Công cha - Nghĩa mẹ - Ơn thầy

Công cha - Nghĩa mẹ - Ơn thầy

Trong bản sắc văn hóa của dân tộc ta, có biết bao những nét đẹp truyền thống

mà chỉ có thời gian mới làm sáng lên giá trị nhân văn của tinh hoa văn hóa được chắt

lọc suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Theo lời dạy của ông cha ta "Ôn cố tri tân" tức là ôn xưa để hiểu nay. Nhân dịp

đầu năm xin có vài dòng suy ngẫm về một đạo lý của tổ tiên ta "Công cha - nghĩa mẹ -

ơn thầy".

Cụm từ thật đơn giản, nhưng càng đọc, càng tỉnh tâm suy ngẫm, ta càng cảm

nhận được một ý nghĩa sâu xa về một đạo đức làm người được đúc kết từ xa xưa tổ

tiên mình. Có thể thấy cụm từ "Công cha", "Ơn thầy" tựa hai đầu của chiếc đòn gánh

cho mỗi đời người. Điểm trung gian của chiếc đòn gánh ấy chính là cụm từ "Nghĩa

mẹ".

Trước hết, con phải "biết ơn cha", vì có công cha lao khổ nuôi dạy mới nên

người. Đồng thời con phải ghi nhớ "nghĩa mẹ", vì nhờ có mẹ thường xuyên đùm bọc,

chăm bẳm, thương yêu mới trưởng thành. Nhưng con người chỉ có sự tự tin vào cuộc

đời, vào con đường thành công của sự nghiệp khi có sự dạy bảo của người thầy giáo,

vì trong các quan hệ xã hội thì người thầy giáo là người giúp cho ta có được vốn tri

thức toàn diện để làm người. Người xưa đã dạy: Học để có được chữ "nhân", học để

làm người, học để hiểu cuộc đời mà đối nhân xử thế - "Nhân bất học bất tri lý". Cụm

từ "nghĩa mẹ" phản ánh tình cảm ruột rà máu thịt, không thể dứt bỏ, khó bày tỏ được

giữa mẹ và con. Từ "nghĩa" trong từ điển tiếng việt là dạng tình cảm đặc biệt, rất sâu

nặng của con người. Tình cảm đó càng cảm nhận được bằng nỗi đau lìa cành, rách lá:

Chiều chiều ra đứng hiên sau

Ngóng về quê mẹ ruột đau chín chiều.

Nói về công ơn cha mẹ, ca dao có câu:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Núi Thái Sơn - một ngọn núi cao nhất đã đi vào huyền thoại của người Trung

Hoa. Người cha có thể sẵn sàng chịu mọi khổ cực nhằm mục đích mang lại những

điều tốt đẹp cho cuộc đời của mỗi người con. Nỗi vất vả, cực nhọc của người làm cha

được ví như núi đá "Thái Sơn". Núi đá "Thái Sơn" là biểu tượng cho sự trường tồn

muôn thuở về sự nhọc nhằn của phận làm cha. Đó là sự vĩnh hằng, vĩ đại về công sức

của người cha đối với con.

Mỗi con người đều phải trải qua bổn phận làm con, nhờ công sinh thành, nuôi

dưỡng của cha mẹ mới nên người. Nhưng muốn thành danh trên cuộc đời thì nhất thiết

phải cần đến sự dạy bảo của người thầy giáo - "Không thầy đố mày làm nên", "Nhất

tự vi sư bán tự vi sư".

Từ "thầy giáo" ở đây theo quan niệm của thuở xa xưa không những là người

thầy trên trường lớp, mà còn là những người cao tuổi đứng ở ngôi trưởng lão, những

người già, những thợ cả dẫn dắt cộng đồng bằng những kinh nghiệm trong cuộc sống,

hiểu được những hiện tượng thiên nhiên thay đổi v.v...

Sự truyền đạt kinh nghiệm thông qua nhiều con đường: Do mỗi người tự chắt

lọc trong cuộc sống, do được người đời chỉ dẫn hoặc được học qua trường lớp. Những

người muốn thành đạt trong cuộc sống, nhất thiết phải trải qua quá trình "tầm sư học

đạo". Hoàng đế Quang Trung khi đã lên ngôi mà vẫn một tuần dành ra một buổi để

nghe một viên quan giỏi sử sách phụ đạo về lịch sử nước Tàu và lịch sử nước Việt,

đặc biệt vị Hoàng đế áo vải này rất biết trọng dụng người tài. Trong lần kéo đại binh

ra Bắc dẹp giặc, vua đã ghé vào vấn an bậc đại trí sĩ Nguyễn Thiếp, mặc dù ông này

không mấy mặn mà với triều đại Tây Sơn. Ở Việt Nam, có không ít những tấm gương

biết trọng đạo lý "Kính thầy". Chu Văn An - người thầy giàu trí tuệ và lòng nhân ái

được cả nước tôn vinh, khi qua đời được đưa vào thờ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà

Nội.

Thời gian trôi qua nhanh, cha mẹ nuôi con không quản nhọc nhằn, thầy giáo

dạy bảo học trò không quản khó khăn. Thầy giáo là người cha, là người mẹ thứ hai có

công khai trí cho lớp lớp người kế tiếp nhau. Mỗi dịp xuân về, dân gian ta có tục lệ ơn

thầy, ơn cha mẹ:

"Mồng một tết cha

Mồng ba tết thầy".

