Bài giảng môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương 1: Cơ sở, quá trình hình thành và phát triển Tư tưởng Hồ Chí Minh

28-Mar-20

NỘI DUNG CHƯƠNG

Chương 1 CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

• CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG

HỒ CHÍ MINH

I

• QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

II

• GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

III

a. Bối cảnh lịch sử hình thành TT HCM - Bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối XIX đầu XX

I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Toàn thể dân tộc Việt Nam Thực dân Pháp xâm lược

1. Cơ sở khách quan

Nông dân Việt Nam Xã hội thuộc địa nửa phong kiến Các phong trào yêu nước diễn ra sôi nổi nhưng thất bại Địa chủ phong kiến

a. Bối cảnh lịch sử hình thành TTHCM

b. Những tiền đề tư tưởng – lý luận

Tư sản Vô sản

Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước Khủng hoảng đường lối cứu nước

a. Bối cảnh lịch sử hình thành TT HCM

b. Những tiền đề tư tưởng – lý luận

- Bối cảnh thời đại

- Giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam

• Truyền thống yêu nước, ý chí quật cường, đấu tranh

- CNTB chuyển sang giai đoạn ĐQCN, trở thành kẻ thù chung của các DT thuộc địa và GCCN thế giới

bất khuất

• Tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái

• Tinh thần lạc quan yêu đời, ý chí vươn lên vượt qua

- Thắng lợi của CM tháng 10 Nga mở ra thời đại CM chống đế quốc, GPDT

mọi khó khăn thử thách

• Thông minh, sáng tạo, khiêm tốn tiếp thu văn hóa

nhân loại

- Sự ra đời của QTCS gắn kết PTCN với PT GPDT trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung

1 28-Mar-20

b. Những tiền đề tư tưởng – lý luận

- Chủ nghĩa Mác - Lênin

- Tinh hoa văn hóa nhân loại

+ Quá trình tiếp nhận chủ nghĩa Mác – Lênin: từ những nhận thức ban đầu đi đến nhận thức lý tính.

Tư tưởng văn hóa Phương Đông

Tư tưởng văn hóa phương Tây

+ Là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của HCM.

+ HCM tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lênin một cách có chọn lọc, phù hợp với điều kiện VN

Nho giáo

Phật giáo

CN Tam Dân

Chủ nghĩa Khai sáng Pháp

Hai bản tuyên ngôn của Pháp và Mỹ

 Nhờ có TGQ và PPL của CN Mác – Lênin mà HCM đã chuyển hoá và nâng cao được những yếu tố tích cực của truyền thống, tinh hoa VH DT và nhân loại.

Chủ nghĩa Mác-Lênin là nhân tố quyết định trực tiếp đến bản chất CM và KH của TT HCM

2. Nhân tố chủ quan

II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

TT HCM tiếp tục phát triển hoàn thiện

- Khả năng tư duy và trí tuệ HCM

1945 - 1969

- Phẩm chất đạo đức, năng lực hoạt động thực tiễn

Vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập trường cách mạng

• Tư duy độc lập, tự chủ, • HCM là một nhà yêu nước

1930 - 1945

sáng tạo chân chính, một chiến sĩ CS nhiệt thành CM • Vốn trí tuệ siêu việt, vốn

Hình thành cơ bản tư tưởng về CMVN

• Có năng lực tổng kết thực tiễn,

1921 - 1930

văn hóa rộng lớn dự báo tương lai

Tìm thấy con đường GPDT

1911 - 1920

Hình thành tư tưởng yêu nước

Trước 1911

Gia đình Hồ Chí Minh

1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước

- Hồ Chí Minh sinh ngày 19/5/1890 tại Kim Liên - Nam Đàn - Nghệ An

Sông Lam – Núi Hồng

Người về thăm quê

Làng Sen quê cha

Cụ Hoàng Thị Loan

Cụ Nguyễn Sinh Sắc

1868-1901

1862-1929

- Quê hương Người là vùng đất giàu truyền thống cách mạng với nhiều anh hùng GPDT tiêu biểu.

2 28-Mar-20

Gia đình Hồ Chí Minh

1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước

- Truyền thống quê hương và gia đình đã tác động đến

HCM, hình thành ở Người chí lớn, tinh thần yêu nước

nhiệt thành, tấm lòng thương dân sâu sắc

- Rất khâm phục ý chí CM của cha anh song Nguyễn Tất

Thành đã sớm nhận ra hạn chế trong các con đường

Ông Nguyễn Sinh Khiêm

cứu nước đó, nên Người đã định ra cho mình một

Bà Nguyễn Thị Thanh

(1888-1950)

(1884-1954)

hướng đi mới.

