CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI HỨNG THÚ TRONG HOẠT
ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC.
1. Mô tả bản chất của sáng kiến:
- Tên sáng kiến: “Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi hứng thú trong hoạt động
khám phá khoa học” tại trường mầm non Hoa Mai, xã Trà Mai huyện Nam Trà
My.
- Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục
- Mô tả sáng kiến:
+ Các bước thực hiện giải pháp, cách thực hiện giải pháp
Biện pháp 1: Xây dựng môi trường trong và ngoài lớp cho trẻ trải
nghiệm
* Trang trí, sắp xếp bố trí các góc trong lớp học:
Để giúp trẻ học tốt môn khám phá khoa học, trước tiên cần cho trẻ có một
môi trường trải nghiệm, sáng tạo. Môi trường vật chất cũng là điều rất quan trọng
để trẻ học tốt môn khám phá khoa học.
Môi trường vật chất cho trẻ hoạt động trong lớp, sắp xếp không gian hợp lý,
thân thiện, phù hợp với trẻ, với từng chủ đề. Góc yên tĩnh như góc thư viện thì ở xa
hơn các góc ồn ào như góc xây dựng, góc nghệ thuật. Các trang thiết bị. đồ dùng,
đồ chơi phục vụ công tác chăm sóc giáo dục trẻ đảm bảo an toàn, vệ sinh. Các góc
hoạt động trong lớp mang tính mở, được bố trí thuận tiện, linh hoạt, dễ thay đổi,
tạo điều kiện cho trẻ dễ dàng tự lựa chọn và thực hành, trải nghiệm; phù hợp theo
lứa tuổi của trẻ, sắp xếp các góc để tôi có thể dễ dàng quan sát được toàn bộ hoạt
động của trẻ. Những góc chơi của trẻ có nhiều đồ dùng đồ chơi có nhiều màu sắc
sinh động, đa dạng, ngộ nghĩnh, đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu, học liệu có giá
đựng ngăn nắp, gọn gàng, để ở nơi trẻ dễ thấy, dễ lấy, dễ dùng, dễ cất.
+ Góc học tập: Có nhiều màu sắc hấp dẫn để thu hút trẻ tham gia nhằm ôn
luyện, củng cố, phát triển nhận thức. Ngoài ra, tôi cũng đã gắn rất nhiều các chữ
số, hình ảnh trên nắp chai, bình sữa để cho trẻ ôn luyện, củng cố kiến thức.
+ Góc nghệ thuật: Có nhiều dụng cụ âm nhạc khác nhau, trống lắc, phách tre,
soong loan,…. ngoài ra bằng các nguyên vật liệu khác như bút màu, bút chì, cát
màu ….. trẻ tạo ra các sản phẩm tạo hình khác nhằm rèn luyện các kỹ năng khéo
léo, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tạo hình.
+ Góc xây dựng: Là một trong những góc chơi cần có những kỹ năng phối
hợp, liên kết chặt chẽ tạo nên những sản phẩm chung, tôi đã chuẩn bị các khối hình
cây xanh, nhiều nguyên vật liệu và đồ dùng đồ chơi khác nhau để trẻ xây dựng nên
ngôi nhà, ngôi trường, công viên và các công trình khác theo từng chủ đề theo sự
tưởng tượng của trẻ.
+ Góc đồ chơi bé yêu: Tận dụng các nguyên vật liệu sẵn có như bình sữa
chua, sữa su su, giấy xốp tôi đã tạo nên những con vật, cây cảnh cây hoa phù hợp
theo chủ đề, và các đồ dùng ở góc chơi này sử dụng được ở góc phân vai.
+ Góc chơi các trò chơi dân gian: Trẻ được trải nghiệm, được khám phá,
được chơi các trò chơi như: ông làng, ném vòng cổ chai, đổ nước vào chai, thổi
phao, xoay chong chóng, chồng nụ chồng hoa được tháo gỡ, lắp ghép thay đổi các
hình ảnh theo từng trò chơi mà trẻ thích…
+ Góc phân vai: Bằng các nguyên vật liệu như giấy xốp, nỉ, lon nhựa… Tôi
đã tạo thành nhiều đồ dùng đồ chơi phong phú, hấp dẫn như: Quần, áo, giày, dép,
mũ, nón, túi xách, các con vật, rau, củ, quả…. Với những đồ chơi đó tôi sắp xếp,
trang trí thành trung tâm mua bán, mua sắm. Ở đây có các mặt hàng, có rất nhiều
sản phẩm cho trẻ mua bán, khám phá trải nghiệm bao gồm những mặt hàng bánh
kẹo, đồ dùng gia đình, cửa hàng thời trang, phương tiện dụng cụ phục vụ chủ đề
thực vật, động vật, gia đình.
