Trường THCS Lương Thế Vinh Nhóm Ngữ văn 9
2
ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP NGỮ VĂN 9 – HỌC KÌ II
Năm học 2023 – 2024
A. PHẠM VI KIẾN THỨC, CẤU TRÚC ĐỀ KIỂM TRA.
I. Kiến thức trọng tâm:
1. Đọc hiểu văn bản:
- Văn bản nghị luận, văn bản biểu cảm
- Văn bản tự sự
2. Tiếng việt:
- Khởi ngữ
- Các thành phần biệt lập
- Các phép liên kết câu
* Nắm vững kiến thức cơ bản và thực hành các bài tập liên quan đến các phần trên
3. Tập làm văn:
a. Nghị luận xã hội
Nghị luận xã hội về sự việc hiện tượng đời sống hoặc vấn đề tư tưởng đạo lí
Xác định yêu cầu của đề nội dung vấn đề nghị luận nắm vững kỹ năng làm văn để tạo lập
văn bản nghị luận về một tư tưởng đạo lí hoặc một sự việc hiện tượng đời sống.
b. Nghị luận văn học
- Nói với con ( Y Phương )
- Sang thu ( Hữu Thỉnh )
- Mùa xuân nho nhỏ ( Thanh Hải )
- Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê)
Học sinh nắm được nội dung nghệ thuật của tác phẩm và kỹ năng làm bài nghị luận văn học
để viết một bài văn nghị luận về một đoạn thơ.
II. Cấu trúc đề kiểm tra:
Hình thức: Tự luận
1. Đọc hiểu (3.0 điểm): Văn bản: 2.0 điểm; tiếng Việt: 1.0 điểm
1.1. Phần văn bản - Chọn Ngữ liệu ngoài SGK: Văn bản cùng thể loại.
- Phương thức biểu đạt, thể loại.
- Ý nghĩa nhan đề; đặt nhan đề văn bản.
- Nội dung, ý nghĩa văn bản.
Trường THCS Lương Thế Vinh Nhóm Ngữ văn 9
2
- Ý nghĩa một số chi tiết, hình ảnh trong văn bản.
- Đặc điểm nhân vật. Thông điệp rút ra cho bản thân.
1.2. Tiếng Việt:
- Xác định khởi ngữ
- Xác định các thành phần biệt lập.
- Các phép liên kết câu
2. Vận dụng thấp (2.0 điểm):
Viết đoạn văn nghị luận xã hội về sự việc hiện tượng đời sống hoặc vấn đề tư tưởng đạo lí.
3. Vận dụng cao (5.0 điểm):
- Viết một bài văn nghị luận về một đoạn thơ.
- Nghị luận về truyện, nhân vật trong tác phẩm truyện ( đoạn trích)
B. HƯỚNG DẪN NỘI DUNG ÔN TẬP CỤ THỂ.
I. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN
1. PHẦN VĂN BẢN
- Văn bản nghị luận
- Văn bản tự sự
- Văn bản biểu cảm
II. TIẾNG VIỆT
1.Khởi ngữ
- Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu.
VD: Đối với cháu, thật là đột ngột […].
-Trước khởi ngữ, thường có thể thêm các quan hệ từ: về, đối với,…
2. Các thành phần biệt lập
a. Thành phần tình thái: được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc
được nói đến trong câu.
VD: Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng con anh sẽ chạy vào lòng anh, sẽ ôm
chặt lấy anh.
b. Thành phần cảm thán: được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói ( vui, buồn, mừng,
giận,…)
VD: Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
c.Thành phần gọi đáp: được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
VD: Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Trường THCS Lương Thế Vinh Nhóm Ngữ văn 9
2
d. Thành phần phụ chú: được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
VD:Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa
đầy một tuổi.
3. Các phép liên kết câu
Các câu trong một đoạn văn và các đoạn văn trong một văn bản phải luôn có sự liên
kết chặt chẽ về nội dung và hình thức:
– Liên kết về nội dung:
+ Liên kết chủ đề (các câu phải phục vụ chủ đề chung của đoạn văn, các đoạn văn
phải thể hiện được chủ đề chung của toàn văn bản).
+ Liên kết lô-gíc (các câu trong đoạn văn và các đoạn văn trong văn bản phải được
sắp xếp theo một trình tự hợp lí).
– Liên kết hình thức gồm các phép liên kết:
+ Phép lặp từ ngữ: sử dụng lặp đi lặp lại một (một số) từ ngữ nào đó ở các câu khác
nhau để tạo sự liên kết.
+ Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng: sử dụng các từ ngữ đồng nghĩa, trái
nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng ở các câu khác nhau để tạo sự liên kết.
+ Phép thế: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở
câu đứng trước.
+ Phép nối: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu đứng trước.
Lưu ý: Khi xác định phép liên kết tuyệt đối không xác định trong cùng một câu.
