Thu thập mẫu, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV
Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh
Vi rút MERS-CoV
• MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome –
Coronavirus) là vi rút mới, dòng betacoronavirus C, mô tả lần đầu tại Arabia Saudi (9/2012).
• Lây truyền từ động vật sang người. Nguồn gốc vi rút chưa rõ, nhưng nhiều nghiên cứu ghi nhận vi rút có nguồn gốc từ dơi truyền qua lạc đà gây nhiễm cho người.
• Đường lây truyền từ ĐV sang người chưa được khẳng
định. Lạc đà được giả thuyết là ổ chứa (vì vi rút phân lập từ lạc đà có cấu trúc di truyền tương đồng cao với vi rút phân lập từ BN MERS tại Ai câp, Oman, Qatar, Arabia Saudi).
Virut Corona phân lập trên lạc đà tại Trung đông, 2013 (vùng gen ORF)
Dòng Betacoronavirus bao gồm: •Virut phân lập từ lạc đà (UAE) - nhánh A
•Virut phân lập từ người (HCoV-OC43) - nhánh A. •Virut phân lập từ người (SARS-CoV) - nhánh B •Virut phân lập từ người (MERS-CoV) – nhánh C •Virut phân lập từ dơi:
nhánh A,B,C, D.
Virut Corona phân lập trên lạc đà tại Trung đông, 2013 (vùng gen gai)
Dòng Betacoronavirus bao gồm: • Virut phân lập từ lạc đà
(UAE) – nhánh A
• Virut phân lập từ người
(HCoV-OC43) - nhánh A.
• Virut phân lập từ người
(SARS-CoV) – nhánh B • Virut phân lập từ người (MERS-CoV) - nhánh C
• Virut phân lập từ dơi:
Nhánh B, C,D
Định nghĩa ca bệnh Triệu chứng lâm sàng
Trường hợp nghi ngờ • Có các dấu hiệu sau:
Trường hợp xác định • Là trường hợp có xét nghiệm khẳng định nhiễm vi rút
- Sốt và - Viêm đường hô hấp từ nhẹ đến nặng (ho, khó thở, viêm phổi, suy hô hấp…) và - Yếu tố dịch tễ: trong vòng 14 ngày trước khi khởi phát
MERS-CoV.
Mục tiêu công tác lấy mẫu-bảo quản-vận chuyển BP nghi nhiễm MERS-CoV
- Đảm bảo an toàn cho người lấy mẫu
- Đảm bảo chất lượng bệnh phẩm
Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV
BP nghi nhiễm MERS-CoV phải được thu thập bởi các nhân viên y tế và có ít nhất 01 nhân viên bệnh viện hỗ trợ (được tập huấn về ATSH).
BP thu thập: ít nhất 2 mẫu BP gồm 01 mẫu BP đường
hô hấp và 01 mẫu máu
Các BP thu thập tại đường hô hấp dưới (ghi nhận có nồng độ vi rút cao hơn BP thu thập tại đường hô hấp trên và đảm bảo độ nhạy cao hơn cho chẩn đoán nhiễm vi rút MERS-CoV).
Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV
– Đờm – Dịch phế nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi ... – Tổ chức phổi, phế quản, phế nang
BP đường hô hấp dưới (là BP đích):
BP đường hô hấp trên chỉ thực hiện khi không thể
thu thập được BP đường hô hấp dưới. – Dịch tỵ hầu – Hỗn hợp dịch mũi họng và hầu họng – Dịch rửa mũi họng
VÀ
BP máu
Thời điểm thu thập bệnh phẩm
BP đường hô hấp nên được thu thập tại thời điểm sớm nhất sau khi khởi phát (lý tưởng là trong vòng 7 ngày và trước khi sử dụng thuốc kháng vi rút).
Loại bệnh phẩm
Thời điểm thích hợp thu thập Trong suốt giai đoạn BN biểu hiện triệu chứng.