+ Góc chơi bé khám phá: Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non,
trẻ nhỏ học chủ yếu qua chơi, qua tự mày mò, khám phá. Bản thân tôi thật sự cũng
rất thích góc chơi này. Ở đây có các đồ dùng, đồ chơi như thổi phao, thả banh, thổi
bong bóng
*Tự làm đồ dùng, đồ chơi trong lớp:
Để tạo cho trẻ sự hứng thú trong các giờ học, ngoài những đồ chơi sẵn có tại
lớp do phụ huynh đóng góp mua sắm, nhà trường cung cấp thì tôi còn tự tìm tòi và
làm đồ dùng đồ chơi tự tạo mà không kém phần đẹp mắt, hấp dẫn bằng các nguyên
vật liệu sẵn có tại địa phương như đá, tre, nứa, hạt ngô, hạt đậu, lá cây… nguyên
vật liệu phế thải như nắp chai, các loại chai nhựa, vỏ sò, vỏ nghêu đã sử dụng…
và các nguyên vật liệu từ phụ huynh đóng góp. Tôi đã tận dụng các guyên vật liệu
đó để làm đồ dùng đồ chơi cho các chủ điểm và đồ dùng trang trí lớp ở các góc rất
bắt mắt, thu hút trẻ.
+ Ví dụ :
Chủ đề động vật tôi sử dụng các nắp chai, để làm con cá, con cua, chai nhựa
vỏ sữa chua, chai lọ làm con gà, con vịt… theo từng chủ đề dạy trẻ. Chủ đề thực
vật thì tôi tận dụng các loại giấy nỉ, giấy xốp, dây ruy băng để làm một số loại hoa,
rau củ quả, cây xanh các loại. Ở chủ đề phương tiện giao thông tôi sử dụng các loại
chai nhựa, bình sữa, ống hút để làm các loại xe, máy bay, thuyền….
* Tự làm đồ dùng, đồ chơi ngoài lớp học
Ngoài những đồ dùng, đồ chơi trong lớp thì tôi cũng đã làm một số đồ
dùng, đồ chơi ở bên ngoài lớp học để cho trẻ khám phá, tìm tòi, nhằm giúp trẻ phát
triển nhận thức, khám phá xung quanh, mà còn giúp trẻ phát triển kĩ năng vận động
và các hoạt động khác trong ngày tôi cảm thấy trẻ rất hứng thú.
* Góc thiên nhiên
Đối với góc thiên nhiên tôi đã dành một khoảng không gian nhỏ trước hiên
lớp để xây dựng góc chơi nhằm tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên, trẻ
có cơ hội chăm sóc cho cây và ở đây trẻ có thể tự do tìm hiểu quá trình sinh trưởng
phát triển của cây qua các hoạt động thử nghiệm. Ở góc chơi này tôi bố trí nhiều
cây xanh, cây hoa. Ngoài ra tôi còn chuẩn bị một giá trưng bày một số đồ dùng đồ
chơi về thiên nhiên như: cát, nước, chai lọ các loại, pbình tưới nước, các loại hạt…
Để có đồ dùng trang bị cho góc thiên nhiên, tôi đã tận dụng các chai dầu ăn loại
lớn, bình nước rửa chén, các hộp nhựa, lốp xe…để làm chậu cây, vừa dễ làm mà
không tốn kém. Đây là không gian cho trẻ tìm hiểu và khám phá, trẻ cảm thấy
thoải mái hơn, giúp trẻ nhận thức môi trường thiên nhiên cụ thể, rõ ràng hơn.
* Tre_ tham gia kha`m pha` qua hoabt đôbng ngoaci trơci
Tổ chức hoạt động ngoài trời nhằm cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên, quan
sát các sự vật hiện tượng xung quanh, thỏa mãn nhu cầu vận động ở trẻ, khả năng
tiếp cận thông tin ở trẻ sẽ trở nên tinh tế và nhạy bén hơn. Dưới sự gợi ý, hướng
dẫn của cô giáo các hoạt động luôn hướng vào trẻ, lấy trẻ làm trung tâm giúp trẻ
chủ động tự mày mò khám phá thiên nhiên để lĩnh hội tri thức.
