của bản thân môn học. Như là một hệ quả, ở những môn học khác, nếu như HS được
học TV một cách bài bản, có ý thức thì chất lượng học TV nói chung của HS được tăng
lên.
Hoạt động 2. Thực hành cách dạy TV trong các môn học khác
Nhiệm vụ
1. Làm việc cá nhân
− Đọc tài liệu "Hướng dẫn tăng cường TV cho HSDT lớp 1" – (Ban Chỉ đạo thử
nghiệm Chương trình Tiểu học mới).
− Soạn một bài giảng thuộc bộ môn Toán hoặc TN-XH trong đó có vận dụng việc
dạy TV trong môn học.
− Thử vận dụng giáo án này dạy thử cho lớp mình phụ trách.
2. Làm việc theo nhóm
− Trao đổi những suy nghĩ của mình về cách dạy TV trong các môn học khác với
đồng nghiệp trong nhóm.
− Giới thiệu kết quả tiết dạy có áp dụng phương pháp mới.
3. Đọc thông tin cơ bản dưới đây và đối chiếu với phần thực hành của mình, rút kinh
nghiệm cá nhân.
Thông tin cơ bản
1. Dạy TV trong các môn học khác là dạy những gì ?
Do TV là ngôn ngữ giảng dạy nên để cung cấp kiến thức các môn học, tất yếu cần
dùng TV. Tuy nhiên, TV ở đây gắn với kiến thức các môn học cụ thể. Ví dụ :
− Với môn Tự nhiên và Xã hội (lớp 1) :
• Những từ ngữ liên quan tới nội dung các chủ đề : Con người và sức khoẻ, Xã hội,
Tự nhiên. Đó là các từ ngữ chỉ tên gọi, đặc điểm, tính chất của các sự vật, hiện tượng ;
chỉ các dạng hoạt động và mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng.
• Các mẫu câu liên quan tới cách diễn đạt những kiến thức môn học, hệ thống các
câu hỏi, các "lệnh" trong bài học...
− Trong môn Toán (lớp 1) :
• Hệ thống từ ngữ liên quan tới số học và một số yếu tố đại số ; đại lượng và các từ
liên quan ; từ liên quan đến phép cộng, phép trừ ; từ liên quan đến giải toán ...
• Hệ thống câu : Các mệnh đề thường gặp (Ví dụ : a cộng b, a trừ b, a lớn hơn b, a
nhỏ hơn b, số a gồm...) ; câu mô tả phép tính (thuật toán) ; câu mô tả thứ tự số, số
lượng, quan hệ, đếm ; câu mô tả thực hiện phép tính (+, −, tính nhẩm, tính viết) ; câu
trong toán có lời văn ; một số loại mẫu câu về số, phép tính đo lường, giải toán...
Mỗi môn học có đặc trưng riêng và có nhiệm vụ riêng phải hoàn thành theo mục tiêu
môn học. Không phải vì TV có tầm quan trọng đối với HSDT mà biến giờ dạy các môn
học khác thành giờ dạy TV. Trong quá trình giảng giải cho HS hiểu các khái niệm của
môn học, cách diễn đạt ... cũng đã là giúp HS nâng cao trình độ TV.
2. Về cách dạy
a) Tuân thủ các bước lên lớp của bộ môn.
b) Với những hiện tượng của TV (thuật ngữ, câu..) cần làm rõ thì cần quan tâm đầy
đủ đến các hoạt động :
− Dạy các em nghe (lời giới thiệu, mô tả của GV). ở khâu này, GV phải diễn giảng
chậm rãi, nhấn giọng vào các từ ngữ khó, từ ngữ chính. Vừa diễn giảng GV vừa sử
dụng các thao tác, các tranh vẽ, vật thật để HS hiểu được lời nói của thầy. Gặp các từ
cần giải thích thì phải vận dụng như phương pháp giải nghĩa từ trong môn học TV.
− Cung cấp cho các em các câu mẫu đơn giản, ngắn gọn. Ví dụ : Đây là trò chơi
Rồng rắn lên mây. Tham gia trò chơi này có mấy bạn ? Tham gia trò chơi này có 10
bạn v.v.
