Cho thuê lại lao động và
những vấn đề cần lưu ý
Khái niệm cho thuê lại lao động (labour outsourcing) khá phổ biến trên
thế giới từ nhiều thập kỷ qua.
Ngay cả một số nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore, Malaysia,
Philippines, hoạt động cho thuê lại lao động (cho thuê lại lao động) cũng đã
phát triển khá chuyên nghiệp. Tuy nhiên, ở Việt Nam, hoạt động này vẫn còn
khá mới mẻ vì Bộ luật Lao động hiện hành chưa có quy định điều chỉnh.
Xét một cách toàn diện thì hoạt động cho thuê lại lao động mang lại rất nhiều
lợi ích cho doanh nghiệp.
Thứ nhất, hoạt động cho thuê lại lao động giúp cung cấp đầy đủ và kịp thời số
lao động có tay nghề cần thiết cho các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất,
kinh doanh đặc thù hay theo thời vụ, giúp các doanh nghiệp này đỡ mất thời
gian và chi phí tuyển dụng, đào tạo. Khi hết nhu cầu lao động thì doanh
nghiệp đi thuê lại lao động có thể cắt giảm nhanh chóng số lượng lao động
theo hợp đồng cung cấp dịch vụ với doanh nghiệp cho thuê lại lao động mà
không bị ràng buộc bởi các quy định của pháp luật lao động.
Nói một cách khác, hoạt động cho thuê lại lao động giúp cho các doanh
nghiệp chuyển chi phí lương từ định phí (fixed cost) sang biến phí (variable
cost), giảm thiểu các rủi ro pháp lý liên quan đến việc cho nghỉ việc hay sa
thải người lao động trái pháp luật, cho phép doanh nghiệp giảm thiểu các chi
phí lớn trong giai đoạn đầu phát triển cũng như tập trung vốn cho các hoạt
động sản xuất – kinh doanh khác.
Thứ hai, hoạt động cho thuê lại lao động cũng có thể giúp cho doanh nghiệp
đi thuê lại lao động hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ
đầu tư nước ngoài hay các đối tác kinh doanh chiến lược, vì họ có thể đổ vốn
trực tiếp vào các hoạt động tạo ra doanh thu của doanh nghiệp mà họ tham gia
đầu tư.
Thứ ba, hoạt động cho thuê lại lao động cũng tạo sự dễ dàng cho các doanh
nghiệp thay thế những nhân viên không phù hợp bằng các nhân sự khác vào
các vị trí chủ chốt để bảo đảm hoạt động hiệu quả.
Tuy nhiên, hoạt động cho thuê lại lao động cũng có những bất lợi. Thứ nhất,
những lao động của doanh nghiệp cho thuê lại lao động sẽ không có động lực
cao để phấn đấu tăng năng suất lao động hay sáng tạo kỹ thuật phục vụ cho
lợi ích của doanh nghiệp đi thuê lại lao động vì họ không phải là lao động
chính thức của doanh nghiệp. Tính chất lao động bấp bênh cũng khiến họ mất
đi định hướng phát triển nghề nghiệp.
Thứ hai, các cơ quan nhà nước thường có khuynh hướng cho rằng các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài muốn cắt giảm chi phí lương để đối phó với
việc Nhà nước thường xuyên tăng mức lương tối thiểu cho những lao động
làm việc cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài bằng cách (lách
luật) thuê lại lao động của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao
động (thường là các doanh nghiệp trong nước) mà các doanh nghiệp này lại
được áp dụng mức lương tối thiểu thấp hơn so với các doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài.
Chẳng hạn, mức lương đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
hiện nay là 920.000 đồng/tháng trong khi đối với doanh nghiệp ngoài quốc
doanh trong nước chỉ là 650.000 đồng/tháng.
Tuy nhiên, do nhu cầu khá lớn của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài tại Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp dầu khí, sản xuất hàng tiêu
dùng, dệt may,… nên hoạt động cho thuê lại lao động đã phát triển một cách
tự phát. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao động thường
không thể xin được giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho ngành nghề này.
Vì vậy, họ linh động bổ sung chức năng hoạt động sao cho phù hợp với hoạt
động kinh doanh đã đăng ký của khách hàng cần lao động rồi trực tiếp đi thuê
mướn lao động để cung cấp.