III. TẬP LÀM VĂN
1. Nghị luận xã hội
* Yêu cầu :
- Viết đoạn văn nghị luận xã hội về sự việc hiện tượng đời sống hoặc tư tưởng đạo
lý.
1/ Lí thuyết: Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống hoặc tư
tưởng đạo lý. Xem lại bài học tiết 96-103
2/ Nghị luận văn học:
- Nghị luận về một đoạn thơ
Trường THCS Lương Thế Vinh Nhóm Ngữ văn 9
2
* MỘT SỐ DÀN Ý THAM KHẢO :
Đề 1: Cảm nhận bài thơ Sang thu – Hữu Thỉnh
1. Giới thiệu
- Hữu Thỉnh là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ, viết nhiều, viết hay về
con người, cuộc sống ở làng quê, về mùa thu.
- Bài thơ Sang thu được sáng tác năm 1977 thể hiện những cảm xúc tinh tế, sâu lắng của
người lính từng trải qua một thời trận mạc.
- Dẫn vào bài thơ cần phân tích.
2. Cảm nhận
a. Những tín hiệu báo sang thu
- Bức tranh thiên nhiên lúc chớm thu giúp ta cảm nhận được hơi thở ấm nồng của vạn vật, đất
trời qua những hình ảnh giản dị, thân quen nơi thôn dã. Sự biến đổi của đất trời sang thu được
nhà thơ miêu tả từ những tín hiệu chuyển mùa mà phải thật sự tinh tế mới cảm nhận được:
ngọn gió se mang theo hương ổi, làn sương chùng chình qua ngõ.
- Từ “bỗng” mang đến tâm trạng ngỡ ngàng, ngạc nhiên trong tâm hồn thi nhân.
- Hương ổi: hương thơm quen thuộc của trời thu đất bắc cảm nhận bằng thính giác
- Phả: diễn tả một làn hương ngọt ngào, sánh đậm
- Gió se: làn gió mang theo hơi lạnh và khô cảm nhận bằng khứu giác
- Sương chùng chình: chậm chạp, thong thả cảm nhận bằng thị giác
- Hình như diễn tả một điều gì đó chưa chắc chắc, nửa khẳng định, nửa hoài nghi
b. Bức tranh thiên nhiên lúc giao mùa
- Thu đã về! Không còn cái bỡ ngỡ, bâng khuâng thanh dịu như ban đầu, thu đến bằng những
rung cảm mãnh liệt của nhà thơ trước những hình ảnh thiên nhiên cụ thể, hữu hình.
- Nhân hóa: Con sông mùa thu nhẹ trôi “dềnh dàng” như đang cố tình chậm lại, như đang thư
thái tận hưởng khoảnh khắc giao mùa tươi đẹp và cũng muốn hòa vào cái thanh nhẹ, dịu êm
của đất trời hát khúc tình ca khoan thai, êm ả.
- Trên bầu trời, những cánh chim đang “vội vã” bay về phương Nam để trú đông.
- Đám mây được nhân hóa như chiếc cầu nối liền 2 mùa, một nửa là mùa hạ đầy nắng, một
nửa là mùa thu dịu dàng.
c. Những suy ngẫm của nhà thơ về cuộc đời
Trường THCS Lương Thế Vinh Nhóm Ngữ văn 9
2
- Nắng, mưa, sấm – những dấu hiệu của mùa hạ vẫn còn nhưng đã đổi thay về mức độ. Nắng
trải đầy vàng óng ánh, mang hơi thở ấm áp, mưa giảm dần chứ không ào ạt, xối xả và sấm
không còn vang rền mà lặng dần trên những hàng cây đứng tuổi.
- Hàng cây đứng tuổi đại diện cho những con người từng trải. Nhà thơ như muốn nói rằng khi
con người đã từng trải thì họ cũng trở nên vững vàng, điềm tĩnh hơn trước những sóng gió
trong cuộc đời
3. Đánh giá
Với việc sử dụng từ ngữ tinh tế, điêu luyện diễn tả cảm giác, trạng thái; kết hợp với những
hình ảnh thơ tự nhiên, không trau chuốt mà giàu sức gợi cảm; thể thơ năm chữ vắt dòng tạo
ra những liên tưởng thú vị, nhà thơ Hữu Thỉnh đã thể hiện một cách nhẹ nhàng và sâu lắng vẻ
đẹp của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu và những suy ngẫm về đời người.
Đề 2: Cảm nhận đoạn thơ sau:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
( Trích: Nói với con – Y Phương)
1. Giới thiệu
- Y Phương quê ở Cao Bằng, người dân tộc Tày, thơ ông tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và
trong sáng, cách tư duy giàu hình của con người miền núi.
- Bài thơ Nói với con được viết năm 1980, là lời tâm sự của tác giả với đứa con gái đầu lòng
và với chính bản thân.
- Dẫn vào đoạn thơ cần phân tích.
2. Cảm nhận
a. Đoạn 1: Lời cha nói với con về tình cảm cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người