù t¨ng lªn dÉn ®Õn mÊt ®ång bé

- BiÖn ph¸p ng¨n c¶n: sö dông tù ®éng ®iÒu chØnh kÝch tõ

7, ChÕ ®é lµm viÖc cña m¸y ph¸t nh m¸y bï ®ång bé

a, §Æc ®iÓm vµ nguyªn nh©n

Trong chÕ ®é nµy m¸y ph¸t chñ yÕu ph¸t hoÆc tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, cßn c«ng suÊt t¸c dông m¸y ph¸t sÏ tiªu thô tõ líi mét Ýt ®Ó bï vµo tæn thÊt ®ång, thÐp vµ ma s¸t hoÆc ph¸t mét lîng tèi thiÓu b»ng c«ng suÊt t¸c dông cùc tiÓu kü thuËt

ChÕ ®é nµy ph¸t sinh, ®èi víi m¸y ph¸t thñy ®iÖn khi lµm viÖc trong mïa kh« thiÕu níc, ®èi víi m¸y ph¸t nhiÖt ®iÖn, do söa ch÷a l©u dµi tuabin hoÆc do ®Æc tÝnh tiªu hao nhiªn liÖu cña tæ m¸y trë nªn kh«ng kinh tÕ

100

Khi lµm viÖc nh m¸y bï, ph¸t c«ng suÊt ph¶n kh¸ng, m¸y ph¸t lµm viÖc theo chÕ ®é qu¸ kÝch tõ, tøc lµ dßng kÝch tõ lín h¬n dßng kh«ng t¶i. Khi m¸y ph¸t lµm viÖc víi víi ®- êng d©y dµi, ®iÖn ¸p cao, trong thêi gian phô t¶i cùc tiÓu, m¸y ph¸t tiªu thô c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña ®êng d©y sinh ra ®Ó tr¸nh qu¸ ®iÖn ¸p, khi ®ã m¸y ph¸t lµm viÖc trong chÐ ®é thiÕu kÝch tõ, tøc lµ dßng kÝch tõ nhá h¬n dßng kh«ng t¶i

V× vËy khi vËn hµnh, qu¶n lý m¸y ph¸t ph¶i n¾m b¾t ®îc nguyªn nh©n c¸c chÕ ®é cña m¸y ph¸t ®Ó cã gi¶i ph¸p kü thuËt trong qu¶n lý, vËn hµnh

II. VËn hµnh song song cña c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

1. Sù cÇn thiÕt lµm viÖc song song cña c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

Th«ng thêng c¸c m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé ®îc nèi víi nhau thµnh mét hÖ thèng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn liªn tôc vµ tiÕt kiÖm n¨ng lîng ®Çu vµo, vÝ dô mét kh¸ch s¹n cÇn c«ng suÊt 2000 KVA ngêi ta sÏ l¾p 02 m¸y ph¸t ®iÖn Diesel 1000 KVA lµm viÖc song song víi nhau, khi mét m¸y söa ch÷a th× m¸y cßn l¹i vÉn cã kh¶ n¨ng cung cÊp cho1/2 c«ng suÊt cña phô t¶i , khi phô t¶i nhá cã thÓ ch¹y 01 m¸y ®Ó tiÕt kiÖm nhiªn liÖu.

2. C¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc song song cña m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

(cid:0)

§iÖn ¸p kh«ng t¶i cña 02 m¸y ph¸t hoÆc ®iÖn ¸p kh«ng t¶i cña m¸y ph¸t vµ líi ®iÖn ph¶i b»ng nhau. NÕu ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ®¶m b¶o khi ®ãng ®iÖn hoµ ®ång bé m¸y sÏ mang t¶i ®ét ngét t¹o dßng ®iÖn nvµ lùc ®iÖn ®éng lín ¶nh hëng ®Õn tuæi thä cña m¸y

C¸ch kiÓm tra: Dïng 02 v«n kÕ ®Ó ®o ®Þªn ¸p cña 02 m¸y hoÆc ®iÖn ¸p cña m¸y víi líi ®iÖn

(cid:0) TÇn sè cña 02 m¸y ph¸t ®ång bé hoÆc tÇn sè cña m¸y ph¸t víi tÇn sè cña líi ph¶i b»ng nhau

C¸ch kiÓm tra: Dïng 02 tÇn sè kÕ ®Ó ®o tÇn sè cña 02 m¸y hoÆc ®o tÇn sè cña m¸y vµ tÇn sè cña líi ®iÖn

(cid:0)

Thø tù pha cña 02 m¸y ph¶i gièng nhau: nÕu ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ®¹t ®îc t¹i thêi ®iÓm nµo ®ã sau khi hoµ ®ång bé m¸y ph¸t ®iÖn cã thÓ bÞ ng¾n m¹ch bëi 02 pha

C¸ch kiÓm tra: dïng thiÕt bÞ b¸o thø tù pha hoÆc dïng ®éng c¬ 03 pha r«to lång sãc ®Ó thö (nÕu trªn c¶ 02 nguån ®éng c¬ cã cïng chiÒu quay lµ ®¶m b¶o)

(cid:0) T¹i thêi ®iÓm hoµ ®ång bé, c¸c pha t¬ng øng cña 02 m¸y ph¸t hoÆc cña m¸y ph¸t víi líi ph¶i trïng pha

C¸ch kiÓm tra: tuú theo ph¬ng ph¸p hoµ ®ång bé

3. C¸c ph¬ng ph¸p hoµ ®ång bé

a, Hoµ ®ång bé chÝnh x¸c:

C¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc song song ®îc kiÓm so¸t chÆt chÏ b»ng c¸c ph¬ng tiÖn ®o lêng vµ ®iÒu khiÓn chÝnh x¸c. C¸ch kiÓm tra c¸c ®iÒu kiÖn hoµ ®ång bé

- Hoµ ®ång bé b»ng ph¬ng ph¸p dïng ¸nh s¸ng ®Ìn: ¸nh s¸ng ®Ìn quay, vµ tèi s¸ng

101

+ Ph¬ng ph¸p ¸nh s¸ng ®Ìn quay: ®em ®«i bãng ®Ìn 220V nèi tiÕp nhau råi nèi vµo c¸c ®Çu, thêi ®iÓm hoµ ®ång bé lµ lóc cÆp ®Ìn m¾c t¬ng øng (Aph1-AphII t¾t h¼n, hai cÆp cßn l¹i (B phI – CphII vµ CphI –BphII) s¸ng b»ng nhau

+Ph¬ng ph¸p hoµ tèi s¸ng: dïng c¸c cÆp ®Ìn nèi tiÕp nhau, nèi vµo c¸c ®Çu t¬ng øng cña 02 m¸y (hoÆc m¸y víi líi) thêi ®iÓm hoµ ®ång bé lµ thêi ®iÓm tÊt c¶ c¸c ®Ìn ®Òu t¾t

- Hoµ ®ång bé b»ng ph¬ng ph¸p dïng cét ®ång hå: cét ®ång hå bao gåm ba chiÕc ®ång hå bè trÝ theo ph¬ng th¼ng ®øng ( gäi lµ cét) ®ång hå b¸o thêi ®iÓm trïng pha cña ®iÖn ¸p cña hai m¸y, ®ång hå tÇn sè kÐp ®o tÇn sè 02 m¸y vµ ®ång hå v«n kÕ kÐp ®o ®iÖn ¸p cña 02 m¸y. Thêi ®iÓm hoµ ®ång bé lµ thêi ®iÓm kim tÇn sè kÕ, kim v«n kÕ cña 02 m¸y trïng nhau vµ kim ®ång hå b¸o trïng pha n»m theo ph¬ng th¼ng ®øng.

- ThiÕt bÞ hoµ ®ång bé ®iÖn tö: thiÕt bÞ nµy dïng nguyªn lý so s¸nh theo kiÓu logic hoÆc sè; nÕu ®iÒu kiÖn hoµ ®ång bé (tÇn sè, ®iÖn ¸p) ®¶m b¶o th× thiÕt bÞ sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm lÖnh cho m¸y c¾t ®ãng ®iÖn ®Ó thùc hiÖn hoµ ®ång bé

b, Hoµ ®ång bé b»ng ph¬ng ph¸p kh«ng chÝnh x¸c.

Theo ph¬ng ph¸p nµy cho m¸y ph¸t ®iÖn quay ®Õn gÇn ®Õn tèc ®é ®ång bé, råi ®ãng th¼ng m¸y ph¸t vµo líi, ®ång thêi cÊp kÝch thÝch cho m¸y, momen ®ång bé sÏ tù ®éng kÐo m¸y ph¸t vµo chÕ ®é ®ång bé. chØ cÇn chó ý lµ ph¶i nèi t¾t d©y quÊn kÝch thÝch cña m¸y ph¸t qua mét ®iÖn trë gäi lµ ®iÖn trë triÖt tõ tríc khi ®ãng m¸y ph¸t vµo l- íi, nÕu kh«ng ®iÖn ¸p c¶m øng trong d©y quÊn kÝch thÝch rÊt lín cã thÓ g©y ®¸nh thñng c¸ch ®iÖn vßng d©y cña d©y quÊn kÝch thÝch

III. §iÒu chØnh c«ng suÊt m¸y ph¸t ®iÖn ®ång bé

1. §iÒu chØnh c«ng suÊt t¸c dông

a, §èi víi líi cã c«ng suÊt v« cïng lín

T¹i thêi ®iÓm ngay sau khi hoµ ®ång bé, dßng ®iÖn qua m¸y ph¸t b»ng kh«ng, nghÜa lµ m¸y cha thùc hiÖn ph¸t ®iÖn vµo líi, muèn cho m¸y ph¸t ph¸t c«ng suÊt t¸c dông vµo líi cÇn t¨ng c«ng suÊt ®Çu vµo ( trêng hîp ®éng c¬ s¬ cÊp lµ tua bin h¬i hoÆc tua bin níc cÇn ph¶i ®iÒu chØnh ®é më c¸nh tua bin ®Ó lîng h¬i hoÆc níc vµo nhiÒu , nÕu lµ ®éng c¬ Diesel ph¶i t¨ng gas ®Ó nhiªn liÖu vµo nhiÒu h¬n). C«ng suÊt t¸c dông cña m¸y

P=mUphIph cos(cid:0)

b, §èi víi líi cã c«ng suÊt cã h¹n:

NÕu 2 hoÆc 3 m¸y ph¸t ®iÖn cã c«ng suÊt xÊp xØ nhau lµm viÖc song song cÇn chó ý nÕu t¨ng c«ng suÊt cña m¸y nµy ph¶i gi¶m t¬ng øng c«ng suÊt cña m¸y kia vµ ngîc l¹i, nÕu kh«ng tÇn sè cña hÖ thèng sÏ thay ®æi do mÊt c©n b»ng c«ng suÊt cña nguån vµ t¶i

2. §iÒu chØnh c«ng suÊt ph¶n kh¸ng

Muèn t¨ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng vµo líi v« cïng lín cÇn t¨ng dßng ®iÖn kÝch thÝch cña m¸y ph¸t

NÕu líi c«ng suÊt cã h¹n, muèn t¨ng c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña m¸y nµy ph¶i gi¶m c«ng suÊt ph¶n kh¸ng cña m¸y kia vµ ngîc l¹i

102

&3. VËn hµnh tæ m¸y ph¸t ®iÖn Diesel (§iªzen)

Tæ m¸y ph¸t ®iÖn Diesen lµ m¸y ph¸t ®iÖn mµ ®éng c¬ s¬ cÊp lµ ®éng c¬ Diesel. Tæ m¸y ph¸t ®iÖn Diesel hiÖn nay ®îc ding nhiÒu ®Ó lµm nguån dù phßng khi mÊt ®iÖn líi. Trong lÜnh vùc vËn hµnh cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau:

I. HÖ thèng ®o lêng vµ b¶o vÖ tæ m¸y ph¸t ®iÖn

1. HÖ thèng ®o lêng

Th«ng thêng mét tæ m¸y ph¸t ®iÖn Diesel cã c¸c thiÕt bÞ ®o lêng vµ chØ thÞ nsau:

- §o ®iÖn ¸p

- §o dßng ®iÖn

- §o c«ng suÊt t¸c dông

- §o tÇn sè

- §o tèc ®é §o c«ng suÊt ph¶n kh¸ng hoÆc ®o cos(cid:0) §o nhiÖt ®é lµm m¸t

- §o nhiÖt ®é dÇu b«i tr¬n

- §o ¸p suÊt dÇu b«i tr¬n

- Thêi gian ch¹y

- §iÖn ¸p acquy khëi ®éng

- §o møc nhiªn liÖu nÕu cã thïng nhiªn liÖu ®i kÌm

- C¸c chØ thÞ b¸o t×nh tr¹ng m¸y: nhiÖt ®é níc, ¸p suÊt dÇu, tèc ®é, c¸c sù cè kh¸c… nÕu tÊt c¶ c¸c ®Ìn chØ thÞ trªn ®Òu t¾t khi bËt kho¸ ®iÖn lµ m¸y ®· s½n sµng ®Ó khëi ®éng, nÕu 1 trong c¸c ®Ìn s¸ng m¸y sÏ kh«ng cho phÐp khëi ®éng hoÆc sÏ tù ®éng dõng m¸y nÕu m¸y ®ang lµm viÖc. Khi vËn hµnh ®Ìn nµo s¸ng ta cÇn kiÓm tra l¹i chÕ ®é t¬ng øng ®Ó kh¾c phôc

HiÖn nay mét sè h·ng cßn trang bÞ hÖ thèng ®o lêng chØ thÞ sè vµ cßn ®Ó s½n cæng khi cÇn cã thÓ nèi víi m¸y tÝnh ®Ó cã thÓ theo dâi, gi¸m s¸t tõ xa

2. HÖ thèng thiÕt bÞ b¶o vÖ

Tæ m¸y ph¸t ®iÖn thêng ®îc b¶o vÖ b»ng c¸c thiÕt bÞ sau:

- B¶o vÖ qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch ®èi víi m¸y ph¸t sö dông aptomat hoÆc m¸y c¾t

- B¶o vÖ mÊt pha, lÖch pha b»ng bé b¶o vÖ mÊt pha

- Bảo vÖ ch¹m vá

- B¶o vÖ qu¸ tèc ®é ®éng c¬ s¬ cÊp

- B¶o vÖ qu¸ nhiÖt cho ®éng c¬ s¬ cÊp (nhiÖt ®é níc)

- B¶o vÖ ¸p suÊt dÇu thÊp

- B¶o vÖ møc dÇu b«i tr¬n thÊp

103

- B¶o vÖ møc níc lµm m¸t thÊp

- C¸c b¶o vÖ kh¸c

Sau khi l¾p ®Æt xong cÇn kiÓm tra cã thÓ kiÓm tra bé b¶o vÖ ¸p suÊt dÇu thÊp bé b¶o vÖ qu¸ nhiÖt níc lµm m¸t b»ng c¸ch nèi t¾t c¸c cùc cña r¬ le l¹i xem cã t¸c ®éng kh«ng, cã thÓ kiÓm tra bé b¶o vÖ møc níc trong kÐt thÊp b»ng c¸ch dïng tay di chuyÓn phao cho tíi khi c«ng t¾c t¸c ®éng. Ngoµi ra c¸c b¶o vÖ kh¸c cã thÓ kiÓm tra b»ng c¸c thiÕt bÞ chuyªn dïng. Thêng khi tiÕn hµnh nghiÖm thu cÇn cã biªn b¶n theo danh môc c¸c h¹ng môc cÇn kiÓm tra

3. HÖ thèng ®iÒu khiÓn cña tæ m¸y

HÖ thèng ®iÒu khiÓn cña tæ m¸y cã thÓ bao gåm:

- §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh tù ®éng chuyÓn nguån (ATS): Dïng ®Ó tù ®éng chuyÓn ®æi tõ nguån chÝnh sang nguån m¸y ph¸t khi nguån chÝnh bÞ sù cè. Kh¸i niÖm nguån sù cè bao gåm: mÊt nguån, mÊt pha, ngîc thø tù pha, chÊt lîng ®iÖn ¸p kh«ng ®¶m b¶o (®é lÖch ®iÖn ¸p).

Nguyªn t¾c lµm viÖc: nÕu chÊt lîng ®iÖn cña nguån kh«ng ®¶m b¶o, bé phËn so s¸nh sÏ ph¸t tÝn hiÖu cho bé ®iÒu khiÓn, bé phËn ®iÒu khiÓn sÏ ph¸t tÝn hiÖu ®Ó khëi ®éng m¸y ph¸t, khi ®iÖn ¸p m¸y ph¸t ®îc thiÕt lËp ®¶m b¶o chÊt lîng ®iÖn, bé so s¸nh sÏ cÊp tÝn hiÖu cho bé chuyÓn m¹ch t¸c ®éng chuyÓn t¶i tõ líi sang m¸y ph¸t. khi líi ®îc phôc håi æn ®Þnh, sau mét qu·ng thêi gian ng¾n (5-20 phót) bé ®iÒu khiÓn t¸c ®éng lªn bé chuyÓn m¹ch, t¶i l¹i ®îc chuyÓn vÒ nguån cung cÊp chÝnh, m¸y ph¸t ch¹y kh«ng t¶i mét thêi gian råi tù t¾t. Yªu cÇu cña khèi chuyÓn m¹ch lµ ph¶i cã c«ng suÊt chuyÓn m¹ch lín, thêi gian chuyÓn m¹ch nhanh, ®é tin cËy cao, gän nhÑ, dÔ b¶o dìng

Bé chuyÓn m¹ch thêng dïng aptomat gåm 02 aptomat ®Êu ngîc nhau, ®îc nèi liªn ®éng c¬ khÝ víi nhau, khi chuyÓn m¹ch aptomat nµy ®ãng th× aptomat kia ng¾t vµ ng- îc l¹i. Ngoµi ra cã thÓ sö dông c¸c bé chuyÓn m¹ch b»ng c«ng t¾c t¬, chuyÓn m¹ch b»ng bé kho¸ ®¶o chiÒu, cÇu dao ®¶o chiÒu…

§iÒu khiÓn qu¸ tr×nh tù ®éng æn ®Þnh tèc ®é: ®Ó æn ®Þnh tÇn sè vµ ®iÖn ¸p yªu cÇu tèc ®é ®éng c¬ s¬ cÊp ph¶i æn ®Þnh. §Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy ngêi ta l¾p vµo ®éng c¬ bé tù ®éng ®iÒu tèc

§iÒu khiÓn qu¸ tr×nh khëi ®éng: cã thÓ trang bÞ khëi ®éng b»ng ch×a kho¸ ( gi÷ ch× kho¸ cho ®Õn khi m¸y khëi ®éng ®îc th× tr¶ ch×a kho¸ vÒ nÊc ch¹y hoÆc ®iÒu khiÓn khëi ®éng tù ®éng khi mÊt ®iÖn líi

C¸c bé phËn chÝnh cña hÖ thèng khëi ®éng b»ng ®iÖn bao gåm:

+ §éng c¬ ®iÖn mét chiÒu ®iÖn ¸p 24V hoÆc 12 V: Khi vËn hµnh cÇn chó ý xem cæ gãp cã bÞ ®¸nh löa nhiÒu kh«ng, c¸c chæi than vµ c¸c lß xo Ðp chæi than cã tèt kh«ng

+ Acquy khëi ®éng: thêng xuyªn kiÓm tra møc vµ nång ®é dung dÞch cña acquy

+ Cuén hót khëi ®éng

+ R¬ le khëi ®éng ®éng ®Ó ®ãng ®iÖn cho cuén hót

+ C«ng t¾c khëi ®éng

+M¸y ph¸t n¹p acquy

104

Bé n¹p acquy bæ sung tù ®éng

Tù ®éng dõng m¸y -

- Tù ®éng sÊy nãng m¸y ®Ó s½n sµng cho qu¸ tr×nh khëi ®éng

&4. VËn hµnh líi ®iÖn

I. NhiÖm vô vËn hµnh líi ®iÖn

1. Néi dung c«ng t¸c vËn hµnh líi ®iÖn

C«ng t¸c vËn hµnh líi ®iÖn gåm c¸c c«ng viÖc:

- §iÒu khiÓn líi ®iÖn ®ang lµm viÖc trong chÕ ®é x¸c lËp b×nh thêng theo ch¬ng tr×nh ®· chuÈn bÞ tríc

- Xö lý c¸c t×nh huèng sù cè: ng¾n m¹ch, thiÕt bÞ ph©n phèi ®iÖn bÞ háng ®ét nhiªn do giµ ho¸ c¸ch ®iÖn, do thêi tiÕt hoÆc yÕu tè ngÉu nhiªn kh¸c

- LËp ch¬ng tr×nh vËn hµnh ng¾n h¹n: tÝnh to¸n chän s¬ ®å vËn hµnh cña líi ®iÖn, tÝnh chØnh ®Þnh thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn, b¶o vÖ.

- Söa ch÷a, b¶o dìng ®êng d©y, tr¹m biÕn ¸p.

- Thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c, c¶i t¹o, n©ng cÊp líi ®iÖn.

2. Môc ®Ých cña vËn hµnh líi ®iÖn

§¶m b¶o ®é tin cËy cung cÊp ®iÖn hîp lý cho phô t¶i -

- §¶m b¶o an toµn ®iÖn cao cho líi ®iÖn trong chÕ ®é b×nh thêng còng nh sù cè

- §¶m b¶o chÊt lîng ®iÖn ¸p

§¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ cao: tæn thÊt c«ng suÊt trong chÕ ®é max vµ tæn thÊt ®iÖn n¨ng thÊp nhÊt, phèi hîp víi nguån ®iÖn ®¶m b¶o cho chi phÝ s¶n xuÊt nhá nhÊt

3. C¸c thiÕt bÞ dïng cho môc ®Ých ®iÒu khiÓn líi ®iÖn

a, §Ó ®iÒu khiÓn ë chÕ ®é b×nh thêng

- M¸y c¾t, dao c¸ch ly, dao c¸ch ly tù ®éng

- ThiÕt bÞ ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p: m¸y biÕn ¸p ®iÒu ¸p díi t¶i, m¸y ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, m¸y biÕn ¸p ®iÒu ¸p díi t¶i

- Tô bï doc, tô bï ngang, kh¸ng bï däc, kh¸ng bï ngang

- ThiÕt bÞ FACTS: tô bï ngang SVC, tô bï däc ®iÒu khiÓn tøc thêi, hoÆc tù ®éng b»ng thyristor

- ThiÕt bÞ c©n b»ng pha hay läc c¸c sãng hµi bËc cao cña ®iÖn ¸p, dßng ®iÖn

C¸c thiÕt bÞ ®ãng c¾t vµ ®iÒu chØnh cã thÓ ®iÒu khiÓn tù ®éng theo ch¬ng tr×nh cho tríc, ®iÒu khiÓn díi t¶i tõ xa, hoÆc ®iÒu khiÓn t¹i chç bëi c¸c nh©n viªn ®iÒu ®é

b, §Ó b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn khi sù cè

105

- B¶o vÖ r¬ le, thiÕt bÞ tù ®éng ®ãng lËp l¹i

- M¸y c¾t, dao c¸ch ly tù ®éng

- Tù ®éng ®ãng nguån dù tr÷, tù ®éng sa th¶i phô t¶i…

4. Ph¬ng thøc vËn hµnh líi ®iÖn

§iÒu khiÓn c¸c th«ng sè cña chÕ ®é b»ng c¸ch:

- Thay ®æi cÊu tróc cña líi ®iÖn: thay ®æi sè phÇn tö chÝnh lµ ®êng d©y ®iÖn vµ m¸y biÕn ¸p…tham gia vËn hµnh, thay ®æi s¬ ®å nèi d©y cña líi ®iÖn nh: c¾t bít m¸y biÕn ¸p trong chÕ ®é non t¶i, ®a ®êng d©y ®iÖn nµo ®ã vµo b¶o dìng hay dù phßng

- Thay ®æi th«ng sè cña c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn ®îc trªn líi ®iÖn nh: ®iÖn trë c¶m kh¸ng, hÖ sè biÕn ¸p, tr¹ng th¸i bï, kh¸ng bï, th«ng sè cña c¸c thiÕt bÞ tù ®éng, th«ng sè chØnh ®Þnh r¬ le…Sè lîng vµ chÊt lîng c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ ®iÒu khiÓn.

§iÒu khiÓn líi ®iÖn chia lµm 2 giai ®o¹n:

§iÒu khiÓn tøc thêi nhê c¸c thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn tù ®éng nh: ®iÒu khiÓn kÝch tõ ë m¸y ph¸t, SVC, r¬ le tù ®ãng l¹i, tù ®ãng nguån dù tr÷, m¸y biÕn ¸p ®iÒu ¸p díi t¶i tù ®éng, dao c¸ch ly tù ®éng. C¸c thiÕt bÞ tù ®éng theo dâi liªn tôc th«ng sè chÕ ®é cÇn ®iÒu khiÓn vµ tù ®éng thay ®æi tr¹ng th¸i míi khi c¸c th«ng sè, chÕ ®é biÕn thiªn qu¸ giíi h¹n cho phÐp.

§iÒu khiÓn tøc thêi nh»m ®¶m b¶o an toµn cho líi ®iÖn, ®¶m b¶o ®é tin cËy cung cÊp ®iÖn cho c¸c phô t¶i yªu cÇu ®é tin cËy cao, chÊt lîng ®iÖn ¸p b¶o ®¶m

§iÒu khiÓn chËm do nh©n viªn vËn hµnh thùc hiÖn: ®¶m b¶o chÊt lîng ®iÖn ¸p, ®é tin cËy cung cÊp ®iÖn, gi¶m tæn thÊt ®iÖn n¨ng. §iÒu khiÓn chËm cã thÓ thùc hiÖn thêng xuyªn trong giê díi t¶i, hoÆc theo mïa trong n¨m. VÝ dô thay ®æi ®Çu ph©n ¸p cña m¸y biÕn ¸p cã ®iÒu ¸p díi t¶i, ®ãng c¾t tô bï, kh¸ng bï...®ãng c¾t m¸y biÕn ¸p, thay ®æi ®Çu ph©n ¸p cña m¸y biÕn ¸p ®iÒu ¸p díi t¶i.

II. VËn hµnh tr¹m biÕn ¸p

1. Yªu cÇu vÒ vËn hµnh tr¹m biÕn ¸p

VËn hµnh sao cho c«ng suÊt vµ sè lîng m¸y ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ cung cÊp ®iÖn liªn tôc, chi phÝ vËn hµnh hµng n¨m thÊp.

2. Kh¶ n¨ng t¶i

Theo ®Þnh nghÜa, c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y biÕn ¸p lµ t¶i lín nhÊt kh«ng ®æi cã thÓ qua m¸y biÕn ¸p trong thêi gian lµm viÖc cña nã trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é tÝnh to¸n cña m«i trêng.

Trong thùc tÕ t¶i qua m¸y biÕn ¸p lu«n thay ®æi vµ trong phÇn lín thêi gian phôc vô cña nã t¶i thÊp h¬n ®Þnh møc do ®ã hao mßn c¸ch ®iÖn gi¶m ®i vµ thêi gian phôc vô t¨ng lªn do ®ã trong trêng hîp cÇn thiÕt cã thÎ cho m¸y biÕn ¸p qu¸ t¶I mµ kh«ng ¶nh h- ëng ®Õn thêi gian phôc vô, cã hai quy t¾c qu¸ t¶i.

(cid:0) Qu¸ t¶i b×nh thêng

106

Qu¸ t¶i b×nh thêng ph¸t sinh khi trong thêi gian xÐt (thêng lµ mét ngµy, ®ªm) cã mét kho¶ng thêi gian, t¶i cña m¸y biÕn ¸p lín h¬n c«ng suÊt ®Þnh møc cña nã (thêi gian qu¸ t¶i), kho¶ng thêi gian cßn l¹i t¶i l¹i thÊp h¬n c«ng suÊt ®Þnh møc (thêi gian non t¶i). TÝnh to¸n qu¸ t¶i b×nh thêng dùa trªn c¬ së xÐt thêi gian hao mßn c¸ch ®iÖn qu¸ møc khi qu¸ t¶i b»ng ®îc bï l¹i hao mßn c¸ch ®iÖn díi ®Þnh møc trong thêi gian non t¶i. Møc ®é qu¸ t¶i cho phÐp tu©n theo nhµ chÕ t¹o vµ thêng kh«ng qu¸ 30% c«ng suÊt ®Þnh møc vµ tæng thêi gian qu¸ t¶i ph¶i nhá h¬n tæng thêi gian non t¶i

(cid:0) Qu¸ t¶i sù cè

Qu¸ t¶i sù cè ph¸t sinh khi mét sè m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song cã mét m¸y sù cè ng¾t ra khái líi, ®¹i lîng qu¸ t¶i sù cè kh«ng phô thuéc vµo ®å thÞ phô t¶i lµm viÖc b×nh thêng tríc ®ã mµ phô thuéc vµo ®å thÞ phô t¶i khi qu¸ t¶i sù cè vµ thêng kh«ng qu¸ 40% trong thêi gi¸n kh«ng qu¸ 5 ngµy ®ªm, ®ång thêi trong thêi gian qu¸ t¶i, nhiÖt ®é cña m¸y biÕn ¸p kh«ng ®îc qu¸ 1400C

3. VËn hµnh song song

(cid:0) Kh¸i niÖm

C¸c m¸y biÕn ¸p ®îc gäi lµ vËn hµnh song víi nhau khi cuén s¬ vµ thø cÊp cña chóng t¬ng øng ®îc nèi ®iÖn víi nhau. Khi ®ã sù ph©n bè c«ng suÊt gi÷a c¸c m¸y phô thuéc lÉn nhau vµo th«ng sè cña chóng

C¸c m¸y biÐn ¸p ®Æt c¹nh nhau, cïng ®ång thêi lµm viÖc nhng thø cÊp hoÆc s¬ cÊp cña chóng kh«ng nèi ®iÖn víi nhau tøc lµ chóng kh«ng lµm viÖc song song víi nhau, khi ®ã dßng c«ng suÊt qua c¸c m¸y ®éc lËp víi nhau

Ngêi ta ph©n biÖt hai trêng hîp m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song.

Lµm viÖc song song “cùc nèi cùc” lµ trêng hîp c¸c m¸y biÕn ¸p ®Æt c¸ch nhau ë c¸c tr¹m biÕn ¸p t¨ng hoÆc gi¶m ¸p. Tæng trë c¸c thanh gãp mµ c¸c m¸y biÕn ¸p nèi vµo rÊt nhá vµ cã thÓ bá qua, do ®ã dßng c«ng suÊt qua c¸c m¸y lµm viÖc song song chØ phô thuéc vµo th«ng sè cña chóng

- Lµm viÖc song song qua tæng trë trung gian. ChÕ ®é lµm viÖc nµy thêng gÆp trong mét sè trêng hîp

+ C¸c m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song trong líi ®îc nèi víi nhau qua ®êng d©y trªn kh«ng hoÆc ®êng d©y c¸p

+ C¸c m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song ë c¸c nhµ m¸y ®iÖn cã thanh gãp ph©n ®o¹n b»ng kh¸ng ®iÖn mµ c¸c n¸y biÐn ¸p ®îc nèi víi c¸c ph©n ®o¹n thanh gãp kh¸c nhau. Khi ®ã tæng trë ®êng d©y vµ kh¸ng ®iÖn cã gi¸ trÞ ®¸ng kÓ vµ cÇn ph¶i ®îc tÝnh ®Õn khi x¸c ®Þnh dßng c«ng suÊt qua mçi m¸y biÕn ¸p. Trong trêng hîp t¶i ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau cña ®êng d©y , sù ph©n bè t¶i gi÷a c¸c m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song trë thµnh vÊn ®Ò cña líi, v× vËy ®Ó ®¬n gi¶n chóng ta chØ xÐt trêng hîp m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song “cùc nèi cùc”

(cid:0) Yªu cÇu cña c¸c m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song

Yªu cÇu lín nhÊt cña c¸c m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song lµ c«ng suÊt tæng sö dông ®îc cña chóng gÇn b»ng tæng c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y biÕn ¸p. §iÒu ®ã cã thÓ ®¹t ®îc khi tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau:

107

- Khi kh«ng t¶i, kh«ng cã dßng tuÇn hoµn ë phÝa thø cÊp, vÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn tû sè biÕn ®æi vµ tæ nèi d©y cña c¸c m¸y biÐn ¸p

- T¶i ®îc ph©n bè tû lÖ víi c«ng suÊt ®Þnh møc cña chóng, ®iÒu ®ã liªn quan ®Õn ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m¸y biÕn ¸p

- Dßng trong c¸c m¸y biÕn ¸p ®ång pha víi nhau. Tam gi¸c ®iÖn ¸p gi¸ng, tøc lµ tam gi¸c tæng trë cña c¸c m¸y biÕn ¸p quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò nµy

I2 Tam gi¸c cã 2 c¹nh gãc vu«ng lµ R.I2 vµ j(cid:0) LI2 lµ tam gi¸c ®iÖn ¸p gi¸ng cña m¸y

j (cid:0) L U 2 R.I2

biÕn ¸p

Trong ®ã:

- U2: ®iÖn ¸p thø cÊp

I2: dßng t¶i phÝa thø cÊp

- - R vµ (cid:0) L : ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng cña c¸c cuén d©y m¸y biÕn ¸p tÝnh ®æi vÒ phÝa thø cÊp

(cid:0) §iÒu kiÖn cho phÐp lµm viÖc song song cña c¸c m¸y biÕn ¸p

Theo quy ®Þnh EEC, ®iÒu kiÖn cho phÐp lµm viÖc song song cña c¸c m¸y biÕn ¸p nh sau:

- Tæ nèi d©y: c¸c m¸y biÕn ¸p ph¶i cã tæ nèi d©y t¬ng ®ång, tøc lµ c¸c tæ nèi d©y mµ khi m¸y biÕn ¸p lµm viÖc song song th× ®iÖn ¸p thø cÊp cña chóng ®ång pha víi nhau, ®iÒu ®ã ®¶m b¶o khi lµm viÖc song song, kh«ng cã thµnh phÇn dßng tuÇn hoµn gi÷a c¸c m¸y biÕn ¸p. C¸c m¸y biÕn ¸p cã tæ nèi d©y gièng nhau lµ trêng hîp ®Æc biÖt cña tæ nèi d©y t¬ng ®ång. Tæ nèi d©y ®Æc trng cho gãc lÖch pha gi÷a ®iÖn ¸p pha s¬ vµ thø cÊp vµ ®îc biÓu diÔn b»ng sè giê cña ®ång hå chØ thêi gian víi quy íc kim phót tîng trng cho vÐc t¬ ®iÖn ¸p pha s¬ cÊp vµ lu«n chØ chØ sè 12, cßn kim giê t - îng trng cho vÐc t¬ ®iÖn ¸p pha thø cÊp cã thÓ chØ vµo c¸c sè tõ 1 ®Õn 12, kho¶ng c¸ch gi÷a 2 giê liªn tiÕp, t¬ng øng víi gãc lÖch pha b»ng 30 0 . Theo IEC c¸c tæ nèi d©y chia thµnh 4 nhãm víi c¸c sè giê nh sau:

1, Nhãm I: 0; 4 vµ 8 giê

2, Nhãm II: 6; 2 vµ 10 giê

3, Nhãm III: 1 vµ 5 giê

4, Nhãm IV: 7 vµ 11 giê

C¸c tæ nèi d©y ®îc ghi trªn b¶ng nh·n cña m¸y biÕn ¸p

- Tû sè biÕn ¸p kh«ng ®îc sai lÖch qu¸ ±0,5%. Khi tû sè m¸y biÕn ¸p kh¸c nhau sÏ cã dßng tuÇn hoµn ch¹y gi÷a c¸c m¸y. Trong trêng hîp hai m¸y lµm viÖc song song, nÕu bá

108

qua ®iÖn trë cña cuén d©y, lÊy c«ng suÊt m¸y 1 lµm ®¹i lîng c¬ b¶n, dßng tuÇn hoµn cã thÓ x¸c ®Þnhnh sau:

(cid:0) (cid:0) I 100. (cid:0) U U S dm 1 US . dm

ë ®©y (cid:0) U – chªnh lÖch ®iÖn ¸p kh«ng t¶i gi÷a 2 m¸y

UN1, UN2 - ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch t¬ng øng cña m¸y 1 vµ m¸y 2

Sdm1, Sdm2 – c«ng suÊt ®Þnh møc t¬ng øng cña m¸y 1 vµ m¸y 2

VÝ dô 1:

Cã hai m¸y biÕn ¸p , m¸y 1 cã S1®m=5000 KVA; UN1=8%;

m¸y 2 cã S2®m=10000KVA; UN2=10% Chªnh lÖch ®iÖn ¸p kh«ng t¶i (cid:0) U=0,5% . X¸c ®Þnh dßng tuÇn hoµn ch¹y gi÷a c¸c m¸y nÕu cho hai m¸y vËn hµnh song song (c¸c ®iÒu kiÖn cßn l¹i tháa m·n quy ®Þnh)

Gi¶i

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) I . 100 . 100 %8,3 Ta cã cña I®m (cid:0) (cid:0) 8 10. U 5,0 5000 10000 U S dm 1 US . dm

- §iÖn ¸p ng¾n m¹ch kh«ng ®îc kh¸c nhau qu¸ ± 10% (vÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn ph©n bè c«ng suÊt gi÷a c¸c m¸y). Trêng hîp ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ®¶m b¶o th× cã thÓ thùc hiÖn biÖn ph¸p c¶i thiÖn lµ: dïng ®iÖn kh¸ng ngoµi ®Æt vµo s¬ cÊp hoÆc thø cÊp cña m¸y cã ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch nhá h¬n. C«ng suÊt cña kh¸ng ®iÖn ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

dm 1

(cid:0) U (cid:0) S S U 2 100

ë ®©y: S1®m vµ UN1 – c«ng suÊt ®Þnh møc vµ ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m¸y nhá h¬n

VÝ dô 2:

Hai m¸y biÐn ¸p vËn hµnh song song cã:

M¸y 1: S®m=1000 KVAvíi UN1=4,5%

M¸y 2: S2®m=2000KVA víi UN2=6,2%

KiÓm tra ®iÒu kiÖn ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch ®Ó vËn hµnh song song, nÕu kh«ng ®¶m b¶o h·y x¸c ®Þnh c«ng suÊt cña cuén kh¸ng ®iÖn ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc song song

Gi¶i:

Chªnh lÖch ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch gi÷a hai m¸y biÐn ¸p:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) . 100 %27 >10% 5,42,6 2,6

109

§Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc song song th× chän kh¸ng ®iÖn ®Æt ë m¸y biÕn ¸p cã ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch nhá h¬n víi c«ng suÊt:

dm 1

(cid:0) (cid:0) U (cid:0) (cid:0) (cid:0) S S 1000 . (17 KVA ) U 2 100 5,42,6 100

- Tû sè c«ng suÊt ®Þnh møc gi÷a c¸c m¸y biÕn ¸p ë trong giíi h¹n tõ 0,5 ®Õn 2

4. VËn hµnh kinh tÕ m¸y biÐn ¸p

Khi cã mét sè m¸y biÕn ¸p vËn hµnh song song víi t¶i chung thay ®æi theo thêi gian th× bµi to¸n vËn hµnh song song lµ chän sè lîng m¸y biÕn ¸p lµm viÖc t¬ng øng víi t¶i ®· biÕt sao cho tæn thÊt ®iÖn n¨ng lµ nhá nhÊt trªn c¬ së ®¶m b¶o ®é tin cËy vµ kh¶ n¨ng t¶i cña chóng

NÕu c¸c m¸y biÕn ¸p vËn hµnh song song cã c¸c th«ng sè gièng nhau th× cã t×m ® - îc mét ®¹i lîng c«ng suÊt giíi h¹n Sgh ®Ó sao cho tæn thÊt c«ng suÊt khi vËn hµnh n m¸y vµ (n+1) m¸y lµ nh nhau, nh vËy khi t¶I chung St¶i > Sgh cho (n+1) m¸y lµm viÖc song song, ngîc l¹i cho n m¸y lµm viÖc

NÕu c¸c m¸y cã c¸c th«ng sè kh¸c nhau, tïy trêng hîp cô thÓ, ph¶i chän c¸c tæ hîp kh¸c nhau cña c¸c m¸y vËn hµnh kinh tÕ.