Biện pháp 2: Tổ chức một số trò chơi tạo hứng thú cho trẻ
Sau khi trò chuyện, đàm thoại cùng cô trẻ được hoạt động, được tham gia
vào các trò chơi hứng thú, trò chơi càng phong phú đa dạng bao nhiêu thì các tri
thức trẻ lĩnh hội càng sâu sắc và trẻ càng nhớ lâu bấy nhiêu.
Ví dụ 1: Khi cho trẻ làm quen với chủ đề tết và mùa xuân cô có thể tổ chức
cho trẻ chơi với các trò chơi sau đây:
* Trò chơi: Cùng bé khéo tay
Cô chuẩn bị cho trẻ ống tre cắt khúc, lá chuối, giấy đecan màu vàng. Cô cho
trẻ chia 2 đội, cô cho trẻ thi nhau gói bánh tét, trong thời gian 10 phút xem đội nào
gói được nhiều bánh tét hơn sẽ chiến thắng.
Nhận xét sau khi chơi: Sau khi trẻ gói bánh xong cô hỏi các bạn làm sao để
gói được bánh tét, cho trẻ quan sát.
+ Ví dụ 2: Khi cho trẻ làm quen với chủ đề thực vật tôi tổ chức cho trẻ chơi
với các trò chơi sau đây:
Trò chơi "Tìm quả cho cây"
Cô chuẩn bị một số cây nhựa hoặc cây bằng bìa cứng và một số quả rời.
Các thẻ số mà trẻ đã học và chuẩn bị cây có các tán nhỏ và gắn thẻ số lên các tán
cây. Trẻ có nhiệm vụ sẽ đi qua con đường hẹp lên trên bàn lấy quả và dán lên mỗi
tán của cây. Trẻ gắn xong càng nhanh càng tốt. Thời gian là một bản nhạc kết thúc
trò chơi. Sau khi trẻ gắn xong, cô sẽ nhận xét: Con có thể cho ba mẹ biết con
vừa làm gì không? (Gắn quả lên cây) Con đã làm như thế nào? (Gắn quả lên
các tán cây đúng với số lượng trong thẻ số).
Biện pháp 3: Tạo điều kiện cho trẻ được tham gia hoạt động thí
nghiệm, trải nghiệm thực tế.
Có thể nói trẻ ở độ tuổi mầm non rất hiếu động, thích khám phá, tìm tòi,
thích được sờ, ngửi, nắn…Vì vậy một trong những phương pháp giáo dục mang lại
hiệu quả cao nhất đối với trẻ khi tổ chức hoạt động khám phá là phương pháp thực
hành và trải nghiệm. Thông qua các thao tác nhìn, sờ, ném, ngửi…trẻ dễ dàng lĩnh
hội nắm bắt và khắc sâu kiến thức. Khi tổ chức hoat động khám phá khoa học thiếu
những thao tác thực hành trải nghiệm thì trẻ không tập trung, chú ý và sẽ không
khắc sâu được kiến thức hoặc mau quên.
Vì trẻ mẫu giáo có sự tưởng tượng chưa phong phú, kinh nghiệm sống của trẻ
còn ít nên tôi thường xuyên tận dụng các vật thật để dạy trẻ. Khi cho trẻ được tiếp
xúc với vật thật thì tôi nhận thấy trẻ hứng thú và nắm bắt kiến thức một cách rõ
ràng nhất.
Tạo điều kiện cho trẻ thực hành trải nghiệm với sự vật hiện tượng chính là
cho trẻ luôn luôn làm quen với sự vật hiện tượng xung quanh một cách trực tiếp
như nhìn, sờ, nếm, ngửi.
Trong qua đó trẻ được bộc lộ tính cách và được hình thành phát triển tâm lý
và phát triển thêm vốn từ cho trẻ.
* Nếm:
Ví dụ: trong hoạt động khám phá quả xoài, tôi dùng quả xoài thật cho trẻ
quan sát và trải nghiệm, cho trẻ nếm, ngửi. Đây là quả gì? nhìn xem quả xoài có
hình gì? Màu gì? Hãy sờ xem vỏ của chúng có đặc điểm gì? muốn biết xoài có
mùi gì hãy đưa lên mũi ngửi xem nào.
