TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
KHOA TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
BÀI LUẬN
PHÂN TÍCH TÍNH KHÓ HIỂU
CỦA HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM
Giảng viên hướng dẫn: Trần Nguyên Đán
Nhóm thực hiện: Nhóm 107
Lớp: TC01 – VB2K13
TP.HCM, năm 2011
Phân tích tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm Nhóm 107
Trang 1
MỤC LỤC
Trang
1. Tổng quan về hợp đồng bảo hiểm .................................................................... 2
1.1. Khái niệm về hợp đồng bảo hiểm .................................................................. 2
1.2. Các loại hợp đồng bảo hiểm .......................................................................... 2
1.3. Tính chất của hợp đồng bảo hiểm ................................................................. 3
2. Tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm ............................................................ 3
2.1. Định nghĩa tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm....................................... 3
2.2. Các nguyên nhân dẫn đến tính khó hiểu ...................................................... 3
2.2.1. Bản chất của hợp đồng .................................................................................. 3
2.2.2. Hệ thống pháp luật ......................................................................................... 6
2.2.3. Thị trường bảo hiểm Việt Nam ..................................................................... 7
2.3. Các tác nhân khác làm tăng tính khó hiểu ................................................... 8
2.3.1. Người môi giới bảo hiểm .............................................................................. 8
2.3.2. Người tham gia bảo hiểm .............................................................................. 8
2.4. Hậu quả của tính khó hiểu ............................................................................. 9
3. Giải pháp kiến nghị ........................................................................................ 14
3.1. Về phía nhà nước .......................................................................................... 14
3.2. Về phía doanh nghiệp bảo hiểm .................................................................. 14
3.3. Về phía người mua bảo hiểm ....................................................................... 15
Phân tích tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm Nhóm 107
Trang 2
1. Tổng quan về hợp đồng bảo hiểm
1.1. Khái niệm về hợp đồng bảo hiểm
Hợp đồng bảo hiểm là căn cứ quan trọng quy định quyền và nghĩa vụ của
DNBH và người tham gia bảo hiểm theo thỏa thuận của 02 bên. Khoản 1 điều 12
Luật kinh doanh bảo hiểm quy định:
“ Hợp đồng bảo hiểm là sự thoả thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh
nghiệp bảo hiểm, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, doanh nghiệp
bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người
được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.”
Định nghĩa này có độ chênh so với định nghĩa về hợp đồng bảo hiểm được
quy định tại Điều 567 Bộ luật dân sự 2005: "Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa thuận
giữa các bên, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, còn bên bảo hiểm
phải trả một khoản tiền bảo hiểm cho bên được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo
hiểm".
Từ hai định nghĩa này có thể thấy sự mâu thuẫn trong quan điểm về đối
tượng được nhận tiền bảo hiểm, trong luật kinh doanh bảo hiểm đối tượng được
nhận tiền bảo hiểm là người thụ hưởng hoặc người được bảo hiểm, Bộ luật dân sự
không quy định về người thụ hưởng mà chỉ quy định về bên được bảo hiểm và trong
luật cũng không làm rõ hơn về khái niệm bên được bảo hiểm.
1.2. Các loại hợp đồng bảo hiểm kinh doanh
Căn cứ vào đối tượng bảo hiểm được chia thành 3 loại đang tồn tại
a) Hợp đồng bảo hiểm tài sản:
Là loại bảo hiểm lấy tài sản có trên và trong phạm vi thuộc quyền sở hữu,
quản lý, trông nom,, kiểm soát của người được bảo hiểm làm đối tượng bảo hiểm.
Khi xảy ra rủi ro tổn thất về tài sản như mất mát, hủy hoại về vật chất, người bảo
hiểm có trách nhiệm bồi thường cho người được bảo hiểm căn cứ vào giá trị thiệt
hại thực tế và mức độ đảm bảo thuận tiện hợp đồng. Bảo hiểm tài sản có thể là bảo
hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu; bảo hiểm thân tàu, thuyền, xe cơ giới; bảo hiểm hỏa
hoạn.