110

Ệ Ố Ộ Ố Ệ Ị Ề Ậ &5. M T S QUY Đ NH V V N HÀNH H TH NG ĐI N

ệ ố ộ ố ụ ữ ệ ậ ậ ạ I .Ph m vi áp d ng và m t s thu t ng trong v n hành h th ng đi n

ộ ố ừ ữ ệ ư ể M t s các t ng và ký hi u vi ế ắ ượ t đ t t c hi u nh sau:

ừ ữ ệ ả T ng , ký hi u Gi ị i thích, đ nh nghĩa

ế ộ ườ ươ ượ ế ộ ế Ch đ bình th ng

ứ ậ ậ c xác ng th c v n hành đã đ ố t b đang v n hành trong HTĐ Qu c

ề

ỉ ộ ệ ố CTĐL CTTTĐ ĐĐV ệ i đi n ề ườ ự ế i tr c ti p ch huy đi u đ h th ng phân

t Nam

ằ ự ặ ầ ệ ự ệ

ố ố ệ ệ ệ ố EVN GIS HTĐ HTĐ Qu c gia

ệ ế ị t b phát đi n, ế ớ c liên k t v i nhau và

i đi n và các trang thi ấ c ch huy th ng nh t trong ph m vi c n

ệ ố ằ HTĐ Mi nề (cid:0) ộ ể ề ề ế ị ụ ợ ượ t b ph tr đ ạ ắ ề ả ướ c ặ ể ấ ủ ấ

ề

(cid:0) HT phân ph iố ơ ả Ch đ k t dây c b n theo ph ố ủ ế ị ọ ị đ nh, m i thông s c a thi ớ ạ gia đ u trong gi i h n cho phép ệ ự Công ty đi n l c ề ả Công ty truy n t ộ ề Đi u đ viên là ng ph iố ệ ổ T ng Công ty Đi n l c Vi ạ Tr m kín (cách đi n b ng khí SF6 ho c d u áp l c) ệ ố H th ng đi n ệ ố H th ng đi n Qu c gia là h th ng các trang thi ệ ướ l ượ ỉ đ ệ ố H th ng đi n n m trong mi n B c, Trung, ho c Nam có c p ệ đi n áp 220kV thu c quy n đi u khi n và ki m tra c a c p ộ ề đi u đ HTĐ Mi n ố ệ ố ệ ố ệ ệ

ướ ể ủ ấ ấ i đi n có c p đi n áp ộ ề

ườ ự ế ề ố ỉ KSĐH KSĐH QG i tr c ti p ch huy đi u

ố

ườ ự ế ề ề KSĐH Mi nề ộ ỉ i tr c ti p ch huy đi u đ

ự ệ ề ệ ằ ộ ỉ

ậ ề ả ệ L nh thao tác MBA NMĐ Nhân viên v n hành

ự ế ố ử ụ ồ

ưở ng kíp tr m

ườ t c nh ng ng i tham gia tr c ti p vào dây chuy n s n ệ ề ả ệ i đi n và phân ph i s d ng đi n g m: KSĐH ưở ề ng ca NMĐ; Tr ự ỏ ạ ạ ơ ạ

Ổ ị ủ n đ nh

ữ ặ ấ ầ ả ế ộ ộ ế ộ ầ ớ H th ng phân ph i là h th ng l ộ ố ề ề 35kV thu c quy n đi u khi n c a c p đi u đ HT phân ph i ỹ ư ề K s đi u hành HTĐ ỹ ư ề K s đi u hành HTĐ Qu c gia là ng ộ đ HTĐ Qu c gia ỹ ư ề K s đi u hành HTĐ Mi n là ng HTĐ Mi nề L nh ch huy đi u đ nh m th c hi n thao tác Máy bi n ápế Nhà máy đi nệ ấ ả ữ Là t ấ xu t, truy n t QG; KSĐH Mi n; ĐĐV; Tr ị ỷ ệ ệ đi n, tr m diesel, thu đi n nh , tr m bù; Tr c ban các đ n v ơ ở c s . ỏ Ổ ị n đ nh tĩnh là kh năng c a HTĐ sau nh ng kích đ ng nh ụ ồ ượ c ch đ ban đ u ho c r t g n v i ch đ ban ph c h i đ

111

ộ ườ

ớ ợ ả ượ ữ ạ ừ c lo i tr ) ộ ng h p kích đ ng không đ ủ

ạ ạ ặ ầ c tr ng thái ban đ u ho c g n tr ng thái ban đ u

ể ừ xa

ậ ố ệ ể

ưở ườ ả ả ấ ề ng x y ra gây nh h ậ ng đ n v n hành an PTT RTU SCADA S cự ố

ề ộ Thao tác

ộ ặ ế ộ ậ ế ị t b ầ ủ ổ

ổ ạ ằ ụ ặ ủ đó ho c c a HTĐ ế ạ ạ ặ ệ ạ ầ đ u (trong tr Ổ ị ộ n đ nh đ ng là kh năng c a HTĐ sau nh ng kích đ ng l n ầ ầ ụ ồ ượ ph c h i đ ạ ậ (tr ng thái v n hành cho phép) ế Phi u thao tác ề ườ ế ị ng và đi u khi n t t b đo l Thi ệ ố H th ng giám sát đi u khi n và thu th p s li u ế ố Tình hu ng b t th toàn HTĐ Là hành đ ng thay đ i tr ng thái c a m t ho c nhi u thi ủ trong HTĐ nh m m c đích thay đ i ch đ v n hành c a ph n ử t ắ Tr m bi n áp ho c tr m c t Tr m đi n

ệ ị ư Quy đ nh các kí hi u vi ế ắ t t t trong PTT trên HTĐ nh sau:

TC Thanh cái

ườ ĐD Đ ng dây

MBA Máy bi n ápế

MC Máy c tắ

DCL Dao cách ly

ế TĐ ị Ti p đ a

ế ệ TI Máy bi n dòng đi n

ệ TU ế Máy bi n đi n áp

AB Áp tô mát

ề ấ ộ ố A0 C p Đi u đ HTĐ Qu c Gia

ề ề ấ ắ ộ A1, A2, A3 C p Đi u đ HTĐ Mi n B c, Nam, Trung

ề ả ệ B01, B02, B03, B04 Công ty Truy n t i đi n 1, 2, 3, 4

NMĐ Nhà máy đi nệ

ạ ạ T500, T220, ... Tr m 500 kV, tr m 220 kV, ...

112

ổ ứ II.T ch c thao tác

ệ 1. L nh thao tác

ệ ườ ế ị ề ỷ i ra l nh thao tác là ng ể ặ t b ho c ng ế ị ườ i nh n l nh thao tác là ng ề ể i có quy n đi u khi n thi ườ ậ i v n hành thi ộ ề ấ ộ ị ề ườ ượ c u quy n i đ ề ậ ệ ể ề t b đó. Quy n đi u khi n và ề c quy đ nh theo phân c p đi u đ HTĐ trong Quy trình Đi u đ HTĐ Ng ườ ề đi u khi n, ng ế ị ượ ể ki m tra thi t b đ ệ ố Qu c Gia hi n hành.

ườ i nh n l nh b ng l ậ ệ ạ ườ ấ ề ợ ườ ờ ề ệ ợ ườ ự ơ ị ậ ể ệ ệ ậ ầ ổ ỉ ườ ệ ể ị ằ ự ế ệ ệ i ra l nh truy n tr c ti p cho ng i nói thông qua L nh thao tác do ng ệ ể ặ ạ ệ ố ng h p đ c bi t, khi m t liên l c có th truy n l nh thao tác h th ng thông tin liên l c. Tr ạ i các đ n v khác. Trong tr ng h p này, nhân qua nhân viên v n hành tr c ban trung gian t ủ viên nh n chuy n l nh thao tác ph i ghi chép l nh đ y đ vào s và có ghi âm, có trách nhi m chuy n đúng đ a ch ng ả ậ ệ i nh n l nh.

ệ ả ả ọ ứ i ra l nh ph i nói rõ h tên mình và ph i xác đ nh rõ h tên, ch c ạ ệ ậ ệ ườ ọ ệ Khi truy n đ t l nh, ng danh ng ề ườ i nh n l nh. M i l nh thao tác ph i đ ọ ị ầ ủ ả ượ c ghi âm và ghi chép đ y đ .

ả ệ ụ ả ọ ỉ ự ế ệ ể ti n hành t ả i nh n l nh ph i hi u rõ trình t ạ ệ ườ i ra l nh và ng ệ ự ề ậ ệ c thao tác đã d ki n và đi u ki n cho phép th c hi n theo tình tr ng s đ th c t ướ ế ộ ậ ự L nh thao tác ph i ng n g n, rõ ràng và chính xác, ph i ch rõ m c đích thao tác và trình t ấ ả ế t c ti n hành thao tác. Ng ơ ồ ự ế các b và ch đ v n hành thi ắ ườ ự ế ế ị t b .

ắ ạ ả ầ ủ i nh n l nh thao tác ph i nh c l i toàn b l nh, ghi chép đ y đ trình t ậ ệ ệ ộ ệ ỉ ể ờ ệ ườ ườ ầ i ra l nh và th i đi m yêu c u thao tác. Ch khi nào ng ế ườ ự thao tác, tên ị i ra l nh xác đ nh hoàn toàn c ti n hành thao tác. Thao tác xong ớ ượ i nh n l nh m i đ ườ ậ ệ ạ ể ế ả ạ ờ Ng ườ ng đúng và cho phép thao tác thì ng ph i ghi l i th i đi m k t thúc và báo cáo l ệ i ra l nh. i cho ng

ậ ệ ư ể ệ ề ề ị ườ i nh n l nh ch a hi u rõ l nh thao tác thì có quy n đ ngh ng i ra ườ ả ườ ỉ ế ể ệ Tr ệ l nh gi ợ ng h p ng i thích, ch ti n hành thao tác khi hi u rõ l nh thao tác.

ấ ư ộ ạ ớ ệ ệ ố ự ấ ồ ả ướ ờ ệ ồ ồ ủ ườ ư ệ ả ỉ i gi ẹ ờ Khi có kh năng m t liên l c v i các nhân viên thao tác l u đ ng, cho phép ra l nh các nhân ờ ề ờ ụ c khi đi th c hi n thao tác đ ng th i nhi u nhi m v thao tác và th ng nh t th i viên này tr ấ ờ ạ ẹ gian h n gi i ra l nh. C m theo đ ng h c a ng thao tác, nh ng ph i so và ch nh l thao tác khi sai h n gi thao tác.

ượ ườ ệ c coi là th c hi n xong khi ng i nh n l nh báo cáo cho ng ệ i ra l nh ự ặ ờ ẹ ả L nh thao tác đ bi ệ ế ế t k t qu đã hoàn thành ho c đã quá gi ườ h n thao tác (xem ậ ệ ).

ế ộ ế 2.Ch đ phi u thao tác (PTT)

ề ướ ế ị c l p PTT theo m u quy đ nh tr c khi ti n hành thao tác tr ả ượ ậ ẫ ụ ụ ụ ợ ị ừ ọ ẫ ẫ ườ ng h p x lý s c . M u PTT 01PTT/EVN và quy đ nh áp d ng xem Ph l c 1. M u ụ ở ị M i thao tác đ u ph i đ ự ố ử tr PTT 02PTT/EVN và quy đ nh áp d ng xem ụ ụ Ph l c 2.

ố ướ ướ ả ộ ơ c thao tác không quá 3 b ấ ề ậ ệ ầ ậ ự ư ỉ c và ch ặ i nh n l nh th c hi n thao tác) có th không c n l p PTT nh ng KSĐH ho c i các c p đi u đ , các thao tác đ n gi n (s b ệ ườ ổ ầ ủ ậ ậ ạ Riêng t ể ộ có m t ng ả ĐĐV ph i ghi chép đ y đ vào s nh t ký v n hành.

ề ậ ư ệ ế ạ ị Quy đ nh v l p và duy t PTT theo k ho ch nh sau:

ề ề ấ ộ ộ ươ ứ ậ ng th c l p ạ ấ ưở ườ ượ ỷ ệ ệ ặ T i c p đi u đ HTĐ Qu c gia và c p đi u đ HTĐ Mi n: PTT do cán b ph ặ và tr ề ố ng ho c phó trung tâm duy t ho c ng ề c u quy n duy t. ộ i đ

113

ề ấ ộ ố ưở ặ ấ ng ho c phó c p ộ ệ ự ứ ậ ươ ng th c l p và tr ị ạ ề ệ ặ ạ ộ T i các c p đi u đ HT phân ph i: PTT do cán b ph ườ ượ i đ đi u đ duy t ho c ng c lãnh đ o Đi n l c quy đ nh.

ệ ậ ỹ ưở ệ ặ ặ ng ho c phó chi nhánh duy t ho c ạ ị ạ T i các chi nhánh đi n: PTT do k thu t viên l p và tr ệ ự ườ ượ i đ ng ậ c lãnh đ o Đi n l c quy đ nh.

ạ ự ậ ưở ưở ặ ườ ng kíp, tr ệ ng ca duy t ho c ng ạ i do lãnh đ o ị T i các NMĐ: PTT do tr c chính l p và tr NMĐ quy đ nh.

ự ệ ạ ạ ậ ưở ệ ặ ạ T i các tr m đi n: PTT do tr c chính l p và tr ng ho c phó tr m duy t.

ề ậ ư ấ ộ ị ệ Quy đ nh v l p và duy t PTT đ t xu t nh sau:

ề ạ ấ ặ ộ ươ ệ ậ 1. T i các c p đi u đ : PTT do KSĐH ho c ĐĐV đ ng ca l p và duy t.

ự ế ạ ặ ạ ậ ế ị ậ 2. T i NMĐ ho c tr m đi n: PTT do nhân viên v n hành tr c ti p thi t b l p và nhân ậ ấ ệ ệ viên v n hành c p trên phê duy t.

ỉ ế ặ ộ ạ ề ệ ườ ệ ạ ể ỷ i ra l nh có th u quy n cho ng ậ ệ i nh n l nh vi ườ i ượ c ố ớ ậ ệ ườ ệ ỉ ộ Đ i v i thao tác ch ti n hành trong ph m vi m t tr m đi n ho c NMĐ (ch có m t ng ế nh n l nh thao tác), ng t PTT và đ ệ ng ườ i ra l nh duy t PTT.

ầ ữ ẩ ế c s a ch a t y xóa. Trong PTT c n làm rõ phi u đ c vi ự ươ ể ướ ả ứ c khi ti n hành thao tác ph i ki m tra s t ế ượ ử ế ế v i s đ trong phi u, n u s đ trong phi u không đúng v i s đ th c t

ọ ự ủ ặ ph i đ i đ ả ượ ề ườ ệ ượ . M i s thay đ i n i dung thao tác trong PTT đ c u ng trong thao tác’ và s ổ ộ ế ệ i duy t phi u ho c ng ườ ấ ng b t th ượ ế t cho ủ ơ ồ ố ng ng c a s đ n i ả ớ ơ ồ ự ế ph i ể ườ ượ ỷ ổ ậ ả PTT ph i rõ ràng, không đ ơ ồ ố s đ n i dây nào. Tr ế ơ ồ ự ế ớ ơ ồ dây th c t ế ạ ớ ơ ồ ự ế ợ i PTT khác phù h p v i s đ th c t vi t l ả ượ ự ồ ớ ơ ồ ự ế ợ phù h p v i s đ th c t c s đ ng ý c a ng ọ ụ ổ quy n, m i thay đ i ph i đ c ghi vào m c ‘Các hi n t ậ nh t ký v n hành.

ả ượ ả ượ ư ữ ự ệ ố c đánh s . Nh ng PTT đã th c hi n xong ph i đ ấ ữ c l u tr ít nh t ậ Các PTT l p ra ph i đ 3 tháng.

ẫ ượ ậ ữ ườ PTT m u đ c l p cho nh ng tr ợ ng h p sau:

ặ ư ậ 1. Thao tác tách ho c đ a vào v n hành thanh cái.

ắ ắ ậ 2. Thao tác dùng máy c t vòng thay cho máy c t đang v n hành và ng ượ ạ c l i.

ặ ư ế ậ 3. Thao tác tách ra ho c đ a vào v n hành máy bi n áp.

ậ ế ị ặ ư 4. Thao tác tách ho c đ a vào v n hành các thi t b bù.

ặ ư ậ ườ 5. Thao tác tách ho c đ a vào v n hành đ ng dây.

ề ậ ế ị ậ ề ả ư t b l p, nh ng đ u ph i ặ ơ ế ị ấ ộ ề ộ ể ẫ ấ ề ượ PTT m u do các c p Đi u đ ho c đ n v qu n lý v n hành thi c khi thao tác. c các c p đi u đ đi u khi n thi ị ả ệ ướ t b duy t tr đ

ề ị 3. Quy đ nh chung v thao tác

ữ ề ấ ố ị ệ ướ ượ i đ ữ ộ ớ ệ ị ủ ơ ậ ị ậ ậ Quan h trong thao tác gi a các nhân viên v n hành các c p đi u đ v i nhân viên v n hành ệ ộ ề ấ c quy đ nh theo Quy trình Đi u đ HTĐ Qu c Gia hi n hành. Quan h trong c p d ị ộ ơ thao tác gi a các nhân viên v n hành trong m t đ n v tuân theo quy đ nh c a đ n v đó.

ườ ự ự ệ ả ậ ỹ ệ i th c hi n thao tác ph i th c hi n các bi n pháp an toàn theo quy trình K thu t An ệ ệ Ng toàn đi n do EVN ban hành.

ườ ệ ề ả ệ Khi ra các l nh thao tác, ng i ra l nh ph i chú ý các đi u sau:

114

1. ụ Tên PTT và m c đích thao tác;

ắ ầ ế ờ ờ 2. Th i gian b t đ u và th i gian k t thúc thao tác;

ệ ạ ủ ủ ướ ặ ủ ự ủ ệ 3. S đ k t dây hi n t i c a HTĐ, c a l ạ i đi n khu v c ho c c a nhà máy, c a tr m ệ ầ ơ ồ ế đi n c n thao tác;

ạ ế ị ắ ắ ậ 4. Tình tr ng v n hành c a các thi ệ ố ấ ể ậ ả ộ ồ ạ ậ t b đóng c t. Tình tr ng v n hành và nguyên t c ho t ế ị t b ế ị ự ộ ệ ừ ườ ủ ủ ơ t b t ể ng, đi u khi n và tín hi u t ộ đ ng c a r le b o v , thi ề đo l ạ đ ng, cu n d p h quang, đi m trung tính n i đ t, thi xa;

ầ ử ữ ố ấ ử 5. Nh ng ph n t đang n i đ t vĩnh c u;

ự ệ ướ ả ổ ng thay đ i công su t, đi n áp trong HTĐ sau khi thao tác và ph i có 6. D đoán xu h ề ỉ ệ ợ ả ệ ặ ấ bi n pháp đi u ch nh thích h p tránh quá t ấ i, đi n áp th p ho c quá áp;

ệ ơ ồ ệ ố ợ ưở ả ặ ề ạ 7. S đ h th ng thông tin liên l c đi u đ , h th ng SCADA, đ c bi ủ ệ ố ươ ế ng đ n ph ng h p các thao tác có nh h ữ ộ ệ ố t trong nh ng ứ ậ ng th c v n hành c a h th ng thông tin liên ườ tr ạ l c và SCADA;

ơ ồ ệ ố ấ ồ ự 8. Ngu n cung c p và s đ h th ng t dùng;

ố ớ ệ ườ ế ị ư ế 9. Các bi n pháp an toàn đ i v i ng i và thi t b , các l u ý khác liên quan đ n thao tác;

ả ọ ườ ệ ệ ỹ ị 10. Ng ể ệ đi m không h p lý và ký tên vào PTT tr ề ố ữ i ra l nh ch u trách nhi m cu i cùng v PTT, ph i đ c k PTT, phát hi n nh ng ệ ướ ợ c khi ra l nh thao tác.

ậ ệ ự ệ ề ả Khi th c hi n PTT, các nhân viên nh n l nh thao tác ph i chú ý các đi u sau:

ọ ỹ ụ ủ ể ớ ợ ả 1. Đ c k PTT và ki m tra PTT ph i phù h p v i m c đích c a thao tác;

ế ấ ị ườ i ra ỉ ượ ặ ệ ự ể ề ỏ ệ l nh thao tác làm sáng t

2. N u th y có đi u không h p lý ho c không rõ ràng trong PTT c n đ ngh ng ề c thao tác;

ầ ợ ướ c th c hi n thao tác khi đã hi u rõ các b . Ch đ

ườ ậ ệ ả ọ ướ 3. Ng i nh n l nh thao tác ph i ký và ghi rõ h tên vào PTT tr c khi thao tác;

ế ự ươ ể ả ủ ơ ồ ố ự ế ứ c khi ti n hành thao tác ph i ki m tra s t ng ng c a s đ n i dây th c t có 4. Tr ợ ướ ớ phù h p v i PTT không;

ự ự ế nêu trong phi u. Không đ ượ c ệ ủ ườ ự ấ ả ổ ý thay đ i trình t ả ề 5. T t c các thao tác đ u ph i th c hi n đúng theo trình t ư ượ c phép c a ng khi ch a đ ệ i ra l nh; ự t

ệ ướ ế ể ẫ ấ ầ ả c thao tác nào, ph i đánh d u vào phi u đ tránh nh m l n và ự 6. Khi th c hi n xong b ạ ế ụ thi u sót các h ng m c;

ệ ả ặ ề ụ ữ ệ ượ ấ ể ườ ự ữ ả ế 7. Trong quá trình thao tác n u có xu t hi n c nh báo ho c có nh ng tr c tr c v thi ng ph i ki m tra làm sáng t ế ị t b ệ c khi th c hi n các thao tác ặ ỏ ướ tr ấ ng b t th ế và nh ng hi n t ti p theo;

ọ ế ề ể ể ề ả ạ ỉ ạ ỗ ầ ệ ể ả ạ ỗ ỗ ủ ủ ả ị

8. M i thao tác dao cách ly và dao ti p đ a b ng đi u khi n đ u ph i ki m tra tr ng thái ị ằ ơ i ch ngay sau m i l n thao tác, riêng tr m GIS ph i ki m tra tín hi u c khí ch tr ng thái ắ i ch c a dao cách ly. Quy đ nh thao tác máy c t và dao cách ly ph i tuân th

ạ t ạ t

ạ ề ờ ụ ả ể ờ i cao đi m (quy đ nh v gi ph t ờ ậ ờ ậ ị ỉ ườ ế ị ườ ế ế ặ ạ ọ t b , gây ra h n ch ph ặ i ho c thi ng h p s c ho c đe d a an toàn đ n ng ả ổ ư ợ ự ố ị ủ ế ể cao đi m trong v n hành H n ch các thao tác trong gi ể ụ ụ xem ph l c 3) cũng nh trong th i gian giao nh n ca. Ch cho phép thao tác vào các th i đi m ụ trên trong tr ặ ả t i ho c làm gi m n đ nh c a HTĐ.

115

ự ờ ậ ườ ừ ướ ụ l ế ệ ế ủ ơ ậ ạ ị c th c hi n t ạ ụ ả ở ạ ể ự c ph i ủ ự ế ữ ự ủ ế ạ ơ ế ị ủ ề ả ế ệ ừ ướ ượ ế giao nh n ca thì nhân viên ca c và kéo dài đ n gi N u thao tác đ tr ứ ợ ợ ể ọ ả ự ướ ng h p thao tác ph c tr c ph i l a ch n h ng m c thao tác đ ng ng cho h p lý. Trong tr ỉ ượ ạ ạ c phép giao i đ th c hi n h t các h ng m c thao tác, ch đ t p, nhân viên ca tr ượ ự ồ ế c s đ ng ý c a lãnh đ o tr c ti p c a đ n v . Khi cho phép nhân viên v n hành ca n u đ ậ ị ứ ạ giao, nh n ca khi đang ti n hành nh ng thao tác ph c t p thì lãnh đ o tr c ti p c a đ n v ệ ị ph i ch u hoàn toàn trách nhi m v quy t đ nh c a mình.

ọ ả ườ ộ ườ ự ượ ủ ế ả i này ph i bi ng; đã đ ứ i giám sát và m t ng ệ ế ị ạ i hi n tr t b t ệ c b trí làm công vi c tr c thao tác. Ng ế ả ườ ệ ự i th c hi n: m t ng ơ ồ ị t rõ s đ và v trí c a thi ậ ượ ố c ch c danh v n hành; đ ừ ậ b c III, ng ả ộ ọ ườ ộ ư ở ợ ị ng h p, c hai ng ộ ế i tr c ti p ườ c đào ườ ự i i giám sát ph i có trình đ an toàn ề ệ ườ ườ ề i đ u ch u trách nhi m nh nhau v ề M i thao tác đ u ph i có hai ng ườ thao tác. Hai ng ạ ạ ượ ể t o và ki m tra đ t đ ả ự tr c ti p thao tác ph i có trình đ an toàn t ừ ậ t b c IV tr lên. Trong m i tr ủ thao tác c a mình.

ầ ố ướ ườ ệ ệ i ra l nh thao tác có trách nhi m xem xét l n cu i PTT và ệ c khi th c hi n thao tác, ng ề ệ ự ệ Tr ị ch u trách nhi m chính v vi c thi hành PTT.

ự ế ư Trình t ti n hành thao tác theo PTT nh sau:

ề ể ườ ậ ạ ả ẩ 1. T i v trí thao tác ho c đi u khi n, ng ể i thao tác ph i ki m tra c n th n l i xem tên ặ ớ ươ ứ ế ạ ị ế ị t b có t các thi ng ng v i tên trong phi u ghi không;

ả ườ ọ ườ t b ph i thao tác là đúng, ng i giám sát đ c, ng i thao tác ị ệ ừ ự ế ị ướ ắ ạ ế ẳ 2. Khi đã kh ng đ nh thi i và th c hi n t ng b nh c l c thao tác theo phi u.

ế ả ượ ế ị ớ ậ ư ệ ự ộ ỉ ườ ươ ệ ệ ệ ứ ạ ự c th c t b m i ph i đ Khi ti n hành các thao tác ph c t p nh đóng đi n, thí nghi m thi ớ ộ ấ ớ ự ố ệ ượ ươ ứ c phê duy t, có s th ng nh t v i các b ph n liên quan và v i hi n theo ph ng th c đã đ ệ ệ ị ứ ộ ươ ề ấ i ch u trách nhi m toàn b quá trình th c hi n ng ng trong đó ch rõ ng c p đi u đ t ữ ng trình. thao tác và nh ng công vi c đã ghi trong ch

ế ự ệ ậ ả ậ ủ ụ ậ ầ ủ ệ ổ ỡ ậ ặ ế ả ặ ộ ị ổ ự ộ ơ ồ ậ ổ ế ổ ể ệ ặ ộ ế ị Sau khi k t thúc thao tác, nhân viên v n hành ph i th c hi n các th t c giao nh n thi t b ữ ậ ị theo đúng quy đ nh, ghi chép đ y đ vào s nh t ký v n hành, s giao nh n ca tên PTT, nh ng ỉ ơ ồ ơ thay đ i trong s đ r le b o v và t đ ng, đ t ho c tháo g các ti p đ a di đ ng có ch rõ ị đ a đi m, các thay đ i k t dây trên s đ v n hành, các đ i công tác đang làm vi c ho c đã ế k t thúc công tác.

ặ ườ ữ ậ ậ ướ ế ế ơ ộ ị ị ả ử ng dây vào v n hành sau s a ch a, nhân viên v n hành ph i ế t c các đ n v công tác đã rút h t, đã tháo h t ti p đ a di đ ng, đã ư ế ị t b ho c đ Tr c khi đ a thi ắ ấ ả ắ ẳ kh ng đ nh ch c ch n t khoá t ị ế ấ ả t c các phi u công tác.

ứ ờ ế ế ị ế ị ả ườ ự ộ ả ị ớ ợ ế ố ớ ấ t b nh t th ng ệ ơ t b b o v r le và t ữ i thao tác ph i k p th i ti n hành nh ng ủ ơ ở ề đ ng phù h p v i quy trình c a c s v t đ i v i thi ế ị Trong quá trình thao tác các thi ầ thao tác c n thi ậ v n hành các trang thi t b đó.

ế ộ ố ấ ế ể ỏ ậ ệ ặ ướ ự ả Khi tách máy bi n áp ra kh i v n hành, ph i ki m tra ch đ n i đ t trung tính đã quy i đi n khu v c. ị đ nh cho công trình đó ho c l

ử ữ ữ ể ế ạ ạ N u khi đ a thi ế ể ư ả ế ị ệ ạ ộ ể ỏ ả ệ ầ ệ ế ướ ệ ệ ả ị ệ ệ ế t b ra s a ch a mà t o ra tình tr ng có máy bi n dòng gi a hai đi m ti p ầ ấ đ t, đ tránh b o v so l ch thanh cái có th tác đ ng nh m trong quá trình thí nghi m, m ch ủ ế c a máy bi n dòng đó c n ph i tách kh i b o v so l ch thanh cái tr c khi đóng ti p đ a và ự th c hi n thí nghi m.

116

ấ ự ệ ườ ặ ế ị ườ ợ ấ ả ng dây ho c thi t b trong tr ng h p t ả t c các b o ề ệ ệ C m th c hi n thao tác đóng đi n đ ệ v chính đ u không làm vi c.

ạ ượ ắ ủ ự ợ ị ể ề ượ ệ ộ ữ c trang b đ đ phòng nh ng thao tác ắ c m t thao tác máy c t ườ ả ừ ữ ậ ạ ầ ặ ể M ch khoá logic gi a máy c t và dao cách ly đ nh m c a nhân viên v n hành. Trong tr ho c dao cách ly có m ch khoá logic ng h p không th c hi n đ , ph i d ng thao tác và ki m tra:

1. Thao tác đúng hay sai;

ắ ủ ế ị ế ế 2. V trí đóng hay c t c a thi ớ t b có liên quan đ n các thao tác đang ti n hành có đúng v i ị ủ ạ logic c a m ch khoá logic;

ệ ố ạ ấ ả ể 3. M ch khoá logic có làm vi c t t không. N u k t qu ki m tra cho th y có sai sót ở ạ ườ ế ệ ả m ch khoá logic thì ph i thông báo ngay cho ng ế i ra l nh thao tác;

ặ ạ ượ ự c t ý tách ho c cô l p các m ch khoá logic. Tr

4. Nhân viên v n hành không đ ậ ạ

ổ ủ ạ ị ậ ườ ng ự ế ượ ự ồ c s đ ng ý c a lãnh đ o tr c ti p ặ ủ ả ấ ợ ầ h p c n thay đ i m ch khoá logic ph i có quy đ nh và đ ậ ị ơ đ n v ho c c a nhân viên v n hành c p trên.

ơ ả ị ộ ố III. Quy đ nh m t s thao tác c b n

1. Thao tác máy c t ắ

ị ắ : ề Quy đ nh chung v thao tác máy c t

ụ ả ắ ắ ạ ắ ắ ạ ượ 1. Máy c t cho phép đóng, c t ph t i và c t ng n m ch trong ph m vi dung l ng cho ủ ắ phép c a máy c t.

ắ ủ ể 2. Ki m tra máy c t đ tiêu chu n đóng c t tr ủ ự ạ ắ ẩ ặ ầ ủ ộ ắ ướ ậ ố ầ ắ c khi thao tác (s l n thao tác, s l n c t ề ố ầ ồ ậ ộ ng n m ch, đ áp l c khí ho c d u c a b ph n truy n đ ng và d p h quang ...).

ố ầ ắ ế ắ ủ ứ ạ ị ố ầ ể ắ ầ ưỡ ả

3. Khi s l n c t ng n m ch, s l n thao tác đóng c t c a máy c t đ n m c quy đ nh ụ ể ủ ừ ng theo đúng quy trình c th c a t ng

ế ạ ắ ắ ủ ả ư c a nhà ch t o, c n ph i đ a ra ki m tra, b o d ạ lo i máy c t.

ắ ầ ở ồ ườ ể 4. Sau khi đóng ho c m máy c t c n ki m tra qua đèn tín hi u, các đ ng h đo l ng và ở ở ị ị ạ ỉ ạ ắ ặ ỗ ể ồ ệ ặ v trí đóng ho c m hoàn toàn. ch th tr ng thái t ị i ch đ xác đ nh máy c t đã

ị ỳ ể ắ ơ ề ạ ậ ộ ộ ả ố ớ ắ ầ ạ ắ ạ ố ầ ệ 5. Đ nh k ki m tra máy c t, r le b o v , các b ph n truy n đ ng, tình tr ng d u (đ i ố ớ ớ v i máy c t d u), tình tr ng khí nén (đ i v i máy c t không khí), tình tr ng khí SF6 (đ i v i ắ máy c t SF6).

ư ể ắ ả ở ạ ch đ d phòng, tr i máy 6. Máy c t đang ộ c khi đ a vào v n hành ph i ki m tra l ườ ướ ắ ậ ả ậ ế ộ ự ậ ả ắ c t và các b ph n liên quan, đ m b o máy c t v n hành bình th ng.

ệ ề ạ ỉ ố ườ ấ ạ ấ ạ ể ở ạ tr ng thái t t và m ch ạ ợ ng h p có ch m đ t trong ế ể ề ề ạ ể ỉ ắ Vi c ti n hành thao tác máy c t ch cho phép khi m ch đi u khi n ệ ế đi u khi n không ch m đ t. Vi c ti n hành thao tác trong tr ế ộ ự ố m ch đi u khi n ch cho phép trong ch đ s c .

ấ ỳ ể ả ỉ ỗ ạ ủ i ch tr ng thái c a máy ủ ế ạ ị ạ ắ Sau khi thao tác b t k máy c t nào cũng ph i ki m tra ch th t ắ ỗ ắ c t, n u sau đó có thao tác t i ch dao cách ly hai phía c a máy c t đó.

ả ể ạ ộ ướ ể ừ ạ c khi thao tác di chuy n t tr ng thái Ph i ki m tra tr ng thái m c a máy c t h p b tr ặ ệ ở ủ ậ v n hành sang thí nghi m ho c ng ắ ợ i. ượ ạ c l

ắ ượ ử ệ ả ượ ự ệ ả ầ ộ ắ Vi c đóng c t th máy c t đ c th c hi n khi đ m b o đ c m t trong các yêu c u sau:

117

ủ ắ ượ ắ ế ị ặ ỉ c c t hoàn toàn, và ch đóng dao ti p đ a ho c ở ộ ủ ế ắ ộ ị

1. Các dao cách ly hai phía c a máy c t đ m t phía c a máy c t này.

ti p đ a di đ ng

ả ắ ấ ả ị ủ ủ ế ế ắ ộ 2. N u đóng dao cách ly m t phía c a máy c t, ph i c t t t c các ti p đ a c a ngăn máy ắ c t này.

ể ồ ồ ỉ ườ ng, không ỗ ỉ ị ạ ể ạ ỉ ạ Ki m tra tr ng thái máy c t theo ch th c a đèn tín hi u và c a đ ng h đo l ki m tra ch th tr ng thái t ệ ắ ị ủ ườ i ch ch cho phép trong các tr ủ ợ ng h p sau:

ủ ắ ắ 1. Sau khi thao tác máy c t, không thao tác dao cách ly hai phía c a máy c t này.

ắ ượ ệ ự 2. Sau khi thao tác máy c t, vi c thao tác dao cách ly hai phía máy c t đ ệ c th c hi n ử ề ể ắ ệ ự ố ỉ ự ằ b ng đi u khi n và ch th c hi n khi x lý s c .

ự

3. Th c hi n thao tác xa ệ

ắ ổ ố ầ ắ ế ắ ạ ắ ạ ậ ắ ắ ủ ế t, sau khi đã ki m tra máy c t đ tiêu chu n v n hành và đ ị ặ ể ố ỹ ậ ơ ế ị ẩ ậ ả ố ị ứ ượ ự ồ t b thì cho phép đ ư Các máy c t đã c t t ng dòng ng n m ch, s l n c t ng n m ch đ n m c quy đ nh, nh ng ủ ầ c s đ ng ý c a khi c n thi ượ ắ Giám đ c ho c Phó giám đ c k thu t đ n v qu n lý v n hành thi c c t ự ố s c thêm.

2. Thao tác dao cách ly

ượ ệ ặ c phép thao tác không đi n ho c thao tác có đi n khi dòng đi n thao tác nh ệ ị ệ ậ ủ ệ ả ơ ệ

ỏ Dao cách ly đ ậ ơ h n dòng đi n cho phép theo quy trình v n hành c a dao cách ly đó do đ n v qu n lý v n ườ ể ế hành ban hành. Cho phép dùng dao cách ly đ ti n hành các thao tác có đi n trong các tr ng ợ h p sau:

ủ ệ ế ể ắ 1. Đóng và c t đi m trung tính c a các máy bi n áp, kháng đi n.

ắ ậ ồ ộ ướ ệ ượ ệ 2. Đóng và c t các cu n d p h quang khi trong l i đi n không có hi n t ạ ng ch m đ t.ấ

ạ ở ữ ị ắ 3. Đóng và c t m ch vòng ể nh ng đi m quy đ nh.

ắ ả ẫ ặ ạ 4. Đóng và c t không t i thanh cái ho c đo n thanh d n.

ố ắ ắ ế ị 5. Đóng và c t dao cách ly n i t t thi t b (bypass).

ệ ế ạ ắ 6. Đóng và c t m ch máy bi n đi n áp.

ườ ườ ự ả ng h p đóng và c t không t ơ ợ ả ượ ắ ị ả ừ c đ n v qu n lý v n hành thi ế ng dây trên không, các i các máy bi n áp l c, các đ ạ ế ị ậ t b cho phép tùy theo t ng lo i dao cách ng cáp ph i đ Các tr ườ đ ly.