− Hướng dẫn HS nói theo mẫu và tham gia trả lời câu hỏi.
c) Trong các môn học khác nhau cần có các hoạt động tương ứng để giúp HS hiểu
bài. Chẳng hạn, với môn Toán, GV cần quan tâm tới một số hoạt động :
− Cung cấp từ ngữ, mẫu câu, hiện tượng ngôn ngữ trong dạy học toán.
GV chú ý cung cấp vốn ngôn ngữ đời sống gần với HS và ngôn ngữ toán nhằm giúp
HS phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức toán theo hướng : GV xác định từ ngữ, mẫu câu,
kí hiệu, các mệnh đề, câu liên quan tới môn Toán để tập trung giải quyết vốn ngôn ngữ
phục vụ học toán ở từng lớp cho HS. Theo thống kê ban đầu, số từ của Toán 1 khoảng
trên 200 từ và gần 18 mệnh đề, mẫu câu...
− GV hướng dẫn HS chọn từ, mệnh đề, câu khi trình bày các vấn đề liên quan tới bài
toán.
Có nhiều trường hợp HS không chọn được cách trình bày hợp lí những nội dung liên
quan tới bài học do thiếu vốn TV. GV cần gợi ý các từ ngữ, mẫu câu để giúp HS khi
trình bày các nội dung môn Toán. Nếu HS diễn đạt bằng TDT những vấn đề cần trình
bày thì GV cần giúp HS chuyển dịch sang TV. ở những lớp đầu cấp, GV không nên ép
buộc HS tư duy những vấn đề về toán bằng TV khi vốn TV còn kém. GV nên hướng
dẫn HS cách trình bày cụ thể từng vấn đề, câu bắt đầu, câu kết thúc khi trình bày các
nội dung môn Toán.
Như vậy, trong việc dạy các môn học, GV cần quan tâm tới việc giải thích cho HS
hiểu những khái niêm, những cấu trúc câu liên quan tới bài học và môn học. Có như
vậy mới đảm bảo cho HS hiểu bài, nắm vững bài.
III. CÂU HỎI TỰ ĐÁNH GIÁ
1. Thử xác định hiệu quả đem lại cho HS khi dạy TV trong các môn học khác. Đánh
dấu x vào ô trống trước câu bạn cho là đúng.
HS sẽ hiểu bài hơn.
HS lúng túng vì nhiều kiến thức quá.
HS học TV tốt hơn.
HS không hiểu bài.
2. Dạy TV trong các môn học khác là dạy những gì ? Những cách tiến hành để dạy
có hiệu quả.
IV. THÔNG TIN PHẢN HỒI VỀ CÂU HỎI TỰ ĐÁNH GIÁ
1. Bạn hãy đánh dấu vào ô thứ 1 và 3.
2. Bạn hãy đọc mục 2.
V. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy TV cho HS dân tộc ở trường tiểu học − Lê A, Mông Kí Slay,
Đào?Nam?Sơn.... – Bộ GD và ĐT, Vụ Giáo viên, H. 1993.
2. Hướng dẫn dạy tập nói TV cho HS dân tộc − (Phần I : Hướng dẫn chung) − Mông
Ký?Slay (Chủ biên), Trần Mạnh Hưởng, Nguyễn Thị Kim Oanh, Đào Nam Sơn,
Nguyễn Trí − NXBGD, H. 2002.
CHỦ ĐỀ 5 (4 tiết)
Sử dụng tiếng Việt trong điều khiển lớp
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
Nắm được một số mẫu câu, mẫu lời nói TV và cách thức sử dụng chúng để điều
khiển lớp trong các buổi học, tiết học.
2. Kĩ năng
Biết vận dụng cách thức sử dụng TV trong điều khiển lớp để hướng dẫn HS tổ chức
hoạt động học tập và rèn kĩ năng nghe nói TV cho HSDT.
3. Thái độ
Xác định được sự cần thiết của việc điều khiển lớp học bằng TV như là một hoạt
động cần thiết để hướng dẫn HS học tập có kết quả, có ý thức tôn trọng HS trong hoạt
động điều khiển lớp học.