BP đường hô hấp dưới (dịch phế nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi, đờm)
Trong vòng 7 ngày sau khi khởi phát
BP đường hô hấp trên (dịch mũi họng/hầu họng, dịch tỵ hầu, dịch rửa mũi họng)
Mẫu máu giai đoạn cấp Mẫu máu giai đoạn hồi phục
Khi BN nhập viện Ít nhât 3 tuần sau ngày khởi bệnh
Tổ chức phổi, phế nang
Trong trường hợp có chỉ định
Chuẩn bị lấy mẫu
Chuẩn bị dụng cụ
ề
ể ấ
ể
ề
ự
i
ậ
ứ
Ố
ấ
ầ
ả
ơ
ấ
ố
vô trùng (không có ch t ch ng đông)
ồ
Tăm bông cán m m vô trùng đ l y d ch t ị ỵ ầ h u - Dây nh a m m (Catheter) đ hút d ch đ ườ ị ấ ướ ng hô h p d ể ườ ng ly tâm 15ml (ch a 23mL môi tr ng v n chuy n VRHH) ể Túi nilon đ đóng gói BP ẩ ạ Băng, g c có t m ch t sát trùng ộ ả Qu n áo b o h ẫ ả ạ Bình l nh b o qu n m u B m tiêm 10 mL, vô trùng ấ Tube l y máu Dây garo, bông, c n…ồ ẩ Găng tay, kh u trang (N95) C n sát trùng, bút ghi...
Cách lấy bệnh phẩm dịch nội khí quản
BN khi đang thở máy, đã được đặt nội khí quản. Dùng 1 ống hút dịch, đặt theo đường nội khí quản và dùng bơm tiêm hút dịch nội khí quản theo đường ống ta đã đặt.
Chuyển dịch nội khí quản vào tuýp chứa 2-3mL môi trường vận chuyển.
ự ỗ ợ ầ ư L u ý: Yêu c u s h tr ị ề ủ c a bác sĩ và y tá đi u tr BN.
Cách lấy bệnh phẩm dịch tỵ hầu
- Đưa tăm bông vào dọc theo sàn mũi tới khoang mũi họng, khoảng cách đưa vào khoảng từ cánh mũi tới nắp tai. Giữ ở đó vài giây, xoay một vòng và rút ra. - Giữ tăm bông trong tuýp chứa 2-3mL môi trường vận chuyển
Lưu ý: Cần dùng tăm bông thân mềm, cỡ nhỏ
ể
ườ
ầ
Chuy n ngay tăm bông vào tuýp môi ậ ng v n tr ẻ ể chuy n, b ph n que th a.ừ
ặ
ặ ắ V n ch t n p tuýp.
Bệnh phẩm đờm
• Đề nghị BN súc miệng bẳng nước muối sinh lý, sau đó khạc mạnh vào dụng cụ chứa (cốc nhựa vô trùng).
• Chuyển BP bằng pipet vào môi trường
bảo quản và vận chuyển mẫu.
Cách lấy BP dịch rửa mũi họng
Bơm 10 mL nước muối sinh lý (NaCL 0.9%) vào một bên mũi, đề nghị BN không nuốt.
Dịch rửa mũi họng được thu thập vào cốc hoặc đĩa petri.
Chuyển 2-3mL dịch hút được vào tuýp chứa môi trường vận chuyển và bảo quản BP.
Dịch hút tỵ hầu
Dụng cụ thu thập dịch tỵ hầu có cấu tạo đặc biệt bao gồm 2 đường dẫn: -Dây mềm (catheter) -Ống nhựa kết nối 2 dây. -Máy chân không.
• Yêu cầu BN ngửa đầu 45°,
đưa catheter vào mũi theo một đường song song với vòm miệng tới điểm khoảng cách từ cánh mũi tới dái tai cùng bên.
• Khởi động bơm chân không và nhẹ nhàng xoay tròn và rút catheter ra.
• Chuyển dịch tỵ hầu vào môi trường vận chuyển và bảo quản BP.
Môi trường vận chuyển và bảo quản BP chứa vi rút Hô hấp
Thu thập huyết thanh
Huyết thanh
Lớp ngăn cách
Cục máu đông
Dùng kim tiêm tiệt trùng thu 2-3mL máu toàn phần cho vào tuýp chứa máu không có chất chống đông.