ộ ề ặ ự ộ ơ ắ ệ ủ đ ng c a các dao ạ ệ hóa, dòng đi n n p, ả ả ả i, dòng đi n cân b ng c n ph i đ m b o ộ Các b truy n đ ng c khí ho c t ệ ừ ể cách ly dùng đ đóng c t dòng đi n t ằ ầ ụ ả ệ dòng đi n ph t ứ hành trình nhanh chóng và thao tác d t khoát.

ướ ự ệ ắ ắ c khi th c hi n thao tác dao cách ly hai phía máy c t thì ph i ki m tra máy c t đã c t ắ ế ể ề ạ Tr ố t t 3 pha, khoá đi u khi n máy c t n u dao cách ly đó đ ả ắ ượ c thao tác t ể ỗ i ch .

ư ứ ự ệ ả ấ ắ ặ ượ c i ch dao cách ly ph i th c hi n nhanh chóng và d t khoát, nh ng không đ ắ cu i hành trình. Trong quá trình đóng (ho c c t) dao cách ly nghiêm c m c t ưỡ ở ạ ệ ấ ấ ồ ạ Thao tác t ở ạ ậ đ p m nh (ho c đóng) l ặ i khi th y xu t hi n h quang. ỗ ố i dao tr l

118

ể ế ưỡ ườ i dao phòng tránh tr ợ ng h p ư Sau khi k t thúc thao tác dao cách ly c n ki m tra v trí các l ưỡ ắ ế ch a đóng c t h t hành trình, l ị t ra ngoài hàm tĩnh... ầ ượ i dao tr

ế ị ệ ệ ụ ệ ế 3. Thao tác thi t b đi n (máy phát, máy bi n áp, kháng đi n, t đi n...)

ặ ướ ệ i máy phát ậ ướ ặ c khi thao tác tách ho c hoà l ấ ể ố ớ ắ ể ệ ế ắ ụ ệ đi n; thao , máy bù; thao tác đóng c t kháng đi n, t Thao tác tách ho c hoà l ế ủ ừ ế ạ ặ ấ tác chuy n n c máy bi n áp... tuân theo quy trình v n hành c a t ng nhà máy ho c tr m bi n ổ ướ ặ i máy phát t máy; thao tác áp. Đ i v i KSĐH ho c ĐĐV tr ế ộ ậ ạ ể ả ụ ệ đóng c t kháng đi n, t i ch đ v n đi n; thao tác chuy n n c máy bi n áp ph i ki m tra l hành HTĐ.

ự ử ữ ư ế Trình t thao tác tách máy bi n áp ra s a ch a nh sau:

ể ổ ế ướ ấ ợ i thích h p tránh 1. Ki m tra trào l u công su t, huy đ ng ngu n ho c thay đ i k t l ả ườ ế ặ ư i các máy bi n áp khác ho c các đ ộ ặ ồ ng dây liên quan; quá t

ồ ự ệ ự ế ồ ế ấ ể 2. Chuy n ngu n t dùng n u ngu n đi n t dùng l y qua máy bi n áp đó;

ế ộ ự ộ ề ệ 3. Khóa ch đ t ỉ đ ng đi u ch nh đi n áp d ướ ả i t ế i (n u có);

ế ự ượ đã đ c quy 4. C t máy c t các phía h áp, trung áp, cao áp máy bi n áp theo trình t ồ ạ ắ ắ ắ ắ ị đ nh (c t phía ph t c, c t phía ngu n sau); ụ ả ướ i tr

ệ ể ế 5. Ki m tra máy bi n áp không còn đi n áp;

ầ ế ế ạ 6. C t các dao cách ly liên quan c n thi t phía h áp, trung áp, cao áp máy bi n áp theo ự ượ ị ắ đã đ trình t c quy đ nh;

ủ ế ế ế ắ ệ 7. C t áp tô mát các máy bi n đi n áp c a máy bi n áp (n u có);

ị ố ị ế ế ạ 8. Đóng ti p đ a c đ nh phía h áp, trung áp, cao áp máy bi n áp.

ư ế ả ậ ơ ơ ị ự 9. Giao máy bi n áp cho đ n v qu n lý v n hành công tác, l u ý đ n v công tác t làm ệ ệ ể ậ ỹ ị ệ các bi n pháp an toàn, treo bi n báo theo Quy trình K thu t An toàn Đi n hi n hành.

ự ữ ư ử ư ế Trình t ậ thao tác đ a máy bi n áp vào v n hành sau s a ch a nh sau:

ơ ườ ế ế ả ậ 1. Đ n v qu n lý v n hành máy bi n áp đã k t thúc công tác, ng ị ươ i và ph ậ ủ ữ ế ế ế ẩ ộ ị ế ệ ệ ng ti n ử s a ch a đã rút h t, đã tháo h t các ti p đ a di đ ng, máy bi n áp đ tiêu chu n v n hành và ẵ s n sàng đóng đi n;

ị ố ị ắ ế ủ ế ế 2. C t h t các ti p đ a c đ nh các phía c a máy bi n áp;

ủ ế ế ệ ế 3. Đóng áp tô mát các máy bi n đi n áp c a máy bi n áp (n u có);

ệ ệ ố ệ ố ư ế ể ậ ả 4. Ki m tra h th ng b o v , h th ng làm mát máy bi n áp đã đ a vào v n hành;

ặ ấ ở ị ệ ệ ế ợ 5. Đ t n c phân áp v trí thích h p, tránh quá đi n áp máy bi n áp khi đóng đi n;

ế ạ 6. Đóng các dao cách ly liên quan phía h áp, trung áp, cao áp máy bi n áp;

ầ ượ ệ ế ắ ồ ắ 7. Đóng máy c t phía ngu n phóng đi n máy bi n áp, sau đó l n l t đóng máy c t các phía còn l i;ạ

ồ ự ể ổ ế ầ 8. Chuy n đ i ngu n t dùng (n u c n);

ư ủ ế ậ ạ ể 9. Sau khi đ a máy bi n áp vào v n hành, ki m tra tình tr ng v n hành c a máy bi n áp. ế ộ ự ộ ế ộ ậ ể ư ế ệ ề ấ ỉ ậ đ ng đi u ch nh n c phân áp vào làm vi c. Tùy theo ch đ v n hành có th đ a ch đ t

119

ặ ắ ệ ả ố ấ ế ướ ụ ộ ả ầ ư ạ ư ế ệ ầ ế ộ ậ ệ ườ ố ệ Khi đóng ho c c t không t ố ấ cách ly n i đ t trung tính), c n l u ý tr ả không có b o v ch ng sét t ở ạ ủ c a nó tr l i máy bi n áp có trung tính cách đi n không hoàn toàn (có dao c đó ph i n i đ t trung tính, không ph thu c có hay i trung tính. Sau khi đóng đi n máy bi n áp, c n đ a trung tính ớ ng. i làm vi c đúng v i ch đ v n hành bình th

ườ 4. Thao tác đ ng dây

ườ ồ ấ ượ ỉ ự ệ ự Thao tác đ ộ ng dây ch có m t ngu n c p đ c th c hi n theo trình t sau:

ườ ữ ử ắ a) Tách đ ng dây có máy c t và dao cách ly hai phía ra s a ch a:

ắ ườ ắ 1. C t máy c t đ ng dây.

ở ố ể ắ 2. Ki m tra máy c t m t t 3 pha.

ắ ườ 3. C t dao cách ly phía đ ng dây.

ế ầ ắ ế t).

4. C t dao cách ly phía thanh cái (n u c n thi

ị ườ ế 5. Đóng các dao ti p đ a đ ng dây.

ư ả ậ ơ ự ệ 6. Giao đ làm các bi n pháp ng dây cho các đ n v qu n lý v n hành công tác, l u ý t ậ ườ ể ị ỹ ệ ệ an toàn, treo bi n báo theo Quy trình K thu t An toàn Đi n hi n hành.

ư ườ ắ ậ b) Đ a đ ng dây có máy c t và dao cách ly hai phía vào v n hành:

ườ ữ ơ ị ả ườ đ 1. Các đ n v qu n lý v n hành giao tr ươ ng dây sau công tác s a ch a: ng ủ ế ế ả ế ườ ậ ẩ ộ ị ậ ng ti n đã rút h t, đã tháo h t ti p đ a di đ ng, đ ử i và ng dây đ tiêu chu n v n hành và ệ ệ ph ẵ s n sàng đóng đi n;

ị ườ ế ắ 2. C t các dao ti p đ a đ ng dây.

ở ố ể ắ 3. Ki m tra máy c t m t t 3 pha.

ế ở

4. Đóng dao cách ly phía thanh cái (n u đang m ).

ườ 5. Đóng dao cách ly phía đ ng dây.

ắ ườ 6. Đóng máy c t đ ng dây.

ườ ử ữ ộ c) Tách đ ắ ợ ng dây có máy c t h p b ra s a ch a:

ắ ườ ắ 1. C t máy c t đ ng dây.

ở ố ể ắ 2. Ki m tra máy c t m t t 3 pha.

ỏ ị ư ắ ậ

3. Đ a máy c t ra kh i v trí v n hành.

ị ườ ế 4. Đóng các dao ti p đ a đ ng dây.

ư ậ ả ơ ự ệ 5. Giao đ làm các bi n pháp ng dây cho các đ n v qu n lý v n hành công tác, l u ý t ậ ườ ể ị ỹ ệ ệ an toàn, treo bi n báo theo Quy trình K thu t An toàn Đi n hi n hành.

ư ườ ắ ợ ậ ộ d) Đ a đ ng dây có máy c t h p b vào v n hành:

ơ ườ ữ ả ị ng dây sau công tác s a ch a: ng ả ườ Các đ n v qu n lý v n hành giao tr đ ộ ế ế ườ ủ ế ậ ẩ ị ươ ậ ng ti n đã rút h t, đã tháo h t ti p đ a di đ ng, đ ử i và ng dây đ tiêu chu n v n hành và ệ 1. ệ ph ẵ s n sàng đóng đi n;

ị ườ ế ắ 2. C t các dao ti p đ a đ ng dây;

120

ở ố ể ắ 3. Ki m tra máy c t m t t 3 pha;

ư ắ ậ ị 4. Đ a máy c t vào v trí v n hành;

ắ ườ 5. Đóng máy c t đ ng dây.

ườ ng dây c n ph i l n l ả ầ ượ ắ t c t (cid:0) ườ ụ ả ủ ẽ ế ổ c khi thao tác đ ạ ẽ ẽ ạ Trên đ ph t ướ ạ ng dây có các tr m r nhánh, tr ụ ả i c a các tr m r nhánh n u t ng ph t i các tr m r nhánh ầ 10 MW.

ố ớ ườ ồ ể ế ẽ ng dây có ngu n c p t ữ ườ ử hai phía và không có nhánh r có th ti n hành thao tác ự Đ i v i đ tách đ ấ ừ ng dây ra s a ch a theo trình t sau:

ư ể ấ ề ỉ c khi thao tác. Đi u ch nh công ướ 1. Ki m tra trào l u công su t, đi n áp c a h th ng tr ệ ủ ệ ố ả ụ ả ể ệ ấ ợ ệ i thích h p tránh quá t su t, đi n áp, chuy n ph t i, quá đi n áp khi thao tác;

ầ ắ ắ ự ượ ị 2. C t máy c t hai đ u theo trình t đã đ c quy đ nh;

ắ ườ ế ầ ế ủ 3. C t dao cách ly phía đ ng dây và dao cách ly phía thanh cái (n u c n thi t) c a máy ứ ắ ầ c t đ u th hai;

ắ ườ ắ ầ ủ 4. C t dao cách ly phía đ ng dây và dao cách ly phía thanh cái c a máy c t đ u th ứ nh t;ấ

ị ườ ế ứ ấ ầ 5. Đóng ti p đ a đ ng dây đ u th nh t;

ị ườ ế ứ 6. Đóng ti p đ a đ ầ ng dây đ u th hai;

ư ậ ả ơ ự ệ làm các bi n pháp

7. Giao đ

ng dây cho các đ n v qu n lý v n hành công tác, l u ý t ậ ườ ể ị ỹ ệ ệ an toàn, treo bi n báo theo Quy trình K thu t An toàn Đi n hi n hành.

ệ ụ ườ ồ ấ ừ ng dây có ngu n c p t ẽ hai phía và không có nhánh r ự Th c hi n thao tác khôi ph c đ ư nh sau:

ị ườ ươ ế ệ h. Các đ n v qu n lý v n hành giao tr đ ng dây: ng ng ti n đã rút h t, đã ế ế ả ộ ị ậ ườ ả ườ ẩ ủ ệ ậ i và ph ẵ ơ tháo h t ti p đ a di đ ng, đ ng dây đ tiêu chu n v n hành và s n sàng đóng đi n;

ị ườ ở ầ ứ ấ ắ ế i. C t ti p đ a đ ng dây đ u th nh t;

ị ườ ở ầ ứ ắ ế 3 C t ti p đ a đ ng dây đ u th hai;

ế ở ườ ủ ắ ầ ng dây c a máy c t đ u 4. .Đóng dao cách ly phía thanh cái (n u đang m ) và dao cách ly đ ứ th hai;

ế ở ườ ủ ắ ầ ng dây c a máy c t đ u 5. . Đóng dao cách ly phía thanh cái (n u đang m ) và dao cách ly đ ứ ấ th nh t;

ắ ườ ự ượ ị 6. .Đóng máy c t đ ầ ng dây hai đ u theo trình t đã đ c quy đ nh;

ạ ụ ả ể ệ ấ ư ườ ợ ề ỉ i công su t, đi n áp, chuy n ph t i phù h p sau khi đ a đ ậ ng dây vào v n 7. .Đi u ch nh l hành.

ồ ấ ẽ ế ạ ườ ng dây có nhi u ngu n c p và tr m r nhánh, ti n hành thao tác tách đ ng dây ố ớ ườ Đ i v i đ ữ ử ra s a ch a theo trình t ề ự ư nh sau:

ủ ệ ố ư ể ề ỉ c khi thao tác. Đi u ch nh công 1. Ki m tra trào l u công su t, đi n áp c a h th ng tr ụ ả ướ ậ ệ ạ ẽ ể ệ ế ấ ệ ừ ườ ấ i các tr m r nhánh không nh n đi n t su t, đi n áp, chuy n h t ph t đ ng dây này;

ủ ẽ ắ ạ ắ t c các máy c t và dao cách ly c a tr m r nhánh, các máy c t và dao ầ ượ ắ ấ ả 2. L n l t c t t ồ ấ ủ ạ ự ị cách ly c a tr m c p ngu n theo đúng trình t quy đ nh;

121

ị ườ ế ạ ấ ả ạ ấ ườ 3. Đóng dao ti p đ a đ ng dây t t c các tr m đ u vào đ i t ng dây này;

ư ả ậ ơ ự ệ 4. Giao đ làm các bi n pháp ng dây cho các đ n v qu n lý v n hành công tác, l u ý t ậ ườ ể ị ỹ ệ ệ an toàn, treo bi n báo theo Quy trình K thu t An toàn Đi n hi n hành.

ụ ườ ự ệ ồ ấ ư ề ẽ ạ Th c hi n thao tác khôi ph c đ ng dây có nhi u ngu n c p và tr m r nhánh nh sau:

ị ườ ươ ệ ế 1. Các đ n v qu n lý v n hành giao tr đ ng dây: ng ng ti n đã rút h t, đã ế ế ả ộ ị ậ ườ ả ườ ẩ ủ ệ ậ i và ph ẵ ơ tháo h t ti p đ a di đ ng, đ ng dây đ tiêu chu n v n hành và s n sàng đóng đi n;

ắ ấ ả ị ườ ế 2. C t t t c các dao ti p đ a đ ng dây;

ẽ ắ ầ ượ 3. L n l ạ ủ t đóng t ấ ắ ủ ượ ạ ị ự ấ ả t c các dao cách ly, máy c t c a tr m r nhánh, các máy c t và dao ồ c quy đ nh; đã đ cách ly c a tr m c p ngu n theo đúng trình t

ề ỉ ạ ụ ả ệ ể ấ ư ườ ợ 4. Đi u ch nh l i công su t, đi n áp, chuy n ph t i phù h p sau khi đ a đ ng dây vào ậ v n hành.

ườ ệ ậ i t ặ ở ế ộ ch đ ở ế ộ ườ ả ừ ộ ch đ đóng đi n không t ắ ủ ở ạ ả Đ ng dây trên không v n hành ở ự d phòng, ph i m dao cách ly phía đ ng dây c a các máy c t đang ồ m t ngu n ho c ở tr ng thái m .

ệ ệ ắ ớ ượ ơ ị c giao cho đ n v đăng ký làm ườ Đ ng dây đã c t đi n và làm bi n pháp an toàn xong m i đ vi c.ệ

ườ ữ ệ ị ử ả ạ ơ Khi giao đ ng dây cho đ n v s a ch a, l nh ph i có d ng sau:

ườ ỉ ạ ượ ắ ể ệ ạ 1. Đ ng dây (ch rõ tên và m ch) đã đ c c t đi n, t ệ ị ị ở ị ế ỉ ạ i các đi m (ch rõ tên tr m, nhà ể ơ v trí nào. Cho phép làm các bi n pháp an toàn đ đ n v công tác ệ máy) đã đóng các ti p đ a ắ ầ b t đ u làm vi c;

ả ế ệ ể ầ ờ 2. C n ph i k t thúc công vi c vào th i đi m nào;

ệ ạ ả ạ ệ ng dây hai m ch thì ph i nói rõ m ch kia đang có đi n hay không và làm bi n ế 3. N u đ ố ườ ệ ả ứ pháp ch ng đi n c m ng;

ư ế 4. Các l u ý khác liên quan đ n công tác.

ồ ế ờ ớ ữ ườ ữ đ ạ ặ ở ỡ ể ượ ư ệ ệ ệ ử N u đ ng th i v i vi c s a ch a đ ầ ủ c a tr m ho c nhà máy, c n thông báo cho nhân viên đã đóng, không đ ế ợ ử ế ị ở ườ ng dây t b ng dây, có k t h p s a ch a các thi ị ế ắ ấ ế t. Nghiêm c m c t các ti p đ a đó bi ườ ủ i ra l nh thao tác. c tháo g bi n báo khi ch a có l nh c a ng

ề ế ườ ế ệ ẫ ầ ả ắ ế ị ế ị ố ị ặ ặ ế ả ệ ị ư ộ ạ ắ ị ệ ng dây mà v n có ườ i công tác trên đ ng dây thì ph i đóng ti p đ a khác ho c đ t ti p đ a l u đ ng thay th ế ế ị i các ti p đ a c khi c t các ti p đ a này. Sau khi đã hoàn thành công vi c thì ph i đóng l ớ ỡ ỏ ướ ồ ế ộ ị N u do đi u ki n công vi c mà c n ph i c t các ti p đ a c đ nh đ ả ườ ng ướ tr ố ị c đ nh tr c r i m i g b các ti p đ a di đ ng.

ế ữ ả ậ ị ơ ỡ ế ườ ộ ệ ề ấ ả ả ườ ị i làm vi c đã rút h t, ti p đ a di đ ng đã g h t và tr đ ẳ ng dây, đ n v qu n lý v n hành ph i kh ng ộ ng dây cho c p đi u đ ườ ể ệ ệ ử Sau khi đã k t thúc công vi c s a ch a đ ế ế ị đ nh ng ệ ề đi u khi n ra l nh đóng đi n.

ộ ườ ư ệ N i dung báo cáo tr đ ng ạ ng dây có d ng nh sau: "Công vi c trên đ ị ố ấ ạ ự ế ệ ỡ ế ạ ẩ ườ ườ ủ ườ ng dây (tên đ ệ ộ i hi n ậ ng dây đ tiêu chu n v n ấ ả t c các ti p đ a di đ ng t ế i c a các đ n v công tác đã rút h t, đ ệ ườ ủ ng đã g h t, ng ệ ậ ơ ị ả ườ ể ẵ ả ườ ế dây và m ch) theo phi u (s m y) đã th c hi n xong, t tr hành và s n sàng nh n đi n, xin tr đ ng dây đ đóng đi n".

ặ ắ ự ệ ặ ư ườ ể ơ ồ ổ ử ệ ư ế ả ệ KSĐH ho c ĐĐV sau khi th c hi n thao tác đóng ho c c t đi n đ a đ ướ ph i thao tác trên s đ n i các b ữ ng dây ra s a ch a ế c thao tác nh trong phi u và treo bi n báo, ký hi u ti p

122

ầ ủ ế ậ ạ ổ ị ề ế ậ i phòng đi u khi n). Ghi vào s nh t ký v n hành ị ế ng ti p đ a ể ổ ể ầ ư ố ơ ữ ặ ị ậ ị ư đ a đ y đ (n u ch a trang b SCADA t ệ ố ượ ệ ờ th i gian thao tác, l nh cho phép làm vi c. Trong phi u và s nh t ký ghi rõ s l ệ ử đã đóng, s đ n v tham gia công vi c s a ch a và các đ c đi m c n l u ý khác.

ắ ế ự ệ ệ ấ ổ ệ ườ ổ ậ ứ ấ ứ ổ ế ng dây đã th c hi n các bi n pháp nh thay đ i k t dây nh t th , ng dây này, KSĐH ớ ơ ợ ệ ạ ườ ậ i đ ị ứ ổ i k t dây nh t th , thay đ i nh th cho phù h p v i s ả ế ả ậ ổ ư N u trong khi c t đi n đ ị ứ thay đ i nh th ... (theo s nh t ký v n hành) thì khi đóng đi n l ổ ạ ế ặ ho c ĐĐV ph i ti n hành thay đ i l ậ ồ ớ đ m i và ph i ghi vào s nh t ký v n hành.

5. Thao tác thanh cái

ả ư ư ự ậ Thao tác đ a thanh cái d phòng vào v n hành ph i l u ý:

ị ố ị ắ ế ự ể ế ộ ị ế 1. Ki m tra thanh cái d phòng không có ti p đ a di đ ng, c t h t các ti p đ a c đ nh.

ạ ắ ả ệ ể ự ế ắ ắ ủ ự ử ể ọ ạ ự ng h p không l a ch n đ ả ọ ợ ệ ấ ượ ể ằ ể ả ệ ơ 2. Ph i dùng máy c t liên l c thanh cái có r le b o v đ phóng th thanh cái d phòng. ể ợ ả ự N u không có máy c t liên l c thanh cái, ph i l a ch n máy c t c a đi m đ u thích h p đ ắ ể ườ phóng đi n vào thanh cái d phòng. Trong tr c máy c t đ ự phóng th thanh cái d phòng thì ph i ki m tra cách đi n thanh cái đó (có th b ng mê gôm mét) tr ệ ử ướ c khi dùng dao cách ly đóng đi n thanh cái.

ấ ừ ể ả ư ể Thao tác chuy n đi m đ u t thanh cái này sang thanh cái khác ph i l u ý:

ể ệ ệ ệ ệ ế ả ầ 1. ế t) ậ Ki m tra b o v so l ch thanh cái, cô l p b o v so l ch thanh cái (n u c n thi ị ủ ơ ả ậ ị ả theo quy đ nh c a đ n v qu n lý v n hành.

ể ể ể ấ ắ ạ ờ 2. Khoá máy c t liên l c trong th i gian thao tác dao cách ly đ chuy n đi m đ u.

ự ư ự ệ ấ ạ 3. Theo dõi s thay đ i trào l u công su t, dòng đi n qua MC liên l c. L a ch n b ể ể ả ợ ổ ấ ừ thanh cái này sang thanh cái khác h p lý đ tránh quá t ướ ọ c i MC liên ể thao tác chuy n đi m đ u t l c. ạ

ạ ạ ả ậ ả ơ ị ậ ứ ắ ắ ấ ị ắ ộ ị ắ T i các tr m có trang b máy c t vòng, đ n v qu n lý v n hành ph i l p quy trình thao tác ị ứ ướ ự các b c thao tác nh t th và nh th khi dùng máy c t vòng máy c t vòng quy đ nh trình t ượ ạ i. c l thay cho m t máy c t khác và ng

ệ ạ ạ ướ 6. Thao tác khép m ch vòng, tách m ch vòng, hòa đi n, tách l i

ể ạ ộ ầ ộ ứ ự ể ị ạ c phép khép kín m t m ch vòng trong HTĐ khi t pha. ắ ạ i đi m khép m ch vòng đã ch c ể ỉ ượ ồ ạ các c p Đi u đ c n có danh sách các đi m có th ề ạ ấ ấ ộ ượ ệ Ch đ ắ ch n đ ng v pha và cùng th t khép m ch vòng và đ ề Ở c lãnh đ o c p đi u đ duy t.

ướ ạ c khi thao tác khép m ch vòng ho c tách m ch vòng, tr ạ ệ ư ặ ặ ườ ế ầ ướ ạ ộ ệ ơ ủ ả t l u ý đ n ho t đ ng c a b o v r le và t ặ ắ c khi thao tác đóng ho c c t ự ế ệ ố ng dây liên k t h th ng, c n đ c bi ư ể ế ộ ệ Tr các đ ấ ộ đ ng, ki m tra trào l u công su t và ch đ đi n áp trong HTĐ.

ậ ườ ả ượ ệ ệ ạ ự ng, thao tác hòa đi n ph i đ c th c hi n t ắ i máy c t ề ị ộ Trong đi u ki n v n hành bình th có trang b thi ệ ồ ế ị t b hòa đ ng b .

ệ ề ệ ệ ấ

(cid:0) ủ ữ ệ ệ ể 1. Đi u ki n hoà đi n trên HTĐ có c p đi n áp 500kV: (cid:0) Góc l ch pha c a đi n áp gi a hai phía đi m hoà: 150

(cid:0) ầ ố ữ ệ ể Chênh l ch t n s gi a hai phía đi m hoà: 0,05 Hz

ữ ệ ệ ể Chênh l ch đi n áp gi a hai phía đi m hoà: 5%. f (cid:0) (cid:0) U (cid:0)

123

(cid:0) ề ệ ệ ệ ấ ặ 2. Đi u ki n hoà đi n (ho c khép vòng) trên HTĐ có c p đi n áp 220kV:

ệ ộ ồ ủ ơ Góc l ch pha c a r le hoà đ ng b là (cid:0) (cid:0)

(cid:0) ầ ố ữ ể ệ Chênh l ch t n s gi a hai phía đi m hoà: 0,25 Hz

ữ ệ ể ệ Chênh l ch đi n áp gi a hai phía đi m hoà: 10%. 300 f (cid:0) (cid:0) U (cid:0)

ắ ườ ố ớ ề ấ ặ ể ề ượ ỉ ạ ặ ằ ấ ườ ủ ậ ạ ng dây n i NMĐ v i HTĐ, tách m ch vòng ho c tách các HTĐ ra v n Khi thao tác c t đ ữ ố ợ ả ộ ậ hành đ c l p, KSĐH QG và KSĐH Mi n ph i cùng ph i h p đ đi u ch nh công su t gi a ậ các nhà máy ho c cân b ng công su t các HTĐ sao cho duy trì đ c tình tr ng v n hành bình th ng c a các HTĐ.

ư ớ ậ 7. Thao tác đ a thi ế ị ườ t b , đ ng dây m i vào v n hành

ư ậ ớ ị ế ị ườ t b , đ ng dây m i vào v n hành tuân theo quy đ nh đ a công trình m i vào ề ệ ệ ố ớ ế ộ ư Ch đ đ a thi ộ ệ ố ậ v n hành trong Quy trình Đi u đ H th ng đi n Qu c gia hi n hành.

ướ ệ ầ ầ ế ị ớ ả ư ệ ề Tr c khi đóng đi n l n đ u thi t b m i ph i l u ý các đi u ki n sau:

ế ị ượ ủ ệ ẩ ậ 1. Thi t b đã đ c thí nghi m đ tiêu chu n v n hành;

ệ ố ệ ố ệ ố ệ ơ ẵ ả ố 2. Các h th ng b o v r le, h th ng làm mát, h th ng phòng ch ng cháy ... s n sàng làm vi c;ệ

ệ ơ ả ượ ệ ầ ỉ ị ế ị ớ 3. B o v r le đã đ c ch nh đ nh theo yêu c u đóng đi n thi t b m i;

ộ ồ ế ị ệ ệ ặ ướ ế ị ớ 4. H i đ ng nghi m thu đã ký quy t đ nh đóng đi n ho c hoà l i thi t b m i;

ổ ế ướ ượ ươ ứ ả ả ế ạ i (n u t o đ c ph ệ ầ ng th c) đ m b o an toàn khi đóng đi n l n ế ị ớ 5. Thay đ i k t l t b m i. ầ đ u thi

ườ ắ ớ ợ Tr ng h p đóng máy c t m i:

ươ ệ ệ ắ ạ T o ph ng th c dùng máy c t (có b o v ) đóng đi n máy c t m i. Ví d đ i v i s ả ươ ớ ạ ứ ạ ắ ắ ạ ụ ố ớ ơ ắ ệ ng th c dùng máy c t liên l c phóng đi n máy ớ ứ ồ đ hai thanh cái có máy c t liên l c: t o ph ắ c t m i.

ế ượ ươ ứ ắ ạ ắ ớ ỉ N u không t o đ c ph ớ ớ ệ ệ ắ ể ừ ể ề ặ ệ ng th c dùng máy c t đóng đi n máy c t m i, ch cho phép ề ề dùng dao cách ly phía thanh cái đóng đi n máy c t m i v i đi u ki n dao cách ly này đi u khi n t phòng đi u khi n ho c thao tác xa

ườ ệ ả ừ ộ ả ể m t phía ph i ki m i t ớ ng h p đóng máy bi n áp m i: sau khi đóng đi n không t ứ ự ạ ồ ị Tr tra đúng th t ợ ế pha và đ ng v pha các phía còn l i.

ả ầ ầ ự ộ ế ị ự ộ ượ đ ng (thi t b hoà t đ ng đã đ c thí ướ ợ ng h p hoà l ẩ i máy phát l n đ u: ph i hoà t ậ ủ ườ Tr ệ nghi m đ tiêu chu n v n hành).

ệ ặ ướ ế ị ớ ươ ượ ấ thao tác đóng đi n ho c hoà l i thi t b m i theo ph ng án đã đ c các c p có ệ ẩ ự Trình t ề th m quy n phê duy t.

ướ ệ ầ ầ ườ ả ư ề ệ ớ Tr c khi đóng đi n l n đ u đ ng dây m i ph i l u ý các đi u ki n sau:

ườ ượ ủ ệ ậ ẩ 1. Đ ng dây đã đ c nghi m thu đ tiêu chu n v n hành;

ệ ơ ả ượ ệ ườ ầ ỉ ị ớ 2. B o v r le đã đ c ch nh đ nh theo yêu c u đóng đi n đ ng dây m i;

ộ ồ ế ị ệ ườ ệ ớ 3. H i đ ng nghi m thu đã ký quy t đ nh đóng đi n đ ng dây m i;

124

ệ ườ 4. Sau khi đóng đi n không t c ki m tra đúng th t ứ ự ầ ồ ị ả ượ ặ ể ệ ố pha và đ ng v pha các đ u còn l ả ừ ộ ầ i t ạ ướ i tr m t đ u, đ ng dây ph i đ c khi đóng khép vòng ho c hoà hai h th ng.

ươ ượ ẩ ấ ệ ườ ớ ng dây m i theo ph ng án đã đ c các c p có th m ự thao tác đóng đi n đ ệ 5. Trình t ề quy n phê duy t.

8. Thao tác xa

ự ế ể ề ặ ế ị ệ ạ t b đi n t i ệ ố ệ ạ Thao tác xa là thao tác do KSĐH ho c ĐĐV đi u khi n thao tác tr c ti p các thi tr m đi n, NMĐ thông qua h th ng SCADA.

ủ ự ề ệ ệ ỉ Ch cho phép th c hi n thao tác xa khi có đ các đi u ki n sau:

ệ ố ạ ộ ố 1. H th ng thông tin ho t đ ng t t.

ạ ộ ố 2. RTU ho t đ ng t t.

ể ạ ạ ể ị ề ạ c. Tr ng thái khoá đi u khi n t i tr m đ v trí thao tác xa (Remote).

ệ ố ạ ạ ộ ề ộ ố d. H th ng SCADA t i trung tâm đi u đ ho t đ ng t t.

ạ ộ ể ệ ậ ả ả ả

e. Đã có biên b n thí nghi m, ki m tra đ m b o thao tác xa ho t đ ng đúng và tin c y.

ọ ụ ế ủ ng 2 c a quy ế ộ ơ ả ươ ủ ị ề ả M i thao tác xa đ u ph i tuân theo ch đ phi u thao tác (xem m c 2 ch ề ộ ố trình này), quy đ nh v m t s thao tác c b n (xem ch ươ ng 3 c a quy trình này).

ề ự ệ ị ạ ạ ệ ặ Quy đ nh v th c hi n thao tác xa t i tr m đi n ho c NMĐ:

ạ ự ệ ậ ặ ự ủ ặ ấ ướ ể ắ ậ

1. T i tr m đi n ho c NMĐ có nhân viên v n hành tr c: KSĐH ho c ĐĐV ph i l nh ả ệ ự i th c hi n ki m tra tr ng thái th c c a máy c t, dao cách ly ấ ầ

ỗ ướ ạ ầ ạ cho nhân viên v n hành c p d sau m i b ệ ế ế c thao tác xa n u th y c n thi ề t theo yêu c u v an toàn thao tác.

ạ ạ ườ ấ ặ 2. T i tr m đi n ho c NMĐ không có ng ả ệ ướ ả ậ ị ườ ự i tr c th ử c cho đ n v qu n lý v n hành c nhân viên v n hành tr c t ậ ợ ườ ự ự ệ ậ ấ ỉ ề ộ ề ể ng xuyên: c p đi u đ đi u khi n ự ạ ạ ướ c i tr m tr ộ ệ ạ ế ng h p th c hi n thao tác xa đ t ự ạ ạ ắ i tr m, ch cho phép thao tác xa đ i v i máy c t, ự ợ ử ỉ ượ ố ớ ườ ệ ơ ph i thông báo tr khi th c hi n thao tác xa theo PTT có k ho ch. Trong tr xu t và không có nhân viên v n hành tr c t thao tác xa đ i v i dao cách ly ch đ ố ớ ự ố ng h p x lý s c . c phép th c hi n trong tr

ệ ố ố ố ệ ị

IV.Quy đ nh đánh s trong h th ng đi n qu c gia

ắ 1. Nguyên t c chung

ệ ạ t b ph tr ị ề ạ các NMĐ, tr m đi n đ u ụ ệ ế ị t b ph ặ ố ứ ự ự ế ể ệ ấ ả T t c các NMĐ, tr m đi n và các thi ả ượ ph i đ c đ t tên và đánh s . Các thi ả theo thi ph i đánh s th t ế ị ế ị ụ ợ ở t b chính, thi ố ố ả ế ị t b chính ph i đánh s theo quy đ nh, các thi ế ị t b chính và thêm các ký t ti p theo đ phân bi t.

ị ỉ ấ ố ộ ệ ủ ậ ầ ị ứ ơ ề ấ ắ ể ủ ề ề ố ộ ị ể ủ ơ ộ ứ ề ề ấ ạ

ầ ế ị ệ Ph n này ch quy đ nh nguyên t c đánh s các thi t b nh t th ph n đi n c a các NMĐ và ự ộ ề ạ ề ả quy tr m đi n thu c quy n đi u khi n c a các c p đi u đ . Các đ n v qu n lý v n hành t ế ị ệ ế ị ị t b thu c quy n đi u khi n c a đ n v mình.Vi c đánh s các thi đ nh đánh s các thi t b ộ ề ể ủ ệ ấ nh t th ph n đi n c a các NMĐ và tr m đi n thu c quy n đi u khi n c a các c p đi u đ ượ đ ố ệ ủ ầ ư ị c quy đ nh nh sau

ữ ố ặ ư ệ ấ ị Quy đ nh ch s đ c tr ng cho c p đi n áp

ữ ố ệ ấ Đi n áp 500 kV: l y ch s 5

ữ ố ệ ấ Đi n áp 220 kV: l y ch s 2

125

ữ ố ệ ấ Đi n áp 110 kV: l y ch s 1

ữ ố ệ ấ Đi n áp 66 kV: l y ch s 7

ữ ố ệ ấ Đi n áp 35 kV: l y ch s 3

ữ ố ệ ấ Đi n áp 22 kV: l y ch s 4

ầ ự ữ ố ệ ệ ấ ồ ộ  15 kV đ uề ệ Đi n áp 15 kV: l y ch s 8 (đi n áp đ u c c máy phát đi n, máy bù đ ng b ấ ố l y s 9)

ầ ự ữ ố ệ ệ ấ ồ ộ  10 kV đ uề ệ Đi n áp 10 kV: l y ch s 9 (đi n áp đ u c c máy phát đi n, máy bù đ ng b ấ ố l y s 9)

ầ ự ữ ố ệ ệ ấ ộ ồ ề ấ ệ Đi n áp 6 kV: l y ch s 6 (đi n áp đ u c c máy phát đi n, máy bù đ ng b < 10 kV đ u l y s 6)ố

ể ự ề ề ề ệ ộ ị ấ ả quy đ nh và ph i thông qua c p ấ ộ ề ề ể ấ Các c p đi n áp khác do c p đi u đ có quy n đi u khi n t đi u đ có quy n ki m tra.

ượ ị Tên thanh cái đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ứ ấ ấ ữ Ký t th nh t l y là ch C

ự ứ ệ Ký t ỉ ấ th hai ch c p đi n áp,

ự ứ ỉ ố ứ ự ệ ố Ký t th ba ch s th t thanh cái, riêng s 9 ký hi u thanh cái vòng.

Ví d : ụ

ệ ể ị C12: bi u th thanh cái 2 đi n áp 110 kV.

ệ

ể

ị

C21: bi u th thanh cái 1 đi n áp 220 kV

ệ ể ị C29: bi u th thanh cái vòng đi n áp 220 kV.

L u ýư

ạ ặ ố ộ Đ i v i s đ hai thanh cái (ho c m t thanh cái có phân đo n) đánh s các máy c t ắ ở ẵ ố ứ ự ẵ ắ ở ẻ ố ứ ự ẻ ố ớ ơ ồ thanh cái ch n thì đánh s th t ch n, các máy c t thanh cái l thì đánh s th t l .

ố ớ ơ ồ ắ ườ ắ ố Đ i v i s đ đa giác đánh s các máy c t theo máy c t đ ng dây.

ố ớ ơ ồ ộ ưỡ ơ ồ ơ ồ ể ố ỳ Đ i v i s đ 3/2 (m t r i), s đ 4/3: tu theo s đ có th đánh s theo các cách sau:

ắ ườ ắ ố ng dây + Đánh s các máy c t theo máy c t đ

ố ắ ở ữ ố ớ ặ ố ố gi a (không n i v i thanh cái) s 5 ho c 6. Đánh s ký ộ + Đánh s ký t ứ ự th ba theo th t ự ứ t ự ứ th hai máy c t . ngăn l

Ví d : ụ

ắ ườ ể ố ộ ạ ị 371: bi u th máy c t đ ng dây 35 kV m ch s m t.

ắ ủ ể ệ ế ấ ố ị 131: bi u th máy c t c a máy bi n áp s 1 c p đi n áp 110 kV.

ắ ủ ể ế ị ự ệ ấ ố 641: bi u th máy c t c a máy bi n áp t dùng s 1 c p đi n áp 6kV.

