1
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
SỬ DỤNG PHẦN MỀM GEOMETER’S SKETCHPAD TRONG DẠY HỌC
HÌNH HỌC BẰNG PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN CẤP THCS TẠI
TRƯỜNG PTDTBT THCS TRÀ TẬP
1. Mô tả bản chất của sáng kiến:
Sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo nước ta là đào tạo và bồi dưỡng công dân Việt
Nam có đủ phẩm chất, nhân cách và năng lực để đáp ứng được những đòi hỏi của
sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Toán học đóng vai trò to lớn trong việc
rèn học sinh tư duy logic, rành mạch, điều này sẽ giúp cho việc tiếp cận với các
lĩnh vực, các tình huống trong thực tế trở nên dễ dàng hơn.
Một trong các phân môn Toán học cung cấp cho học sinh nhiều kĩ năng, đức
tính, phẩm chất của người lao động mới là phân môn hình học. Hình học cấp
THCS là phân môn có cấu trúc chặt chẽ, nội dung phong phú, là môn học giúp học
sinh phát triển trí tưởng tượng, phát triển tư duy logic – khoa học.
Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy nhiều học sinh chưa có hứng thú và
gặp khó khăn trong việc tiếp thu các kiến thức về hình học, kết quả học tập của
môn học chưa cao. Vì vậy để tạo được hứng thú và nâng cao kết quả học tập cho
học sinh thì việc đổi mới phương pháp dạy học và tăng cường sử dụng các phương
pháp dạy học tích cực phù hợp với từng nội dung bài học là một trong những nhân
tố đóng vai trò quan trọng.
Là một giáo viên dạy Toán trường THCS, bản thân tôi nhận thấy một trong
những nhiệm vụ của người giáo viên là tìm ra phương pháp truyền đạt phù hợp với
năng lực của học sinh để học sinh biết vận dụng, khai thác các kiến thức mới được
lĩnh hội, rèn luyện năng lực tư duy, sáng tạo cho học sinh. Vì vậy, tôi đã chọn phần
mềm Geometer's Sketchpad đưa vào dạy học phân môn Hình học để tăng tính trực
quan và nâng cao chất lượng giảng dạy của môn học.
1.1 . Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện
The Geometer's Sketchpad (thường được gọi tắt là Sketchpad hay GSP) là
một phần mềm với mục đích khám phá Hình học, Đại số và các ngành khác của
2
Toán học. Với sự triển khai xây dựng ý tưởng, khai thác ứng dụng phần mềm
Geometer’s Sketchpad vào dạy học hình học, thay cho lời diễn giảng khô khan,
học sinh được quan sát hình ảnh trực quan sinh động, nhận thấy được một yếu tố
của đối tượng hình học nào đó thay đổi (trên nền tảng bất biến hình học) đến một
giới hạn nào đó, hình ban đầu sẽ chuyển đổi thành hình mới với những đặc tính
mới xuất hiện, cho học sinh thảo luận dự đoán. Qua đó, đã hình thành cho học sinh
khả năng phán đoán, năng lực tư duy biện chứng, tăng cường khả năng làm việc
độc lập, những hoạt động này giúp cho học sinh tiếp thu bài một cách tích cực chủ
động, tạo ra sự hứng thú, niềm đam mê, yêu thích hình học ở học sinh. Điều này sẽ
được thể hiện rõ hơn qua các giải pháp sau:
1.1.1. Thiết kế tình huống dạy học có vấn đề
a. Giới thiệu định nghĩa, khái niệm, tìm ra đặc điểm, rút ra được nhận
xét của một hình
Để học sinh tiếp nhận kiến thức bài học một cách tự nhiên đặc biệt là các
nhận xét, định nghĩa, khái niệm,… trước hết làm sao để các em tìm tòi, tự phát
hiện kiến thức và cảm thấy kiến thức được nêu ra thật sự gần gũi, hiển nhiên,
không có gì là xa lạ. Điều này là không dễ thực hiện nếu không có sự hỗ trợ của
phương tiện trực quan, càng không dễ thực hiện nếu chỉ dùng những công cụ thông
thường như: phấn màu, bảng phụ. Dùng phần mềm Geometer’s Sketchpad để xây
dựng những hình động phục vụ cho yêu cầu trên là hết sức thuận lợi, nhanh chóng,
tiết kiệm thời gian, hỗ trợ cho học sinh học tập rất tốt. Sau đây tôi nêu ra ra một số
ví dụ như sau:
Ví dụ 1: Hình lục giác đều (Sách KNTTVCS/80/ Toán 6 tập 1):
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
Bước 1: GV tạo và trình chiếu 6 tam giác đều bằng nhau.