2. Thời kỳ từ 1911-1920: Tìm thấy con đường cứu nước, giải phóng dân tộc

- Năm 1919, NAQ đã gửi đến Hội nghị Vécxây bản Yêu sách của nhân dân An Nam đòi chính phủ Pháp thừa nhận các quyền dân chủ tự do, bình đẳng của nhân dân VN.

- 1911 trên một chiếc tàu buôn của Pháp, Nguyễn Tất Thành đã rời Bến cảng Nhà Rồng ra đi tìm đường cứu nước.

- Qua cuộc hành trình đến các nước thuộc địa, phụ thuộc, tư bản… Người xúc động trước cảnh khổ cực của những người dân lao động Nảy sinh tư tưởng về sự cần thiết phải đoàn kết những người bị áp bức.

Tàu Latutsơ Têrêvin

- Bản yêu sách không được chấp nhận, Nguyễn Ái Quốc rút ra kết luận: Muốn cứu nước phải dựa vào sức mạnh của chính bản thân mình

2. Thời kỳ từ 1911-1920: Tìm thấy con đường cứu nước, giải phóng dân tộc

- 7/1920 khi được đọc Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc thuộc địa của Lênin, NAQ đã tìm thấy con đường cứu nước cho DT Việt Nam: Con đường CMVS. - 12/1920 tại Đại hội Tua, NAQ đã bỏ phiếu tán thành QTCS, tham gia sáng lập ĐCS Pháp. 

Từ đây NAQ trở thành người cộng sản VN đầu tiên, đánh dấu bước chuyển biến về chất trong tư tưởng của Người (và của phong trào GPDT Việt Nam). “Luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: Hỡi đồng bào bị đọa đầy đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta”

Nguyễn Ái Quốc tại Đại hội Tua 12/1920

3 28-Mar-20

3. Thời kỳ 1921-1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam

- Hoạt động thực tiễn:

• Tham dự các đại hội QT lớn • Tham dự ĐH V của QTCS Liên Xô 1923-1924

Pháp 1921-1923

• Thành lập Hội Liên hiệp

thuộc địa

• Xuất bản Báo Người cùng

Nguyễn Ái Quốc dự ĐH V của QTCS tháng 7/1924

khổ

3. Thời kỳ 1921-1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam

Tại Trung Quốc (1924-1927) Tại Trung Quốc (1924-1927) - Sáng lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên - Mở các lớp huấn luyện chính trị cho thanh niên CMVN tại Quảng Châu

Các đồng chí đứng đầu tổng bộ đầu tiên của hội VNCMTN: Nguyễn Ái Quốc, Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu

3. Thời kỳ 1921-1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam

Tại Trung Quốc (1924-1927) - Xuất bản Báo Thanh niên

Tại Hương Cảng (TQ) năm 1930 Thành lập Đảng CSVN

Toàn cảnh Hội nghị thành lập Đảng cộng sản Việt Nam 3/2/1930 tại Hương Cảng - TQ

Báo Thanh niên – cơ quan ngôn luận của Hội VNCMTN

Số nhà 13/1 phố Văn Minh- trụ sở của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên

4 28-Mar-20

3. Thời kỳ 1921-1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam

- Hoạt động lý luận:

Trong thời gian này HCM viết nhiều tác phẩm có giá trị: + Đông Dương (1921) + Bản án chế độ thực dân Pháp (1925) + Đường cách mệnh (1927) + Công tác quân sự của Đảng trong nông dân (1928) + Chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt, điều lệ vắn tắt (1930) Những tác phẩm này chứa đựng những tư tưởng lớn về con đường CMVN, đánh dấu sự hình thành cơ bản TTHCM

Những tư tưởng lớn của HCM về con đường CMVN: + CNTD là kẻ thù chung của các DTTĐ, GCCN, ND lao động toàn thế giới. + CMGPDT trong thời đại mới phải đi theo con đường CMVS, và là một bộ phận của CMVS thế giới. + CMGPDT và CMVS có quan hệ khăng khít với nhau, nhưng không phụ thuộc vào nhau. + CMTĐ trước hết là một cuộc “dân tộc cách mệnh”, đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành độc lập tự do. + Lực lượng của CMGPDT là toàn thể DT, trong đó phải xây dựng khối liên minh công nông làm động lực chính. + CM muốn thành công phải do Đảng lãnh đạo. Nền tảng tư tưởng của Đảng là CN M-LN + Trong đấu tranh CM cần tập hợp, giác ngộ và tổ chức quần chúng đấu tranh từ thấp lên cao

4. Thời kỳ từ 1930-1945: Vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập trường cách mạng

- Vào cuối những năm 20 QTCS bị chi phối bởi khuynh hướng “tả”, khuynh hướng này tác động trực tiếp vào CMVN.