ệ ố ắ ủ ệ ể ị 903: bi u th máy c t c a máy phát đi n s ba, đi n áp 10kV.

ệ ố ắ ủ ủ ể ệ ị K504: bi u th máy c t c a kháng đi n s 4 c a thanh cái, đi n áp 500kV.

126

ệ ể ắ ị 100: bi u th máy c t vòng đi n áp 110 kV

ể ệ ắ ị ạ 212: bi u th máy c t liên l c thanh cái đi n áp 220kV

ủ ặ ượ ị Tên c a máy phát ho c máy bù quay đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ư ị Ký t ự ầ ượ đ u đ c quy đ nh nh sau:

ệ ơ ướ ệ ữ ệ ố ớ Đ i v i nhi t đi n h i n c: ký hi u là ch S

ố ớ ữ ủ ệ ệ Đ i v i th y đi n: ký hi u là ch H

ố ớ ữ ệ Đ i v i tuabin khí: ký hi u là ch GT

ố ớ ơ ủ ữ ệ Đ i v i đuôi h i c a tuabin khí: ký hi u là ch ST

ố ớ ữ ệ Đ i v i điesel: ký hi u là ch D

ố ớ ữ ệ Đ i v i máy bù quay: ký hi u là ch B

ự ế ố ứ ự ủ Ký t ti p theo là s th t c a máy phát

Ví d : ụ

ị ổ ệ ể S1: bi u th t máy phát nhi ệ ố ộ t đi n s m t.

ị ổ ủ ế ố ượ ồ ị máy tua bin khí s hai.Tên c a máy bi n áp đ c quy đ nh g m các ký

ể GT2: bi u th t tự

ư ị Ký t ự ầ ượ đ u đ c quy đ nh nh sau:

ố ớ ữ ệ ế ấ ặ Đ i v i máy bi n áp 2 ho c 3 dây qu n ký hi u là ch T

ố ớ ế ự ẫ ệ Đ i v i máy bi n áp t ng u ký hi u là AT

ố ớ ế ự ệ Đ i v i máy bi n áp t dùng ký hi u là TD

ố ớ ế ừ ệ Đ i v i máy bi n áp kích t máy phát ký hi u là TE

ố ớ ế ệ ạ Đ i v i máy bi n áp t o trung tính ký hi u là TT

ố ớ ế ế ự ự ế c a máy bi n áp. Đ i v i máy bi n áp t dùng ký t ti p theo

ố ứ ự ủ ự ế ti p theo là s th t Ký t ố ứ ự ệ ấ là c p đi n áp và s th t .

Ví d : ụ

ố ộ ế ể ị T1: bi u th máy bi n áp s m t.

ế ể ố ị T2: bi u th máy bi n áp s hai.

ể ế ị ự ố ộ ấ ệ TD 41: bi u th máy bi n áp t dùng s m t c p đi n áp 22kV.

ế ể ự ẫ ố ộ ị AT1: bi u th máy bi n áp t ng u s m t.

ệ ượ ủ ắ ư ị Tên c a máy c t đi n đ c quy đ nh chung nh sau:

127

ấ ặ ượ ấ ủ c quy đ nh ệ ữ ệ ấ ự ứ ự ứ ữ ấ ố ớ ở c a Quy trình này. Riêng đ i v i: th hai th nh t là ch K còn ký t ư ị ự ứ th nh t là ch T, kháng đi n ký t ệ ký t ấ ự ứ th nh t đ c tr ng cho c p đi n áp, đ Ký t ắ ủ ụ máy c t c a t ư ặ đ c tr ng cho c p đi n áp.

ự ứ ụ ặ ố ớ ư ủ ắ ắ ị ượ ị th hai (ba đ i v i máy c t kháng và t ) đ c tr ng cho v trí c a máy c t, đ c quy đ nh Ký t ư nh sau:

ấ ố ắ ế Máy c t máy bi n áp: l y s 3

ắ ủ ườ ấ ố ặ ừ ố ế ơ ồ ứ ạ ế ố Máy c t c a đ ng dây: l y s 7 và s 8 (ho c t s 5 đ n 8 n u s đ ph c t p)

ự ấ ố ắ Máy c t MBA t dùng: l y s 4

ắ ầ ự ấ ố ệ Máy c t đ u c c máy phát đi n: l y s 0

ấ ố ắ ủ Máy c t c a máy bù quay: l y s 0

ắ ủ ụ ấ ố Máy c t c a t bù ngang: l y s 0

ắ ủ ụ ế ơ ồ ứ ạ ấ ố ặ ọ Máy c t c a t bù d c: l y s 0 (ho c 9 n u s đ ph c t p)

ế ơ ồ ứ ạ ắ ủ ệ ặ ấ ố Máy c t c a kháng đi n: l y s 0 (ho c 9 n u s đ ph c t p)

ự ứ ứ ể ệ ố ứ ự ố ớ ụ ố Ký t ắ th th ba (b n đ i v i máy c t kháng và t ) th hi n s th t : 1,2,3...

ố ớ ườ ự ế ự ứ ấ ắ ủ Đ i v i máy c t c a thanh cái đ ng vòng hai ký t ti p theo ký t th nh t là: 00

ữ ạ ắ ự ế ự ứ ố ủ ấ ti p theo ký t th nh t là s c a hai ố ớ Đ i v i máy c t liên l c gi a hai thanh cái hai ký t thanh cái

ệ ượ ủ ị Tên c a kháng đi n đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ ữ ệ Hai ký t đ u là ch KH, riêng kháng trung tính ký hi u là KT

ự ứ ư ệ ặ ấ ượ ấ ị ủ th 3 đ c tr ng cho c p đi n áp, đ c l y theo quy đ nh ở c a Quy trình Ký t này.

ự ứ ố Ký t th 4 là s 0

ự ứ ố ứ ự ủ ệ ạ Ký t th 5 là s th t ắ c a m ch m c kháng đi n.

Ví d : ụ

ắ ở ạ ố ố ệ ể ị KH504: bi u th kháng đi n 500 kV m c m ch s b n.

ắ ở ể ị ế ố KT303: bi u th kháng trung tính 35 kV m c trung tính máy bi n áp s 3

ự ầ ố ớ ụ ọ ấ ồ c quy đ nh g m các ký t : đi n đ ự Ba ký t đ u: đ i v i t bù d c l y là các ch ữ

ủ ụ ệ ượ ố ớ ụ ữ ấ Tên c a t TBD, đ i v i t ị bù ngang l y là các ch TBN

ự ứ ư ệ ấ ặ ượ ấ ị ủ Ký t th 4 đ c tr ng cho c p đi n áp, đ c l y theo quy đ nh ở c a Quy trình này.

ự ứ ố Ký t th 5 là s 0

ắ ụ ệ ố ớ ụ ố ớ ụ ọ ấ ự ứ ạ c a m ch m c t đi n đ i v i t bù d c, đ i v i t bù ngang l y theo

ố ứ ự ủ Ký t ố ứ ự ủ ộ ụ s th t . th 6 là s th t c a b t

Ví d : ụ

ị ụ ể ắ ở ạ ố ộ ệ ọ TBD501: bi u th t bù d c đi n áp 500 kV m c m ch s m t.

128

ị ụ ể ắ ở ạ ệ ố TBN302: bi u th t bù ngang đi n áp 35 kV m c m ch s hai.

ủ ế ệ ượ ị Tên c a các máy bi n đi n áp đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ Ký t đ u là TU

ế ệ ti p theo l y tên thi ự ặ ệ ự ế ế ị ế ị t b mà tên t b mà máy bi n đi n áp đ u vào. Đ i v i các thi ấ ư ấ đ c tr ng cho c p t b không th hi n rõ c p đi n áp thì sau hai ký t ấ ố ớ ự ầ ẽ đ u s là ký t ế ị ế ấ Các ký t ể ệ ủ c a thi ệ đi n áp, ti p theo là tên thi ế ị t b .

Ví d : ụ

ệ ế ể ị ườ TU171: bi u th máy bi n đi n áp ngoài đ ng dây 110 kV 171.

ủ ệ ệ ể ế ố ị TUC22: bi u th máy bi n đi n áp c a thanh cái s hai đi n áp 220kV.

ủ ế ể ị ệ TU5T2: bi u th máy bi n đi n áp c a MBA T2 phía 500kV.

ệ ượ ủ ế ị Tên c a các máy bi n dòng đi n đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ Hai ký t đ u là TI

ự ế ấ ế ị ế ệ t b mà máy bi n dòng đi n đ u vào. Đ i v i các thi ệ ấ ự ầ ẽ ự ặ ố ớ đ u s là ký t ế ị t b mà ư đ c tr ng cho ệ ti p theo l y tên thi Các ký t ế ị ể ệ ủ tên c a thi ế ấ c p đi n áp, ti p theo là tên thi ấ t b không th hi n rõ c p đi n áp thì sau hai ký t ế ị t b .

Ví d : ụ

ệ ấ ố ớ ể ế ệ ắ ị T I171: bi u th máy bi n dòng đi n c p đi n áp 110 kV n i v i máy c t 71.

ệ ủ ệ ể ấ ặ ượ ị c quy đ nh ở Tên đi n tr trung tính đ u vào đi m trung tính c a MBA ho c kháng đi n đ ự ồ g m các ký t :

ự ầ ị ệ ữ ể ở Các ký t đ u là ch RT bi u th đi n tr trung tính

ự ế ư ệ ấ ặ Ký t ti p theo đ c tr ng cho c p đi n áp

ự ế ủ ế ị ượ ấ Ký t ti p theo là tên c a thi t b mà RT đ c đ u vào.

Ví d : ụ

ị ệ ủ ể ấ ộ ở RT1T1: bi u th đi n tr trung tính đ u vào trung tính cu n 110 kV c a MBA T1.

ủ ố ượ ị Tên c a ch ng sét đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ ấ ữ Hai ký t đ u l y ch CS

ự ế ấ ti p theo l y tên c a thi ế ị ượ t b đ ể ệ ủ ấ ủ ệ ố ớ ế ị ư ế ệ ố ế ị ệ ố ớ t b mà tên c a thi c b o v . Đ i v i các thi t b ấ ệ ự ặ ự ầ ẽ đ c tr ng cho c p đi n áp, đ u s là ký t ấ ấ ố ế ị t b . Đ i v i ch ng sét van n i vào trung tính máy bi n áp c p đi n áp l y ả Ký t không th hi n rõ c p đi n áp thì sau hai ký t ế ti p theo là tên thi s 0.ố

Ví d : ụ

ị ố ủ ệ ể ế CS1T1: bi u th ch ng sét c a máy bi n áp T1 phía đi n áp 110 kV.

ị ố ể ắ CS0T1: bi u th ch ng sét m c vào trung tính MBA T1.

ị ố ủ ườ ể CS271: bi u th ch ng sét c a đ ng dây 271.

129

ủ ượ ị Tên c a dao cách ly đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ế ị ố ự ế ắ đ u là tên c a máy c t ho c thi

ủ ự ầ ặ ủ ế ố ớ ớ t b n i tr c ti p v i dao cách ly (đ i v i dao cách ớ ế ế ị ố ự t b n i tr c ti p v i dao cách đ u tiên là tên c a TU, ti p theo là tên thi ế ự ầ Các ký t ủ ly c a TU, các ký t ấ ly), ti p theo là d u phân cách ( )

ự ế ượ ư ị Ký t ti p theo đ c quy đ nh nh sau:

ấ ố ứ ự ủ ố ớ Dao cách ly thanh cái l y s th t c a thanh cái n i v i dao cách ly

ườ ườ ấ ố Dao cách ly đ ng dây (dao cách ly phía đ ng dây) l y s 7

ấ ố ố ớ ế Dao cách ly n i v i máy bi n áp l y s 3

ấ ố ố ớ Dao cách ly n i v i thanh cái vòng l y s 9

ố ắ ộ ế ị ấ ố ặ ố Dao cách ly n i t t (bypass) m t thi t b l y s 0 ho c s 9

ấ ố ứ ự ủ ạ ạ ạ ố ớ i phân đo n nào (phía phân đo n nào) thì l y s th t c a phân đo n thanh Dao cách ly n i t ặ cái (ho c thanh cái) đó

ấ ố ố ớ ệ ặ ở Tên dao cách ly n i v i đi n tr trung tính ho c kháng trung tính l y s 0

Ví d :ụ

ủ ế ể ệ ị 3313: bi u th dao cách ly c a máy bi n áp T1 đi n áp 35 kV.

ố ớ ệ ể ố ố ị ấ K5011: bi u th dao cách ly kháng s 1 c p đi n áp 500kV n i v i thanh cái s 1.

ủ ế ệ ệ ố ị

ố ớ ể TUC222: bi u th dao cách ly máy bi n đi n áp c a thanh cái s hai đi n áp 220 kV n i v i thanh cái s 2.ố

ể ị ườ ắ 1717: bi u th dao cách ly ngoài đ ủ ng dây 110 kV c a máy c t 171.

ố ớ ủ ể ắ ị ườ 2729: bi u th dao cách ly c a máy c t 272 n i v i thanh cái đ ng vòng.

ố ắ ể ị 2750: Bi u th dao cách ly n i t ắ t máy c t 275.

ố ớ ủ ế ể ộ ị

KT3010: bi u th dao trung tính cu n 35 kV c a máy bi n áp T1 n i v i kháng trung tính KT301.

ượ ị ầ Tên c u chì đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ ườ ố ớ ầ ữ ấ ự ơ ấ ữ Các ký t ố ớ ầ đ u: đ i v i c u chì th ng l y ch CC, đ i v i c u chì t r i l y ch FCO

ự ế ủ ấ ế ị ượ ả ệ Ký t ti p theo là d u phân cách () và tên c a thi t b đ c b o v

Ví d : ụ

ị ầ ủ ệ ể ế CCTUC31: bi u th c u chì c a máy bi n đi n áp thanh cái C31

ị ượ ế ị Tên dao ti p đ a đ ự ồ c quy đ nh g m các ký t :

ự ầ ặ ế ị ự ế Các ký t đ u là tên dao cách ly ho c thi t b có liên quan tr c ti p

ự ế ế ặ ị ượ ư ị Ký t ư ti p theo đ c tr ng cho ti p đ a, đ c quy đ nh nh sau:

ị ủ ườ ế + Ti p đ a c a đ ng dây và t ụ ệ ấ ố đi n l y s 6

ấ ố ị ủ ế ệ ế + Ti p đ a c a máy bi n áp, kháng đi n và TU l y s 8

130

ắ ấ ố ị ủ ế + Ti p đ a c a máy c t l y s 5

ấ ố ị ủ ế + Ti p đ a c a thanh cái l y s 4

ệ ấ ố ế ặ ị + Ti p đ a trung tính MBA ho c kháng đi n l y s 08

ụ Ví d :

ế ể ị ị ườ + 27176: bi u th dao ti p đ a ngoài đ ng dây 271.

ể ế ế ị ị ủ + 33138: bi u th dao ti p đ a c a máy bi n áp T1 phía 35 kV.

ắ ể ế ị ị + 17115: bi u th dao ti p đ a máy c t 171 phía dao cách ly 1711

ể ế ị ủ ố ộ ị + 13108: bi u th dao ti p đ a trung tính cu n dây 110 kV c a MBA s 1

ế ị ắ ở ữ ườ ẽ ạ ư ệ Các thi t b đóng c t các nhánh r , các phân đo n gi a đ ng ký hi u nh sau:

ạ ư ắ ườ 1. Đ i v i máy c t phân đo n đ ng dây, máy c t r ắ ẽ ắ ế ườ ố ư ố ng dây đánh s nh máy c t đ ế ắ ố ớ ố nhánh xu ng máy bi n áp đánh s nh máy c t máy bi n áp).

ạ ườ ẽ ự ầ đ u đánh

2. Đ i v i dao cách ly phân đo n đ

ị ố ng dây ho c dao cách ly nhánh r các ký t ế ặ ệ ự ư ả ắ ượ ố ớ ố ư s nh quy đ nh (đánh s dao cách ly đ t nh có máy c t). c th c hi n gi thi

ự ố ặ ẽ ấ ạ ộ ị 3. Các ký t cu i cùng là d u phân cách (/) và v trí c t phân đo n ho c r nhánh

Ví d : ụ

ạ ườ ể ắ ị ở ộ ố ệ + 371/XX: bi u th máy c t 371 phân đo n đ ng dây c t s XX đi n áp 35kV.

ạ ườ ể ị ở ố ộ + 1717/XX: bi u th dao cách ly phân đo n đ ng dây 110 kV s c t XX.

ị ườ ể ế ở ố ộ ị + 17176/XX: bi u th dao cách ly ti p đ a đ ng dây 110 kV s c t XX.

131

Ch¬ng 5. Tæng quan vÒ qu¶n lý nhu cÇu ®iÖn

Qu¶n lý nhu cÇu ®iÖn (DSM) lµ mét vÊn ®Ò lín mang tÝnh chÊt toµn cÇu. ViÖc nghiªn cøu øng dông DSM ë ViÖt Nam míi chØ ë giai ®o¹n ®Çu vµ ®· thùc sù ®îc ®Æt ra khi cã sù bïng næ nhu cÇu ®iÖn n¨ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trong phÇn nµy, sÏ tr×nh bÇy mét vµi nÐt tæng quan vÒ DSM vµ t×nh h×nh thùc hiÖn DSM trªn thÕ giíi ®Ó lµm c¬ së cho ph©n tÝch yªu cÇu nghiªn cøu ë c¸c ch¬ng sau.

I. Kh¸i niÖm DSM

DSM lµ ch÷ viÕt t¾t cña "Demand Side Management". Cã kh¸ nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ DSM sau ®©y xin trÝch dÉn mét trong nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ DSM t¬ng ®èi tæng qu¸t, ®· nªu trong mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ DSM t¹i ViÖt Nam.

DSM lµ tËp hîp c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt - c«ng nghÖ - kinh tÕ - x· héi nh»m sö dông ®iÖn n¨ng hiÖu qu¶ vµ tiÕt kiÖm.

Ch¬ng tr×nh DSM bao gåm c¸c ho¹t ®éng gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp cña c¸c kh¸ch hµng sö dông ®iÖn (phÝa cÇu) vµ qu¸ tr×nh ®ã ®îc khuyÕn khÝch bëi c¸c C«ng ty §iÖn lùc (phÝa cung cÊp) víi môc tiªu gi¶m c«ng suÊt phô t¶i cùc ®¹i (c«ng suÊt ®Ønh) vµ ®iÖn n¨ng tiªu thô cña hÖ thèng.

Nh÷ng ho¹t ®éng nµy sÏ dÉn ®Õn gi¶m chi phÝ ®Çu t x©y dùng nguån, líi truyÒn t¶i vµ ph©n phèi trong quy ho¹ch ph¸t triÓn hÖ thèng ®iÖn trong t¬ng lai.

- §iÒu khiÓn nhu cÇu tiªu dïng ®iÖn n¨ng cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp mét c¸ch kinh tÕ nhÊt.

II. Tãm t¾t c¸c chiÕn lîc cña DSM

ChiÕn lîc nµy nh»m gi¶m nhu cÇu sö dông ®iÖn n¨ng cña c¸c hé tiªu thô nhê vµo viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ cã hiÖu n¨ng cao, gi¶m tæn thÊt vµ h¹n chÕ sö dông n¨ng l - îng mét c¸ch v« Ých.

Sö dông c¸c thiÕt bÞ cã hiÖu n¨ng cao

C¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®· kh«ng ngõng ph¸t minh s¸ng chÕ ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c thiÕt bÞ ®iÖn cã hiÖu suÊt cao. Cã thÓ chia c¸c thiÕt bÞ dïng ®iÖn lµm 2 m¶ng lµ thiÕt bÞ ®iÖn d©n dông vµ thiÕt bÞ c«ng nghiÖp.

- ThiÕt bÞ d©n dông ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c khu vùc d©n c, c«ng së, c¸c toµ nhµ th¬ng m¹i, c¸c khu vùc hµnh chÝnh, c¸c kh¸ch s¹n nhµ hµng, c¸c khu nghØ ng¬i vui ch¬i gi¶i trÝ, bao gåm ®Ìn chiÕu s¸ng, qu¹t, m¸y thu thanh, m¸y thu h×nh, tñ l¹nh,

132

b×nh ®un níc nãng, bµn lµ, m¸y giÆt… Víi ®Ìn chiÕu s¸ng, c¸c lo¹i ®Ìn sîi ®èt cã c«ng suÊt lín, to¶ nhiÖt nhiÒu, hiÖu suÊt ph¸t quang kÐm ®ång thêi tuæi thä ng¾n ®· dÇn ®îc thay thÕ b»ng c¸c lo¹i ®Ìn compact cã ®é s¸ng t¬ng ®¬ng nhng lîng ®iÖn n¨ng tiªu thô Ýt vµ tuæi thä t¨ng.

- Trong c«ng nghiÖp thiÕt bÞ ®iÖn ®îc quan t©m chÝnh lµ ®éng c¬ ®iÖn. C¸c ®éng c¬ ®ang ®îc dïng hiÖn nay lµ ®éng c¬ r« to lång sãc cã hiÖu suÊt vµ hÖ sè cos(cid:0) thÊp nªn hiÖu qu¶ sö dông n¨ng lîng kh«ng cao. C¸c ®éng c¬ nµy cã thÓ thay thÕ b»ng ®éng c¬ thÕ hÖ míi (EEMs) cã hiÖu suÊt vµ hÖ sè cos(cid:0) cao. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i cho c¸c lo¹i ®éng c¬ hiÖu suÊt cao, bao gåm c¶ thiÕt bÞ phï trî nh thiÕt bÞ ®iÒu tèc.

- Sö dông c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö ®· ®îc s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn hiÖu n¨ng cao thay thÕ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn c¬.

NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ®îc n©ng cao th× tèc ®é gia t¨ng c¸c thiÕt bÞ dïng ®iÖn cµng lín, viÖc lùa chän c¸c thiÕt bÞ dïng ®iÖn cã hiÖu suÊt cao cµng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao.

H¹n chÕ tèi ®a viÖc tiªu thô ®iÖn n¨ng v« Ých

Nh»m ®¶m b¶o an ninh n¨ng lîng quèc gia, thùc hµnh chÝnh s¸ch sö dông n¨ng l- îng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ sÏ b¶o ®¶m cung cÊp ®iÖn æn ®Þnh cho c¸c ngµnh vµ ®Þa ph¬ng, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi. Mét sè biÖn ph¸p phæ biÕn bao gåm:

- Sö dông c¸c hÖ thèng tù ®éng ®ãng c¾t nguån ®iÖn, ®iÒu chØnh c«ng suÊt tiªu thô cho phï hîp víi nhu cÇu cña thiÕt bÞ;

- C¶i tiÕn c¸c líp c¸ch nhiÖt, chèng thÊt tho¸t nhiÖt cña c¸c thiÕt bÞ gi÷ nhiÖt liªn quan ®Õn sö dông ®iÖn n¨ng;

- ThiÕt kÕ kiÕn tróc hîp lý c¸c toµ nhµ theo híng sö dông hiÖu qu¶ n¨ng lîng ®Ó gi¶m thiÓu nhu cÇu dïng ®iÖn;

- Tèi u ho¸ c¸c qu¸ tr×nh vËn hµnh thiÕt bÞ dïng ®iÖn trong c«ng nghiÖp.

.2 §iÒu khiÓn nhu cÇu ®iÖn phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn

Trong khi sö dông hiÖu qu¶ ®iÖn n¨ng lµ chiÕn lîc phÇn lín ®îc thùc hiÖn bëi c¸c hé dïng ®iÖn, kh«ng cã sù can thiÖp tõ phÝa c¸c nhµ cung cÊp, th× ®iÒu khiÓn nhu cÇu ®iÖn n¨ng lµ chiÕn lîc cña DSM mµ c¸c gi¶i ph¸p cña nã ®îc thùc hiÖn víi sù chñ ®éng nhiÒu h¬n tõ phÝa nhµ cung cÊp ®iÖn nh»m lµm thay ®æi nhu cÇu sö dông ®iÖn n¨ng phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn cña HT§. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n cña chiÕn lîc nµy bao gåm:

- §iÒu khiÓn trùc tiÕp dßng ®iÖn

B»ng c¸ch ®iÒu khiÓn trùc tiÕp dßng ®iÖn phô t¶i theo nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh, gi¶i ph¸p nµy lµm thay ®æi c¸c hÖ sè cña ®å thÞ phô t¶i (§TPT) hé tiªu thô ®iÖn nh sau :

K®k = (1-1) Kk®® = (1-2) Trong ®ã : P P P Ptb max min max

K®k vµ Kk®® : hÖ sè ®iÒn kÝn vµ hÖ sè kh«ng ®ång ®Òu cña §TPT

Pmax , Pmin , Ptb : c«ng suÊt cùc ®¹i, c«ng suÊt cùc tiÓu vµ c«ng suÊt trung b×nh cña §TPT hÖ thèng ®iÖn.

133

C¸c biÖn ph¸p chÝnh ®iÒu khiÓn trùc tiÕp dßng ®iÖn lµ :

a.C¾t gi¶m ®Ønh

P

t

H×nh 1.1 - c¾t gi¶m ®Ønh

t

H×nh 1.6 - biÓu ®å phô t¶i linh ho¹t 2 Lu tr÷ nhiÖt

§©y lµ gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ cña DSM cho phÐp dÞch chuyÓn nhu cÇu sö dông ®iÖn n¨ng tõ thêi gian cao ®iÓm ®Õn thêi gian thÊp ®iÓm, n©ng cao ®êng cong phô t¶i trong giai ®o¹n thÊp ®iÓm. §éng lùc chÝnh cña gi¶i ph¸p nµy lµ gi¸ ®iÖn. Nhê ®ã nhu cÇu ®iÖn n¨ng kh«ng gi¶m nhng gi¶m chi phÝ sö dông ®iÖn cho c¸c hé tiªu thô vµ ®ång thêi nhµ cung cÊp ®iÖn còng ®¹t ®îc môc tiªu san b»ng §TPT, tiÕt kiÖm vèn ph¸t triÓn nguån vµ líi ®iÖn. Nã thêng ®îc ¸p dông víi c¸c thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng thay ®æi thêi ®iÓm cung cÊp ®iÖn n¨ng ë ®Çu vµo mµ vÉn ®¶m b¶o lÞch tr×nh cung cÊp n¨ng lîng ë ®Çu ra theo yªu cÇu sö dông. §un níc nãng vµ dÞch vô ®iÒu hoµ kh«ng khÝ ®îc xem lµ 2 ®èi tîng chñ yÕu cña gi¶i ph¸p nµy. Trong kho¶ng thêi gian cao ®iÓm, c¸c nhu cÇu sö dông níc nãng sÏ ®îc cung cÊp tõ kho nµy. Còng t¬ng tù víi c¸c kho l¹nh sÏ cung cÊp mäi nhu cÇu ®iÒu hoµ kh«ng khÝ trong thêi gian cao ®iÓm mµ vÉn kh«ng cÇn sö dông ®iÖn n¨ng.

§iÖn khÝ ho¸

§iÖn khÝ ho¸ lµ viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ sö dông ®iÖn n¨ng ®Ó bæ sung vµ thay thÕ c¸c d¹ng n¨ng lîng kh¸c. Më réng ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n, ®iÖn khÝ ho¸ c¸c hÖ thèng giao th«ng hoÆc dïng ®iÖn ®Ó thay thÕ c¸c nguån nhiªn liÖu. §©y lµ gi¶i ph¸p cã thÓ lµm t¨ng nhu cÇu ®iÖn cña toµn HT§, tuy nhiªn ®ã lµ viÖc lµm cÇn thiÕt bëi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ gi¶m thiÓu sù « nhiÔm m«i trêng.

ChÝnh s¸ch gi¸ ®iÖn n¨ng

ViÖc ®a ra c¸c biÓu gi¸ ®iÖn linh ho¹t vµ hîp lý sÏ lµ ®éng lùc lµm thay ®æi thêi gian sö dông ®iÖn mµ vÉn ®¸p øng ®îc nhu cÇu tiªu dïng, san b»ng ®îc §TPT cña hÖ thèng ®iÖn.

Do tËp qu¸n sinh ho¹t, lµm viÖc vµ s¶n xuÊt nªn nhu cÇu sö dông ®iÖn thêng thay ®æi theo thêi gian vµ dÉn ®Õn xuÊt hiÖn c¸c cao ®iÓm vµ thÊp ®iÓm trong §TPT cña HT§ g©y nhiÒu bÊt lîi ®èi víi nhµ cung cÊp ®iÖn trong viÖc ®Çu t x©y dùng, qu¶n lý vµ vËn hµnh HT§. C¸c bÊt lîi trªn sÏ c¬ b¶n ®îc kh¾c phôc nhê thay ®æi chÝnh s¸ch gi¸ ®iÖn. C¸c gi¶i ph¸p DSM dÔ bÞ t¸c ®éng bëi ba biÓu gi¸ sau :

136

- Gi¸ tÝnh theo thêi ®iÓm sö dông ®iÖn (TOU): Môc ®Ých chÝnh cña biÓu gi¸ TOU lµ kÝch thÝch hé tiªu thô thay ®æi thêi ®iÓm sö dông ®iÖn n¨ng cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ngµnh ®iÖn lÉn kh¸ch hµng. Do vËy nã ph¶i cã tÝnh linh ho¹t cao bëi muèn ®¹t môc tiªu trªn TOU phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè nh thêi ®iÓm dïng ®iÖn; kho¶ng thêi gian dïng liªn tôc; ®é lín vµ sù biÕn ®éng c«ng suÊt còng nh ®iÖn n¨ng theo yªu cÇu; mïa vµ thêi ®iÓm trong mét mïa; vïng; lo¹i kh¸ch hµng; ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ… Tõ ®ã dÔ nhËn thÊy viÖc lËp ®îc mét TOU lµ mét viÖc kh«ng ®¬n gi¶n. ViÖc ®a ra TOU ph¶i mang tÝnh tÝch cùc nghÜa lµ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ khuyÕn khÝch sö dông ®iÖn n¨ng mét c¸ch hiÖu qu¶.

- Gi¸ cho phÐp c¾t ®iÖn khi cÇn thiÕt: BiÓu gi¸ nµy ®îc ¸p dông ®Ó khuyÕn khÝch c¸c kh¸ch hµng cho phÐp c¾t ®iÖn trong c¸c trêng hîp cÇn thiÕt, phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn kinh tÕ cña ngµnh ®iÖn. Sè lÇn c¾t, thêi gian c¾t vµ sè tiÒn tr¶ cho kh¸ch hµng tuú theo sù tho¶ thuËn cña ngµnh ®iÖn víi kh¸ch hµng.

- Gi¸ ®iÖn dµnh cho c¸c môc ®Ých ®Æc biÖt: BiÓu gi¸ ®Æc biÖt nh»m khuyÕn khÝch kh¸ch hµng ¸p dông DSM hoÆc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ChÝnh phñ. VÝ dô kh¸ch hµng cã thÓ ®Æt c¸c thiÕt bÞ sö dông n¨ng lîng mÆt trêi ®Ó gi¶m c«ng suÊt ®Ønh cña hÖ thèng ®iÖn cã thÓ ®îc hëng møc gi¸ ®Æc biÖt.

Gi¸ ®iÖn lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc nhËy c¶m cña x· héi do vËy khi thiÕt lËp biÓu gi¸ ph¶i sao cho nã cã tÝnh thuyÕt phôc, hîp lý theo quan ®iÓm hiÖu qu¶ tæng cña c¶ ch¬ng tr×nh DSM. §æi míi gi¸ ®iÖn víi t c¸ch nh mét gi¶i ph¸p cña DSM cÇn ph¶i thùc hiÖn víi c¸c ho¹t ®éng ®ång bé cña c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cã t¸c ®éng trong hÖ thèng n¨ng lîng vµ nÒn kinh tÕ.

DSM bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng do chÝnh phñ còng nh ngµnh ®iÖn ®Ò xíng nh»m khuyÕn khÝch c¸c hé tiªu thô tù nguyÖn thay ®æi c¸ch thøc tiªu thô cña hä mµ kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng tho¶ hiÖp vÒ chÊt lîng dÞch vô còng nh sù tho¶ m·n cña hé tiªu thô.

Nãi chung, DSM thêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua sù kÕt hîp c¸c ch¬ng tr×nh qu¶n lý (nh qu¶n lý thêi gian xuÊt hiÖn c¸c tiªu dïng vÒ ®iÖn, qu¶n lý phô t¶i, n©ng cao c¸c c«ng nghÖ cã hiÖu qu¶ vÒ n¨ng lîng, trî gióp kü thuËt vµ khuyÕn khÝch tµi chÝnh), c¸c bé luËt, ph¹m vi qu¶n lý cña Nhµ níc vµ c¸c tiªu chuÈn thiÕt bÞ. Nh»m môc ®Ých ®Ò ra nh÷ng ®ßi hái ®èi víi c¸c hiÖu suÊt n¨ng lîng ph¶i c¶i tiÕn trong c¸c toµ nhµ míi vµ ®èi víi nh÷ng quyÕt ®Þnh cña nhµ chÕ t¹o, nh»m b¸n ra nh÷ng trang thiÕt bÞ hoÆc c«ng nghÖ kiÓm tra qu¶n lý n¨ng lîng víi hiÖu suÊt n¨ng lîng cao h¬n.

1.3. C¸c m« h×nh thùc hiÖn DSM

Cã ba m« h×nh vÒ qu¶n lý phô t¶i ®· ®îc ¸p dông ë c¸c níc kh¸c nhau trªn thÕ giíi, nã biÓu hiÖn tr¹ng th¸i hÖ thèng ®iÖn cña mçi níc, ®Æc trng cña hÖ thèng ®iÖn n- íc ®ã. Díi ®©y lµ nh÷ng m« h×nh thùc hiÖn DSM còng nh ph¹m vi ¸p dông.

1.3.1. M« h×nh quy t¾c

§©y lµ m« h×nh ®îc ¸p dông chñ yÕu ë c¸c níc mµ Nhµ níc gi÷ vai trß ®iÒu hoµ lín nh Hoa Kú vµ Canada còng nh mét sè níc nhá ë Ch©u ¢u nh §an M¹ch vµ Hµ Lan. Víi m« h×nh nµy, ngêi ta ¸p dông hai tõ “®éc quyÒn” ®Ó ®a ra c¸c nguyªn t¾c vÒ tiªu dïng ®iÖn nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu khi thùc hiÖn DSM. M« h×nh nµy cã 4 ®Æc trng chñ yÕu sau:

137

- Nhµ níc uû quyÒn cho c¸c C«ng ty ph©n phèi ®Ó c¸c C«ng ty nµy cã thÓ qu¶n lý phô t¶i víi chøc n¨ng lµ ngêi ®¸p øng phô t¶i ®iÖn. C¸c C«ng ty ph©n phèi ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc qu¶n lý phô t¶i trªn c¬ së ®Þnh híng mµ Nhµ níc ®· chØ ra víi môc tiªu lîi Ých toµn céng ®ång lµ lín nhÊt.

- §Ó cã thÓ gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n gÆp ph¶i khi c¸c ®¬n vÞ §iÖn lùc thùc hiÖn c«ng viÖc qu¶n lý, Nhµ níc cÇn x©y dùng mét kÕ ho¹ch thÝch hîp gi÷a kh¶ n¨ng cung cÊp vµ phô t¶i yªu cÇu b»ng viÖc buéc c¸c C«ng ty ph©n phèi ®iÖn thùc hiÖn mét ch - ¬ng tr×nh cung cÊp v× lîi Ých tæng thÓ ®i tõ viÖc ph©n tÝch kinh tÕ cña viÖc thùc hiÖn DSM sÏ ®îc ¸p dông.

- Nhµ níc gi÷ vai trß lµ ngêi ®iÒu hoµ sÏ x©y dùng c¸c c¬ chÕ vµ khuyÕn khÝch tµi chÝnh ®Ó cã thÓ n¨ng ®éng ho¸ tÝnh ®éc quyÒn cña ngµnh ®iÖn khi thùc hiÖn c«ng viÖc qu¶n lý phô t¶i ®èi víi c¸c hé tiªu thô.

- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, ph¶i cã sù tham gia tõ phÝa hé tiªu thô, nhãm c¸c C«ng ty §iÖn lùc phÝa Nhµ níc vµ c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc qu¶n lý phô t¶i ®iÖn.

1.3.2. M« h×nh hîp t¸c

§©y lµ m« h×nh thùc hiÖn DSM víi môc ®Ých lµ c¸c bªn tham gia hÖ thèng ®iÖn cïng nhau thùc hiÖn v× lîi Ých cña hÖ thèng, cña Nhµ níc vµ cña ngêi tiªu dïng. M« h×nh nµy ®ang ¸p dông ë mét sè níc Ch©u ¢u nh §øc, Ph¸p, T©y Ban Nha hay Italia.

Trong viÔn c¶nh mµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i trêng ®· trë thµnh mét chÝnh s¸ch hÕt søc quan träng, Nhµ níc thêng cã nh÷ng th¬ng lîng víi c¸c bé, ngµnh vÒ viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña ch¬ng tr×nh DSM mµ c¸c ngµnh thùc hiÖn. §ång thêi, Nhµ níc còng muèn më réng viÖc nghiªn cøu, s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng tõ nh÷ng nguån n¨ng lîng míi hoÆc n¨ng lîng t¸i t¹o. Cßn vÒ phÝa phô t¶i lµ nh÷ng chiÕn dÞch vËn ®éng tiÕt kiÖm n¨ng lîng díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch vÒ gi¸ ®¸nh vµo c¸c hé sö dông ®iÖn trong thêi kú cao ®iÓm.

Sù ph¸t triÓn cña viÖc n¨ng lîng ®iÖn chñ yÕu phô thuéc vµo c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c C«ng ty §iÖn lùc. B¾t ®Çu tõ gi÷a thËp kû 80, c¸c C«ng ty §iÖn lùc b¾t ®Çu ®a ra c¸c chiÕn lîc nh»m t¨ng cêng h¬n n÷a mèi quan hÖ gi÷a nhµ cung cÊp vµ c¸c kh¸ch hµng cña hä.

Ngoµi ra, cã mét sè nh÷ng khuyÕn khÝch ®îc ®a vµo trong ch¬ng tr×nh DSM xuÊt ph¸t tõ tÝnh ®éc quyÒn cña thÞ trêng n¨ng lîng, hé tiªu thô b¾t buéc ph¶i cã nh÷ng hîp t¸c víi phÝa nhµ s¶n xuÊt nÕu nh hä muèn cã mÆt trong hÖ thèng vµ ®iÒu ®ã cho phÐp thùc hiÖn tèt DSM theo c¶ hai khÝa c¹nh lµ tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng vµ gi¶m c«ng suÊt ë giê cao ®iÓm.