Tết thầy không cầu kỳ, rất đơn giản - chỉ đôi bánh chưng xanh, tượng trưng cho

trời đất và sự sống; với trầu tượng trưng cho chất men và sắc màu của cuộc đời giàu

ân nghĩa. Trò đến tết thầy cũng là dịp đầu năm chúc thầy trường thọ dạy bảo nên

người. Mỗi con người, mỗi cuộc đời đều phải chịu sự chi phối của quy luật tự nhiên,

quy luật xã hội nhưng khi trở thành người hữu ích hoặc may mắn đều cảm nhận được

đạo lý "Công cha - nghĩa mẹ - ơn thầy" bằng chính sự trải nghiệm của riêng mình.

Ăn cỗ đi trước , lội nước đi sau - Bài làm 1

Trong xã hội có rất nhiều loại người.Bên cạnh những người tốt lấy lao

động,cống hiến làm niềm vui,còn có không ít những kẻ chỉ biết thủ lợi cho riêng

mình,khi hưởng thụ thì có mặt trước nhưng lúc khó khăn nguy hiểm thì tìm cách tránh

né,đùn đẩy cho người khác.Lối sống cá nhân,ích kỉ ấy đã bị nhân dân ta phê phán qua

câu tục ngữ : “Ăn cỗ đi trước,lội nước đi sau”.

Nghĩa tường minh của câu tục ngữ này tương đối dễ hiểu bởi nó nêu lên hai sự

việc khá quen thuộc trong đời sống hàng ngày.Thường thường,nếu được mời đi “ăn

cỗ” (dự đám giỗ,đám tiệc,…),người đi trước (đến sớm) sẽ được chủ nhân mời ngồi

chỗ tốt ở bàn trên,mâm trên,thức ăn đầy đủ,ngon lành.Ai chậm chân đến sau tất nhiên

sẽ thiệt thòi hơn.Còn “lội nước” thì “đi sau” để còn biết nông sâu ra sao mà tránh,vì đi

trước sẽ không lường được nguy hiểm.

Nhưng ý nghĩa câu tục ngữ này không dừng ở đó.Nó nêu lên quan điểm sống

thực dụng của những kẻ tham lam và ích kỉ.Khi hưởng thụ,họ sẽ có mặt đầu tiên để

tranh giành quyền lợi,vơ vét phần hơn về mình.Khi cảm thấy có sự bất trắc,không

thuận lợi cho bản thân thì né tránh,nhất là lúc gian nan vất vả,hiểm nguy thì chẳng

thấy họ đâu.

Đây là quan điểm sống của kẻ cơ hội.Họ chỉ giành thuận lợi về mình và đẩy

khó khăm,vất vả,thậm chí hiểm nguy cho người khác.Đó là cách sống đi ngược với

đạo lí dân tộc.Chúng ta thử suy ngẫm xem : nếu ai cũng như vậy thì cuộc sống sẽ ra

sao ? Xã hội loài người được phát triển như ngày nay là do công sức của bao thế hệ

xây dựng,vun đắp.Những sản phẩm vật chất,tinh thần to lớn là kết quả của mồ

hôi,nước mắt,thậm chí cả xương máu của nhiều người đổ xuống mới có được.Rõ ràng

là chúng ta phải cống hiến trước rồi mới được quyền hưởng thụ.

Cách sống trên không phải là cách sống của con người chân chính.Nó chỉ là sự

ranh mãnh,láu cá vặt của kẻ tiểu nhân.Nó dễ dàng đẩy người ta đến những hành vi tội

lỗi,vô trách nhiệm,dối trá,lừa gạt…Những kẻ sống theo kiểu này khó có thể làm nên

sự nghiệp lớn vì thiếu hẳn nền tảng đạo đức là tấm lòng nhân ái,dám hy sinh vì người

khác.Trước sau thì cái bản chất cơ hội,ích kỉ của họ sẽ bộc lộ và họ sẽ bị dư luận lên

án,bị mọi người xung quanh coi thường và xa lánh.

Vậy thì sống như thế nào là đúng đắn nhất ?

Sinh thời,Bác Hồ đã nêu ra quan điểm sống : “Mình vì mọi người,mọi người vì

mình”.Quan điểm này của Bác Hồ là sự kế thừa có sáng tạo quan điểm tiến bộ của

Nguyễn Trãi – vị anh hùng dân tộc : “Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu,hậu thiên hạ chi lạc

nhi lạc” (Lo trước mọi người,vui sau mọi người).Mình hãy cứ lo cống hiến cho quyền

lợi chung trước đã thì mọi người tất sẽ quan tâm đến mình.Nếu ai cũng coi làm

việc,cống hiến cho gia đình,xã hội là mục đích sống,là hạnh phúc của bản thân,biết

gắn quyền lợi cá nhân cới quyền lợi cộng đồng thì lối sống ích kỉ,tiêu cực sẽ bị đẩy lùi

và xã hội sẽ ngày càng tốt đẹp hơn.

“Ăn cỗ đi trước,lội nước đi sau” là quan điểm sống cá nhân ích kỉ,không thể

chấp nhận được.Thái độ của nhân dân ta đối với cách sống này là phê phán và lên

á.Trong hoàn cảnh đổi mới hiện nay,đất nước ta,nhân dân ta đang rất cần đến đội ngũ

đông đảo những người dám nghĩ,dám làm,đi đầu trong mọi lĩnh vực khó khăn,gian

khổ nhất.Đội ngũ ấy chính là lực lượng rường cột của đất nước – thế hệ thanh niên có

đức có tài.Mỗi chúng ta hãy tự rèn luyện cho mình một quan điểm đúng đắn về cống

hiến và hưởng thụ,một lí tưởng sống đẹp để trở thành người hữu ích cho xã hội.