Hoạt động cho thuê lại lao động của các doanh nghiệp này bộc lộ khá nhiều
rủi ro cho các chủ doanh nghiệp vì: 1. Ngành nghề và lĩnh vực kinh doanh
cho thuê lại lao động chưa được luật pháp Việt Nam công nhận; 2. Các chi
phí lương khá lớn phát sinh có liên quan đến việc thuê mướn lao động phục
vụ yêu cầu của khách hàng tại từng thời điểm có khả năng sẽ không được xem
là chi phí hợp lý, hợp lệ của doanh nghiệp vì các chi phí này không trực tiếp
phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh đã đăng ký; 3. Các biện pháp kỷ
luật lao động, bao gồm việc sa thải hay đơn phương chấm dứt hợp đồng lao
động sẽ gặp nhiều khó khăn hoặc không thể thực hiện được vì những lao động
này trên thực tế không vi phạm nội quy lao động của doanh nghiệp cho thuê
lại lao động nhưng lại vi phạm nội quy lao động của doanh nghiệp đi thuê lại
lao động.
Hoạt động cho thuê lại lao động tại Việt Nam hiện nay đã được triển khai một
cách không chính thức phục vụ cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài dưới hai hình thức chính: 1. Người lao động cho thuê lại sẽ báo cáo trực
tiếp cho doanh nghiệp đi thuê lại lao động, và doanh nghiệp cho thuê lại lao
động sẽ đảm trách việc sắp xếp việc làm, giám sát việc chuyên cần, tuân thủ
nội quy và trả lương cho người lao động trong khi doanh nghiệp đi thuê lao
động sẽ giám sát việc thực hiện các công việc hàng ngày được giao cho người
lao động; 2. Doanh nghiệp cho thuê lại lao động sẽ chịu trách nhiệm toàn bộ
các yêu cầu về lao động cũng như nhu cầu cho sản xuất kinh doanh và người
lao động của doanh nghiệp cho thuê lại lao động sẽ đảm trách các bộ phận
quản lý do doanh nghiệp cho thuê lại lao động tuyển dụng và thành lập.
Gần đây, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã cấp giấy phép cho một
công ty nước ngoài chuyên cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao động với chức
năng kinh doanh là nhận khoán việc với các đơn vị có nhu cầu trong một số
lĩnh vực đặc thù như sản xuất công nghiệp, khách sạn, văn phòng, dịch vụ vui
chơi giải trí và dịch vụ quản lý bất động sản; dịch vụ kinh doanh vui chơi, tiếp
thị. Đây có thể được xem là một trong những bước thử nghiệm ban đầu để
tiến tới việc bổ sung, sửa đổi Bộ luật Lao động hiện hành nhằm chính thức
đưa hoạt động thiết thực này vào trong sự quản lý của Nhà nước như là một
trong những ngành nghề kinh doanh có điều kiện, tương tự như hoạt động
giới thiệu việc làm.
Dự thảo lần thứ 2 của Bộ luật Lao động bổ sung, sửa đổi đang được Bộ Lao
động – Thương binh và Xã hội đưa ra lấy ý kiến của các ban ngành có liên
quan, phần về dịch vụ cho thuê lại lao động được dành hẳn một mục riêng.
Một vài điểm quan trọng trong dự thảo là dịch vụ cho thuê lại lao động được
xem là loại hình kinh doanh có điều kiện, chỉ có một số danh mục công việc
là được áp dụng hình thức cho thuê lại lao động và doanh nghiệp cho thuê lại
lao động phải ký hợp đồng lao động có xác định thời hạn từ 12 tháng trở lên
đối với người lao động được cho thuê lại.
Tuy nhiên, hoạt động cho thuê lại lao động sẽ làm thay đổi cơ bản mối quan
hệ lao động truyền thống được quy định trong Bộ luật Lao động hiện hành.
Theo đó, người lao động và người sử dụng lao động phải ký hợp đồng lao
động trực tiếp, nên với chỉ mội vài điều luật như trong dự thảo Bộ luật Lao
động bổ sung, sửa đổi thật sự vẫn chưa đủ mà cần có thêm nhiều ý kiến đóng
góp của các chuyên gia, doanh nghiệp…