1.3.3. M« h×nh c¹nh tranh

Trong m« h×nh nµy, c¸c C«ng ty §iÖn lùc ®îc tù do trong ho¹t ®éng vËn hµnh. §©y lµ m« h×nh ®îc ¸p dông ë v¬ng quèc Anh vµ Nauy. T¹i ®©y, ngêi ta ®Æt ra c¸c c¬ së cña m« h×nh DSM c¹nh tranh theo nh÷ng ®Æc trng cña ngµnh c«ng nghiÖp tù do. Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn ®îc t¸i cÊu tróc vµ mang ba ®Æc trng sau:

- Mét thÞ trêng më trong s¶n xuÊt.

138

- Mét m¹ng líi truyÒn t¶i më, vÒ nguyªn t¾c nã vËn hµnh nh mét hÖ thèng truyÒn t¶i chung trªn c¬ së kh«ng ph©n t¸ch víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc vµo hÖ thèng vµ hiÖu øng gi¸.

- Mét hÖ thèng ®¶m b¶o sù kÕt hîp vÒ mÆt kü thuËt theo nh÷ng thñ tôc mµ phÝa Nhµ níc yªu cÇu.

¦u ®iÓm:

- Sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®iÖn gióp chØ ra nh÷ng chi phÝ mµ hé tiªu thô ph¶i tr¶ cho c«ng suÊt yªu cÇu vµ lîng ®iÖn n¨ng sö dông.

- C¸c hé tiªu thô t×m c¸ch gi¶m nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ b»ng c¸ch t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ cung cÊp.

- C¸c nhµ ph©n phèi buéc ph¶i tiÕp xóc víi c¸c hé tiªu thô nh»m thuyÕt phôc hä ñng hé c¸c ch¬ng tr×nh DSM nhÊt lµ ë nh÷ng vïng cã mËt ®é d©n c trung b×nh hoÆc tha thít.

1.4 Ých lîi cña viÖc thùc hiÖn DSM

Ch¬ng tr×nh DSM bao gåm c¸c ho¹t ®éng gi¸n tiÕp hay trùc cña c¸c kh¸ch hµng sö dông ®iÖn (phÝa cÇu) vµ qu¸ tr×nh ®ã ®îc khuyÕn khÝch bëi c¸c c«ng ty ®iÖn lùc (phÝa cung cÊp) víi môc tiªu gi¶m c«ng phô t¶i cùc ®¹i (c«ng suÊt ®Ønh) vµ ®iÖn n¨ng tiªu thô cña hÖ thèng. DSM ®îc mong ®îi ®Ó sö dông tèi u c¸c nguån lùc trong khi gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng m«i trêng, vèn ®Çu t vµ tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ViÖc thùc hiÖn DSM mang l¹i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c bªn nh:

- §èi víi ngµnh ®iÖn: Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ch¬ng tr×nh DSM ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng tiªu thô (kWh) nhê thùc hiÖn ch ¬ng tr×nh ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n so víi viÖc t¨ng doanh sè ®iÖn n¨ng th¬ng phÈm (kWh) nhng ph¶i ®Çu t x©y dùng thªm nhµ m¸y míi:

(cid:0) Ch¬ng tr×nh DSM h×nh thµnh mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi c¸c c¬ quan ban ngµnh vµ c«ng céng;

(cid:0) Ch¬ng tr×nh DSM cung cÊp c¸c dÞch vô cho kh¸ch hµng sö dông ®iÖn víi møc chi phÝ thÊp nhÊt;

(cid:0) Ch¬ng tr×nh DSM gãp phÇn gi¶m rñi ro vµ cã ®é linh ho¹t cao, v× ch¬ng tr×nh DSM thùc hiÖn ë qui m« nhá h¬n, nªn linh ho¹t vµ tiÒm n¨ng h¬n;

(cid:0)

C¸c nguån lùc DSM Ýt bÞ ¶nh hëng bëi nh÷ng biÕn ®éng vÒ t¨ng trëng kinh tÕ, gi¸ nhiªn liÖu vµ chi phÝ ®Çu t x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn h¬n lµ phô thuéc thuÇn tuý vµo nguån phÝa cung.

- §èi víi hé tiªu thô: Gi¶m chi phÝ tiªu thô n¨ng lîng, lùa chän ®îc thiÕt bÞ hiÖu qu¶ (ch¬ng tr×nh d¸n nh·n s¶n phÈm). C¸c ch¬ng tr×nh DSM sÏ gióp kh¸ch hµng tiÕt kiÖm ®îc mét kho¶n tiÒn ®iÖn ®¸ng kÓ ®Ó chi phÝ cho c¸c kÕ ho¹ch thiÕt thùc kh¸c.

- §èi víi c¸c ngµnh cung cÊp thiÕt bÞ : khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty nghiªn cøu cung cÊp thiÕt bÞ hiÖu suÊt cao.

139

- §èi víi lîi Ých kinh tÕ - x· héi: gi¶m c«ng suÊt nguån ®iÖn vµ khèi lîng líi ®iÖn do vËy gi¶m chi tiªu ngo¹i tÖ. Gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng xÊu tíi m«i trêng.

II. C¸c ch¬ng tr×nh DSM ë ViÖt Nam

II.1. VÊn ®Ò nghiªn cøu DSM

ViÖc nghiªn cøu øng dông c¸c gi¶i ph¸p DSM ®· trë nªn cÊp thiÕt trªn thÕ giíi tõ nöa thÕ kû qua. C¸c gi¶i ph¸p DSM thùc chÊt lµ øng dông c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, kinh tÕ, x· héi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®iÖn. Tuy ®îc xem nh mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p gióp c¸c nhµ cung cÊp ®iÖn cã nh÷ng chiÕn lîc qu¶n lý hiÖu qu¶ viÖc sö dông ®iÖn nhng cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng DSM kh«ng ph¶i lµ mét lý thuyÕt c¬ b¶n vµ viÖc nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc DSM thêng mang tÝnh nghiªn cøu øng dông cña c¸c khoa häc vÒ c«ng nghÖ vµ kinh tÕ x· héi. Do ®ã, tÝnh chÊt khoa häc cña nghiªn cøu DSM cã thÓ ®îc thÓ hiÖn th«ng qua nghiªn cøu øng dông hiÖu qu¶ DSM trong nh÷ng trêng hîp cô thÓ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®iÖn mµ trong ®ã næi bËt nhÊt lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c ch¬ng tr×nh DSM lu«n lu«n ®îc ®Æt ra khi nghiªn cøu øng dông DSM.

II.2. C¸c ch¬ng tr×nh DSM ®· thùc hiÖn ë ViÖt Nam

Cïng víi nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, theo ®ã nhu cÇu ®iÖn còng bïng næ vµ ®Æt ra yªu cÇu bøc xóc vÒ nghiªn cøu øng dông DSM ®èi víi ngµnh ®iÖn. Trong thêi gian qua, ë ViÖt Nam, bªn c¹nh viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dµi h¹n cña c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c nghiªn cøu ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chung ®· bíc ®Çu t×m c¸ch t¸c ®éng vµo sù gia t¨ng nhu cÇu ®iÖn. §èi víi ngµnh ®iÖn, ®· triÓn khai qui ho¹ch nguån vµ líi ®iÖn.

N¨m 1997, EVN víi sù trî gióp cña ng©n hµng thÕ giíi, ®· hoµn thµnh dù ¸n "§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng qu¶n lý nhu cÇu ë ViÖt Nam" nh»m x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng DSM ®Ó hç trî cho ngµnh ®iÖn ®¸p øng nhu cÇu sö dông ®iÖn trong t¬ng lai cña ®Êt níc. Dù ¸n trªn ®· ®i ®Õn kÕt luËn r»ng DSM cã tiÒm n¨ng lín trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t¨ng trëng nhu cÇu ®iÖn ë ViÖt Nam, ®ång thêi dù ¸n còng chØ ra nh÷ng kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm ®iÖn hiÖu qu¶ trong mét sè khu vùc kinh tÕ vµ thiÕt bÞ tiªu thô ®iÖn. B¸o c¸o cña C«ng ty t vÊn Hagler Bailey còng khuyÕn nghÞ ph¬ng thøc triÓn khai mét ch¬ng tr×nh DSM gåm 2 -3 giai ®o¹n, ch¬ng tr×nh sÏ cho phÐp, cho ®Õn n¨m 2010, c¾t gi¶m 770 MW c«ng suÊt ®Ønh vµ h¬n 3.550 GWh ®iÖn n¨ng mçi n¨m. Giai ®o¹n thø nhÊt do SIDA Thôy §iÓn tµi trî víi tæng gi¸ trÞ lµ 29 triÖu SEK (kho¶ng 2,96 triÖu USD) vµ n»m trong dù ¸n truyÒn t¶i, ph©n phèi vµ kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai. Trong giai ®o¹n nµy, nhãm DSM cña EVN ®îc thµnh lËp, h×nh thµnh n¨ng lùc nghiªn cøu phô t¶i, triÓn khai

140

thÝ ®iÓm mét ch¬ng tr×nh qu¶n lý phô t¶i vµ mét sè ch¬ng tr×nh DSM thÝ ®iÓm kh¸c, x©y dùng kh¶ n¨ng thùc hiÖn kiÓm to¸n n¨ng lîng trong EVN, b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi cho giai ®o¹n 2 cña ch¬ng tr×nh DSM, Bé X©y dùng sÏ x©y dùng quy chuÈn hiÖu qu¶ n¨ng lîng ®èi víi c¸c toµ nhµ vµ Bé Khoa häc C«ng nghÖ sÏ giíi thiÖu c¸c tiªu chuÈn hiÖu qu¶ n¨ng lîng ®èi víi c¸c thiÕt bÞ chiÕu s¸ng vµ ®éng c¬ c«ng nghiÖp. Bé C«ng nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ®iÒu hµnh toµn bé dù ¸n.

II.2.1. Gi¸ ®iÖn theo thêi gian (Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam)

Gi¸ ®iÖn theo thêi gian cho c¸c kh¸ch hµng lín b¾t ®Çu ®îc triÓn khai tõ n¨m 1995, tuy nhiªn trªn thùc tÕ míi chØ ®îc ¸p dông tõ n¨m 1998 do viÖc l¾p ®Æt c«ng t¬ bÞ chËm trÔ. BiÓu gi¸ ®iÖn ®îc ¸p dông hiÖn nay dùa trªn nghÞ ®Þnh 05/1999/TT- LT/BVGCP-BCN ra ngµy 24 th¸ng 9 n¨m 1999. BiÓu gi¸ ®iÖn nµy lµ cha phï hîp víi chi phÝ biªn cung cÊp ®iÖn. EVN ®· tiÕn hµnh l¾p ®Æt c«ng t¬ ®o ®Õm theo thêi gian (TOU) cho c¸c khu c«ng nghiÖp chÕ xuÊt, kh¸ch s¹n vµ c¸c kh¸ch hµng tiªu thô ®iÖn lín. Mét sè kh¸ch hµng ®· ph¶n øng b»ng c¸ch l¾p ®Æt c¸c tæ m¸y ph¸t diesel vµ sÏ c¾t khái líi ®iÖn trong thêi gian cao ®iÓm ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn liªn tôc vµ æn ®Þnh cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ còng nh»m tr¸nh ph¶i tr¶ møc gi¸ cao ®iÓm. EVN vµ c¸c C«ng ty §iÖn lùc còng ®· vÊp ph¶i mét vµi ph¶n øng cña kh¸ch hµng ®èi víi viÖc l¾p ®Æt c«ng t¬ TOU vµ ®ång thêi còng gÆp khã kh¨n do thiÕu vèn ®Çu t ®Ó cã thÓ thùc hiÖn l¾p ®Æt lo¹i c«ng t¬ nµy cho tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu nh ®· quy ®Þnh trong biÓu gi¸ ®iÖn hiÖn hµnh.

Tuy nhiªn theo b¸o c¸o cña c¸c C«ng ty §iÖn lùc, doanh thu cña mét sè C«ng ty §iÖn lùc ®· bÞ gi¶m ®i do nhiÒu kh¸ch hµng ®· chuyÓn phô t¶i cña hä sang giê b×nh thêng hoÆc giê thÊp ®iÓm. §iÒu ®ã chøng tá r»ng biÓu ®å phô t¶i c«ng nghiÖp ®· ®- îc san b»ng vµ ®· cã t¸c dông gi¶m phô t¶i ®Ønh.

II.2.2. Ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch kh¸ch hµng

Tõ n¨m 1997 cho ®Õn nay, Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ch¬ng tr×nh n©ng cao nhËn thøc c«ng céng liªn quan ®Õn mét chiÕn dÞch qu¶ng c¸o trªn b¸o, ti vi vµ c¸c tê r¬i tíi c¸c kh¸ch hµng. ChiÕn dÞch qu¶ng c¸o dùa vµo tÝnh tù gi¸c cña c¸c kh¸ch hµng trong viÖc gióp Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam lµm gi¶m phô t¶i cao ®iÓm b»ng c¸ch t¾t c¸c thiÕt bÞ kh«ng cÇn thiÕt t¹i c¸c giê cao ®iÓm vµ t¨ng d¶i ®iÒu chØnh nhiÖt trong m«i trêng ®iÒu hoµ nhiÖt ®é. §Õn nay cha cã mét ®¸nh gi¸ chÝnh thøc vÒ ¶nh hëng cña chiÕn dÞch nµy.

II.2.3. §iÒu khiÓn phô t¶i b»ng sãng t¹i hai thµnh phè Hµ Néi vµ Hå ChÝ Minh

Hai C«ng ty §iÖn lùc cã s¶n lîng ®iÖn n¨ng lín ®· thö nghiÖm kh¶ thi ch¬ng tr×nh l¾p ®Æt ®iÒu khiÓn phô t¶i b»ng sãng cho c¸c kh¸ch hµng lín nh»m x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ¸p dông cña thiÕt bÞ nµy trong c¸c giê cao ®iÓm vµ trong nh÷ng thêi ®iÓm thiÕu hôt c«ng suÊt ph¸t. C¸c kh¸ch hµng chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan Nhµ níc, kh¸ch s¹n, nhµ hµng cã c¸c thiÕt bÞ lµm nãng l¹nh (m¸y ®iÒu hoµ, b×nh ®un níc nãng, qu¹t th«ng giã). Tæng C«ng ty §iÖn lùc can thiÖp vµo quy tr×nh hoÆc kiÓm so¸t viÖc sö dông n¨ng l- îng, ®Æc biÖt trong trêng hîp thiÕu c¸c khuyÕn khÝch vÒ gi¸ ®iÖn. Cho ®Õn nay viÖc ¸p dông ch¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn phô t¶i b»ng sãng chØ dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu v× cha cã bÊt cø mét biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nµo ®îc ¸p dông cho kh¸ch hµng tham gia ch¬ng tr×nh.

II..2.4. Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n n¨ng lîng

141

Trong khu«n khæ ch¬ng tr×nh vÒ sö dông hiÖu qu¶ n¨ng lîng (VECP) cña Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i trêng, c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tiÕn hµnh kiÓm to¸n thÝ ®iÓm mét sè c¬ së c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i t¹i c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi, H¶i Phßng, Hå ChÝ Minh, §µ N½ng vµ CÇn Th¬ ®· ®îc tiÕn hµnh víi sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c tr- êng ®¹i häc ë ®Þa ph¬ng víi c¸c C«ng ty t vÊn t nh©n. Bªn c¹nh ®ã mét sè nhµ tµi trî bao gåm NhËt vµ Ph¸p còng ®· tµi trî cho mét sè dù ¸n kiÓm to¸n n¨ng l îng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®i ®Õn kÕt luËn r»ng c¬ héi ®Çu t cho c¸c dù ¸n tiÕt kiÖm n¨ng lîng lµ hoµn toµn kh¶ thi vÒ tµi chÝnh mÆc dï hä kh«ng íc tÝnh tiÒm n¨ng hiÖu qu¶ n¨ng lîng (EE) cho c¶ ph¹m vi quèc gia hay toµn bé khu vùc c«ng nghiÖp. Ng©n hµng thÕ giíi vµ Quü m«i trêng toµn cÇu (GEF) ®· kh¶o s¸t mét sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp vµ cã nhËn ®Þnh r»ng, t×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕt bÞ giµ cçi, tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm n¨ng l - îng thùc tÕ lµ rÊt lín vµ còng chØ ra c¸c ®èi tîng thiÕt bÞ hµng ®Çu cÇn c¶i t¹o hoÆc thay thÕ nh lß h¬i, ®éng c¬, hÖ thèng qu¶n lý ®iÒu khiÓn n¨ng lîng…víi thêi gian thu håi vèn t¬ng ®èi ng¾n vµ lîi nhuËn cao. Tuy nhiªn, nh÷ng kh¶o s¸t trªn còng kÕt luËn r»ng møc ®é æn ®Þnh cña c¸c qu¸ tr×nh ®æi míi thiÕt bÞ nãi trªn cã thÓ cßn cha ®îc x¸c ®Þnh, do tiÕn tr×nh ®æi míi c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh hiÖn nay vµ c¸c thiÕt bÞ ph¶i ®îc hiÖn ®¹i ho¸ hoÆc ph¶i bá h¼n.

II.3. Ch¬ng tr×nh, dù ¸n DSM ë ViÖt Nam

II.3.1. Dù ¸n chiÕu s¸ng c«ng céng vµ chiÕu s¸ng ®êng phè

Cho ®Õn nay nhiÒu dù ¸n thÝ ®iÓm vÒ chiÕu s¸ng ®êng phè ®· vµ ®ang ®îc tiÕn hµnh ë ViÖt Nam. §Çu n¨m 2001 ®· b¾t ®Çu mét ch¬ng tr×nh lín vÒ hiÖu qu¶ sö dông n¨ng lîng trong chiÕu s¸ng c«ng céng, pha thø nhÊt cña dù ¸n “TiÕt kiÖm ®iÖn trong ngµnh chiÕu s¸ng c«ng céng”, ®îc triÓn khai t¹i Hµ Néi, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh vµ mét sè tØnh, thùc hiÖn tõ th¸ng 3/2001 ®Õn th¸ng 3/2002. Ng©n s¸ch dù ¸n trÞ gi¸ 374.900 USD ®îc tµi trî bëi quü m«i trêng toµn cÇu (GEF), UNDP, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ khu vùc t nh©n. Trung t©m ®iÒu hµnh lµ Trung t©m Khoa häc tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia. C¬ quan thùc hiÖn lµ viÖn Khoa häc VËt liÖu. Môc tiªu cña ch¬ng tr×nh nµy lµ:

- Gióp ChÝnh phñ thóc ®Èy vµ thùc hiÖn hÖ thèng chiÕu s¸ng míi vµ cã hiÖu suÊt cao th«ng qua viÖc ®æi míi hÖ thèng ph©n phèi.

- Nh»m ®iÒu chØnh viÖc tiÕt kiÖm n¨ng lîng qua xem xÐt t¸c ®éng cña môc tiªu trªn.

- T¹o c¬ së cho viÖc thiÕt lËp tiªu chuÈn quèc gia vÒ chiÕu s¸ng ®êng phè vµ chiÕu s¸ng ngoµi trêi.

- ThiÕt lËp ch¬ng tr×nh trî gióp nhµ s¶n xuÊt, ®µo t¹o vµ qu¶n lý chiÕu s¸ng.

- T¹o c¬ chÕ hîp lý ®¸p øng cho nhu cÇu chiÕu s¸ng hiÖn t¹i b»ng c¸ch ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña thÞ trêng ®Ó cã thÓ ¸p dông réng r·i.

Dù ¸n nµy tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®Ó x©y dùng mét dù ¸n ®Çy ®ñ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®iÖn trong ngµnh chiÕu s¸ng c«ng céng ë ViÖt Nam. Dù ¸n sÏ hç trî chÝnh phñ thùc hiÖn nghÜa vô c¾t gi¶m lîng ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh trong khu«n khæ C«ng íc khung vÒ BiÕn ®æi khÝ hËu. NÕu nh©n réng ra c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c, dù ¸n sÏ gãp phÇn c¶i thiÖn ®¸ng kÓ viÖc cung cÊp ®iÖn cho ng êi d©n sèng ë c¸c vïng n«ng th«n vµ b¶o vÖ m«i trêng th«ng qua viÖc c¾t gi¶m møc ®é

142

tiªu thô n¨ng lîng. Víi viÖc chuyÓn sang c«ng nghÖ chiÕu s¸ng tiÕt kiÖm ®iÖn ngoµi ®- êng phè vµ trong nhµ th× cã thÓ gi¶m lîng ph¸t th¶i khÝ c¸c bon tíi 63.100 tÊn/n¨m.

II.3.2. Ch¬ng tr×nh DSM giai ®o¹n 1 vµ giai ®o¹n 2

Ch¬ng tr×nh giai ®o¹n 1:

Ch¬ng tr×nh DSM giai ®o¹n 1 ®îc EVN triÓn khai díi sù chñ tr× cña Bé C«ng nghiÖp víi môc tiªu gi¶m 166 MW phô t¶i ®Ønh vµo n¨m 2002 bao gåm néi dung sau:

-X©y dùng ban ®iÒu hµnh DSM trong EVN, n©ng cao n¨ng lùc cña Ban thiÕt kÕ, thùc hiÖn gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c biÖn ph¸p DSM

- ThiÕt kÕ vµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh nghiªn cøu qu¶n lý phô t¶i thÝ ®iÓm trong kho¶ng 100 ®¬n vÞ th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp lín.

- Ph¸t triÓn c¸c tiªu chuÈn quèc gia vÒ ®éng c¬ vµ thiÕt bÞ chiÕu s¸ng cã hiÖu suÊt cao vµ mét c¬ chÕ thùc hiÖn.

- Thùc hiÖn thÝ ®iÓm ch¬ng tr×nh chiÕu s¸ng c«ng céng thµnh phè theo DSM.

- Thùc hiÖn thÝ ®iÓm kiÓm to¸n n¨ng lîng.

- ChuÈn bÞ nghiªn cøu kh¶ thi cho viÖc thùc hiÖn Giai ®o¹n 2 cña kÕ ho¹ch hµnh ®éng DSM toµn quèc.

Sù tiÕn triÓn giai ®o¹n 1 cña ch¬ng tr×nh DSM nãi chung lµ ®¹t yªu cÇu tuy ®· bÞ chËm mÊt 2 n¨m do sù chËm trÔ cña hiÖu lùc tÝn dông IDA, qu¸ tr×nh tho¶ thuËn tµi trî, vµ qu¸ tr×nh th¬ng th¶o cña 4 hîp ®ång t vÊn. Do ®ã, giai ®o¹n 1 cña dù ¸n b¾t ®Çu cuèi n¨m 2000, vµ ®Õn nay cha cã mét kÕt qu¶ hay mét ch¬ng tr×nh thÝ ®iÓm nµo ®· hoµn thµnh ®Ó cã thÓ triÓn khai trªn diÖn réng.

Ch¬ng tr×nh giai ®o¹n 2:

C¸c nhiÖm vô chÝnh cña giai ®o¹n 2 ( 2003 – 2006 ) ch¬ng tr×nh DSM ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ cña giai ®o¹n 1, vµ DSM sÏ ®îc sö dông nh mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý phô t¶i, c¶i thiÖn biÓu ®å phô t¶i vµ hÖ sè ®iÒn kÝn phô t¶i. Giai ®o¹n 2 cña ch¬ng tr×nh còng sÏ tµi trî cho nhu cÇu cña EVN nh»m c¶i thiÖn c¬ së th«ng tin vµ d÷ liÖu, x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p hiÖu chØnh hÖ sè c«ng suÊt, thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh b¶o tån n¨ng lîng khi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý phô t¶i truyÒn thèng kh«ng ®em l¹i møc c¾t gi¶m phô t¶i mong muèn, gi¶m thiÓu t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh hîp lý ho¸ biÓu gi¸ ®ang diÔn ra th«ng qua dÞch vô t vÊn cho c¸c kh¸ch hµng vÒ c¸c biÖn ph¸p EE, t¨ng cêng c¸c dÞch vô DSM cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn vµ c¶i t¹o t×nh h×nh sö dông n¨ng lîng cña chÝnh b¶n th©n EVN.

Trong khu«n khæ giai ®o¹n 1, EVN chuÈn bÞ c¸c ch¬ng tr×nh qu¶n lý phô t¶i vµ DSM thÝ ®iÓm nh»m thö nghiÖm c¸c c¬ chÕ vÒ thÓ chÕ vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch thóc ®Èy c¸c kh¸ch hµng quan t©m c¶i thiÖn t×nh h×nh tiªu thô ®iÖn cña hä, trªn c¬ së ®ã gióp EVN c¶i thiÖn t×nh tr¹ng vµ hiÖu suÊt lµm viÖc cña hÖ thèng s¶n xuÊt vµ cung cÊp ®iÖn. Nh vËy, néi dung c¬ b¶n cña giai ®o¹n 2 lµ ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn thµnh c«ng ë quy m« lín c¸c ch¬ng tr×nh ®· ®îc xem xÐt ®¸nh gi¸ lµ cã triÓn väng trong giai ®o¹n 1.

143

Dù ¸n giai ®o¹n 2 gåm 4 ch¬ng tr×nh vµ c¸c ch¬ng tr×nh bæ trî sau:

1 – Ch¬ng tr×nh gi¸ ®iÖn theo thêi gian: EVN sÏ l¾p ®Æt 5600 c«ng t¬ ®iÖn theo thêi gian TOU cho kho¶ng 4000 kh¸ch hµng lín vµ trung b×nh ®Ó khuyÕn khÝch c¸c kh¸ch hµng sö dông ®iÖn hîp lý trong giê cao ®iÓm.

2 – Ch¬ng tr×nh thÝ ®iÓm ®iÒu khiÓn phô t¶i trùc tiÕp (DLC): trong ch¬ng tr×nh nµy EVN phèi hîp víi C«ng ty §iÖn lùc thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ C«ng ty §iÖn lùc Thµnh phè Hµ Néi triÓn khai ch¬ng tr×nh qu¶n lý phô t¶i theo c«ng nghÖ ®iÒu khiÓn sãng ®iÖn nh»m t¹m thêi ngõng cÊp ®iÖn cho vµi ngh×n thiÕt bÞ phô t¶i dïng ®iÖn trªn c¬ së tù nguyÖn. Môc tiªu lµ c¾t gi¶m ®Ønh phô t¶i tèi ®a vµo kho¶ng 2,6 MW. Tuy nhiªn ch¬ng tr×nh nµy cha ®îc nhiÒu kh¸ch hµng hëng øng tham gia theo nh kÕ ho¹ch ®Ò ra ban ®Çu. Theo kÕt qu¶ thu ®îc tõ 2 ch¬ng tr×nh DLC thÝ ®iÓm triÓn khai t¹i thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, EVN vµ PCs cã thÓ sÏ ®a ra quyÕt ®Þnh triÓn khai ch¬ng tr×nh DLC më réng. EVN sÏ ®a ra c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kh¸ch hµng ®Ó viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh DSM ®¹t hiÖu qu¶ cao.

3 – Ch¬ng tr×nh ®Ìn compact (CFL): dù ¸n DSM giai ®o¹n 2 ®îc x©y dùng dùa trªn kÕt qu¶ cña c¸c ch¬ng tr×nh thÝ ®iÓm ®Ìn CFL ë giai ®o¹n 1 cña dù ¸n. Môc tiªu c¬ b¶n cña ch¬ng tr×nh CFL giai ®o¹n 2 lµ:

- Lµm gi¶m ®ßi hái ph¶i ®Çu t cho EVN trong viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng ®iÖn ®Ó ®¸p øng kÞp tèc ®é t¨ng m¹nh nhu cÇu sö dông ®iÖn;

- Gióp cho c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n gi¶m cíc phÝ sö dông ®iÖn;

- Gi¶m ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh vµ c¶i thiÖn m«i trêng toµn cÇu;

C¸c chiÕn lîc chÝnh nh»m ®¹t môc tiªu trªn lµ:

- B¸n trî gi¸ ®Ìn compact cho c¸c hé gia ®×nh nghÌo n«ng th«n;

- §a tÝn hiÖu ®Õn c¸c nhµ s¶n xuÊt nh»m t¨ng cêng viÖc qu¶ng b¸ vµ t¨ng lîng b¸n ®Ìn compact trªn thÞ trêng; vµ

- T¹o sù chuyÓn dÞch thÞ trêng ®Ìn theo híng sö dông ®Ìn compact thay cho ®Ìn trßn, ®Æc biÖt trong n¨m thø 2 vµ thø 3.

Môc tiªu cña ch¬ng tr×nh CFL nh»m gãp phÇn c¾t phô t¶i ®Ønh lµ 33,4 MW vµ 40 GWh/n¨m ®Õn cuèi n¨m 2006.

4 – Ch¬ng tr×nh bãng ®Ìn huúnh quang gÇy: Môc tiªu chuyÓn ®æi thÞ trêng ®Ìn “tuýp bÐo” T10 (20W vµ 40W) sang ®Ìn tuýp gÇy T8 (18W vµ 36W) ë khu vùc ®« thÞ; ®ång thêi lµm t¨ng thÞ phÇn ®èi víi chÊn lu tiÕt kiÖm ®iÖn. EVN sÏ phèi hîp víi c¸c c«ng ty s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®Ìn trong viÖc tiÕn hµnh mua vµ xóc tiÕn qu¶ng b¸ réng r·i cho ®Ìn tuýp gÇy trªn toµn quèc th«ng qua viÖc phèi hîp x©y dùng c¸c chiÕn dich qu¶ng c¸o. Tõ ®ã cã thÓ gi¸o dôc vµ n©ng cao nhËn thøc cho ngêi d©n mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ lîi Ých cña viÖc sö dông lo¹i ®Ìn tuýp gÇy hiÖu suÊt cao vµ chÊn lu tiÕt kiÖm ®iÖn.

Dù kiÕn ch¬ng tr×nh sÏ t¨ng doanh thu b¸n ®Ìn tuýp gÇy (T8) lªn 6 triÖu bãng ®Ìn trong n¨m (2005 – 2007), nh»m c¾t gi¶m ®Ønh c«ng suÊt lµ 14,4 MW vµ tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng lµ 25,2 GWh/n¨m.

144

Giai ®o¹n 2 sÏ tµi trî cho EVN x©y dùng biÓu ®å phô t¶i cña c¸c lo¹i hé tiªu thô vµ thiÕt bÞ sö dông ®iÖn cuèi cïng, c¶i thiÖn kh¶ n¨ng thùc hiÖn kiÓm to¸n n¨ng lîng vµ kh¶ n¨ng cung cÊp t vÊn cho kh¸ch hµng, c¶i thiÖn kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch, triÓn khai vµ ®¸nh gi¸ DSM, triÓn khai thÝ ®iÓm thªm mét sè biÖn ph¸p DSM (ngoµi c¸c biÖn ph¸p ®· xem xÐt trong giai ®o¹n 1).

Ứ Ủ Ụ Ệ Ch¬ng 6. HỆ THèng tù ®éng trong qu¶n lý vµ vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn &1. CÔNG D NG – CH C NĂNG C A H SCADA

1. Giíi thiÖu hÖ SCADA

ệ ề ể ậ ố ệ ả ấ SCADA: Supervisory Control And Data Acquisition, h đi u khi n, giám sát và thu th p s li u s n xu t.

ộ ệ ậ ỹ ủ ả ừ ấ ự ệ ề ề ấ ấ ỹ ể ợ đ ng hóa công nghi p, dùng k thu t vi tính PLC/RTU, đ tr giúp c p phân ấ ủ ệ ế ệ ạ ụ ự ộ SCADA là m t công c t ậ ệ vi c đi u hành k thu t các c p tr c ban đi u hành c a s n xu t công nghi p: t ấ ưở x ng, xí nghi p (tr m đi n), đ n các c p cao nh t c a công ty.

ỗ ấ ữ ủ ứ ụ ấ ẩ ị Ch c năng c a m i c p SCADA là cung c p nh ng d ch v chu n sau:

ậ ừ ề ố ệ ề ả ấ ổ ứ ư ữ a. Thu th p t ng truy n s li u v s n xu t, và t ch c l u gi ề trong nhi u ạ ơ ở ố ệ ấ ề ự ộ xa: thu qua đ ố ệ ị ườ ử ề ả lo i c s s li u (s li u l ch s v s n xu t, v s thao tác, báo đ ng…).

ụ ề ề ể ấ ị ấ ể ế ể ấ ơ ở ố ệ ị ổ ộ ồ ị ấ ể ừ ề ả ấ ệ ố ữ b. Dùng các c s s li u đó đ cung c p nh ng d ch v v đi u khi n giám sát h th ng ự ả ắ xa quá trình s n xu t (đóng/c t ắ ấ ả s n xu t: Hi n th báo cáo t ng k t quá trình s n xu t (trang màn hình, trang đ th , trang s ả ệ ki n, trang báo đ ng, trang báo cáo s n xu t…). Đi u khi n t ả các máy c t, tăng gi m n c phân áp…).

ố ệ ụ ề ề ị ế ố ệ t s li u c. Th c hi n các d ch v v chuy n s li u trong h và ra ngoài (đ c vi ầ ủ ấ ệ ử ả ờ ệ ề ố ệ ọ ệ ề ả ự PLC/RTU, g i tr l i các b n tin yêu c u c a c p trên v s li u, v thao tác h ).

ộ ố ề ự ộ ự ệ ầ ệ H SCADA th c hi n m t s yêu c u v t đ ng hóa sau:

(cid:0) ậ ừ ề ố ượ Thu th p giám sát t xa v đ i t ng.

(cid:0) ắ ừ ề ể ố ượ Đi u khi n đóng c t t xa lên đ i t ng

(cid:0) ề ỉ ự ộ ừ ố ượ Đi u ch nh t đ ng t xa lên đ i t ng.

(cid:0) ừ ố ượ ớ ả Thông tin t xa v i các đ i t ấ ng và các c p qu n lý.

ữ ứ ề ặ ầ ỗ ệ ố ớ ộ M i ch c năng trên đ u có nh ng yêu c u đ c bi ư ầ ứ ữ ể ậ ề ầ t đ i v i các b ph n c ng, ph n m m ấ ị , hi n th , in n ủ ố ệ ầ ư ả ậ ỹ ầ chuyên trách c a SCADA nh sau: Ph n đo và giám sát xa: thu th p, l u gi ủ ữ đ nh ng s li u c n cho qu n lý k thu t.

145

ề ể ắ ả Ph n đi u khi n thao tác xa: đ m b o đ ả ồ ố c vi c ki m tra “đóng” an toàn, đúng đ n. Đ i ể ự ể ướ i cao áp ph i có thi ả ượ ả ộ ế ị ự t b th c hi n hòa đ ng b lên thanh cái cao áp ki u t ắ ằ ạ ệ ầ ệ ệ ớ v i vi c đóng l ộ đ ng. Bên c nh SCADA ph i có đóng c t b ng tay.

ự ộ ừ ệ ầ ụ ề ở ạ ị ụ ề ị ủ ệ ệ tr m phát đi n, trong nhi m v đi u áp c a Tap Changer ệ xa: c n phân đ nh và quy đ nh trong nhi m v đi u ch nh đi n ệ ỉ tr m đi n, h ệ ầ ỉ ề Ph n đi u ch nh t ố ở ạ ầ áp, t n s ả ả SCADA ph i đ m nhi m t đ ng t ệ ớ i đâu

ầ ố ệ ụ ệ ệ ề ề ả ườ Ph n truy n tin xa: ph i quy đ nh rõ ràng các nhi m v truy n s li u hi n tr ng và ụ ủ ụ ề ệ ấ ấ ớ ị ộ ề ố ệ nh t là nhi m v th t c truy n s li u v i các c p SCADA đi u đ .

2. KÕt cÊu c¬ b¶n

ố ề ữ ế ạ Theo truy n th ng c a t ng hãng ch t o, các SCADA nh ng năm 9095 th ầ ủ ừ ớ ườ ể ớ ự ủ ứ ấ ệ ợ ủ ệ ử ệ ề ớ ị ế ấ ế ạ ữ

ủ ớ ế ng có k t ấ c u, có các thành ph n v i ch c năng khác nhau. Tuy nhiên cùng v i s phát tri n c a máy ụ (PC) v i các d ch v MFC, GUI r t ti n l i c a h đi u hành WINDOWS cho tính đi n t ỉ nên các hãng ch t o SCADA có k t c u theo nh ng ch tiêu sau: (cid:0) Máy tính ch SCADA là PC v i Microsoft Windows

(cid:0) ẩ ớ ề Bus truy n tin là multidrop (v i PC master) tiêu chu n RS485, v i các protocol truy n ề ớ ọ ượ ệ ấ ề tin công nghi p master slaver đ c ch n dùng nhi u nh t.

ớ ế ị ậ ố ệ ề ớ t b thu th p s li u và truy n tin v i PC là PLC (RTU) dùng v i các transmitter analog 0 ặ ố Thi ÷ 10V ho c là các transmitter s thông minh.

146

3. C¸c cÊp SCADA trong xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp

ỗ ấ ệ ả M t h th ng công nghi p đ c t ộ ệ ố ườ ụ ậ ng máy móc trong h ệ ữ ườ ươ ị ng l p đ t trong đ a ph ấ ướ ả ệ nhi m v đo l ố th ng. Trong đó có tình hình là các đ i t ưở ấ c p qu n lý phân x ượ ổ ứ ấ ề ch c phân nhi m nhi u c p qu n lý, m i c p có ệ ố ượ ề ể ng, thu th p và đi u khi n riêng lên nh ng đ i t ủ ặ ắ ố ượ ng c a ng máy móc th ệ ng xí nghi p là c p d i.

ộ ố ố ượ ủ ề M t s đ i t ấ ụ ể ề ặ ậ ề ặ ả ẩ ể ữ ủ ấ ơ ấ ể ng tuy thu c s giám sátđi u khi n c a c p trên v m t s n xu t ả ậ ư nh ng cũng còn thu c s giám sátđi u khi n v t lý c th v m t v n hành, chu n đoán b o ưỡ d ộ ự ộ ự ề ấ ng c a nh ng c p khác th p h n.

ủ ệ ấ ượ ự ệ ắ ả Vi c phân c p qu n lý c a SCADA đ c th c hi n theo các nguyên t c sau:

ở ướ ẽ ự d ự ề ả ượ ề c p d ế ấ ọ ủ ử ụ ơ ấ ở ề ể ị ậ ố ệ ệ ệ ưở : ấ ng a. C p SCADA phân x i s th c hi n vi c thu th p s li u trên các máy móc phân ấ ở ấ ạ ả ế ị ưở c qu n lý v s n xu t b i c p t b nào đ x ng, có s phân lo i rõ các máy móc thi ạ ấ ẽ ượ ố ệ ướ ừ ấ i c các SCADA truy n tin báo cáo t SCADA nào. Các s li u phân lo i đ y s đ ị ấ ậ ầ ấ lên c p trên, theo nh p g i c a các SCADA c p cao h n m t c p cho đ n c p c n thu th p, ể ả ấ ữ ư l u gi , hi n th , in n, s d ng cho đi u khi n s n xu t ộ ấ ấ các c p.

147

, tính toán đ ệ b. M i c p s th c hi n bài toán phân tích ả ắ ỉ ủ ẽ ệ ư c giao và tính đ a ra các l nh ệ ng c a mình. Nó s qua h ổ ử ệ ể ự ề ệ ượ ố ượ thao tác thay đ i tăng ho c gi m ch tiêu hay đóng c t các đ i t truy n tin g i l nh y t ỗ ấ ẽ ự ặ ấ ớ i SCADA liên quan đ th c hi n.