II. NỘI DUNG
Hoạt động 1. Tìm hiểu về điều khiển lớp học trong dạy học
Nhiệm vụ
1. Làm việc cá nhân
− Hình dung một lớp học hay một buổi học trên lớp. Theo bạn, sẽ có những hiện
tượng gì xảy ra đối với HS khi bạn :
+ Yêu cầu HS thực hiện một số hoạt động để ổn định lớp học.
+ Hướng dẫn HS tổ chức một hoạt động học tập nào đó.
+ Nêu câu hỏi thảo luận nhóm.
+ Đề nghị trả lời câu hỏi hay trình bày kết quả thảo luận.
− Ghi lại các hiện tượng mà bạn cho là sẽ xảy ra.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Trao đổi nhóm để chia sẻ với đồng nghiệp và đọc thông tin dưới đây nhằm bổ
sung thêm ý kiến mà bạn chưa đề cập đến.
− Ghi lại các ý kiến bổ sung : ..............................................................................
...............................................................................................................................
Thông tin cơ bản
1. Điều khiển lớp học trong dạy học
Trong quá trình tổ chức dạy học trên lớp, GV thường hướng dẫn HS ổn định lớp học,
ổn định chỗ ngồi khi phải học theo nhóm, giao nhiệm vụ học tập cho HS, nêu yêu cầu
để HS thực hiện các hoạt động học tập cần thiết... Có thể coi các hoạt động trên đây của
GV là hoạt động điều khiển lớp học. Như vậy, điều khiển lớp học được hiểu như là hoạt
động tổ chức, hướng dẫn HS học tập có hiệu quả của GV trong từng buổi học, từng tiết
học.
GV thường sử dụng nhiều hình thức để điều khiển lớp : bằng cử chỉ, động tác ; bằng
kí hiệu ghi trên bảng ; bằng lời nói...
2. Việc thực hiện lệnh của GV trong giờ dạy học ở vùng dân tộc
− Việc điều khiển lớp bằng lời nói được thực hiện theo các câu lệnh. GV thường
dùng lệnh điều khiển lớp trong các khâu của quá trình tổ chức dạy học trên lớp : ổn định
lớp trước tiết học, buổi học, hướng dẫn học cá nhân, học theo nhóm, nêu yêu cầu và
nhiệm vụ học tập của HS, tổ chức các hoạt động trò chơi học tập...
Trong trường học, ngôn ngữ dạy học là TV nên điều khiển lớp cũng sử dụng TV là
chủ yếu. Tuy nhiên, ở các vùng dân tộc thiểu số, điều hiển nhiên này gặp nhiều trở ngại.
Khi GV dùng TV để tổ chức, hướng dẫn học tập cho HS, thường gặp các hiện tượng
sau :
• HS không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các yêu cầu của GV do chưa nghe
hiểu điều GV nói.
• HS thường chỉ trao đổi với nhau bằng TMĐ xem GV nói gì, yêu cầu gì.
• Khi được yêu cầu trả lời hay trình bày một nhiệm vụ học tập nào đó, HS thường
lúng túng, e ngại hoặc chỉ nói "không biết !", thậm chí các em còn sử dụng TMĐ để trả
lời và trình bày.
• HS thường mặc cảm, không tự nhiên, không thoải mái, lo sợ bị chê cười vì phát âm
không chuẩn, dùng từ không đúng, nói sai câu, sai lời...
Các hiện tượng trên chứng tỏ trình độ TV, khả năng nghe hiểu TV cũng như khả
năng giao tiếp TV của HS còn yếu. Hiện tượng này ảnh hưởng tới việc triển khai các
hoạt động dạy học trên lớp. Nhiều khi do HS không hiểu lệnh của GV nên nhiệm vụ
học tập của các em không hoàn thành.
Hoạt động 2. Tìm hiểu về sự cần thiết của việc sử dụng TV
trong điều khiển lớp
Nhiệm vụ
1. Làm việc cá nhân :
− Bạn nghĩ sao khi được hỏi : Vì sao phải sử dụng TV để điều khiển lớp học đối với
HSDT ?
− Dựa vào một số ý kiến sau để làm sáng tỏ vấn đề :
+ Trình độ TV và khả năng giao tiếp TV của HSDT ?
+ ảnh hưởng của TMĐ trong giao tiếp TV của HSDT ?