Tôi bổ xoài và cho trẻ nếm thử vị của xoài sau đó hỏi trẻ về vị của xoài (có
trẻ xoài chín có vị ngọt” khi được trải nghiệm thực tế thì trẻ đã nắm vững những
kiến thức tôi muốn truyền đạt. Qua bài về quả xoài tôi không những đã cho trẻ tìm
hiểu một cách tổng quát về quả xoài mà còn dạy trẻ kĩ năng bổ xoài và vứt rác
đúng nơi quy định.
*Ngửi:
Ví dụ: Khi dạy về các loại hoa. Cô cho trẻ quan sát hoa hồng, hoa cúc và
nhận xét được đặc điểm của mỗi loại hoa. Sau đó cô lần lượt cho trẻ ngửi hoa và
nhận xét mùi hương của mỗi loại hoa.Ngoài việc tạo cơ hội cho trẻ trực tiếp trải
nghiệm với đồ thật vật thật, thông qua hoạt động khám phá tôi còn thường xuyên
cho trẻ tham gia trải nghiệm tìm hiểu các hiện tượng thông qua hoạt động thực
hành thí nghiệm thí nghiệm đơn giản luôn tạo cho trẻ sự hứng thú, kích thích trẻ
tích cực hoạt động, phát triển ở trẻ tính tò mò, ham hiểu biết, thích khám phá, tìm
tòi, phát triển óc quan sát, phán đoán và các năng lực hoạt động trí tuệ.
Ví dụ: Thí nghiệm trứng nổi trên nước
Cho trẻ quan sát 2 cốc nước, cốc 1 đổ nước nguội, cốc 2 đổ nước ấm vào
hòa thêm ít muôí, sau đó thả 2 quả trứng vào 2 cốc nước. Trẻ quan sát cốc 1 quả
trứng chìm xuống, cốc 2 quả trứng nổi lên. Vì cốc 1 không có muối, nước nhẹ hơn
quả trứng nên quả trứng chìm còn cốc 2 thì có muối, trứng nhẹ hơn nước muối
nên quả trứng nổi lên .
Thông qua hoạt động thực hành này trẻ sẽ lĩnh hội kinh nghiệm chứa đựng
trong các sự vật hiện tượng và mối quan hệ của nó xung quanh trẻ, trẻ có cơ hội
thể hiện tính sáng tạo, chủ động, tích cực, độc lập trong việc tiếp thu tri thức hình
thành ở trẻ tính kiên trì, bền bỉ, đoàn kết, có trách nhiệm với công việc.
Ví dụ: Khám phá con thỏ
Cô chuẩn bị 1 con thỏ thật: cho trẻ quan sát, sờ, vuốt ve và gợi hỏi các bộ
phận của thỏ( đầu, mình, đuôi) , dáng đi của thỏ. Cho trẻ tập làm hành động của
chú thỏ.
Ví dụ: Khám phá sự kì diệu của bắp cải tím
Mục tiêu:
Trẻ biết được bắp cải tím khi hòa chung với các hóa chất khác nhau thì sẽ
cho màu khác nhau
* Chuẩn bị: ly, nước bắp cải tím, nước lọc, nước chanh, xà phòng…
* Tiến hành:
* Thí nghiệm nước bắp cải tím với nước lọc
Mời 1 nhóm làm thí nghiệm nước bắp cải tím khi pha vào nước lọc. không
đổi màu 1 trẻ giới thiệu (Tôi có nước cải tím tôi cho vào cốc nước lọc nước cải tím
vẫn giữ nguyên mầu, có ai có cốc nước như tôi không?)
Con có cốc nước màu gì đây?
Con đã làm như thế nào?
* Thí nghiệm nước bắp cải tím với nước chanh (cho ra màu hồng)
Mời nhóm thí nghiệm thứ hai: làm thí nghiệm nước bắp cải tím và nước
chanh.
Con làm thí nghiệm nước bắp cải tím với chất gì?
=> Nước chanh chứa axit nên khi cho vào nước cải tím sẽ chuyển thành màu
hồng.
* Thí nghiệm nước bắp cải tím và xà phòng