ệ ủ ề ữ ị ượ ữ ề ầ ể ầ ứ ấ ể ả ừ ế ả ỗ Đ th c hi n nh ng bài toán đi u khi n, phân tích riêng này c a mình, SCADA m i ụ ườ c trang b thêm nh ng ph n c ng máy tính, ph n m m phân tích chuyên d ng. ườ ệ i i bài toán đó cho ra k t qu cho ng SCADA cung c p đ gi ể ự ấ c p th ng đ ấ ố ệ Nó l y s li u hi n hành t ả ệ và cho c h SCADA.

ủ ấ ệ ạ ưở ệ ấ Hình v gi i thi u m t m ng SCADA c a c p phân x ạ ng và c p xí nghi p. Các d ng ạ ẽ ớ ộ ệ ề m ng truy n tin trong h :

(cid:0) ề ưở ớ ng trên bus RS485 multidrop v i ữ ặ ươ ươ Truy n tin gi a các PC master và PLC slave phân x ng. ng đ protocol RTU ho c t

(cid:0) ề ể ả ườ ữ ề ề ề Truy n tin nhanh, nhi u v đo l ệ ưở ng ườ ng ạ ấ ng, đi u khi n s n xu t gi a các PC phân x ớ v i các PC xí nghi p: SCADA, Administrator, Management Information System MIS. Th dùng m ng Ethernet hay Ethernet TCP/IP multidrop 10Mbd.

(cid:0) ầ ừ ệ ạ ộ ị N u c n t PC máy qu n tr PC SCADA xí nghi p có th t ề ể ổ ứ ả ả ệ ế ể

ế ề ch c m t m ng truy n ấ ớ ng là dùng vô tuy n đi n, đ truy n tin v i các văn phòng qu n lý kinh doanh c p xa. ườ tin, th ặ ở trên đ t

Ệ Ố Ệ Ự Ổ Ứ &2. T CH C SCADA TRONG H TH NG ĐI N L C

1. Tæ chøc bè trÝ mét cÊp SCADA

148

ệ ự ệ ố ướ ế ể ả Trong h th ng đi n l c tr ệ ự ả ầ ự ộ ứ c h t đ đáp ng yêu c u t ệ ề ữ ỹ ệ ả đ ng hóa vi c qu n lý s n ậ ủ ế k thu t c a ệ ố ấ ệ ự ấ xu t trong h th ng đi n l c và kèm theo nó ph n ánh nh ng đi u ki n kinh t ự ế ả th c t s n xu t đi n l c.

2. NhËn xÐt ®¸nh gi¸

ạ ử ệ ể ộ ệ ả ủ ề ệ ệ ậ ủ ả ệ ở ự ữ ụ ặ ệ c th c hi n ạ ệ ề ể ự ộ ề c đi u khi n t ạ ộ ộ ồ ư ế ị ừ ố ạ ộ ể ạ ệ ố ớ Đ i v i các m ng đi n siêu cao áp, cao áp thì vi c tính toán x lý đ ra l nh thao tác ề ạ ề ả ệ ể i là nhi m v đ c thù c a các trung tâm đi u đ qu n lý m ng. đi u khi n vi c pháttruy n t ự ế ộ ả ấ ậ ố ệ là vi c thu th p s li u và C p tr m không đ kh năng đ m nh n vi c này. Có m t th c t ạ ố ệ ặ ở ấ ạ ượ ự ả xa. Nh ng vi c này mu n các tr m đ t i đ th c hi n thao tác s n xu t l ố ả ộ ề ừ ừ ượ t xa, t đ ng t các trung tâm đi u đ thì ph i có m t m ng truy n tin t đ ế ạ ớ ữ t t b th a hành thao tác, hòa đ ng b cũng nh thi gi a các trung tâm v i các tr m và các thi ậ ị ắ b c t, chuy n m ch ph i đ t và ho t đ ng tin c y. ả ượ ự ộ c t đ ng hóa t

ể ả ệ ủ ố ấ ể ả ậ ả ủ ề ạ ả ệ ự ng đ ề ư ệ ượ ộ ề ả ặ ệ ế ề N u đi u ki n ch a hoàn h o thì có th giao vi c thu th p và thao tác cao áp, siêu cao ệ ệ ộ ượ ạ c th c hi n theo l nh c a đi u đ . Còn vi c qu n lý phân ph cung c p đi n áp cho tr m đ ở ớ ạ ườ trung áp thì th c giao cho các tr m làm. Tr m có đ kh năng này, đ gi m b t ấ gánh n ng các c p đi u đ truy n t i.

ươ Trong t ụ ề ệ ự ộ ệ ố ạ ệ ầ ự ơ ệ ng lai không xa, n u h th ng SCADA và truy n tin hoàn thi n thì các ự đ ng, không c n có tr c c th c hi n t ẽ ượ ườ ự ấ ữ ả ế ả ủ ạ nhi m v thao tác, thông tin đ n gi n c a tr m s đ ẽ ban s n xu t n a và ta s có các tr m không ng i tr c.

ừ ế ị ể ề SCADA đi u đ c n đi u khi n thao tác xu ng m t thi ề ộ ả ộ ầ ệ ố ủ ề ố Khi t ng truy n m t b n tin l nh thao tác xu ng RTU c a thi ộ ế ị t b đó ẽ ở t b cao áp, nó s g i ể ở ạ tr m liên quan đ ườ ệ qua đ ự th c hi n.

ể ử ự ệ ệ ể ả ạ ộ ố M t cách khác b n tin l nh cũng có th g i xu ng SCADA tr m đ nó th c hi n thao tác.

ừ ỗ ạ ề ộ ố ườ ả ườ ề SCADA đi u đ xu ng m i tr m th ng là t i ba, cáp quang hay Đ ng truy n tin t ộ radio m t kênh.

ả ắ ậ ả ữ ả ấ ấ B ng tóm t ệ ự ỹ t nh ng c p qu n lý k thu t s n xu t đi n l c

ả

ấ

ộ

ả

C p qu n lý

N i dung qu n lý chính

ồ

ủ ế ng án phát P, Q các ngu n phát ch y u

ề ả i đi n siêu cao áp ≥ 500kV liên ố ổ

ệ Phát và truy n t vùng lãnh th qu c gia

ươ Ph ố qu c gia.

ầ ố ự

ộ

ị

ổ ư

ấ

ố

ủ ả Qu n lý t n s , d phòng n đ nh tĩnh, đ ng c a ệ ố ề ả h th ng qu c gia. Trào l u công su t truy n t i ố qu c gia.

ố ệ

ệ ơ

ả

ậ ả ưỡ

ế ị

ẩ Thu th p s li u, thao tác b o v r le, chu n đoán, b o d

t b siêu cao áp.

ng thi

ề ả

ệ

ươ

ủ ế

ồ

Phát và truy n t

ự i đi n cao áp 220kV khu v c

ự ng án phát P, Q các ngu n ch y u khu v c

ố ệ ổ

ự

ả

ồ

ị

ở ấ i. D phòng n đ nh ngu n khu

ư Trào l u công su t, phân b đi n áp 220kV ọ các tr ng tâm t v c.ự

ệ

ả

ẩ

ế ị

Thu th p s li u, thao tác, b o v , chu n đoán, ả ưỡ b o d

ậ ố ệ ng thi

t b 220kV

ệ

ạ

ố

ấ

ố

ị Phân ph i đi n trong đ a bàn các m ng 110kV

Phát bù trào l u công su t…Phân b áp 110kV trong m ng.ạ

149

ệ

ả

ẩ

ế ị

Thu th p s li u, thao tác, b o v , chu n đoán, ả ưỡ b o d

ậ ố ệ ng thi

t b 110kV

ệ ở ạ

ấ

ố

ị

ỉ

Phân ph i, cung c p đi n

ệ m ng đi n ≤ 35kV

ng. Đi u ch nh đi n áp trung

ươ ẻ

ớ

ề Phát bù Q đ a ph ả ả áp v i Tap Chang , sa th i t

ệ ầ ố i theo t n s .

ệ

ấ

ạ

ỏ

ệ ả ưỡ

ế ị ạ

Cung c p đi n h áp khu dân c , xí nghi p nh

ả Thao tác b o v , b o d

ng thi

t b h áp.

ả ặ ậ ố ộ ệ ạ ộ L i vào SCADA đi u đ ph i đ t thêm m t máy PC làm phân kênht p trung li n l c ố ề ạ ớ v i các kênh xu ng các tr m.

ủ ề ế ạ Ở ơ ườ n i đ ỗ ạ i ba/radio c a đi u đ vào m i tr m, n u có SCADA tr m thì ề ng truy n t ổ ể ế ố ộ ạ ủ ề ả có th k t n i nó vào c ng truy n tin c a SCADA tr m.

ả ặ ề ạ ặ ộ ộ ữ N u không có SCADA tr m, mà có đ t nh ng RTU c a đi u đ thì ph i đ t thêm m t ủ ế ể ủ máy chuy n Adapter multidrop lên bus multidrop c a các RTU.

3. C¸c lo¹i h×nh SCADA trong hÖ thèng ®iÖn lùc

ộ ạ ề ả ề SCADA đi u đ m ng truy n t i cao áp, siêu cao áp

ề ộ ườ ậ ả ề ỹ ề ể ạ ấ ng đi u khi n v k thu t s n xu t các m ng cao ườ i đi u đ đo l ệ ể ợ Nó dùng đ tr giúp ng áp, siêu cao áp trong các vi c sau:

ủ ố ng cao áp đ t ậ ượ ườ ữ ặ ả c truy n t ạ các tr m lên qua nh ng đ ố ượ ề ng truy n riêng (t ậ ề ừ ế ạ ặ ở các tr m. Các ả i ba ho c cáp quang ể ố ư ề ề i u, Thu th p qu n lý các s đo và tr ng thái c a các đ i t ạ ữ ố ệ ề ư ề ự ạ ổ ị ư ố ệ s li u này đ ặ ho c radio, viba). Nó ti n hành nh ng tính toán v phân tích, nh n d ng, v đi u khi n t ề ự v d báo các trào l u và phân b đi n áp cũng nh v d phòng n đ nh.

ườ ể ớ Kh i l ng l n và ph c t p v ề ng tính toán đi u khi n này th ạ ề ặ ộ ườ ổ ủ t ra ngoài khuôn kh c a ạ ng đ t thêm hai lo i ứ ạ ượ ườ ng. Do đó bên c nh các SCADA đi u đ th ợ ố ượ các SCADA thông th máy tính chuyên tránh tr giúp nó là:

ụ ề ầ (cid:0) Máy tính EMS (Energy Manahement System) có ph n m m chuyên d ng làm nh ng ữ ử ụ ấ ố ệ tính toán nói trên, s d ng s li u vào do SCADA cung c p.

ộ ộ ề ề ầ ỏ (cid:0) Máy DTS (Dispatcher Training Simulator) có ph n m m là m t b mô ph ng m m c a ủ ấ ử ụ ạ ố ệ m ng cao áp s d ng s li u do SCADA cung c p.

ộ ệ ậ ộ ế ị ậ ề ỗ ự ể ậ B này giúp cho vi c đào t o các nhân viên v n hành, giúp cho các đi u đ viên v n hành, ẽ t b th t. M i trình t thao tác s ạ ộ c DTS đánh giá và cho đi m. ề đi u khi n thao tác trên các b mô hình, thay cho các thi ể ượ đ

a. SCADA tr mạ

ậ ố ệ ự ể ề ạ ạ ợ

ể SCADA tr m dùng tr giúp cho tr c tr m đ thu th p s li u giám sát và thao tác đi u khi n lên:

(cid:0) ế ị ủ ạ Các thi t b trung áp và Tap Changer c a tr m.

(cid:0) ấ ư ữ ự ệ ể ề ộ ộ ử ự ệ Thu th p cao áp đ báo cáo SCADA đi u đ (có l u gi ) và th c hi n các l nh thao ề ệ ế ị t b cao áp c a SCADA đi u đ g i xu ng (ho c các tr c tr m). Vi c truy n l nh ể ằ ủ ố ề ườ ự ố ặ ằ ặ ệ ạ ệ ườ ự ạ tác thi thao tác có th b ng s (không ng ạ i tr c), ho c b ng đi n tho i qua ng i tr c tr m.

ậ ố ệ ể ự ụ ệ ạ ế ế ằ M ch thu th p s li u có th th c hi n tùy s thi t k b ng:

(cid:0) 1 ÷ 2 PLC và các transmitter analog

150

ộ ộ (cid:0) M t b card RTU v i các transmitter analog. ớ

(cid:0) ố ệ ự ạ ộ ố ặ ộ Ho c m t s transmitter s đi n l c t o thành b transmitter thông minh.

ề ạ ữ SCADA tr m có nh ng bus truy n tin sau:

ọ ố ệ ườ ệ ể ạ ố ộ (cid:0) M t bus g i s li u/truy n l nh hi n tr ng ki u RS485 n i SCADA tr m multidrop ệ ự ặ ặ ề ệ ớ v i các PLC ho c các RTU ho c các transmitter đi n l c thông minh.

ế ể ặ ộ ộ ớ ề ặ ộ (cid:0) M t ho c m t vài bus truy n tin RS232 đ giao ti p thông tin v i m t ho c m t vài ề ộ SCADA đi u đô cao áp 220kV, 110kV.

Ầ Ề ƯỜ Ệ Ủ &3. PH M M M RUNTIME TH NG L C A SCADA

ủ ự ệ ộ ươ ộ ể Ph n m m RUNTIME c a SCADA là m t ch ố ư ắ ườ ừ ế ạ ệ ươ ng trình th c hi n các nhi m v c ờ ươ ng trình trong th i gian th c, ch ủ ng chu trình c a SCADA tr m t ụ ụ ờ ạ ng trình này ch y trong m t th i 1 đ n 2 sec. Chu ề ư ặ ạ ề i theo chu trình, th ớ ộ ừ ầ th . Gi ng nh các ch gian ng n và l p l trình SCADA đi u đ t i 10 sec. 2 t

151

ệ ằ ề ụ ủ ể ắ ầ ườ ự ủ ị ể ự ụ ể ề ề ể ị ệ ng đi u khi n, bi u hi n các s li u y cho ng ầ ủ ấ ố ệ ữ ậ ố ố Nhi m v c a SCADA trong m i chu trình b t đ u b ng thu th p s đo c a các đ i ụ ấ ượ ữ ệ t i tr c và th c hi n nh ng d ch v b t ỉ ợ ch t khác nhau theo yêu c u c a tr c ban, trong đó có d ch v đ đi u khi n xa, đi u ch nh xa, gi ỗ ố ệ ấ ự báo cáo s li u lên c p trên…

ệ ữ ụ ầ ậ ớ ư Các nhi m v trên có nh ng ph n theo tr t t ụ ư ọ ở ố ồ ờ ậ ự ướ tr ể ậ ầ ầ ị ự ệ ậ ạ ữ ả ượ c h t. Vì v y h RUNTIME SCADA ph i đ ấ ế ồ ệ ợ ệ ề ữ ặ ố c sau nh : g i b i s đo, c p nh t các ệ ố ệ s li u m i nh ng cũng có nh ng ph n d ch v có th đông th i ch ng lên nhau; yêu c u h ộ ệ ượ ả c ch y trên m t SCADA ph i th c hi n đ ữ ệ ụ ệ ề h đi u hành đa nhi m v đa lu ng (multitaskmultihead). Thích h p nh t hi n nay là nh ng ệ ề h đi u hành Windows 95,98/NT, ho c nh ng h đi u hành vi tính g c UNIX.

152

ữ ộ ươ ạ RUNTIME SCADA là m t trong nh ng ch ể ng trình chính đ ch y máy. Nó đ ượ ậ c l p ơ ở ữ ứ ề ầ ư trên c s dùng nh ng modul ph n m m ch c năng chính nh :

ệ ả ườ ả ớ (cid:0) Modul qu n lý phát thu các b n tín hi u tr ng (v i PLC, RTU) và thu phát b n tin ả ộ ề ủ c a đi u đ .

ơ ở ố ệ ề ả ề ấ ả ị

ề ả (cid:0) Modul qu n tr các c s s li u (v s n xu t, v event, alarm). (cid:0) Modul qu n lý ViewGraphic (v các trang Graphic, trend).

(cid:0) ụ ề ề ả ộ ị ề ả ấ ắ ộ ồ ả Các modul qu n lý d ch v chu t (v các trang Graphic, trang Trend, v in báo cáo s n xu t, v đóng, c t (có không hòa đ ng b ), tăng gi m…)

Ề Ệ ƯƠ Ẩ Ệ Ầ &4. H PH N M M TH NG PH M SCADA CÔNG NGHI P

ữ ừ ị ườ ữ ề ầ ng nh ng ph n m m th ộ ố T nh ng năm 95 m t s hãng đã đ a bán ra th tr ữ ệ ể ắ đ ng hóa có th l p ráp trên m t h ể ể ẩ ầ ứ ươ ư ế ế ự ộ t k t i thi ề ầ ạ ể ứ ầ ng trình RUNTIME SCADA thích h p đ ch y ph n c ng đó, và do đó t o ra m t h ươ ng ộ ệ ộ t k ra m t ộ ệ ợ ủ ợ ồ ỉ ườ ph m SCADA công nghi p. Nh ng ng ế ế ph n c ng PC, PLC, bus thông tin và dùng ph n m m SCADA phát tri n đ thi ạ ch SCADA hoàn ch nh, thích h p cho đ án c a mình.

ề ươ ớ ỉ ng đ ạ ứ ộ ự ấ c xây d ng v i các ch tiêu ch t ầ ầ ư , nghiên c u. M t ph n ẩ ệ ợ ễ t, s d ng d dàng ti n l ồ i kinh t ầ ẩ ươ ườ ượ ng ph m SCADA này th ế ớ , b t công đ u t i mà l ng ph m này g m có hai ph n chính:

ươ ố ớ ữ ầ Nh ng ph n m m th ượ ố ử ụ l ng t ề m m SCADA th (cid:0) M t ch ộ ạ ộ ế ế ộ ồ ư ượ ủ t k m t đ án SCADA c th s c xác đ nh. Chính ng ứ ng trình RUNTIME SCADA v i các thông s ho t đ ng c a các modul ch c ụ ể ẽ ườ i thi ầ ủ ồ ớ ể ố năng còn đ tr ng ch a đ khai báo các thông s này cho thích h p v i yêu c u c a đ án.

ầ ề ầ ộ ố ộ ế ế ấ ụ ố ố ầ ẽ ủ ị ố ợ (cid:0) M t ph n m m g i là ph n thi ề ữ ụ ườ ầ ạ ậ t k đ giúp cho vi c khai báo đúng đ các thông s c n thi ạ ồ ọ t k c u hình. Nó là m t ph n m m đ i tho i g m ớ ệ ế ế t k . Các công c này s qua cách đ i tho i l p trình thân thi n v i ẫ ng d n các ế ể ướ t đ h ế ế ể i thi ứ ệ ạ ộ ể nh ng modul công c thi ng modul ch c năng trên có th ho t đ ng.

153

ươ ẽ ị ố ớ (cid:0) M t ch ộ ng trình compiler s d ch các modul v i cá thông s khai báo này.

ể ế ế ứ ự ế ấ ướ ụ Các công c chính đ thi t k các c u hình x p theo th t các b c thi ế ế t k :

(cid:0) ụ ở ạ ớ ồ Công c kh i t o đ án (Project m i).

(cid:0) ụ ề ể ượ ể Công c Device đ khai báo v các PLC đ c dùng (hãng, ki u…)

(cid:0) ụ ề ề ể ề ị Công c Communication đ khai báo v Protocol truy n tin, các port truy n tin, đ a ch ỉ ề ở các nút truy n tin các Device.

(cid:0) ố ệ ụ ể ề ế ể ể ế ề Công c point đ khai báo v các đi m đo s li u (tên, ki u bi n, format bi n, đi u ệ ổ ki n đo, cách đo, cách tính đ i…)

(cid:0) ụ ẽ ể ạ ệ Công c ViewGraphic Baikler đ giúp vi c v các trang graphic và khai báo các ho t ậ ọ ậ h a c p nh t trên các trang.

(cid:0) ồ ị ụ ể Công c Tren đ khai báo các trang đ th trend.

(cid:0) ụ ể Công c Report đ khai báo các format các báo cáo.

(cid:0) ụ ể ị Công c Alarm đ khai báo đ nh nghĩa các Alarm,…

(cid:0) ử ổ ể ế ế ề ị ử ổ ố t k và đ nh nghĩa các phím m m và các c a s đ i ụ Công c phím c a s đ thi tho i…ạ

ạ ể ướ ữ ữ ấ ng d n cho ng ồ c thi ế ế ắ ắ ệ ợ ườ ủ t k ra đ án “SCADA Project” c a mình. Chúng cho ng i. Chúng th ẫ ườ i ữ ườ i dùng nh ng ng mang tên là: Help hay là Project ệ t, thân thi n ti n l ệ ặ t chú ý, bên c nh nh ng modul y còn có nh ng modul đ h Đ c bi ướ dùng các b ỉ ẫ ch d n rõ ràng, v n t Design Guide.

ươ ữ ệ ề ỹ Cu i cùng trong gói ph n m m SCADA th ậ ầ ộ ậ ế ề ả ố thu t nói chi ti t v các b ph n, cách dùng chúng đ ng ẩ ng ph m trên đĩa còn có nh ng tài li u k ể ườ i dùng tham kh o, đi sâu.

Ủ Ạ Ề &5. CÁC M NG TRUY N TIN C A SCADA

ệ ạ ộ ữ ể ạ ấ ổ ố ượ ố ượ ờ ớ ệ H SCADA ho t đ ng đ ớ ữ li u gi a SCADA v i các đ i t ề c là nh có nh ng m ng truy n tin đ cung c p trao đ i s ng và v i các SCADA khác.

ệ ườ ộ ố ạ ố ế ề ạ Trong h SCADA th ng dùng m t s m ng truy n tin n i ti p d ng bus:

(cid:0) ệ ườ Bus hi n tr ng

(cid:0) ề ệ ấ ớ ở Các bus truy n tin v i các h SCADA c p trên xa.

(cid:0) ữ ữ ủ ề ạ ả Bus truy n tin gi a PC SCADA ch và nh ng PC qu n lý khác trong tr m

(cid:0) ườ ề ớ Đ ng truy n tin v i máy in.

1. M¹ng BUS truyÒn tin hiÖn trêng RS- 485

ẩ ấ ả ộ ơ ị ạ Tiêu chu n RS485 quy đ nh nó là m t m ng bus c p 2 dây, đ n gi n là 2 dây xo n đ ắ ủ ữ ể ớ ế ị ố ể truy n tin ki u multidrop gi a PC SCADA làm Master v i các Port PS485 làm Slave, c a các thi ề t b s PLC, RTU hay Transmitter thông minh.

ấ ả ự ư ề ỗ Multidrop là t ả ự ạ ả ề ộ ố ớ ộ ộ ố t c các port (có VÀO và RA) m i cái đ a hai c c A(), B(+) đ u n i ữ ủ lên vào 2 dây A(), B(+) chung c a bus truy n tin. Bus đó đ m b o s liên l c thu phát gi a ặ m t port nào đó là phát v i m t ho c m t s port nào đó khác là thu.

154

ề ả ạ ợ ọ ườ ướ ọ ả ng h p trên g i là liên l c truy n b n tin, tr ợ ng h p d i g i là qu ng báo ề ườ Tr ả truy n b n tin.

ấ ế ấ ơ ỉ ỉ ể K t c u bus là đ n gi n nh t: ch có 2 dây, A(), B(+). Dây đ t n u có thêm ch là đ ắ ế ấ ễ ả che ch n nhi u cho A(), B(+).

ể ấ ừ ả ơ ố ầ bus vào m i port cũng đ n gi n, nói chung không c n ố Đi m đ u n i Drop point t ể ệ ế thêm linh ki n chuy n ti p.

BA > 0; 0 (space) khi UBA < 0.

ổ ấ ể ệ ệ Tín hi u trên 2 dây A(), B(+) này là vi sai đ i d u, dùng đ ký hi u 2 mã “1” và “0” ư nh sau: 1 (mark) khi U

BA cho phép t

ệ ừ ế ườ ượ ủ c c a biên đ tín hi u khi U 2V đ n 6V, th ng dùng ứ ộ M c đ dùng đ ề ấ ị ứ ộ m c 5V (có mi n b t đ nh 1/0 là 0,2V).

ượ ế ườ c dùng t 9,6kbd đ n 10kbd. Th ng dùng 19,2kbd, 38,4kbd ầ ố ớ ề ớ ả T n s bit (baudrate) đ hay 100kbd v i kho ng các truy n t ừ i 2km.

ố ạ ấ ố ộ ố ố ượ S l ạ ố ế ể ề ộ ả ư ậ ế ấ ề ữ ể ạ ữ ể ắ ữ ữ ng port n i lên m t đo n bus cho phép là 32 port. N u mu n đ u thêm port thì cu i đo n bus ph i láp n i ti p thêm m t m ch repeater. Repeater y có th truy n thêm cho 32 port n a. Cú nh v y có th l p thêm nh ng repeater n a đ truy n tin multidrop gi a 256 port.

ệ ề ể ự ị ở ệ ượ ườ ừ ộ máy slave ề c dùng nhi u trong ng lên máy master ư ừ công nghi p đ th c hi n vi c đ c l y s li u đo t và vi ệ máy master xu ng máy slave nh sau: t s li u l nh t

ữ ề ể ệ ặ ườ ổ ứ T ch c truy n tin công nghi p masterslave là m t cách quy đ nh đ ệ ệ ọ ấ ố ệ hi n tr ế ố ệ ệ ố (cid:0) M t (ho c vài) máy đi u khi n làm master, và nh ng máy hi n tr ng làm slave có ộ ố ị ỉ đánh s đ a ch port 01, 02…

ặ ỗ ở ầ ử ằ ố t đ u do port master kh i đ u b ng cách g i xu ng port (cid:0) M i chu trình đ c ho c vi ọ ế ề ặ ộ ả ầ ế ọ slave XX m t b n tin yêu c u “đ c” ho c là “Vi t” cái gì.

(cid:0) ẽ ệ ầ ặ ọ ế ự Port slave XX s nh n b n tin đó th c hi n yêu c u “Đ c” ho c là “Vi ử t” đó và g i ộ ả ạ l i port master m t b n tin tr l ậ ả ả ờ i/báo cáo.

2. Bus truyÒn tin PC SCADA víi m¸y t¶i ba RS-232

ả ể ể ớ ộ ệ ư ể ể ị

ề i 1 đi m (point to point). Tiêu Nó không ph i là multidrop mà là bus truy n tin 1 đi m t ứ ạ ề ẩ chu n RS232 quy đ nh bus truy n tin 1 đi m 1 đi m nh sau: nó là m t h bus ph c t p g m: ồ

(cid:0) ệ ầ ề ạ ữ ố ớ ố ệ ặ ể Đ truy n tín hi u c n dùng 3 ho c 4 dây bus truy n tin, t o nên đ ề i ra bên này v i l ớ ấ ườ ng đi so v i đ t, ấ ề i vào bên kia. Tín hi u đi v trên các dây y ề ớ ấ ng v so v i đ t nói gi a l ặ ấ ể ể ễ ố ố ị ườ đ quy đ nh 12V ho c 24V so đ t đ bi u di n s “1” (12V) và s “0” (+12V).

(cid:0) ệ ể ể ớ ộ ữ ủ ớ ờ ắ ệ ồ ớ ề ắ ủ ả ữ gi a port c a PC v i port c a t ề ộ ố ớ ả v i t ắ ị Đ liên h bên phát b t tay v i bên thu, có th quy đ nh l p chèn thêm m t modem ớ i ba. Đ ng th i l p thêm giá PC v i Modem và gi a modem ể ố ể i ba m t s dây bus đi u khi n v i các tín hi u đi u khi n s :

(cid:0) ẵ ố RTS: Request to Send (bên phát báo modem s n sàng mu n phát)

(cid:0) ẵ ố CTS: Clear to Send (Modem báo đã s n sàng mu n phát)

(cid:0) ả ể ẵ DSR: Data Set Ready (máy t i ba s n sàng chuy n tin sang)

155

(cid:0) ẵ DTR: Data Terminal Ready (Máy phát tin s n sàng)

(cid:0) ệ ể Có th thêm tín hi u Clock.

ặ ở ố ớ Các ị c m n i bus RS232 quy đ nh là 25 chân DB25 ho c 9 chân DB9 v i quy ổ ắ ụ ể ứ ỗ ị đ nh c th ch c năng m i chân.

ố ộ ả ộ ị ề T c đ truy n tin lên t i ba th ườ ệ ả ồ ề ơ

ố ng quy đ nh là 9,6kbd, T c đ bit và kho ng cách ộ ề truy n tin RS232 kem h n RS485, vi c truy n tin RS232 và RS485 là không đ ng b 8 bit/char hay 9 bit char.

ườ ườ ệ ệ ạ ề ng công nghi p có nhi u lo i khác nhau. Th ề Protocol truy n tin hi n tr ứ ấ ớ ụ ủ ệ ng dùng ặ i 40% ng d ng công nghi p là Protocol RTUModbus c a hãng Modicon ho c ề nhi u nh t t RTU plus.

Ệ Ề &6. TRUY N TIN TRONG H SCADA

1. C¸c d¹ng truyÒn tin trong hÖ SCADA

ề ệ ề ế ệ ả ấ ị Vi c truy n tin trong h SCADA chi m v trí quan tr ng b c nh t. Nó ph i truy n đ ọ ả ự ậ ạ ộ ả ự ủ ờ ạ nhanh, chính xác các lo i thông tin khác nhau và đ m b o s ho t đ ng chính xác trong th i ầ ủ ệ gian th c yêu c u c a h .

ế ạ ụ ớ ị ấ ứ ố ợ Do đó các hãng ch t o SCADA đã h t s c chú ý t ẩ ệ ủ ụ ề ươ ắ ữ ế ị ệ ụ ề ụ ầ ườ ủ ủ ề ề ầ ng thi ụ ư ấ ế ứ ố ạ i d ch v này. Các hãng đã c t o ấ ủ ề ữ ng th c, tiêu chu n, th t c truy n tin th ng nh t, thích h p nh t đ nhanh và ra nh ng ph ệ ồ ồ ạ ắ ủ đ ch c ch n ph c v cho vi c truy n các lo i lu ng tin khác nhau trong h . Các lu ng ế ớ t t b hi n tr truy n tin gi a ph n m m ch SCADA v i các ph n m m c a các thi ề ứ ầ ị b I/O, SCADA c p trên hay các ph n m m ng d ng bên ngoài (nh EMS, DMS…)

ề ả ườ ệ Các b ng truy n tin th ng dùng trong h SCADA

ể

ề

ẩ

ườ

ề Truy n tin

Ki u truy n

Tiêu chu n th

ng dùng

ủ ớ

ệ

ườ

ộ ể

ồ

Máy ch v i IDE hi n tr

Không đ ng b ki u multidrop

RS485

ộ ề

ồ

ậ

Không đ ng b ki u multidrop

RS485

ệ PLC thu th p v is IDE hi n tr

ngườ

ộ ể

ồ

Đ ng b ki u multidrop

Ethenet TCp/IP

ự ủ ớ Máy ch v i máy d phòng máy DMS, EMS và DTS

ủ ớ

ấ

ồ

ả

Máy ch v i SCADA c p trên

ộ ể Không đ ng b ki u singledrop

i ba, modem hay radio

RS232 t 450Hz

ụ

ứ

ớ

ả

ộ

ớ

SCADA v i các ng d ng khác

B n tin qua b nh

DDE (Dynamic Data Exchange)

ế

ớ

ọ Đ c vi

t library

DDL (Dynamic Link Library)

ệ SCADA v i các th vi n (Library)

ử ổ

ả

ề

ệ

ớ

Qu n lý các c a s

Windows

SCADA v i h đi u hành Windows

ố ế

ớ SCADA v i máy in

Song song, n i ti p

RS232, ASCII

1. TruyÒn tin sè

156

ề ố ừ ơ ớ ơ i d ng bit hay byte…) t n i phát t i n i thu có ướ ạ Là truy n đi các b n tin s (mã d ệ ả ể ả ề ố ệ ữ ề ệ ả nh ng tín hi u truy n đ đ m b o cho vi c truy n s li u:

ừ ộ ứ ộ ứ ụ ụ ế ươ a. T m t ng d ng này đ n m t ng d ng ch ng trình

ệ ề ườ Trong truy n tin công nghi p th ng là:

(cid:0) ữ ộ ứ ộ ứ ủ ụ ữ ớ ụ ủ ớ ụ ụ ộ ứ Gi a m t ng d ng ch (master) v i m t ng d ng slave hay gi a m t ng d ng ụ ụ ứ khách hàng (client) v i các ng d ng c a server ph c v .

(cid:0) ủ ớ ụ ủ ụ ứ ữ ố ứ Gi a các ng d ng ch v i các ng d ng slave c a m i master.

(cid:0) ữ ớ Gi a các master v i nhau.

ị ề b. Theo các quy đ nh/protocol v

ệ ề Kênh truy n bit tín hi u (phisical).

(cid:0) ầ ố ệ ằ ằ ớ ạ ệ ố ấ ằ ằ ệ D ng tín hi u: bit 0/1 b ng đi n áp, b ng dòng l n hay bé ra sao hay b ng t n s … tín hi u s đ t hay cân b ng.

(cid:0) ố ộ ề T c đ truy n: 110; 300; 600; 1,2kbd; 2,4kbd; 9,6kbd; 38,4kbd; 1Mbd; 2Mbd; 10Mbd

(cid:0) ế ị ụ ề ắ ồ Thi t b truy n: cáp lõi, cáp đ ng tr c, dây xo n hay cáp quang

(cid:0) ế ấ ủ ả ầ ộ K t c u, cách mã hóa các nhóm bit hay các byte, k t c u c a m t ph n b ng tin đ ượ c ế ấ ộ ầ ề ọ truy n m t l n g i là gói tin (data link protocol)

(cid:0) ể ồ ộ ồ ộ Byte đ ng b /byte ki u không đ ng b

(cid:0) ố ề ể ố ộ Thông s v gói tin: đ dài, ki u thông s …

(cid:0) ả ố ợ S các gói tin h p thành b n tin (transport)

(cid:0) ữ ề ườ ề ừ ớ ị Theo nh ng quy đ nh v cách tìm đ ng truy n t device nút phát t i device nút thu (routing hay network routing)

(cid:0) ề ổ ứ ữ ị Theo nh ng quy đ nh v t ch c phiên (session)

(cid:0) ữ ề ị Theo nh ng quy đ nh v cách trình bày (presentation)

ượ ế ớ Các protocol này đ c ISO x p thành 7 l p:

(cid:0) ớ ứ ụ L p ng d ng (Application layer)

(cid:0) ớ L p trình bày (Presentation layer)

(cid:0) ớ ề L p phiên truy n (Session layer)

(cid:0) ể ậ ớ L p v n chuy n (Transport layer)

(cid:0) ớ ườ L p dò đ ng (Network routing layer)

(cid:0) ứ ố ệ ạ ớ L p d ng th c s li u (Data link layer)

(cid:0) ậ ớ L p v t lý (Phisical layer)

ế ấ ố ộ ọ ươ ứ ề ẩ ố i ta mu n đi đ n th ng nh t ch n m t ph ng th c tiêu chu n truy n tin ở ệ ậ ư ườ Hi n nay ng ớ l p v t lý nh sau:

157

(cid:0) ề ề ộ ồ ồ Truy n tin đ ng b 2/10 Mbd Ethernet TCP/IP, bus multidrop cho các lu ng tin nhi u và ữ ể ữ ệ ớ nhanh gi a các máy tính trong h và có th gi a máy SCADA v i PLC.

(cid:0) ộ ừ ộ ố ề ả ả ớ Truy n không đ ng b t c đ v a ph i RS232 singledrop cho các b n tin không l n ư ừ ẫ nh ng ng u nhiên t ồ xa

(cid:0) ề ế ả ố ồ Truy n không đ ng b RS485 half duplex t c đ nhàn v a ph i 100kbd đ n 1Mbd ở ệ ữ ủ ậ ớ ộ ộ gi a các máy tính ch hay PLC thu th p v i các IDE, RTU ừ ườ hi n tr ng trên bus multidrop.

ố ớ ư ả ả ớ ị ớ ố ệ ố ộ ị ở ầ ệ ớ ậ ộ ố ệ ư ấ Còn đ i v i protocol các l p cao quy đ nh c u trúc b n tin nh sau: Kh i đ u các b n tin ớ ả ớ ỉ (l p Data link); Đ a ch nh n, đ dài b n tin (l p network); N i dung s li u, l nh xu ng (l p ả ề ớ ạ application); Khuôn d ng s li u đo tr v (l p data link); Check sum, CRC (l p data link) thì ấ ự ố ch a có s th ng nh t.

Ệ Ề ƯỜ 2. TRUY N TIN HI N TR NG

ệ ệ ệ ớ ề Vi c truy n tin hi n tr ng xuyên thông tin v i các ườ ố I/O PLC hay các IDE. Đã th ng nh t đ ủ ườ ả ả ằ ng nh m đ m b o vi c máy ch th ể ấ ượ c các thông tin theo ki u:

ủ ử ừ ệ (cid:0) Máy ch g i m t b n tin t ng l nh t ớ ộ ả i PLC hay IDE trên bus multidrop.

(cid:0) ử ả ờ ỗ ệ ự ệ ộ ả ế PLC hay IDE liên quan th c hi n m i l nh đó và g i tr l ả i m t b n tin k t qu .

ả ủ ử ạ ố ệ ủ Các b n tin do máy ch g i đi th ệ ộ ố ệ ố ị ộ ườ ng là l n read các lo i s li u c a PLC, IDE và m t ỉ ệ ơ ố ị vài l nh Write m t s h s . Gán đ a ch hay đ n v các s đó.

ả ớ ả ườ ử ề ủ ạ Các b n tin tr l i th ng là g i v các s li u tr ng thái đo c a IDE hay PLC hay báo ậ ượ ạ ả cáo các tình tr ng có sai trong b n tin nh n đ ố ệ c

ươ Ị Ệ Ử Ậ Ế Ệ Ch ng 7. AN TOÀN TRONG V N HÀNH VÀ TH NGHI M THI T B ĐI N

Ấ

Ề

Ữ

Ề

Ậ

&1. NH NG V N Đ CHUNG V AN TOÀN KHI V N HÀNH

Ị Ệ

Ế

THI T B ĐI N

ề ệ ố ự ử ụ ố ụ ả ế ị ả ế ị ư ỏ t b h h ng có th s a ch a, thay th ể ề ư ề ấ ế ệ V n đ an toàn trong h th ng đi n có liên quan đ n ba lĩnh v c.Tr ườ ậ i v n hàn s d ng, sau đó là an toàn cho tài s n, thi ố ệ i là đi u thiêng liêng không th đ n bù đ c, nh ng tính m ng con ng ệ ố ả ể ử ượ t, ch t b b o v t ầ ế ế ợ ế ị ả ộ ề ủ ượ ệ ệ ướ ế c h t là an toàn ả ả t b , cu i cùng là đ m b o cung ế ữ ả ể ả c. Đ đ m b o ả ươ ng trình b o ườ ậ i v n hành t k h p lý và trình đ , tay ngh c a ng ng hi u qu , m ch đi n đ ườ ử ụ c thi cho ng ọ ấ c p đi n liên t c trong m i tình hu ng. Tài s n và thi ạ ượ đ ườ ậ i v n hành s d ng c n ph i có thi an toàn cho ng ạ ả ưỡ d ử ụ s d ng cao.

