Trường THCS Long Toàn – Nhóm Ngữ văn 9
1
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP NGỮ VĂN 9
HKII - NĂM HỌC: 2023 -2024
PHẦN 1. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM VÀ CẤU TRÚC ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HKII:
I. Kiến thức trọng tâm:
1. Đọc hiểu văn bản:
- Đọc hiểu truyện và nghị luận:
- Nội dung ôn luyện:
+ Nội dung, vấn đề của văn bản (đoạn trích); vai trò của lý lẽ, dẫn chứng.
+ Đặc điểm nhân vật trong tác phẩm truyện.
+ Ý nghĩa chi tiết, ý nghĩa văn bản, ý nghĩa nhan đề.
+ Những đặc sắc về nghệ thuật của truyện (ngôi kể, xây dựng nhân vật…).
2. Tiếng việt:
- Thành phần câu: khởi ngữ, biệt lập; Phép liên kết câu.
- Nghĩa tường minh và hàm ý.
3. Tập làm văn:
- Viết đoạn văn nghị luận xã hội.
- Viết bài văn nghị luận văn học.
(Các văn bản: Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải, Sang thu - Hữu Thỉnh, Nói với con - Y
Phương; Những ngôi sao xa xôi - Lê Minh Khuê)
II. Cấu trúc đề kiểm tra:
- Hình thức: Tự luận
1. Đọc hiểu (3.0 điểm): (Văn bản 2.0 điểm; tiếng Việt 1.0 điểm)
- Đọc hiểu truyện và nghị luận (Chọn ngữ liệu ngoài SGK)
+ Phương thức biểu đạt, thể loại.
+ Ý nghĩa nhan đề; đặt nhan đề văn bản.
+ Nội dung, ý nghĩa văn bản.
+ Ý nghĩa một số chi tiết, hình ảnh trong văn bản.
+ Tìm văn bản cùng đề tài, chủ đề, thể loại.
+ Đặc điểm nhân vật.
+ Những đặc sắc về nghệ thuật của truyện (ngôi kể, xây dựng nhân vật…).
- Tiếng Việt: Nhận biết TP khởi ngữ, biệt lập; phép liên kết câu; giải đoán hàm ý.
2. Vận dụng (2.0 điểm):
Viết đoạn văn nghị luận xã hội (về một hiện tượng, sự việc đời sống hoặc một vấn đề
tư tưởng, đạo lý).
3. Vận dụng cao (5.0 điểm):
Viết bài văn nghị luận văn học (về đoạn thơ, bài thơ; nhân vật trong tác phẩm truyện
hoặc đoạn trích).
PHẦN 2. PHẦN LUYỆN TẬP
Bài 1. Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi bên dưới.
Trường THCS Long Toàn – Nhóm Ngữ văn 9
2
Trên đường đời bạn cũng có lúc vấp ngã. Tôi cũng vậy. Ngay cả người tài giỏi, khôn
ngoan nhất cũng có lúc vấp ngã. Vấp ngã là điều bình thường, chỉ có những người không
bao giờ đứng dậy sau vấp ngã mới là người thực sự thất bại. Điều chúng ta cần ghi nhớ là,
cuộc sống không phải là một cuộc thi đỗ - trượt... Có lẽ cuộc sống là một quá trình thử
nghiệm các biện pháp khác nhau cho đến khi tìm ra một cách thích hợp. Những người
đạt được thành công phần lớn là người biết đứng dậy từ những sai lầm ngớ ngẩn của mình
bởi họ coi thất bại, vấp ngã chỉ là tạm thời và là kinh nghiệm bổ ích. Tất cả những người
thành đạt mà tôi biết đều có lúc phạm sai lầm. Thường thì họ nói rằng sai lầm đóng vai trò
quan trọng đối với thành công của họ. Khi vấp ngã, họ không bỏ cuộc. Thay vì thế, họ xác
định các vấn đề của mình là gì, cố gắng cải thiện tình hình và tìm kiếm giải pháp sáng tạo
hơn để giải quyết. Nếu thất bại năm lần, họ cố gắng đứng dậy năm lần, mỗi lần một cố gắng
hơn, Winston Churchill đã nắm bắt được cốt lõi của quá trình này khi ông nói: “Sự thành
công là khả năng đi từ thất bại này đến thất bại khác mà không đánh mất nhiệt huyết và
quyết tâm vươn lên”.
(Trích Cuộc sống không giới hạn, Nick Vujicic, chương VII, trang 23)
Câu 1. Nêu phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên. Kể tên một văn bản (có tên
tác giả đi kèm) ở chương trình Ngữ văn 9 HKII có cùng phương thức biểu đạt này?