Cương lĩnh CM đưa ra trong Hội nghị thành lập Đảng bị thủ tiêu. NAQ đã kiên trì bảo vệ quan điểm của mình và sau này thực tiễn đã chứng minh quan điểm của Người là hoàn toàn đúng đắn.

Nhà ngục Victoria ở Hồng Kông, nơi giam giữ Nguyễn Ái Quốc (1931-1933) và hình ảnh Người khi vừa ra khỏi nhà tù

4. Thời kỳ từ 1930-1945: Vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập trường cách mạng

- 1/1941 NAQ về nước trực tiếp lãnh đạo CM VN.

- 5/1941 triệu tập Hội nghị TW 8. Tại HN này Người đã hoàn chỉnh chủ trương chuyển hướng chiến lược của Đảng.

Lán Khuổi Nậm, nơi Nguyễn Ái Quốc triệu tập và chủ trì Hội nghị BCHTW Đảng lần thứ 8, HN đánh dấu sự trở về của tư tưởng Nguyễn Ái Quốc trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên

28.1.1941, Nguyễn Ái Quốc đặt chân tới biên giới nước ta cột mốc 108, Hà

Quảng, Cao Bằng sau 30 năm xa cách

5 28-Mar-20

5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển hoàn thiện

4. Thời kỳ từ 1930-1945: Vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập trường cách mạng

- Giai đoạn 1945 – 1946: HCM chủ trương:

+ Củng cố chính quyền cách mạng

+ Diệt giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm

+ Khắc phục nạn tài chính thiếu hụt.

+ Thực hiện chính sách đối ngoại mềm dẻo, khôn khéo, “dĩ bất biến ứng vạn biến”, tranh thủ khả năng hòa bình

để chuẩn bị thế và lực cho cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp.

- 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình, Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước VN dân chủ cộng hòa

5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển hoàn thiện

- Giai đoạn 1946 – 1954: TTHCM phát triển về:

- Giai đoạn 1954 – 1969: TTHCM phát triển và hoàn thiện

về:

+ Đường lối chiến tranh nhân dân: toàn dân, toàn diện, lâu dài, tự lực cánh sinh, kháng chiến kiến quốc.

+ Chủ trương thực hiện hai chiến lược CM ở hai miền.

+ Chăm lo xây dựng Đảng, đội ngũ cán bộ, đạo đức CM

+ Tư tưởng về CNXH và con đường quá độ lên CNXH

+ Đưa Đảng ra hoạt động công khai, đổi tên đảng, củng cố khối đoàn kết, quan điểm trong đối ngoại

+ Tư tưởng về Nhà nước của dân, do dân, vì dân; xây dựng Đảng cầm quyền.

+ Dưới sự lãnh đạo của HCM kháng chiến chống Pháp giành thắng lợi.

+ Phát triển kinh tế - văn hóa nhằm nâng cao đời sống nhân dân.

2. TTHCM đối với sự phát triển thế giới

III. GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 1. TTHCM soi sáng con đường GP và phát triển DT

• TTHCM phản ánh khát vọng độc lập tự do của các

DT bị áp bức

• Là sản phẩm của DT và thời đại, trường tồn bất

a. Phản ánh khát vọng thời đại

• HCM đóng góp xuất sắc về lý luận CMGPDT TĐ

• Xác định đúng con đường cứu nước và có phương

diệt cùng DT

pháp thức tỉnh các DTTĐ đứng lên tự GP

• Nhận thức đúng sự biến chuyển của thời đại, đề ra

đường lối, chiến lược, sách lược đúng đắn

a. Là tài sản tinh thần vô giá của DT VN • Được kiểm nghiệm trong thực tiễn, tiếp tục soi sáng và đảm bảo cho tương lai, tiền đồ của DT • Nét đặc sắc nhất trong tư tưởng của HCM là quan điểm về GPDT và con đường phát triển của DT

b. Tìm ra các giải pháp đấu tranh GP loài người

• HCM là nhà hoạt động xuất sắc của PTCS và CNQT • Là hiện thân của cuộc ĐT giành ĐL, tự do ở DTTĐ • Là tấm gương cổ vũ các DTTĐ đứng lên đấu tranh tự

• Soi sáng con đường thực hiện mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh • Là ngọn cờ dẫn dắt CMVN đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác • Là nền tảng để Đảng vạch ra đường lối CM đúng b. Nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của CMVN