ử ữ ế ệ ề ậ ị Ch ng này đ c p đ n v n đ an toàn đi n khi v n hành, s a ch a, các quy đ nh khi ủ ấ ắ ề ạ ươ ậ thao tác, v n hành thi ề ậ ế ị t b đóng c t và đ phòng các r i ro,tai n n.

ề ươ ệ Nhi u công ty, xí nghi p đã có ch ề ị ị ng trình và quy ph m an toàn đi n và ph bi n các ể ạ i lao đ ng. Nhi u quy đ nh đã có tính ch t pháp quy, nh ng đ ộ ự ệ ặ ả ệ ấ ườ ế ậ ộ quy đ nh này đ n t n tay ng ệ ứ ề ế ầ th c hi n nó c n ph i có ki n th c v công tác an toàn lao đ ng, đ c bi ổ ế ư ệ t là an toàn đi n

ỉ ẫ I. Ch d n chung.

158

ệ ậ ậ c đè c p trong m c này dùng cho vi c v n hành s ụ ả ầ ượ ấ ướ ỉ t b đi n và ch có tính ch t h ử ng d n.C n ph i nghiêm ch nh tuân theo các quy ướ ề ấ ỉ ơ ở ự ề ữ ề ỹ ấ Nh ng v n đ k thu t an toàn đ ế ị ệ ụ d ng thi ẩ chu n Nhà n ậ ẫ ẩ c v v n đ an toàn.Các quy chu n này d a trên các c s sau đây:

ụ ể ầ ươ ệ C n hi u rõ m c đích và ph ng pháp làm vi c.

ệ ẩ ậ ơ Xem xét c n th n n i làm vi c.

ộ ộ ế ị ộ Đ i mũ lao đ ng, mang kính an toàn và các thi t b phòng h khác.

ệ ắ ế ị ử ữ ạ ầ Cách ly (c t đi n) thi t b và m ch c n thao tác, s a ch a.

ế ẫ ạ ấ ồ ừ ế ị ầ ử ữ Khoá các ngu n và m ch d n đ n xu t phát t các thi t b c n thao tác, s a ch a.

ử ẻ ể ạ ỉ ế ị ệ ệ Th nghi m b ng hai thi t b có đi n hay không, ả ằ ế ị t b ch báo đ ki m tra m ch và thi ệ lúc này đeo găng tay b o v .

ỗ ố ấ ầ ả ễ ố ấ ệ N i đ t vùng làm vi c.Ch n i đ t c n ph i d nhìn.

ự ệ Dùng rào khoanh vùng khu v c làm vi c.

ệ ạ ỗ II. An toàn đi n t i ch .

ướ ế ả ượ ướ ẫ ị Tr c h ng d n các quy đ nh an c khi ti n hành công vi c t ng công nhân ph i đ ự ệ ừ ấ ệ ề ấ ỉ toàn và th c hi n nghiêm ch nh các v n đ sau đ y:

ế ộ ự ặ ệ ệ Bi t rõ n i dung, trình t ệ công vi c, đ c bi t là bi n pháp an toàn.

ế ử ụ ụ ụ ụ ồ ụ ề ệ ế ệ ỉ t s d ng các d ng c , đ ngh ph c v cho công vi c, bi ụ t cách hi u ch nh d ng Bi c .ụ

ể ị ế ị ỏ ướ ướ ế ệ Ki m tra và xác đ nh các thi ắ t b đã c t kh i l ư i ch a tr c khi ti n hành công vi c.

ệ ằ ự ừ ắ ờ Phân chia khu v c làm vi c b ng rào ch n và dây đai, ngăn ng a ngu i không có trách ệ ầ ế nhi m đ n g n.

ế ị ự ệ ắ ậ ượ t b khác đã c t đi n, khu v c lân c n đ c cách ly ạ t c các m ch và thi ệ ả ấ ả ệ ề Đ m b o t ượ ả đ ả ấ c b o v và có d u hi u đ phòng.

ư ủ ế ắ ạ ườ ụ i ph trách. c phép c a ng ệ ượ ầ ượ ả ị ệ Không ti n hành công vi c đóng c t m ch khi ch a đ Khi đ c phép ph i có trang b an toàn: găng tay, cao su, gi y cách đi n…

ụ ườ ữ ả ổ ề ề ả ể ả ườ ủ ả ớ ộ ệ ấ ả t c các nhân viên nh ng thay đ i v đi u ki n Ng i ph trách ph i thông báo cho t ụ ắ ạ ờ ặ ộ i l i ph trách đ đ m b o ghi i d n dò c a ng lao đ ng. Các nhân viên ph i nh c l nh và thu c lòng các quy trình thao tác.

ệ ớ ồ ệ ả ộ ộ Không làm vi c m t mình, ph i luôn làm vi c v i đ ng đ i.

ư ượ ệ ế ủ ườ ự Không đi vào khu v c có đi n n u ch a đ c phép c a ng ụ i ph trách.

ả ậ ớ ườ ụ ừ ướ ệ ủ ế Th o lu n v i ng i ph trách t ng b c ti n hành công vi c c a mình.

ế ể ạ ạ ớ c ch m tr c ti p vào b n cùng nhóm vì có th anh ta đang ti p xúc v i ử ụ ự ế ị ế ờ ự ệ ể ệ ỏ Không đ ế ị ệ thi ượ t b đi n. S d ng thi t b cách đi n đ kéo anh ta ra kh i khu v c nghi ng có đi n.

ế ấ ứ ệ ể ế ạ ỉ ự ế ụ ế ị ế ặ ệ ệ ạ ờ t b ho c đi n áp nguy hi m. Ch th c hi n công ỉ ẫ ủ ệ ặ Không ti n hành công vi c ho c ti p t c ti n hành b t c vi c gì n u b n nghi ng ệ ủ ề ề v tình tr ng an toàn, đi u ki n c a thi ụ ườ ệ i ph trách. vi c theo ch d n c a ng

159

ặ ế ệ ạ ầ ặ ế ị ệ ạ ặ t b có đi n m c dù b n đã đ ề ẻ ả ế ụ Không ti p t c làm vi c ho c đ n g n m ch ho c thi ắ ấ phòng và c m th y kho kho n.

ươ ệ ạ III.Ph ỗ ng ti n an toàn t i ch .

ượ ử ụ ự ể ệ ẩ ị ệ c s d ng đ chu n b và th c hi n các thao tác v ề Các ph ệ ạ đi n t ươ ng ti n an toàn sau đây đ ỗ i ch :

ỏ Vành đai toàn màu đ (100m)

ế ệ ỏ Đèn tín hi u màu đ (6 chi c)

ế ỏ Chóp nón màu đ (6 chi c)

ể ệ ế ỏ Bi n hi u “không thao tác” màu đ (6 chi c).

Khoá móc (6 chi c).ế

ố ấ ế ầ C u dao n i đ t 15A,125V(1 chi c)

ứ ế ả Bình c u ho (2 chi c).

ế ị ả ặ ạ ệ ệ ầ ộ Thi t b b o v lao đ ng cá nhân: mũ, kính, m t n găng cao su, gi y cách đi n…

ệ ộ ơ B dò h i nhiên li u, ôxi.

ạ ạ Qu t gió lo i xách tay.

ở ấ ụ ụ ế ế ế ế ạ ỗ ộ ổ D ng c đo: ôm k , đo t ng tr đ t, vôn k , ampe k (m i lo i m t chi c).

ố ấ ẹ ầ Đ u k p, dây n i đ t.

Sào cách đi n.ệ

ự ể ệ IV. Ki m tra khu v c làm vi c.

ự ự ế ể ườ ị ầ ệ i ch u trách nhi m an toàn c n ặ ả ầ Khi công nhân ti n hành d ng khu v c ki m tra, ng ư ph i có m t và đ a ra các yêu c u.

ấ ự ẽ ỏ ườ ự ặ

ỏ ớ ượ i không đ ự ủ ử ụ ườ ượ i đ ự ữ ụ ế ứ ự ế ị ớ ượ t b m i đ ế ị ầ ệ ữ ắ ự ỏ ỡ ỏ ự ế ắ ắ a.Vùng rào ch n màu đ (v i đèn nh p nháy màu đ ) bao quanh khu v c s tién hành ọ ế c vào khu v c cách ly m c dù h đang cùng ti n hành thao tác.Ng ng ng ỉ ệ c phép và công vi c.M c đích c a khu v c này là cách ly khu v c làm vi c.Ch ng ệ ạ ắ i khu v c này.Vùng n m v ng ki n th c thao tác,s d ng thi c làm vi c t ệ ữ ử ả rào ch n màu đ ph i bao kín khu v c và thi t b c n thao tác,s a ch a.Sau khi công vi c đã k t thúc d b rào ch n cùng khu v c này.

ắ ạ ỏ b.Vùng rào màu tr ng có v ch đ .

ạ ể ượ ờ ỏ ượ ử ụ c s d ng đ bao quanh và cách ly thi ự ố ự ượ ắ ế ị t b có s c ụ ế c k c ph c ti n hành d c đi vào khu v c này. Sau khi s c đã đ ự ố ỡ ắ ắ Vùng rào màu tr ng có v ch đ đ ạ t m th i.Không ai đ ỏ b vành đai ch n này.

Ị Ệ Ử Ữ Ử Ệ Ế &2.AN TOÀN KHI S A CH A, TH NGHI M THI T B ĐI N

I..Đ i c ạ ươ . ng

ượ ệ ế ế ị ọ M i thi c coi nh đang có đi n cho đ n khi thi ỉ t b ch báo ệ ệ ệ ượ ố ư ạ ế ị t b và m ch đi n đ ệ đi n áp phát hi n không có đi n và dây đát đã đ c n i.

ế ị ệ ệ ạ ả ớ ợ ỉ ế ị ầ Thi t b ch báo phát hi n đi n áp ph i phù h p v i m ch và thi ử t b c n th .

160

ườ ự ả ượ Ng i làm vi c t i khu v c này ph i đ ượ c thông tin ít nh t b ng 2 thi ể ấ ằ ắ ế ị ạ ắ ằ ư ụ ả ỉ t b ch báo ặ ả c ng òi ph trách đ n đ m b o ch c ch n r ng m ch ho c ệ ệ ạ ệ đi n áp khác nhau và đ ế ị t b không có đi n. thi

ế ị ệ ệ ỉ ướ c ki m tra ngay tr c và ngay sau khi th ử ượ ạ ộ Thi ệ ả ỉ ố t b ch báo phát hi n đi n áp đ ế ị ể ả nghi m đ đ m b o thi t b ch báo ho t đ ng t ể t.

Liên h đi n t ệ ệ ừ .

ư ạ ầ ầ ệ ư ả ệ ố ấ ắ ặ ắ ắ t b đã c t đi n.Lý do là có th ườ ợ ệ ệ ừ ữ ẽ ượ ố ấ ệ ả ứ ả ứ ả ả Khi có ng òi đang làm vi c trong khu v c đã c t đi n,nh ng m ch lân c n vãn đang ể ệ ế ng h p này n u có ườ i làm c n i đ t do đó đ m b o an toàn cho ng ự ệ ả ạ ắ ế ị có đi n c n đ m b o n i đ t ch c ch n m ch ho c thi ạ ả ứ gi a hai m ch.Trong tr phát sinh đi n áp c m ng do liên h đi n t ệ đi n áp c m ng thì dòng c m ng s đ vi c.ệ

ươ ệ ố II.Các ph ng ti n t ể i thi u

ả ệ 1.Găng tay b o v .

ạ ệ Găng cách đi n có hai lo i:

ấ ượ ử ệ ệ ớ ớ ạ Găng tay h áp (c p 0) đ c th nghi m v i đi n áp t i 750 V.

ệ ệ ớ ạ ượ ệ ệ ử ạ ượ ử ụ ớ ấ c th nghi m v i đi n áp t ượ ử ụ ấ ớ i 15000 (c p hai) đ c th nghi m v i đi n áp t ấ ệ ượ ử ụ ượ ệ ử ử ớ ệ ệ ớ ớ i 10000V,s d ng cho đi n áp c s d ng cho đi n áp c s d ng cho c th nghi m v i đi n áp t i 20000 V(c p 3) đ Găng cao áp (c p 1) đ ế đ n 5kV,lo i đ ế đ n 10kV và lo i đ ế ệ đi n áp đ n 15kV.

ế ị ỉ 2.Thi ệ t b ch báo có đi n trung và cao áp.

ệ ự ặ ủ ử ụ ể ạ Đ phát hi n s có m t c a trung áp và cao áp ta s d ng 2 lo i thi ế ị t b :

ế ị ể ầ ệ ế ị ế ự ế ệ ạ ớ Thi ự t b đ g n khu v c có đi n áp và thi t b ti p xúc tr c ti p v i m ch có đi n.

ế ị ệ ạ ỉ a.Thi ể ầ t b ch báo đ g n m ch đi n.

ệ ụ ẫ ẫ ạ ườ ng xung quanh dây d n có dòng đi n ch y qua. Thi ề ế ị ệ ứ ệ ầ ể ầ ẽ ế ộ ầ ự ẫ ệ ạ ố ấ ỉ ớ ạ ườ ủ ằ ng c a nó ch gi ế ị ệ ệ ạ ậ ẫ ụ ể ầ ệ ế ị t b phát hi n cao áp theo nguyên lý đ g n dây d n mang đi n là d ng c phát Thi ế ị ớ ỉ ử ụ ệ ệ ệ t b ch s d ng v i hi n đi n tr ề ặ ấ ạ ậ ở ệ ạ t b là đi n áp 2000V. V m t c u t o thi m ch xoay chi u cao áp, làm vi c tin c y ầ ử ặ ố ố ng cao su c ng ho c ng nh a m t đ u th nghi m có đèn nêông còn đ u kia là tay c m ỏ (hình 11.1).Khi đ g n dây d n có đi n áp cao, đèn nêông s phát sáng màu đ . N u bao ệ ẫ i h n b ng màn kim quanh dây d n có màn kim lo i n i đ t đi n tr ệ ượ lo i do v y thi t b đi n không phát hi n đ c dây d n có đi n.

ế ị ệ ể ầ ầ ư ệ ử ụ Khi s d ng thi ệ t b đi n phát hi n đi n áp đ g n c n l u ý:

ớ ấ ệ ợ Dùng găng cao su cách đi n v i c p thích h p.

ạ Lau khô và s ch thi ế ị t b .

ể ệ ế ắ ầ ắ t b b ng cách đ g n dây tr n ch c ch n có đi n áp cao. N u đèn ế ị ệ ố Ki m tra thi ứ nêông sáng ch ng t ế ị ằ ỏ thi ể ầ t b đi n còn t t.

ệ ư ầ ỏ ế ử ạ ầ ệ ế ử ạ ầ ườ ng dây có đi n hay không đ a đ u th l ng dây có đi n. N u đèn không đ , ti n hành th l ế ẫ i g n dây d n, n u đèn ữ ể ả i l n n a đ đ m ố ể ể Đ ki m tra đ ỏ ườ ỏ ứ đ đ ch ng t ạ ộ ế ị thi t b ho t đ ng t t.

161

ấ ể ễ ộ ố ạ ế ị ng ánh sáng m nh nh t đ d nhìn. M t s thi ố t b có thêm ng ắ ướ Quay đèn theo h ừ ể ễ xa (hình 11.2). ng m đ d nhìn t

ế ị ự ế ỉ b.Thi ế t b ch báo ti p tr c ti p.

ỉ ệ ế ị ế ị ữ ề t b ch báo có đi n áp xoay chi u cao áp gi a các thi ế ị ỉ ớ ấ ẫ ỉ ệ ệ ề ế ỏ ỉ ử ụ ố ớ ự ệ ấ ệ ố ự ế ị ớ ượ ử ụ ữ ệ ấ t b ch báo và dây d n có Thi ệ t b ch s d ng cho đi n áp xoay chi u có đi n áp so v i đ t là 2400V. Ch báo đi n. Thi ệ ộ ầ ằ b ng đèn nêông n i v i m t đ u c c ti p xúc. Đèn sáng v i dòng đi n r t nh do đi n ố dung gi a đi n c c và đ t. Thi c trong h th ng không n i t b này không s d ng đ đ t.ấ

ỉ ệ ệ ặ ượ ớ ố ị ệ ế ị ệ ư ệ ệ ố ể ử ụ ế ị t có hai thanh cao áp có th s d ng trong h th ng t b ch báo đi n áp đ c bi Thi ỉ ệ ế ừ ố ấ c ti p xúc v i đi n áp dây và đèn nêông ch không n i đ t. Hai thanh này có t ng pha đ ệ ượ ở ệ ố ể ể ố ấ ế ị h th ng n i đ t. Đi n áp t t b cũng làm vi c đ th đi n áp dây này. Thi i thi u đ c ỉ ế ị ử ụ ậ t b ch báo đèn nên l u ý: t b làm vi c tin c y là 2000V.Khi s d ng thi thi

ế ệ ả ạ ả ử Đ m b o m ch có đi n cho đ n lúc th .

ế ị ả ệ ẵ ệ Các thi t b b o v s n sàng làm vi c.

ẫ ầ ố ở ề ế ộ ữ ệ ậ ặ đi u ki n tôt.Ch a ho c thay th b ph n b h ị ư Duy trì các dây d n, đ u n i h ng.ỏ

ệ ớ ấ ử ụ ệ ả ợ S d ng găng cao su b o v v i c p đi n áp thích h p.

ệ ố ấ ả c.N i đ t b o v .

ẫ ụ ả ứ ằ ặ ấ ố ủ ố ấ ườ ố ấ c khi n i đ t cáp, thanh cái ho c thi ễ ơ ồ ố ấ ướ ể ữ i bi u di n s đ n i đ t thi c c t đi n , cách ly. Hình d ế ị ệ ấ ở ố ấ ủ ướ ủ ớ ỏ ớ ự ố ấ ở ố ấ ố ấ ở ủ ệ ự ố ấ ỷ ố ệ ấ ả ệ M c đích c a n i đ t là d n dòng tĩnh đi n ho c dòng c m ng xu ng đ t nh m b o ệ ế ị ặ ướ ử t b v an toàn cho ng i thao tác, s a ch a. Tr ệ ả ượ ắ ố ấ t b đi n. Dây n i đ t ph i đ ệ ả ự ố ấ ể ệ c đ l n đ đi n tr n i đ t c a nó r t nh so v i đi n và c c n i đ t ph i có kích th ở ả ủ ự ố ấ ệ tr c a kh i đ t bao quanh c c n i đ t. Đi n tr n i đ t là đi n tr t n c a c c n i đ t, ệ ả là t s đi n áp trên c c n i đ t và dòng đi n t n trong đ t.

162

ế ị ệ Thi t b đi n ố ấ ế ị ệ Hình: .N i đ t thi t b đi n.

ố ầ ườ ờ ồ ế ặ ng kính t ườ ể ố ấ ả ượ ượ ố ể ố ố ấ Dây n i đ t ố ng kính t ự ố ấ c hàn vào c c n i đ t, đ ặ ạ ờ ừ ễ ể ặ ấ M t đ t ẳ ố ế ằ ế 2,5 đ n 3m đ ừ ế ừ ả ấ ọ ừ ẹ ể ặ i thi u là 5mm khi đ t trong nhà và 6mm ặ i thi u là 4mm khi đ t trong nàh ể ừ c b trí đ v a tránh va ặ ế ườ ng kính 3 đ n 5 cm ho c ầ ứ c đóng th ng đ ng, đ u trên ả ế 0,81m vào trong đ t. N u ph i đóng nhi u c c thì thanh liên k t ph i 0,81m làm ự ố ấ ạ ẽ N u dây n i là dây thép tr n thì đ ế khi đ t ngoài tr i. N u là dây đ ng thì đ ho c ngoài tr i. Dây n i đ t ph i đ ự ố ấ ch m, v a d ki m tra. C c n i đ t có th b ng thép ng đ ượ thép góc 40x40x5,50x50x5,60x60x5 dài t ề ọ c c chìm sâu t ặ ằ dùng thép d t 40x5. Cũng có th dùng thép thanh 40x5 đ t n m ngang sâu t ự ố ấ c c n i đ t. C c n i đ t dùng thép m k m. ọ ố ấ C c n i đ t ở ố ấ ượ ị ố ệ ư ị Tr s đi n tr n i đ t đ c quy đ nh nh sau:

ế ị ệ ế 1. ố ớ Đ i v i thi t b có đi n áp đ n 1000V:

(cid:0) ố ấ ể ồ N i đ t đi m trung tính ngu n 4 .

(cid:0) ố ấ ặ ạ ủ ộ ụ N i đ t l p l i c a m t c m 10 .

(cid:0) ố ấ ả ệ N i đ t b o v 4 .

ế ị ệ ỏ ơ ệ ế ấ ồ ố ớ 2.Đ i v i thi t b đi n có đi n áp đ n 100V và công su t ngu n nh h n 100kvA:

(cid:0) ố ấ ể ồ N i đ t đi m trung tính ngu n 10 .

(cid:0) ố ấ ặ ạ ủ ộ ụ N i đ t l p l i c a m t c m 30 .

(cid:0) ố ấ ả ệ N i đ t b o v 10

ế ị ệ ở ố ấ ượ ệ ệ t b đi n có đi n áp trên 1000V thì đi n tr n i đ t đ c tính theo ố ớ 3. Đ i v i các thi ấ ạ dòng ch m đ t:

(cid:0) ấ ớ ạ .

ấ ạ Khi dòng ch m đ t l n (>500A) là 0,5 ỏ (cid:0) 500A): ệ Khi dòng đi n ch m đ t nh (

(cid:0) (cid:0) (cid:0) 10 R . 250 I

ệ ạ ằ ấ I: là dòng đi n ch m đ t tính b ng ampe.

ế ế ị ệ ả ệ ệ 4.N u n i đ t dùng chung cho thi t b đi n có c đi n áp trên 1000V và đi n áp nh ỏ ở ố ấ ố ấ ệ ơ h n 1000V thì đi n tr n i đ t là:

(cid:0) (cid:0) (cid:0) 10 R . 125 I

ả ưỡ ụ ể ắ II. Danh m c ki m tra an toàn b o d ng máy c t.

ị ẩ Chu n b :

ườ ệ ầ ế Có đ ạ ể ọ ấ ứ ng đi n tho i đ g i c p c u khi c n thi t.

ệ ủ ể ế ộ ọ ự ệ Đ r i khu v c làm vi c đ đ ti n hành công vi c.

ộ ụ ệ ờ ả ượ ỉ ướ i lao đ ng không làm vi c liên t c quá 1 gi và ph i đ c ngh tr c lúc làm ế ể Ng ệ ố vi c t ườ i thi u 8 ti ng.

163

ệ ộ Không làm vi c m t mình

ệ ượ ệ ệ ệ ỉ c đóng đi n.Vi c đóng đi n ch do th ợ ệ Công nhân không chuyên nghi p không đ ề ự lành ngh th c hi n.

ệ ẩ ướ ệ ắ ả ắ ề ệ ể ạ ơ C t đi n n i làm vi c m t.M ch đi u khi n cũng ph i c t đi n

ố ạ ơ ắ ư ậ ẫ ấ ả ệ ể ả ồ ệ ề ỉ ượ T t c các máy c t ch đ c thao tác khi ngu n và t ấ c p có đi n không đ a v t d n đi n, k c đ ngh và t ắ ệ ả ề i đ u c t đi n. Khi m ch s ắ ủ máy c t.

ế ị ắ Khi xem xét thi t b máy c t:

ướ ệ ớ ế ị ắ ầ ặ Tr c khi làm vi c v i thi t b ho c máy c t c n chú ý:

ắ ở ị ủ ở ộ Cu n thao tác c a máy c t v trí “m ”.

ắ ở ị ủ ả ộ Cu n thao tác c a máy c t v trí nh hoàn toàn.

ể ủ ộ ộ ơ ấ ể ữ ệ ộ ả ệ ỉ ề ế ả ọ ườ ng ướ c, Ki m tra tác đ ng c a kháo liên đ ng c khí và liên đ ng đi n. Trong m i tr ợ h p nên tham kh o ý ki n nhà s n xu t đ có d li u đi u ch nh đúng (kích th ố sai s …).

ứ ể ế ộ ỏ ị ệ ấ ư ỏ ắ ạ ử ệ ắ ầ Khi phát hi n khoá liên đ ng h ng c n tháo khoá và ki m đ nh ch c năng. N u phát ữ ượ ặ hi n th y h h ng n ng không s a ch a đ i vào máy c t. c thì l p l

ệ ế ể ể ệ ớ ấ ệ ủ ử ữ ở ạ ườ ệ ệ ẫ ỉ ượ ử ụ ồ ứ ẫ ằ ệ Dùng mêgôm k đ ki m tra cách đi n các pha và gi a các pha v i đ t.Vi c này nh m ắ ầ ề máy c t c n i.Khi làm v sinh t đ phòng phóng đi n đánh th ng sau khi đóng đi n tr l ồ ồ ệ ụ ụ ư l u ý ch đ i làm vi c không đeo đ ng h , c s d ng d ng c không d n đi n.Ng nh n, đ trang s c.

ệ ụ ệ ử ữ ử III. An toàn khi s a ch a, th nghi m t đi n.

ể ả ữ ụ ệ ử ả ả Đ đ m b o an toàn khi thao tác, s a ch a t đi n ph i tuân theo quy trình sau đây:

ụ ằ ắ ở Cách ly t b ng cách m máy c t, dao cách ly.

ụ ượ ế T đ ả c phóng trong kho ng 5 đ n 10 phút.

ố ấ ạ ắ Ng n m ch bù và n i đ t.

ầ ứ ụ ể ề ệ ạ ậ C n c n th n đ ng xa t và dùng sào cách đi n thao tác đ đ phòng m ch phóng ệ ẩ ạ ộ đi n ho t đ ng sai.

ử ắ ệ IV. An toàn khi th nghi m.máy c t chân không.

ử ươ ng t ự ớ v i ố ớ ề ấ ắ ọ ệ ệ ặ ầ ặ M c dù quy trình th nghi m cao áp đ i v i máy c t chân không cũng t ư ế ị t b khác nh ng c n đ c bi t chú ý hai v n đ quan tr ng sau đây: thi

ệ ử ể ắ ỏ ủ ớ ệ ệ ỏ ồ ư ệ ạ ậ ỗ ố ắ ặ ờ ồ Trong khi th nghi m cao áp v phía trong c a máy c t chính có th có đi n tích t n ậ ữ ủ ỏ ượ ắ ắ ư c g n v i vòng gi a c a v cách đi n. Do v y d sau khi đã c t ngu n cao áp.V này đ ầ ộ ậ ộ ố ấ ể c n dùng sào n i đ t đ phóng đi n b ph n này cũng nh các b ph n kim lo i khác, ướ tr c khi s vào ch n i ho c thân máy c t.

ể ể ế ứ ử ể ế ị ề ả ượ ắ ơ ướ ạ ặ ệ ở Cao áp đ t vào khe h trong bình chân không có th sinh ra tia X nguy hi m n u đi n ượ ế ậ t quá m c cho phép. Do v y không ti n hành th nghi m cao áp áp qua các ti p đi m v ể ở ệ ắ ở ị khi máy c t v trí m đi n áp cao h n quy đ nh là 36kV xoay chi u qua m i ti p đi m. ắ ệ ử Trong khi th nghi m cao áp panen tr ệ ỗ ế c l p vào máy c t. c và panen bên c nh ph i đ

164

ướ ệ ế ắ ắ ượ ầ ệ ạ ườ ứ i đ ng tr Ng ậ ầ ệ ư ắ ể ở ị ế c máy c t đ ế ứ thu n ti n c n h n ch đ ng g n máy c t chân không d th òng không phát sinh tia X vì các ti p đi m không ả ị c màn ch n panen b o v . N u v trí này không ướ i 3 mét. Khi làm vi c bình ở v trí m .

Ỉ Ẫ &3. CH D N AN TOÀN KHI THAO TÁC.

ỉ ẫ . I.Ch d n chung

ườ ự ế ậ ả ế ng ph i ti n hành thao tác các thi v n hành th ụ ả ể ườ ạ ấ ồ ư ế ị ng dây,ngu n cung c p.Các thi ắ ỉ ộ ố ẳ ụ ể ầ ẩ ậ ả i đ cách ly, phân đo n đ ậ ả ờ ầ ế ư ắ ẩ ướ ả t b cách ly nh : dao Trong th c t ế ị ầ t b cách ly, c u dao ph t ố ỹ ỉ ẫ đóng c t này có các thông s k thu t khác nhau nên m c này ch nêu ra m t s ch d n ứ ả ượ c b o qu n c n th n.N u đ trong nhà ph i treo th ng đ ng chung.Sào thao tác c n đ ả ụ ế ể đ tránh b i.N u b o qu n ngoài tr i c n tránh m a n ng, m t.

ở ươ II.M dao cách ly theo ph ng pháp m t ở ừ ừ. t

ắ ể ế ộ ặ ằ ả ườ ệ ồ ở ả i thao tác ph i m m t ở ở ừ ừ ể ả t ữ ể ế ở ồ ề ớ ể ẫ ệ ư ế ớ ở ồ i khi h quang hoàn toàn t ớ ầ ế ệ ạ ồ ơ ế ằ ắ Sau khi đã c t máy c t có th ti n hành m dao cách ly b ng tay (ho c b ng đ ng c n u ộ ầ c n truy n đ ng đi n). Ng đ đ m b o không có h quang ồ ế sau đó m i m nahnh. N u phát hi n có h quang gi a ti p đi m n u h quang không ắ ể ế ụ t. đáng k v n có th ti p t c m nh ng c n theo dõi cho t N u phát hi n h quang l n c n đóng l ầ i ngay.

ị III.Thao tác dao cách ly hai v trí.

ị ỗ Dao cách ly hai v trí có ba pha, m i pha có hai dao. Dao có th n m ượ ở ể ằ ở ộ c thao tác riêng. Có 3 thao tác đó là: m , m và đóng, chuy n t ị m t trong hai v ể ừ ộ ị m t v trí ả ứ ự ự ầ ỗ trí. M i dao đ ị sang v trí khác khi có t ệ i. C n th c hi n đúng th t ở thao tác.

ể ở ủ ừ ộ ị ượ ở ầ Đ m dao cách ly hai v trí đ u tiên m t dao c a t ng pha đ c m hoàn toàn sau ứ ở đó m hoàn toàn dao th hai.

ừ ộ ị ầ ồ ị Đ m dao cách ly hai v trí t ở ể ở ộ ủ ừ ứ ồ ị ầ m t v trí r i đóng sang v trí khác đ u tiên c n m ủ ừ ở hoàn toàn m t dao c a t ng pha r i m hoàn toàn dao th hai c a t ng pha.

ư ậ ủ ừ ượ ộ ị ề ủ ừ ọ ồ ự c đóng vào v trí l a ế ả ứ ượ ị ở Nh v y c 6 dao đ u đã m .Sau đó m t dao c a t ng pha đ ch n r i dao th hai c a t ng pha đ c đóng vào v trí này, quá trình thao tác k t thúc.

ể ừ ị ị ị v trí này sang v trí khác khi có t ượ ở ở ả c m hoàn toàn. Sau khi các dao này đã m chúng đ ể ủ ừ ị ứ ệ ậ ự ượ ọ ở ồ ạ ệ ồ ự ắ ọ ị ộ ệ i đi n trên m t Đ chuy n dao cách ly hai v trí t ượ c đóng ngay dao c a t ng pha đ ủ sang v trí l a ch n. Khi đó hai ngu n đi n làm vi c song song. Cũng v y dao th hai c a ừ c m hoàn toàn c t m ch song song r i đóng sang v trí l a ch n. t ng pha đ

ượ ể ị c 6 dao đ u đ ự i.Khi thao tác c u dao ng ạ ế c đóng sang v trí l a ch n.Quá trình chuy n m ch k t thúc ủ ờ ở m dao c a ọ i thao tác không bao gi ắ ừ ộ ị ườ ọ ự ộ ộ ề ờ ả Bây gi ụ ả mà không làm c t ph t ố m t pha t ầ ị m t v trí r i đóng ngay sang v trí l a ch n trong m t thao tác.

ươ ứ ượ ỗ ướ ế ở ỉ ượ Các dao t ủ ừ ng ng c a t ng pha đ c m liên ti p m i b c ch đ ở ộ c m m t dao.

ủ ắ IV.Dao cách ly c a máy c t.

ỉ ượ ườ ng dây c a máy c t ch đ ệ ố ượ ắ ở ị ở c quên. Đôi khi máy c t đ ủ Thanh cái và dao cách ly phía đ ể ị ủ v trí m . Vi c ki m tra v trí c a máy c t là thao tác t ắ ượ c đi u khi n t ả ắ ắ ể ẻ ừ xa có th không đ ặ ầ ề ơ ờ ượ đ ạ ư ỏ ư ỏ ở ạ ề ể ắ c thao tác khi đã ch c ọ ắ i quan tr ng không ch n máy c t ế ề c m vì ti p bao gi ề ể đi m m ch đi u khi n h h ng. Ngay c khi h h ng v c khí ho c c u chì m ch đi u

165

ể ạ ớ ị ả ầ ộ ử ư ỏ ắ ể ề ử ầ ủ ặ ầ ở i v trí n a đóng, n a m . ơ ị ứ ẫ ắ khi n b đ t v n có kh năng thao tác máy c t m t ph n, đ t t ả ể C n ki m tra c ba pha c a máy c t đ đ phòng thanh thao tác ho c h h ng ph n c ẫ ở ị làm các pha v n v trí đóng.

ướ ắ ề ị ườ ẩ ả ậ ể i thao tác ph i ki m tra c n th n ắ ở ữ ắ ằ ở ị ắ ệ Tr ể ắ đ ch c ch n r ng máy c t không còn c khi máy c t v v trí làm vi c sau khi c t ng v trí m n a.

ụ ả ầ V.C u dao ph t i.

ầ ắ ệ ụ ả ạ ầ ề i d n t i.Có nhi u lo i c u dao ụ ả ỳ ầ ụ ả ẫ ớ ử ụ Yêu c u c t dòng đi n ph t i s d ng c u dao ph t ệ ầ ắ ệ i khác nhau tu theo đi n áp, dòng đi n c n c t. ph t

ướ ụ ế ể ặ ầ ể ụ ả ế ể ể ụ ở ượ ậ ồ ụ ề ế i.Khi m đ u tiên ti p đi m chính m tr ậ ắ ồ c d p t ổ ở ướ ồ ế ồ t trong bu ng d p h ở ầ c khi m c n ể ế c r i đ n ti p đi m ồ ừ ậ ồ Nói chung c u dao ph đ u có dao ph ho c ti p đi m b sung.Tr ở ầ ki m tra ti p đi m ph t ph m .Khi đó có phát sinh h quang và h quang đ quang, trong s ng d p h quang…

ầ ắ VI.C u dao c t trong không khí

ầ ế ế ừ ả ồ ệ ả ườ ệ ế ượ c thi ệ ừ i, dòng đi n t ớ ậ t k có s ng d p h quang v i kho ng cách đ hoá máy bi n áp, dòng đi n đ ủ ề ng dây truy n ắ C u dao c t trong không khí đ ắ ể đ đóng và c t dòng đi n t i.ả t

ố ề ầ ạ ầ ề ệ ắ ưở ụ ệ ế ả ắ ể ả t có th nh h ư ặ ầ ờ ế ữ ể ổ ể ạ ổ ứ ủ ồ ị ệ ề Cũng gi ng các lo i c u dao khác, c u dao c t trong không khí có đi u ki n c n đi u ng đ n kh năng c t ví d gió khi n thao tác ba pha. Đi u ki n th i ti ả th i m nh làm h quang kéo dài gi a các pha ho c m a rào có th làm thay đ i kho ng cách cách đi n đ nh m c c a không khí.

ị ầ ắ ậ ướ ườ ng dây truy n t ọ ầ ắ ầ ả i. Tr ầ ả ả ử ụ c khi s d ng đ c t đ ủ ượ ầ ể ể ị ầ ư ỏ ở ị ả ầ ọ ầ i thao tác c n ề ả i ầ ượ c dùng c n ắ ướ c và sau khi ộ v trí l a ch n. M t dao h h ng có ể ẫ ở ị ắ ặ i ng C u dao c t không khí có v trí đóng c t rõ ràng. Khi đóng mang t ể ắ ườ ở ẩ c n th n tr ng đ không m khi đ y t ắ ể ả song song c n ki m tra đ đ m b o c u dao đ dung l ng c t. Không đ ỹ ằ thao tác đ xác đ nh c u dao m hay đóng mà c n quan sát k b ng m t tr ự thao tác đ đ m b o ch c ch n r ng các c u dao đã th v n ể ở ắ ằ ể ả ở v trí đóng ho c m .

ể ả ưỡ ữ ầ ả ượ ử ở ị ở ng s a ch a c u dao ph i đ c khoá v trí m và ể Đ tranh thao tác sai, khi b o d ệ treo bi n báo hi u.

ệ ể ả ầ ố ấ ệ ố ư ệ ề ầ ệ ệ ự ố ầ Trong khi thao tác c u dao có th x y ra phóng đi n do dòng đi n s c . C n có bi n t, n i đ t tay và c n thao tác. ầ ậ t nh : dùng c n thao tác cách đi n t pháp đ phòng đi n gi

ươ ƯỠ Ả Ế Ch ng 8. Ả B O D Ậ Ị Ệ NG, TH NGHI M THI T B ĐI N TRONG QU N LÝ, V N Ệ Ệ Ử Ệ Ố HÀNH H TH NG ĐI N

&1. THỬ NGHIỆM THIẾT BỊ ĐIỆN BẰNG ĐIỆN P MỘT CHIỀU

ệ ế ị ệ ưỡ ư ệ ề ế ả ộ ng các thi t b đi n nh là máy bi n áp, ệ ắ ộ ể Dùng đi n áp m t chi u đ nghi m thu và b o d ơ ế ị ệ ầ d u cách đi n, cáp, các thi t b đóng c t, đ ng c và máy phát đi n.

ệ ứ ề ứ ử ệ ệ ẩ ự ử ư ụ ệ ệ ụ ề ớ ộ M c đi n áp m t chi u ng v i đi n áp th nghi m xoay chi u d a theo quy chu n áp d ng ố ứ ế ệ t chính xác m c đi n áp và các th nghi m chuyên d ng đ i trong công nghi p. Khi ch a bi

166

ế ị ủ ể t b thì ph i tham kh o t ả ư ấ ộ ệ ế ạ ệ ả ử ứ ề ề ể ệ ế v n c a các nhà ch t o. N u không th có thông tin và ị ự t b thì nên th nghi m đi n áp m t chi u d a trên đi n áp đ nh m c xoay chi u đ tránh ệ ớ v i thi ế ị thi ệ ố ư ỏ h h ng h th ng đi n.