Bảo đảm ATSH trong thu thập BP
Trang bị phòng hộ cá nhân
Các dụng cụ bảo hộ khác
Trang bị phòng hộ cá nhân
• Bộ quần áo chống dịch mặc 1 lần • Khẩu trang có khả năng lọc sạch cao (N95) • Găng tay • Kính bảo hộ • Các dụng cụ bảo hộ khác • Cồn 700 • Xà phòng • Hộp đựng vật nhọn, kim tiêm • Túi sấy tiệt trùng...
tại
Bộ quần áo kín có kèm áo ni lông phía trước, phù hợp cho lấy mẫu thực địa.
Khẩu trang N95
Khẩu trang thở có lọc
Trình tự mặc và cởi bỏ trang phục bảo hộ cá nhân
Trước khi lấy mẫu (mặc) Sau khi lấy mẫu (cởi)
Găng tay - lớp thứ hai Mũ
Khẩu trang N95 Áo
Kính bảo hộ Quần
Quần Ủng
Áo Kính bảo hộ
Ủng Mũ
Găng tay - lớp thứ nhất Khẩu trang N95
Găng tay - lớp thứ hai Găng Tay - lớp thứ nhất
Lưu ý
• Trước khi lấy mẫu
+ Găng tay - lớp thứ nhất: luôn giữ lớp găng thứ nhất sạch, tránh không để tiếp xúc với dụng cụ bẩn. + Găng tay – lớp thứ hai: dùng cho lấy mẫu và có thể thay thế nếu bị rách – Chú ý trước khi tháo lớp găng này, cần phải xịt cồn toàn bộ bề mặt găng.
• Sau khi lấy mẫu
+ Trước khi cởi bỏ trang phục bảo hộ, phải phun khử trùng cồn 700 lên toàn bộ bề mặt trang phục bảo hộ và đế ủng. + Rửa tay bằng xà phòng và sát trùng lại tay bằng cồn 700
Cách xử lý rác thải bẩn
Cho vào 1 túi ni lông chuyên dụng dùng cho rác thải y tế (có khả năng chịu được nhiệt độ cao), cùng với các dụng cụ bẩn (sử dụng găng tay và khẩu trang mới).
Buộc chặt và sấy ướt tại nhiệt độ 1200C/30 phút trước khi đổ cùng với rác thải y tế khác hoặc được đốt tại lò rác bệnh viện tuyến huyện.
Rửa tay xà phòng và tẩy trùng bằng chloramin B 0,1% toàn bộ các dụng cụ, phích lạnh dùng cho vận chuyển BP đến PXN.
Rửa tay bằng xà phòng và sát trùng bằng cồn.
An toàn sinh học trong vận chuyển bệnh phẩm
Đóng gói bệnh phẩm
1. Đóng gói bệnh phẩm
•
• •
• • •
Tên BN (hoặc mã số BP). Tuổi (ghi trên tube) hoặc ngày tháng năm sinh (ghi trên phiếu điều tra). Ngày lấy mẫu. Đóng chặt tube BP Bọc từng tube BP bằng giấy thấm và đặt trong túi nilon kín.
Sau khi lấy BP, kiểm tra chắc chắn BP đã được đánh dấu trên tube chứa BP
•
Đảm bảo các thông tin về BN đã được điền đủ và đúng trong các phiếu điều tra.
1. Đóng gói bệnh phẩm
ứ ườ ự ế ứ ể ẫ ậ 1. Tuýp ch a môi tr ng v n chuy n: ch a m u tr c ti p
ự ắ ắ Tuýp nh a có n p kín, đóng n p đúng cách.
ứ ộ 2. H p / Túi: ch a tuýp BP
ẫ ủ ẫ ấ ộ ượ ể c đ
M u BP hô h p và m u máu c a cùng m t BN đ ộ ộ trong m t h p / túi kín.