Bước 2: Tạo câu lệnh “Ghép hình”: Cho 6 tam giác đều di chuyển
ghép lại tạo ra một hình mới, đồng thời GV sẽ giới thiệu hình mới tạo
thành là hình Lục giác đều.
- HS quan sát
- HS sẽ quan sát, thực hiện việc ghép
hình như yêu cầu của GV từ đó HS nhận
biết được hình lục giác đều được tạo ra
như thế nào.
3
Bước 3: GV giới thiệu các đỉnh, cạnh, góc của hình lục giác đều.
- HS quan sát rút ra được các nhận xét
về hình, cạch, đường chéo của hình lục
giác đều
Ví dụ 2: Hình có trục đối xứng (Sách KNTTVCS/98/tập 1):
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
Bước 1: Tạo ra, trình chiếu hình ảnh con bướm.
Bước 2: Tạo câu lệnh gấp hai cánh bướm, đặt câu hỏi như SGK.
Bước 3: GV giới thiệu “Nếu coi nếp gấp là đường thẳng d thì d là trục
đối xứng của hình con bướm”. Đồng thời GV đặt câu hỏi “Vậy hình có
trục đối xứng là hình như thế nào?”
- HS quan sát
- HS sẽ quan sát và nhận thấy được rằng:
Khi hai cách bướm này gấp thì thì sẽ
chồng khít lên nhau.
- HS quan sát rút ra được kiến thức:
Hình có trục đối xứng.
Ví dụ 3: Tổng ba góc của một tam giác (?2/SGK Toán 7 tập 1/106):
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
4
Bước 1: Tạo ra tấm bìa hình tam giác ABC.
Bước 2:Tạo câu lệnh: Cắt rời góc B ra rồi đặt nó kề với góc A, cắt rời
góc C ra rồi đặt nó kề với góc A
Bước 3: GV yêu cầu học sinh nêu dự đoán về tổng các góc A, B, C của
tam giác ABC và từ đó rút ra định lí về tổng ba góc của một tam giác.
- HS quan sát
- HS sẽ quan sát và thực hiện cắt ghép
như quá trình mô phỏng của giáo viên
- HS thực hiện dự đoán kết quả về tổng
các góc A, B, C. Rút ra định lí: Tổng ba
góc của một tam giác bằng 1800
b. Xác định và tìm ra công thức tính diện tích, thể tích của một số hình đã
học
Khi dạy các quy tắc, công thức tính diện tích, thể tích các hình giáo viên tổ
chức cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức qua các thao tác quan sát, cắt, tách,
ghép, … tạo ra các hình ảnh động mô phỏng quá trình triển khai một hình giúp học
sinh phát hiện và tìm ra công thức tính diện tích, thể tích một hình một cách tự
nhiên như vậy thì tiết dạy sẽ sinh động hơn, việc tiếp thu bài sẽ tốt hơn cụ thể bằng
phần mềm Geometer's Sketchpad tôi có thể tổ chức các hoạt động học tập của học
sinh theo các bước như sau:
5
- Giáo viên cần gợi mở, nêu vấn đề để thu hút sự chú ý của học sinh và hướng
học sinh tới đích phải đi tìm.
- Tổ chức cho học sinh thao tác trên các mô hình hình học để giải quyết các
vấn đề đặt ra.
- Phát hiện mối quan hệ giữa các kiến thức đã học và kiến thức mới.
- Hình thành quy tắc, công thức trên cơ sở thao tác, kiến thức đã được học.
Ví dụ 1: Hình thành công thức tính diện tích hình hình bành (Sách
KNTTVCS/92/Toán 6 tập 1):
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
Bước 1: Giới thiệu tấm bìa hình bình hành có độ dài một cạnh bằng a.
- Đặt vấn đề cắt, tách, hình bình hành thành một hình chữ nhật. Gợi ý
kẻ đường cao của hình và cắt theo đường cao đã kẻ
Bước 2: GV tạo câu lệnh kẻ đường cao với độ dài h, cắt và ghép hình.
GV: Hình chữ nhật mới được tạo thành có công thức diện tích là gì?
Bước 3: GV yêu cầu học sinh dựa vào quy tắc và công thức tính diện
tích hình chữ nhật để hình thành quy tắc, công thức tính diện tích hình
bình hành.
- HS quan sát suy nghĩ và thực hiện việc
cắt và ghép hình theo suy luận cá nhân
- HS quan sát đối chiếu cách thực hiện.
Đồng thời nhận biết chiều cao hình bình
hành là chiều rộng của hình chữ nhật,
cạnh đáy chính là chiều dài của hình chữ
nhật.
Dựa vào kiến thức đã học.
- HS nêu lên công thức diện tích hình
chữ nhật.
- HS rút diện tích hình bình hành từ
những hoạt động trên.