I. C¸c hiÖn tîng ®iÖn trong ®iÖn m«i khi cã ®iÖn ¸p mét chiÒu t¸c ®éng

ộ ặ ệ ệ ệ ạ ự ườ ồ ệ ạ ầ ạ ệ ẫ ẫ ể ạ ầ ệ ớ ệ ạ ờ ị ầ ư ổ ầ ự ẫ ề Khi đ t đi n áp m t chi u lên cách đi n, đi n tr ng t o nên s d n ệ đi n và phân c c trong đi n môi. Xét m ch đi n g m có c u dao D và ệ ử m u th cách đi n. Khi đóng c u dao D thì có dòng đi n l n ch y qua ả ệ ạ i th i đi m đóng m ch sau đó dòng đi n này gi m m u cách đi n t ẫ ạ ớ i giá tr g n nh không đ i. Dòng đi n ch y qua m u nhanh và đ t t ể ượ ệ cách đi n có th đ ệ c phân tích thành các thành ph n

ệ ạ a. Dòng n p đi n dung

ạ ệ ệ ề ệ ặ ộ ớ ượ Dòng n p đi n dung càng cao khi đi n áp m t chi u đ t lên cách đi n càng l n và đ c tính: (cid:0) (cid:0) Ω ệ ề ệ ộ ở ụ ệ ị e i ớ v i E đi n áp m t chi u (kV); R đi n tr (M ); C t ả đi n (µF). Giá tr này gi m E R ượ ấ ị ổ ệ ạ ị ầ d n và đ c l y khi dòng đi n đ t giá tr n đ nh.

ụ ệ ấ b. Dòng h p th đi n môi

ị ớ ư ệ ả ầ ị ệ ơ ớ ấ ụ ệ ố ộ ả ậ ậ ị ị ỏ Dòng h p th đi n môi cũng có giá tr l n khi đóng đi n và gi m d n, nh ng có giá tr nh ầ ạ ậ ơ h n và t c đ gi m ch m h n so v i dòng n p đi n dung. Dòng này chia làm hai thành ph n: dòng thu n ngh ch và dòng không thu n ngh ch.

a = VCDTn v i iớ a dòng h p th đi n môi; V Dòng thu n ngh ch có th tính theo công th c: i ằ đi n áp th nghi m (kV); C đi n dung (µF); D h ng s t

ứ ể ụ ệ ằ ố ỷ ệ ậ ử ị ệ ệ ệ ờ ấ ố ; T th i gian (sec); n h ng s . l

ỏ ơ ư ạ ậ ị ủ ể ị ố ờ ư ệ ậ ị ị ử ậ ả ổ ả ụ ậ ớ ị Dòng không thu n ngh ch có d ng nh dòng thu n ngh ch nh ng có tr s nh h n S. Dòng không thu n ngh ch là t n hao trong đi n môi, ph i th nghi m trong th i gian đ đ dòng ấ ấ h p th thu n ngh ch gi m t ệ ị ấ i giá tr th p nh t.

ề ặ c. Dòng rò b m t

ấ ệ ề ặ ự ẫ ệ ệ ệ ấ ẫ ố ấ ả ử ế ệ ầ ậ ố ể ạ ệ ệ ế ệ ằ ả ề ặ Dòng rò b m t xu t hi n do s d n đi n b m t ch t cách đi n khi thanh d n có đi n và có ể ả đi m n i đ t. Trong k t qu th nghi m đây là thành ph n không mong mu n, do v y ta ph i ề ặ ạ ỏ ậ lo i b dòng đi n này b ng cách lau c n th n b m t cách đi n đ h n ch dòng đi n rò ụ ớ ụ ặ ố ắ i d ng c đo. ho c n i t t dòng rò không cho nh h ẩ ưở ng t

ệ ụ ộ d. Dòng phóng đi n c c b

ệ ụ ộ ấ ọ ệ ệ ạ ố ệ ẫ ộ ệ ở ầ ế ằ ắ ọ ỉ i các góc ể ử ầ Dòng phóng đi n c c b còn g i là dòng v ng quang do phóng đi n trong ch t khí t ề ớ ọ ủ nh n c a thanh d n khi có đi n áp m t chi u l n. Đây là dòng đi n không mong mu n, có th ả ử ụ ạ h n ch b ng cách s d ng màn ch n b o v g n các đ nh nh n trong quá trình th nghi m.ệ

e. Dòng rò kh iố

ố ệ ệ ể ố ổ ể ờ ấ ể ướ ệ ệ ả ị ấ ượ c khi ghi l ủ ng c a ạ i ữ ệ ử ệ Dòng rò kh i là dòng đi n rò qua th tích ch t cách đi n và dùng đ đánh giá ch t l ầ ệ ố h th ng cách đi n. C n ph i có th i gian đ cho dòng đi n rò kh i n đ nh tr các d li u th nghi m.

167

ệ ố ệ ề ệ ặ ầ ộ ệ Các thành ph n dòng đi n rò khi đ t đi n áp m t chi u lên h th ng cách đi n

II. u nhîc ®iÓm cña thö nghiÖm b»ng ®iÖn ¸p mét chiÒu

Ư ể a. u đi m

ề ể ệ ấ ớ ấ ệ ệ ng su t đi n do đi n áp m t chi u gây ra ít nguy hi m cho ch t cách đi n so v i th ử ộ ề ệ ằ Ứ ệ nghi m b ng đi n áp xoay chi u.

ư ử ố ớ ề ệ ệ ệ ặ ộ ọ

ờ Th i gian đ t đi n áp m t chi u không quan tr ng nh th nghi m đ i v i đi n áp xoay chi u.ề

ể ừ ử ệ ướ ế ị ơ ị ư ỏ Có th ng ng th nghi m tr c khi thi t b có nguy c b h h ng.

ệ ể ệ ồ ờ ở Có th đo đ ng th i dòng rò và đi n tr cách đi n.

ạ ữ ệ ế ể ễ ể Có th nghi l i di n bi n các d li u đ đánh giá.

ế ị ử ỏ ơ ề ệ ế ị ử ọ ủ ng c a thi ộ t b th nghi m m t chi u nh h n thi ệ t b th nghi m c và tr ng l ướ ệ ượ Kích th ề ằ b ng đi n áp xoay chi u.

ượ b. Nh ể c đi m

ệ ế ấ ấ ộ ơ ố ứ ệ ệ ề ộ ự S phân b ng su t đi n áp trên dây qu n máy bi n áp, đ ng c , máy phát đi n khác nhau ố ớ đ i v i đi n áp m t chi u.

ồ ư ầ ử ệ ệ ề ế ệ ả ằ ộ Sau th nghi m b ng đi n áp m t chi u có đi n tích t n d c n ph i phóng h t.

ử ử ệ ệ ệ ế ệ ề ộ ơ ề ờ Th i gian ti n hành th nghi m đi n áp m t chi u dài h n th nghi m đi n áp xoay chi u cao áp.

ữ ế ậ ệ ượ ề ể ệ ằ ộ t, h h ng không phát hi n đ ệ c b ng đi n áp m t chi u có th phát hi n ư ỏ Nh ng khuy t t ề ệ ằ b ng đi n áp xoay chi u.

ệ ố ề ệ ể ệ ố Đi n áp có th phân b không đ u trong h th ng cách đi n.

ệ ộ ở ệ ộ ệ ụ Đi n tr ph thu c vào nhi t đ và đi n áp.

ệ ệ ề ư ỏ ể Đi n tích không gian hình thành có th gây h h ng cách đi n v sau.

168

&2. THỬ NGHIỆM M¸Y BIẾN ¸P BẰNG ĐIỆN ¸P MỘT CHIỀU

I. §o ®iÖn trë c¸ch ®iÖn

ế ở ệ ứ ệ ặ ượ c ti n hành ệ ị ấ ệ ấ ị ị ử ử ệ ệ ế ở ữ ệ ặ ặ ả ưỡ ử ữ ứ ế ệ ở ố ị ử đi n áp đ nh m c ho c trên đ nh m c n u có đi n tr đ i Th nghi m này đ ổ ố ấ ử ặ ớ ấ v i đ t th p ho c đi n tr gi a các dây qu n b xu ng c p. Giá tr đo th nghi m thay đ i ướ ủ ệ ộ ộ ẩ c c a máy bi n áp. Th nghi m này t đ , đ m, đi n áp th nghi m và kích th theo nhi ướ ế ượ ng. đ c ho c sau khi s a ch a ho c b o d c ti n hành tr

ự ử ệ Trình t th nghi m:

(cid:0) ắ ố ấ ỏ ế ả ả ỏ Không c t n i đ t v và lõi máy bi n áp và đ m b o v và lõi đ ượ ố ấ ố c n i đ t t t.

(cid:0) ấ ả ầ ệ ố ụ ụ ạ t c đ u n i cao áp, h áp và trung tính, ch ng sét, h th ng qu t, d ng c đo ặ ệ ố ạ ố ớ ố ề ố ế ể Tháo t ho c h th ng đi u khi n n i v i dây quân máy bi n áp.

(cid:0) ệ ậ ả ộ ố c khi th nghi m n i t ố ơ ố ấ ả ứ ấ ử ấ ạ ế ạ ướ Tr ạ lo i và dây đ t s ch. Đ i v i dây qu n h áp ti n hành t ả t c s xuyên cao áp, đ m b o c u n i cá b ph n kim ươ ng t ầ ự .

(cid:0) ử ụ ế ấ ỏ S d ng mêgôm k thang đo nh nh t 20M .Ω

(cid:0) ậ ủ ấ ấ ộ ượ c đo ệ ố ấ ể ệ ủ ế ả ở ở ữ Ti n hành đo đi n tr gi a các b ph n c a dây quân và đ t. Các dây qu n đ ệ ph i tháo n i đ t đ đo đi n tr cách đi n c a chúng.

(cid:0) ở ữ ệ ế ờ ộ ị ế ấ ọ Đ c giá tr mêgôm k duy trì trong th i gian m t phút. Đo đi n tr gi a hai dây qu n ủ c a máy bi n áp:

(cid:0) ố ớ ấ ữ ạ ấ Gi a dây qu n cao áp và h áp và đ i v i đ t.

(cid:0) ố ớ ấ ấ Dây qu n cao áp đ i v i đ t.

(cid:0) ớ ấ ữ ấ ạ ớ Gi a dây qu n h áp v i cao áp và v i đ t.

(cid:0) ớ ấ ấ ạ Dây qu n h áp v i đ t.

(cid:0) ạ ấ ớ Dây quân cao áp v i dây qu n h áp.

0C. N u giá tr th nghi m t ị ử ệ ố

ệ ủ ượ ệ ẩ ế Ω ệ ộ t đ và quy chu n v 20 ệ ệ ớ ị ử ế ề ặ ẽ c cho trên hình v . ạ i ệ ng ho c 1000M thì h th ng cách đi n ố ớ ơ ế ử ơ ồ ố ệ ử ở S đ n i dây th nghi m đi n tr cách đi n c a máy bi n áp 1 pha đ ị ả ứ ế Giá tr mêgôm k ph i ng v i nhi ấ ưở ộ ử ỗ ớ ch l n h n m t n a giá tr th nghi m xu t x ệ ủ c a máy bi n áp coi là an toàn đ i v i th nghi m cao áp.

ố ớ ế ấ ự ư ệ Đ i v i máy bi n áp ba dây qu n trình t thí nghi m nh sau:

(cid:0) ơ ạ ấ Cao áp v i h , trung áp và đ t (HLTG)

(cid:0) ấ ạ ớ Trung áp v i cao áp, h áp và đ t (THLG)

(cid:0) ấ ạ ớ H áp v i cao, trung áp và đ t (LHTG)

(cid:0) ớ ấ ạ Cao, h và trung áp v i đ t (HLTG)

(cid:0) ấ ớ ạ Cao và trung áp v i h áp và đ t (HTLG)

(cid:0) ạ ấ ớ H và trung áp v i cao áp và đ t (LTHG)

169

(cid:0) ấ ạ ớ Cao và h áp v i trung áp và đ t (HLTG)

ệ ế ử ấ ở ấ ổ ầ ở ệ ệ ệ ơ ế ế ủ ị ệ ệ ự ị ệ ế ả ở ấ ặ ở

ệ ị ố ệ ế Không ti n hành th nghi m dây qu n máy bi n áp không đ d u vì tr s đi n tr cách đi n ủ ử ầ ủ c a không khí th p h n c a d u. Không th nghi m đi n tr cách đi n c a máy bi n áp ở ố ớ ổ trong chân không. Giá tr đi n tr đ i v i máy bi n áp khô và máy bi n áp đ nh a ph i so ệ ệ ủ ớ sánh v i đi n tr cách đi n c p A c a máy đi n quay m c dù không có giá tr đi n tr tiêu ẩ ự ể chu n c c ti u.

ế ệ ủ ề ệ ế ắ ắ ứ ể ể ử ụ ở N u không có thông tin ch c ch n v đi n tr cách đi n c a máy bi n áp thì có th s d ng công th c sau đ tính:

IR (cid:0) ệ ự ữ ệ ế ể ấ ằ ở ớ đi n tr cách đi n c c ti u đo b ng mêgôm k 500V sau 1 phút gi a dây qu n v i CE S ớ ấ ấ ị ử ệ ế ấ ấ ấ ệ ệ ấ ố ị ứ ủ ử ộ ứ ủ ượ ấ ị ố ở ệ ượ ấ ng đ nh m c c a dây qu n (kVA). E là đi n áp đ t, v i các dây qu n khác nhau. S là dung l ế ẽ ư ệ ủ c a dây qu n th nghi m (n u là máy bi n áp ba pha và th nghi m ba dây qu n riêng r nh ứ ủ ộ m t dây qu n thì E là đi n áp đ nh m c c a dây qu n m t pha (đi n áp dây khi n i tam giác ố ộ ệ và đi n áp pha khi n i hình sao). S là dung l ng đ nh m c c a toàn b dây qu n ba pha). C là 0C cho ở ằ h ng s ả trong b ng sau: 20

170

171

60Hz 25Hz

ế ầ ầ 1,5 1,0 Máy bi n áp d u có bình dãn d u

ế ầ ầ 30,0 20,0 Máy bi n áp d u không có bình dãn d u

ế 30,0 20,0 ặ ổ ự Máy bi n áp khô ho c đ nh a

Nhi

t đệ ộ

Máy bi n ápế

Cáp

Máy đi nệ quay c pấ

Ch uị

D uầ

Khô

nhi

t tệ ự

Mã tự nhiên

Mã 6RS

Tính năng ự t nhiên

V iả s iợ

Gi yấ t mẩ

nhiên

Ch uị tệ nhi GRS

ị Ch u ôzôn ự nhiên t GRS

0.21

0.40

0.25

0.40

0.25

0.12

0.47

0.42

0.22

0.14

0.10

0.28

0.31

0.50

0.36

0.45

0.40

0.23

0.60

0.56

0.37

0.26

0.20

0.43

0.45

0.63

0.50

0.61

0.46

0.76

0.73

0.58

0.49

0.43

0.64

ệ ố ệ ỉ H s hi u ch nh nhi ệ ộ t đ

172

15.6

0.71

0.81

0.74

0.75

1.00

1.47

1.24

1.28

1.53

1.75

1.94

1.43

1.83

1.48

1.25

1.40

1.30

2.27

1.58

1.68

2.48

3.29

4.08

2.17

3.67

2.20

1.58

1.98

1.60

3.52

2.00

2.24

4.03

6.20

8.62

3.20

7.32

3.24

2.00

2.80

2.05

5.45

2.55

2.93

6.53

4.77

11.65

18.20

14.60

3.26

3.85

4.80

2.50

3.95

2.50

8.45

29.20

10.70

25.00

38.50

7.15

10 4

7.10

3.15

5.60

3.25

13.10

54.00

4.15

5.08

17.10

41.40

81.00

10.70

11 3

3.98

7.85

4.00

20.00

5.29

6.72

27.85

78.00

16.00

12 2

10.4 5

116.0 0

170.0 0

24.00

5.00

5.20

6.72

8.83

45.00

13 1

15.5 0

345.0 0

11.2 0

36.00

6.30

5.40

8.58

11.62

73.00

14 0

22.8 0

775.0 0

15.8 5

7.90

8.70

15.40

118.00

14 9

34.0 0

22.4 0

20.30

193.00

15 8

50.0 0

10.0 0

31.7 5

10.0 0

26.60

313.00

16 7

74.0 0

12.6 0

44.7 0

13.0 0

II. Thö nghiÖm hÊp thô ®iÖn m«i

ấ ệ ủ ử ệ ở ụ ệ ượ ệ ủ ị ế ặ ọ ử ế ở c trong quá trình th đo đ ự ở ộ ằ t ng kho ng th i gian 1 phút. Giá tr đi n tr ẽ ệ ị ệ ờ ở ổ ở thay đ i theo th i gian. H th ng cách đi n t ờ ồ ị ệ c v trên đ th đi n tr ở ườ ử ệ ệ ễ ờ

ệ Th nghi m h p th đi n môi là s m r ng c a th nghi m đo đi n tr cách đi n c a máy ệ ệ ử bi n áp. Th nghi m đ c ti n hành b ng cách đ t đi n áp sau 10phút và đ c giá tr đo đi n ượ ử ả ệ ở ừ cách đi n tr ệ ố ệ ệ ố ế ượ t n u nghi m đ ệ ế ể ườ ng tăng theo th i gian. Ti n hành hai th nghi m ng bi u di n đi n tr cách đi n là đ đ chỉ số ph©n cực vµ tỷ số hÊp thụ ®iÖn m«i. ị xác đ nh

III. Thö nghiÖm cao ¸p mét chiÒu

ộ ề ệ ứ ệ ệ ệ ể ệ ế ớ ặ ấ ề ề ử ượ ệ ỉ ế ệ ơ ế ử ớ ả ưỡ ng thì ch ti n hành th v i đi n áp không v ấ ưở ử ị Đ t đi n áp m t chi u cao áp trên đi n áp đ nh m c đ đánh giá đi u ki n cách đi n dây ộ ệ qu n máy bi n áp. Máy bi n áp có đi n áp l n h n 34.5kV thì không th nghi m đi n áp m t ị ố ệ chi u cao áp. Khi b o d t quá 65% tr s đi n ệ áp th nghi m khi xu t x ng.

ử ụ ử ề ầ ệ ừ ệ ệ ướ ớ ộ c. Khi phát hi n dòng rò quá l n có th c t đi n tr ề ệ ệ ượ ử ử ộ ệ ệ ẫ ệ ọ ể ệ Th nghi m đi n áp m t chi u cao áp có th áp d ng th nghi m đi n áp tăng d n và đ c ư ỏ ể ắ ướ c khi h h ng dòng đi n rò t ng b ệ c coi là th nghi m không phá cách đi n. Đây chính là lý do th nghi m m t chi u cao áp đ ỏ h ng m u.

ự ử ư Trình t ệ th nghi m nh sau:

ế ệ ế ệ ả ở ử ố ế ả ả ỏ ề ệ ố ụ ạ ạ (cid:0) Máy bi n áp ph i qua th nghi m đi n tr cách đi n tr ệ ướ ệ ử c khi ti n hành th nghi m ắ ầ ượ ố ấ ắ c n i đ t. Tháo đ u n i cao áp, cao áp. Đ m b o ch c ch n v và lõi máy bi n áp đ ụ ể ệ ố ạ h áp và trung tính, h th ng đi u khi n h áp, h th ng qu t, d ng c đo.

(cid:0) ạ ầ ắ ấ ạ ằ ố ố ứ Ng t m ch b ng c u n i các s xuyên cao áp, h áp xu ng đ t.

173

(cid:0) ế ị ử ữ ệ ệ ấ ầ ấ t b th nghi m cao áp gi a dây qu n cao áp và đ t. Tăng d n đi n áp th ế ử ệ ệ ệ ặ ố ị ệ ề ả ầ ử ố N i thi nghi m đ n giá tr mong mu n. Cho phép đ t đi n áp th nghi m trong 1 phút sau đó gi m d n đi n áp v không.

(cid:0) ầ ớ ấ ấ ố ố ố ạ ấ ấ ệ ạ ấ ị ử ả ử ệ ệ ệ ề ặ ầ ồ ế ị ử ắ ạ t b th vào dây qu n h áp và đ t. N i ng n Tháo đ u n i h áp v i đ t và n i thi ố ế ệ ầ m ch dây qu n cao áp và đ t. Tăng d n đi n áp th nghi m đ n giá tr mong mu n. Cho phép đ t đi n áp th nghi m trong 1 phút r i gi m d n đi n áp v không.

(cid:0) ế ặ ư ỏ ử ủ ệ ế ế ỏ ề ể ệ ể ệ N u ti n hành hai th nghi m mà không gây đánh th ng ho c h h ng thì máy bi n áp th a mãn đi u khi n cách đi n và có th đóng đi n.

(cid:0) ứ ấ ế ị ể t b khác có th tháo ố ơ ấ ầ ầ ự ố ệ ử ệ ầ Tháo các c u n i và tháo các đ u n i s c p và th c p các thi ờ r i. Khi th c hi n th nghi m cao áp c n chú ý:

ộ ệ ố ố ế ầ ắ o Máy bi n áp d u có hai h th ng cách đi n m c n i ti p, m t h th ng cách ệ ố ầ ế ể ắ ệ ố ệ ệ ệ đi n th r n và h th ng có d u cách đi n.

ự ệ ề ề ặ ộ ử ố o Khi th nghi m b ng đi n áp m t chi u ho c xoay chi u cao áp, s phân b ệ ư ệ ằ ơ đi n áp r i nh sau:

ệ ấ Đi n ápệ % cách đi n gi yxenlulô % d uầ

Xoay chi uề 25 75

ề ộ M t chi u 75 25

ử ế ệ ầ ử ụ ệ ể ắ ứ ầ ử ộ ể ả ệ ấ ữ ể ị ử ệ ệ ệ ấ ệ ể ị ề Khi s d ng th nghi m cao áp m t chi u trong máy bi n áp d u, cách đi n th r n có th b ấ ậ ầ ở ầ ệ g n trung tính và khi v n hành có ng su t th p. quá đi n áp. Cách đi n có th gi m d n ộ ệ ủ ề Tuy nhiên khi th nghi m cách đi n m t chi u nó có th b đánh th ng và c n s a ch a ngay. ằ ể ượ ế Cách đi n y u có th đ c phát hi n b ng cách đo đi n áp th p.

ả ưỡ ử ế ẽ ế ượ ế ả ệ Ti n hành th nghi m cao áp cho b o d ng s bi t đ c các k t qu sau:

(cid:0) ế ẽ ị ủ ệ ắ ắ ậ ộ Ch c ch n b ph n cách đi n y u s b đánh th ng.

(cid:0) ậ ầ ả ộ ế B ph n c n ph i thay th .

(cid:0) ộ ỹ ự ệ ệ ậ ộ Có đ i ngũ cán b k thu t th c hi n công vi c.

(cid:0) ủ ử ế ế ổ ữ . T n hao c a máy bi n áp cho đ n khi s a ch a

Ị Ệ Ử Ằ Ế Ệ Ề Ệ &3. TH NGHI M THI T B ĐI N B NG ĐI N ÁP XOAY CHI U

ử ấ ề ể t b b ng đi n áp xoay chi u là vi c làm hi n nhiên và rõ ràng nh t v thông ườ ế ị ề ệ Th nghi m thi ế ị ủ tin c a thi ế ị ằ t b vì bình th ệ ng các thi ệ ề ệ ở ệ t b làm vi c đi n áp xoay chi u.

ử ệ ệ ề ể Th nghi m đi n áp xoay chi u có th phân thành:

(cid:0) ệ ố ệ ố ử ệ ấ ị Th nghi m xác đ nh h s công su t và h s tiêu tán.

(cid:0) ử ệ ề Th nghi m cao áp xoay chi u.

(cid:0) ầ ố ử ệ Th nghi m t n s 110Hz

(cid:0) ử ộ ưở ệ Th nghi m c ng h ố ế ng n i ti p

174

(cid:0) ả ứ ử ệ ệ Th nghi m đi n áp đo c m ng

ấ ở ử ườ ệ ố ượ ỏ ử ệ ệ ng không v t quá đi n áp pha c a thi ẫ ệ ự ệ ơ ả ủ ầ ứ ỏ ưở ớ ả ượ ễ ử ử ể ệ ấ ủ t quá ng su t c a ẫ Trong đó th nghi m h s công su t và tiêu tán không phá h ng m u b i vì đi n áp th ế ị ầ ủ ệ nghi m th t b c n th . (Nguyên lý c b n c a th ổ ủ ặ ệ nghi m không phá h ng m u là phát hi n s thay đ i c a đ c tính cách đi n c n đo, có th ủ ố ợ ph i h p v i nh h ng ô nhi m và các tác nhân phá h y mà không v cách đi n).ệ

ệ ử ầ ố ố ế ưở ệ ỏ ộ ử ơ ệ ấ ệ ệ ở ẫ ng n i ti p là các th nghi m phá h ng m u b i ử ưở ng th ượ ử ụ c s d ng ử ấ ệ ử ử ặ ừ ụ ụ ệ ặ Th nghi m cao áp, t n s 110Hz, c ng h ệ ậ vì đi n áp th nghi m cao h n đi n áp v n hành, gây quá áp ch t cách đi n. nh h ặ ạ nghi m cao áp l p l ả ưỡ cho m c đich b o d ệ Ả i có tính ch t tích lũy, do đo các th nghi m này không đ ệ ng tr m c đích xem xét đ c bi ệ t ho c th nghi m nghi m thu.

ả ứ ệ ệ ế ấ ả ế t ệ ẫ ể ế ử ệ ầ ặ ử Th nghi m đi n áp c m ng ti n hành trong nhà máy ch t o, trong quá trình s n xu t thi ị ệ b đi n. Tuy nhiên khi có yêu c u đ c bi ế ạ t v n có th ti n hành th nghi m này.

I.Thö nghiÖm hÖ sè c«ng suÊt cña c¸ch ®iÖn m¸y biÕn ¸p

ấ ố ớ ể ệ ị ệ ố ự ố ử ấ ủ ầ ễ ệ ế ạ ặ ả ệ ế Th nghi m h s công su t đ i v i máy bi n áp đ xác đ nh s xu ng c p c a cách đi n do nhi m m cacbon ho c các d ng ô nhi m khác. Khi ti n hành th nghi m c n ph i chú ý:

ả ượ ệ ắ ượ ử ễ ẩ (cid:0) Máy bi n áp ph i đ ế c ng t đi n và hoàn toàn đ c cách ly.

(cid:0) ả ượ ố ấ ố ỏ ế V máy bi n áp ph i đ c n i đ t t t.

ể ả ượ ắ ạ (cid:0) M i s xuyên cao áp và h áp k c trung tính đ c ng n m ch thành d u t ầ ươ ng ọ ứ ươ ạ ố ấ đ

ế ặ ở ị ắ ị ị ế ầ v trí c t trung tính, v trí này cho trong lý l ch máy. ng, trung tính không n i đ t. (cid:0) Máy bi n áp có đ u phân th đ t

ế ấ a. Máy bi n áp hai dây qu n

ế ặ ộ ệ ấ ồ ớ ạ ệ ữ ấ ấ ệ ố H; cách đi n dây qu n h áp, C ấ ấ ạ ệ ố Trong máy bi n áp hai dây qu n ba pha ho c m t pha h th ng ệ cách đi n dây qu n g m h th ng ba l p cách đi n: cách đi n dây ệ qu n cao áp, C L; cách đi n gi a dây qu n cao áp và h áp, C ệ HL.

ừ ử ử ệ ệ CHL = CH + CHL – CH (th nghi m 1 tr th nghi m 2)

ừ ử ử ệ ế ệ ả ả ầ ư CHL = CH + CHL – CH (th nghi m 3 tr th nghi m 4). Hai k t qu này ph i g n nh nhau.

ử

ệ

ả

ệ

N0 th nghi m

ấ Dây qu n có đi n

ố ấ ấ Dây qu n n i đ t

ấ Dây qu n b o v

Đo cách đi nệ

CH và CHL

CL và CHL

ấ ủ ệ ố ử ế ệ ấ Các th nghi m h s công su t c a máy bi n áp hai dây qu n:

175

ế ấ b. Máy bi n áp ba dây qu n

ệ ố ư ẽ ệ H th ng cách đi n nh hình v :

(cid:0) ừ ử ử ệ ệ CHL th nghi m 1 tr th nghi m 2

(cid:0) ừ ử ử ệ ệ CLT th nghi m 3 tr th nghi m 4

(cid:0) ừ ử ử ệ ệ CHT th nghi m 5 tr th nghi m 6

ử

ệ

ả

ệ

N0 th nghi m

ấ Dây qu n có đi n

ố ấ ấ Dây qu n n i đ t

ấ Dây qu n b o v

Đo cách đi nệ

CH và CHL

LV và TV

CL và CLT

HV và TV

ệ ố ử ệ ế ấ ấ Các th nghi m h s công su t máy bi n áp ba dây qu n:

176

CT và CHT

HV và LV

T t cấ ả

CH, CL và CT

ế ự ẫ c. Máy bi n áp t ng u

(cid:0) ừ ử ử ệ ệ CHT th nghi m 1 tr th nghi m 2

(cid:0) ừ ử ử ệ ệ CHT th nghi m 3 tr th nghi m 4

X o

ử

ệ

ả

ệ

N0 th nghi m

ấ Dây qu n có đi n

ố ấ ấ Dây qu n n i đ t

ấ Dây qu n b o v

Đo cách đi nệ

HV và LV

CH và CHT

HV và LV

CT và CHT

HV và LV

ự ượ ấ ng t c coi t ể ổ ạ ượ ố ừ MBA2DQ tr dây qu n cao h p dây qu n CA và HA không th tách riêng. MBA ba pha 7 1, H2, H3, X1, X2, X3 và H0 ấ c n i chung là H ươ MBATN đ ấ ổ ợ áp là t ắ ể Đ ng n m ch dây qu n cao áp trong t ứ s xuyên đ X0

ườ ế d,Máy bi n áp đo l ng

ườ ể ế ệ ệ ẩ ổ ế ẩ ệ ớ ả ệ ơ ế ụ ườ ố ng dùng đ bi n đ i đi n áp cao xu ng đi n áp tiêu chuy n là 100V (Máy Các MBA đo l ệ ệ bi n đi n áp) và dòng đi n l n xu ng dòng đi n tiêu chu n là 5A (Máy bi n dòng) dùng cho m c đích đo l ố ng và b o v r le.

ủ ệ ệ ế ườ ể ả ử ả ử ệ ậ ả ọ ấ ng th nghi m máy ở dây qu n cao áp. Ph i th n tr ng khi th nghi m đ đ m b o cách ly máy ớ ế ế ồ ứ ạ ị ệ Vì đi n áp đ nh m c h áp c a máy bi n đi n áp th p (100V) nên th ấ ệ bi n đi n áp ệ bi n đi n áp v i ngu n.

ử

ệ

N0 th nghi m

Dây qu n cóấ đi nệ

ố ấ Dây qu n n i đ tấ

ố ấ ấ Dây qu n n i đ t ệ b o vả

ấ Dây qu n không ố ấ n i đ t

Đo cách đi nệ

1 Toàn bộ

ớ ấ HV v i đ t

H1 và H0

ớ ấ V i đ t

2 H1

ớ ấ V i đ t

3 H0

4 H1H0 kích thích

Iex

5 H0H1 kích thích

Iex

ử

ệ 6 Th nghi m vòng n iố

ự ư ệ Trình t thí nghi m nh sau:

177

II.Thö nghiÖm ®iÖn ¸p xoay chiÒu cao ¸p

ạ

ử

ệ U nghi m thu t

ỗ i ch ,

ấ ưở

ng, kV

Utn xu t x

ả Th nghi m b o ỳ

ưỡ

ấ Uđm dây qu n MBA, kV

ệ ng theo chu k , kV

1,20

7,5

6,50

2,40

11,20

9,75

4,80

14,25

12,35

8,70

19,50

16,90

15,00

25,50

22,10

18,00

30,00

26,00

25,00

37,50

32,50

34,50

52,50

45,50

46,00

71,25

61,75

69,00

91,00

140

105,00

ụ ử ệ ở ấ ủ ệ ế 35kV tr ớ ng máy bi n áp v i 65% đi n áp th ệ ế ạ ưỡ lên. Th nghi m b o d ị ử ể ử ụ ệ ử ấ ưở ử ệ ệ ị ệ ử ệ ệ ề ể ấ ưở ệ ệ ọ ụ M c đích: đánh giá tình tr ng dây qu n c a máy bi n áp. Th nghi m này áp d ng cho m i ử ả ệ ấ ừ c p đi n áp t ệ ệ ứ ấ ưở ng, có th s d ng đi n áp đ nh m c trong 3 phút thay cho th nghi m nghi m khi xu t x ử ệ ử ớ ng. Tuy nhiên th nghi m này nói chung không s v i 65% đi n áp th nghi m khi xu t x ấ ụ d ng vì có th làm h h i cách đi n dây qu n. Giá tr đi n áp xoay chi u th nghi m không ượ ng. v ư ạ ử t quá 75% đi n áp th nghi m xu t x

III.Thö nghiÖm ®iÖn ¸p c¶m øng

ị ả ở ứ ượ ệ ệ ậ ị ự ệ ố ớ ầ ố ư ử ạ ố ớ ơ ế ặ ơ ớ ử ệ ơ ế Th nghi m kh năng ch u đ ng và đ m c đi n áp cao h n đi n áp v n hành c ti n hành ữ ữ ệ ử ườ ng. Trong th nghi m này cách đi n gi a các vòng dây và gi a các pha ch u 65% bình th ệ ử ệ i nhà máy nh ng đ i v i t n s cao h n 50Hz, 200300Hz. Th nghi m đi n áp th nghi m t ượ ặ ạ c l p l này đ ệ i sau 5 năm ho c lâu h n đ i v i các máy bi n áp l n.

ặ ệ ệ ệ ằ ầ ườ ư ng nh ng ờ ấ ự ủ Ta đ t đi n áp lên các c c c a dây qu n đi n áp b ng hai l n đi n áp bình th trong th i gian không quá 60sec.

ệ ả ứ ừ ứ ể ử ệ ầ ố ử ị ố ị ể ệ ầ ầ ặ ớ ệ ố ề ố ớ ư ệ ặ ả ả ờ

ả i (dòng kích t ) tăng quá m c do Th nghi m đi n áp c m ng có th làm cho dòng không t ứ ả i không quá 30% tr s đ nh m c. đó t n s th nghi m không tăng quá cao đ dòng không t ề ố ử ầ ơ ườ ng c n t n s 120 Hz ho c l n h n. Khi t n s th nghi m trên 120 Hz đi u Thông th ả ệ ử ể khi n th nghi m là n ng n đ i v i cách đi n, do đó th i gian ph i gi m nh trong b ng sau:

ầ ố ệ ờ T n s (Hz) ử Th i gian th nghi m (sec)

< 120 60

180 40

178

240 30

300 20

400 18

ệ ầ ư ị ố ệ ị ướ ử ầ ộ i m t ph n t giá tr d Trêng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi ồ ả ả ờ ồ ở ạ ầ ư ệ ử ệ ư ệ ượ ặ ở tr s đi n áp th nghi m r i tăng d n nh ng Đi n áp đ c đ t ờ ả ầ trong kho ng th i gian không quá 15sec. Sau khi duy trì th i gian theo b ng trên, gi m d n ệ ị ộ ớ đi n áp th nghi m r i h m ch. i giá tr m t ph n t đi n áp t

ố ấ ầ ệ ố ế ấ ề ố ấ ấ ộ ệ ớ ữ ệ ấ ệ Khi máy bi n áp có m t dây qu n n i đ t làm vi c trong h th ng trung tính n i đ t c n đ phòng đi n áp tĩnh đi n l n gi a dây qu n và đ t.

ộ ầ ố ấ ệ ệ ặ ủ ọ ủ ử ấ ế ỗ ể ấ ợ ấ ủ ế ệ ồ ấ ườ ng h p máy bi n áp có m t đ u dây qu n cao áp n i đ t, trong khi th nghi m đi n áp Tr ả ứ ộ ể ấ ạ c m ng đ t c a m i dây qu n có th l y t i m t đi m đã ch n c a dây qu n, ho c c a dây ấ qu n máy bi n áp tăng áp làm ngu n đi n áp.

ượ ử ử ệ ệ ệ ằ ẽ ả ứ c th nghi m b ng đi n áp pha. Đi n áp th nghi m s c m ng Vò h¶i thuËn ừ ậ ế Máy bi n áp ba pha đ ớ ầ sang t ng pha và t ệ i đ u pha lân c n.

HÕt

Qu¶n lý-vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn

179 Hµ néi - 2009

180

Bài giảng Quản lý – Vận hành hệ thống điện

&1.TÝnh to¸n chÕ ®é hÖ thèng ®iÖn

2. N u th y có đi u không h p lý ho c không rõ ràng trong PTT c n đ ngh ng ề c thao tác;

8. M i thao tác dao cách ly và dao ti p đ a b ng đi u khi n đ u ph i ki m tra tr ng thái ị ằ ơ i ch ngay sau m i l n thao tác, riêng tr m GIS ph i ki m tra tín hi u c khí ch tr ng thái ắ i ch c a dao cách ly. Quy đ nh thao tác máy c t và dao cách ly ph i tuân th

4. Nhân viên v n hành không đ ậ ạ

3. Khi s l n c t ng n m ch, s l n thao tác đóng c t c a máy c t đ n m c quy đ nh ụ ể ủ ừ ng theo đúng quy trình c th c a t ng

1. Các dao cách ly hai phía c a máy c t đ m t phía c a máy c t này.

3. Th c hi n thao tác xa ệ

4. C t dao cách ly phía thanh cái (n u c n thi

4. Đóng dao cách ly phía thanh cái (n u đang m ).

3. Đ a máy c t ra kh i v trí v n hành.

7. Giao đ

e. Đã có biên b n thí nghi m, ki m tra đ m b o thao tác xa ho t đ ng đúng và tin c y.

1. T i tr m đi n ho c NMĐ có nhân viên v n hành tr c: KSĐH ho c ĐĐV ph i l nh ả ệ ự i th c hi n ki m tra tr ng thái th c c a máy c t, dao cách ly ấ ầ

IV.Quy đ nh đánh s trong h th ng đi n qu c gia

ệ

ể

ị

­ C21: bi u th thanh cái 1 đi n áp 220 kV

Ví d : ụ

2. Đ i v i dao cách ly phân đo n đ

P

t

P

t

P

t

P

t

P

t

P

t

ả

ấ

ộ

ả

ể

ề

ẩ

ườ

ề Truy n tin

Ấ

Ề

Ữ

Ề

Ậ

Ị Ệ

Ế

Qu¶n lý-vËn hµnh hÖ thèng ®iÖn

Có thể bạn quan tâm

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok

C21: bi u th thanh cái 1 đi n áp 220 kV