ứ ự ể ậ ẫ ẫ 3. Thùng v n chuy n m u: ch a túi đ ng m u BP
ắ ả ả
ạ nhi
ắ t (s d ng bình tích l nh) ệ ầ ỡ ậ ắ + Thùng ch c ch n, có n p đ y kín, đ m b o không v . ệ ử ụ ữ ả + Có kh năng gi ế + Đính kèm phi u yêu c u xét nghi m bên ngoài thùng
2. Lưu giữ và vận chuyển bệnh phẩm
Tại phòng khám và các cơ sở không có tủ âm sâu (-700C)
- Giữ BP trong tủ lạnh (40C) cho đến khi có thể vận chuyển tới cơ sở có tủ âm sâu trong vòng 48 giờ. - Vận chuyển BP trong hộp kín cùng với túi lạnh
BP huyết thanh có thể bảo quản tại 4°C trong 1 tuần.
Không cất BP tại -200C (tủ lạnh thường)
Có thể phá hủy vi rút
Thông báo cho PXN biết thời gian dự kiến BP được chuyển tới.
Thông báo cho PXN biết thông tin dịch tễ học của BN.
3. Vận chuyển bệnh phẩm tới PTN
Khi vận chuyển BP, thùng chứa BP phải được đặt chắc
chắn, tránh va đập.
Nếu chuyển BP qua đường bưu điện, phải tuân thủ chặt
chẽ các quy định đóng gói BP của bưu điện.
4. Quy trình tiếp nhận bệnh phẩm
ự ị ị ậ
ề ế ệ Phòng tr c d ch Khoa D ch ễ t Phi u đi u tra ca b nh ệ ẩ ủ Xác nh n ca b nh “Đ tiêu chu n”
ấ
ẫ ể Ki m tra ạ tình tr ng m u ế ệ
PXN Vi rút Hô h p – Khoa VSMD ầ Phi u yêu c u xét nghi m ệ M u b nh ph m
ẩ ẫ
Ậ Ố
Ừ NH N / T CH I M U Ẫ
TIÊU CHUẨN CHẤP NHẬN MẪU BỆNH PHẨM (PXN Vi rút Hô hấp – Viện Pasteur TP. HCM)
ớ ầ ủ
ệ
ế
ầ
•Có phi u yêu c u xét nghi m v i đ y đ thông tin.
ủ
ầ
ượ
ứ
•Thông tin BN đ y đ và đ
c ghi rõ trên tube ch a
BP.
ừ
ề ớ
ế
ẫ
lúc l y m u đ n khi v t
i PXN không
•Th i gian t ờ ờ
ị
ấ quá th i gian quy đ nh.
ả
ộ
c b o qu n trong phích l nh ho c h p đá, ả ừ
ệ ộ ả
ặ
•BP đ ượ ắ n p đóng ch t, nhi
ả t đ b o qu n t
ạ 2 – 8
ặ 0C.
ư
ể
ị
•Th tích và cách đóng gói BP đúng nh quy đ nh
.
TỪ CHỐI NHẬN MẪU BỆNH PHẨM (PXN Vi rút Hô hấp – Viện Pasteur TP. HCM)
ệ
ự
ượ ả
ả
ườ
ệ Ố ng đ ng BP không có thông tin BN. c b o qu n trong môi tr
ng
ậ
• Không có phi u yêu c u xét nghi m ầ ế • B nh ph m b đ , v . ị ổ ỡ ẩ • • BP không đ ể v n chuy n
ư ư ướ
ỉ ệ ể
• Đóng gói BP không đúng nh quy đ nh, ị • T l ẫ ng d n th tích không đúng nh h
5. Quy trình xử lý và xét nghiệm
Xét nghiệm chẩn đoán, xử lý mẫu trong phòng thí nghiệm ATSH cấp độ 2 theo thường quy.
Đối với phân lập sẽ được tiến hành trong PTN ATSH cấp độ 3 theo thường quy.
QUY TRÌNH XÉT NGHIỆM CHẨN ĐOÁN NHIỄM VI RÚT MERS-CoV