b) Hợp đồng bảo hiểm con người:
Đối tượng của các loại hình này, chính là tính mạng, thân thể, sức khỏe của
con người. Người ký kết hợp đồng bảo hiểm, nộp phí bảo hiểm để thực hiện mong
muốn nếu như rủi ro xảy ra làm ảnh hưởng tính mạng, sức khỏe của người được bảo
hiểm thì họ hoặc một người thụ hưởng hợp pháp khác sẽ nhận được khoản tiền do
người bảo hiểm trả. Bảo hiểm con người có thể là bảo hiểm nhân thọ hoặc bảo hiểm
tai nạn - bệnh.
c) Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự:
Đối tượng bảo hiểm là trách nhiệm phát sinh do ràng buộc của các quy định
trong luật dân sự, theo đó, người được bảo hiểm phải bồi thường bằng tiền cho
người thứ 3 những thiệt hại gây ra do hành vi của mình hoặc do sự vận hành của tài
Phân tích tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm Nhóm 107
Trang 3
sản thuộc sở hữu của chính mình. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự có thể là bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp hoặc bảo hiểm trách nhiệm công cộng.
1.3. Tính chất của hợp đồng bảo hiểm
Hợp đồng bảo hiểm có một số tính chất chung trong khuôn khổ những quy
định của pháp luật về hợp đồng dân sự, ngoài ra còn có một số tính chất riêng biệt
của ngành bảo hiểm như:
- Tính tương thuận: Hợp đồng bảo hiểm được thiết lập dựa trên sự chấp
thuận của cả đôi bên trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, tự do giao kết trong
khuôn khổ pháp luật.
- Là hợp đồng song vụ: các bên ký kết đều có quyền và nghĩa vụ, quyền của
bên này là nghĩa vụ của bên kia và ngược lại, người bảo hiểm phải đảm bảo cho các
rủi ro còn người được bảo hiểm thì phải trả phí bảo hiểm.
- Tính chất may rủi: nếu không tồn tại rủi ro thì không có việc giao kết
cũng như không tồn tại hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm.
- Tính chất tin tưởng tuyệt đối: để tồn tại và có thể thực hiện được hợp
đồng bảo hiểm thì hai bên phải có sự tin tưởng lẫn nhau.
- Tính chất phải trả tiền: bên mua bảo hiểm có nghĩa vụ trả tiền phí bảo
hiểm, người bảo hiểm có nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra.
- Tính chất gia nhập: nội dung chính của hợp đồng do người bảo hiểm soạn
trước theo mẫu, bên mua bảo hiểm sau khi đọc thấy phù hợp thì gia nhập hợp đồng.
- Tính dân sự, thương mại hỗn hợp: bên mua bảo hiểm có thể là thể nhân
hoặc pháp nhân dân sự hay thương mại, người bảo hiểm cũng có thể là một pháp
nhân dân sự hay thương mại, do đó mối quan hệ giữa họ có thể có tính dân sự hoặc
thương mại thuần túy hoặc dân sự - thương mại hỗn hợp.
2.Tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm
2.1. Định nghĩa tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm
Tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm là việc người tham gia bảo hiểm
không hiểu hoặc hiểu không đầy đủ, không chính xác về nội dung của hợp đồng bảo
hiểm.
2.2. Các nguyên nhân dẫn đến tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm
2.2.1. Bản chất của hợp đồng
Tính khó hiểu là hệ quả của các tính chất riêng có của hợp đồng bảo hiểm
Thứ nhất, xuất phát từ tính may rủi của hợp đồng bảo hiểm. Việc giao kết,
thực hiện hợp đồng bảo hiểm gắn liền với những rủi ro tức những biến cố không
chắc chắn. Chính vì vậy mà nhà bảo hiểm chỉ đồng ý chịu trách nhiệm bảo hiểm
trong một số trường hợp, nên khi soạn thảo hợp đồng công ty bảo hiểm sẽ đưa ra
nhiều tình huống giả định (nếu thế này thì.., nếu thế kia thì…, ngoại trừ…. v..v…).
Phân tích tính khó hiểu của hợp đồng bảo hiểm Nhóm 107
Trang 4
Điều này làm cho câu văn sử dụng để diễn đạt luôn phức tạp. Hơn nữa, nhà bảo
hiểm miêu tả các trường hợp giả định ở mức độ khái quát cao làm người đọc phải
cố gắng hình dung ra các trường hợp đó. Tất nhiên, vì trình độ rất khác nhau và lĩnh
vực hoạt động rất khác nhau nên không phải ai cũng có thể có trình độ, hiểu biết
chuyên môn đầy đủ để hiểu tường tận một cách thống nhất với nhà bảo hiểm.
Từ đó, dẫn đến mâu thuẫn là các định nghĩa trong hợp đồng bảo hiểm không phù
hợp với cách hiểu thông thường. Ví dụ, nếu theo thông thường là sự va chạm dẫn
đến thương tích thì trong hợp đồng muốn được bảo hiểm phải là một lực tác động
lên cơ thể con người, bất ngờ, ngoài ý muốn, mối quan hệ giữa thương tật và tác
động bên ngoài.
Ví dụ về một trường hợp rắc rối câu chữ trong hợp đồng bảo hiểm trong vụ tranh
chấp giữa Ngân hàng Đại Tín và công ty bảo hiểm AAA.
Cơn mưa chiều 1.8.2008 kết hợp với triều cường khiến nhiều tuyến đường trong
TP.HCM biến thành sông. Nước ngập đường Hồ Hảo Hớn (Q.1), tràn vào tòa nhà
Chi nhánh Ngân hàng Thương mại cổ phần Đại Tín (số 75 Hồ Hảo Hớn), làm tầng
hầm đang chứa đầy xe bị ngập nước. Trong đó có chiếc xe Mercedes biển số 52P -
1980 bị hư hỏng nặng.
Theo tường trình của Ngân hàng Đại Tín tại UBND P.Cô Giang, Q.1 thì khoảng
16 giờ ngày 1.8.2008 cơn mưa bắt đầu. Nửa tiếng sau, nước tràn vào tầng hầm trụ
sở. Đến 17 giờ, tầng hầm bị ngập trong nước hơn 0,5m. Toàn bộ nhân viên của
ngân hàng đã tập trung xử lý để hạn chế thiệt hại xảy ra. Tuy nhiên, do mực nước
dâng cao và độ dốc của đường hầm khá lớn nên không thể đem xe ra khỏi tầng
hầm. Mực nước tiếp tục dâng cao hơn 1m làm ngập hệ thống dẫn điện vào tòa nhà.
Toàn bộ nhân viên của ngân hàng phải sơ tán khỏi tòa nhà để tránh tai nạn về điện.
Sáng 2.8.2008, Ngân hàng Đại Tín đã thông báo tai nạn cho Bảo hiểm AAA qua
điện thoại và dịch vụ cứu hộ mang xe đi giám định thiệt hại. Kết quả làm việc của
các bên cho biết ngân hàng bị thiệt hại gần 400 triệu đồng do các hư hỏng của xe
Mercedes 52P-1980.
Trước đó, Ngân hàng Đại Tín có ký kết hợp đồng số P080 – 710 – 08/0046 với
Bảo hiểm AAA. Theo hợp đồng thì phạm vi bảo hiểm: âm va, lật đổ; hỏa hoạn, cháy
nổ; bão, lũ lụt, sụt lở, sét đánh, động đất, mưa đá; mất toàn bộ xe; tai nạn rủi ro bất
ngờ khác ngoài những điểm loại trừ. Sau khi nhận thấy trường hợp chiếc xe
Mercedes nằm trong phạm vi tai nạn rủi ro bất ngờ, Ngân hàng Đại Tín đã yêu cầu
AAA trả tiền bảo hiểm.
Tuy nhiên, AAA cho rằng rủi ro ngập nước gây hư hỏng hệ thống điện của chiếc
Mercedes không thuộc phạm vi hợp đồng. Theo yêu cầu của Bảo hiểm AAA, Đài khí
tượng thủy văn khu vực Nam Bộ có công văn trả lời: “Diễn biến thời tiết trên không
phải là bão, không phải là lũ lụt. Hiện tượng này là do giông mạnh gây ra mưa to
làm cho ngập nhiều nơi”. Dựa vào lý do này Bảo hiểm AAA từ chối bồi thường thiệt
hại cho ngân hàng mà chỉ hỗ trợ 50 triệu đồng để khắc phục một phần thiệt hại.
Bên Ngân hàng Đại Tín không chấp nhận cách giải quyết này. Vụ việc xảy ra đến
nay đã hơn nửa năm nhưng cả hai bên chưa có tiếng nói chung và Ngân hàng Đại
Tín gửi đơn khiếu nại đi khắp nơi.