Câu 2. Theo tác giả “người thực sự thất bại" là người như thế nào?
Câu 3. Từ đoạn trích trên, em rút ra cho mình bài học gì?
Câu 4. Xác định và gọi tên một thành phần biệt lập có trong đoạn trích trên.
Câu 5. Xác định phương tiện liên kết của các phép liên kết: một phép lặp từ ngữ, một
phép thế, một phép nối có trong đoạn trích.
Câu 6. Cho biết nội dung hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích là gì và nêu tác dụng
của nó?
Bài 2. Đọc đoạn trích sau và thực hiện theo các yêu cầu:
Đóng góp một điều gì đó tốt đẹp cho đất nước cũng là một cách để bày tỏ lòng yêu
nước. Điều đó hẳn nhiên rồi. Chỉ khi chúng ta yêu một ai đó, một điều nào đó, một địa
danh, một chốn trở về, ta sẽ luôn muốn mang đến điều tốt đẹp cho nó. Yêu nước vốn không
phải là thứ cần bày tỏ hay chứng minh. Nhưng làm sao ta có thể dạy con chúng ta yêu nước
nếu như chúng ta chỉ tha về nhà những câu chuyện xấu xí đang xảy ra trên đất nước mình?
… Nên những ngày này, với riêng tôi, tôi vẫn thường nói với các con về việc cả nước
chung tay thế nào, giới nghệ sĩ đóng góp bao nhiêu, cả những cô gái nhỏ lớp Bốn trường
Đoàn Thị Điểm góp tiền mừng tuổi mua khẩu trang trao tặng trong mùa dịch này … Đó
không phải là thiện nguyện đâu. Đó là yêu nước. Người ta có thể bày tỏ lòng yêu nước bằng
cả việc ngồi yên một chỗ trong mùa dịch nữa kia mà …
Tôi nghĩ lúc này là dịp để chúng ta dạy con mình về lòng yêu nước sẽ giúp Việt Nam đi
qua mùa dịch nhanh chóng. Thay vì bảo: đeo khẩu trang vào không ra đường lại lây bệnh,
sao không là: con đeo khẩu trang là cách góp tay cùng Việt Nam chống dịch. Đi siêu thị,
thay vì gom hàng thì chỉ mua vừa phải để dành cho người mua sau… Yêu nước nên bắt đầu
từ những điều nhỏ nhất như thế chứ không cần vĩ đại, lớn lao.
(Hoàng Anh Tú – Báo Phụ nữ Chủ nhật ra ngày 29/3/2020)
Trường THCS Long Toàn – Nhóm Ngữ văn 9
3
Câu 1. Nêu phương thức biểu đạt chính của đoạn trích. Kể tên một văn bản khác (có
kèm tên tác giả) trong chương trình Ngữ văn 9 HKII có cùng đề tài với đoạn trích này.
Câu 2. Nêu ý nghĩa của chi tiết sau bằng một câu văn: “Chỉ khi chúng ta yêu một ai đó,
một điều nào đó, một địa danh, một chốn trở về, ta sẽ luôn muốn mang đến điều tốt đẹp cho
nó. Yêu nước vốn không phải là thứ cần bày tỏ hay chứng minh.”
Câu 3. Ở câu in đậm của đoạn trích, xác định một thành phần khởi ngữ và một phương
tiện của phép nối.
Câu 4. Qua đoạn trích trên, người viết muốn gửi đến người đọc thông điệp gì?
Bài 3. Xác định thành phần khởi ngữ, thành phần biệt lập có trong các ví dụ sau:
1.Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó.
2. Cả bọn trẻ xúm vào, và rất nương nhẹ, giúp anh đi nốt nửa vòng trái đất - từ mép
tấm nệm ra mép tấm phản, khoảng cách ước chừng năm chục phân.
3. - Cụ ạ - Nhĩ bắt đầu ra hiệu về phía đầu tấm nệm nằm của mình - Cháu Huệ có gởi
lại chìa khóa cho cụ.
- Hôm nay ông Nhĩ có vẻ khỏe ra nhỉ!
- Dạ, con cũng thấy như hôm qua...
4. Không khéo rồi thằng con trai của anh lại trễ mất chuyến đò trong ngày, Nhĩ nghĩ
một cách buồn bã, con người ta trên đường đời thật khó tránh khỏi những cái điều vòng vèo
hoặc chùng chình, vả lại nó đã thấy có gì đáng hấp dẫn ở bên kia sông đâu?
5. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị: cương quyết, táo bạo.
6. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!
7. Ừ tưởng gì…nhất định đầu tháng mười anh sẽ đi được đến cầu thang.
8. Cười thì hàm răng lóa lên khuôn mặt nhem nhuốc.
Bài 4. Trong mỗi ví dụ sau, xác định câu chứa hàm ý, nội dụng hàm ý của câu và tác dụng
của việc sử dụng hàm ý?
4.1. - Không, bác đừng mất công vẽ cháu! Cháu giới thiệu với bác ông kỹ sư vườn rau
ở dưới Sa Pa! (Lời nói của nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa”).
4.2. Nhìn thấy trời kéo mây đen mà An chuẩn bị đi học, mẹ nhắc: “Trời sắp mưa rồi
đấy con.”
4.3. Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? Còn người thì ai mà
chả “thèm” hở Bác? (Lời nói của nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa”)
Bài 5. Vận dụng cao:
1. Viết đoạn văn nghị luận ngắn:
- Bàn về các sự việc, hiện tượng: Tình trạng nói dối ở tuổi teen; Tình yêu tuổi học
trò; Nghiện game; Bạo lực học đường; Học đối phó; Ý thức chấp hành luật giao thông của
học sinh; Ý thức sử dụng mạng xã hội của tuổi học trò; Cuồng thần tượng …
- Bàn về các vấn đề tư tưởng, đạo lý, lối sống sau: Ý chí, nghị lực của con người;
Đức tính trung thực/ khiêm tốn; Tính tự lập; Lòng hiếu thảo; Lòng biết ơn; Tình bạn; Tình
yêu thương; Ý nghĩa lời xin lỗi/ cám ơn …
2. Viết bài văn nghị luận văn học:
- Phân tích nhân vật; đoạn thơ, khổ thơ, bài thơ ở các tác phẩm theo giới hạn.
Trường THCS Long Toàn – Nhóm Ngữ văn 9
4
PHẦN 3. MỘT SỐ ĐỀ THAM KHẢO:
Đề 1.
Câu 1 (3,0 điểm). Đọc kỹ văn bản sau và thực hiện theo các yêu cầu bên dưới:
[I] Mẹ biết không, con và em thật sự rất hạnh phúc khi được làm con của mẹ. Khi sinh
em con ra thì mẹ bị bệnh. Bệnh khổ lắm phải không mẹ? Thứ ba, năm, bảy mẹ đều phải
xuống bệnh viện lọc máu. Ai cũng có người chở đi, còn mẹ thì không (con biết là mẹ để ba
đi kiếm tiền lo cho cả nhà). Mẹ kiên cường và mạnh mẽ lắm. Con còn nhớ hai năm trước mẹ
bị vỡ mạch máu não. Bác sĩ cũng kêu là bó tay rồi nhưng mẹ đã ráng để sống tiếp tục vì mẹ
thấy em còn quá nhỏ.
[II] Mẹ à, mẹ thương con lắm, không muốn cho con vào Bình Dương làm đâu. Nhưng
con thì muốn đi làm để mua cho mẹ gì đó bằng chính tiền của con. Khi con nghe tin mẹ
nhập viện, con đã về, chạy vào tìm mẹ và nói: Mẹ ơi, con về rồi nè, mà mẹ không trả lời gì
cả, tay chân cũng chẳng rục rịch – nhưng vẫn còn ấm lắm, còn mắt thì không mở, cũng
chẳng chớp, miệng, mũi, ngực thì đầy dây nhợ, mẹ thở bằng máy nhưng hơi thở thì yếu lắm.
Cầm tay mẹ con đã khóc mà người ta cũng chỉ cho con vào thăm 1 ngày 2 lần thôi.
Trích từ Báo Tuổi trẻ ra ngày 11/9/2018
1.1. Nêu phương thức biểu đạt chính của văn bản. Đặt nhan đề cho văn bản.
1.2. Tìm câu văn khái quát tình cảm của người con trong bức thư dành cho mẹ và viết
một câu nêu ngắn gọn nhận xét của em về người mẹ trong bức thư.
1.3. Ghi tên một tác phẩm (tên tác giả đi kèm) ở chương trình Ngữ văn 9, HKII có cùng
đề tài với văn bản này.
1.4. Xác định hai thành phần biệp lập khác nhau trong đoạn thứ hai của văn bản.
Câu 2 (2,0 điểm).
Từ văn bản trên, viết đoạn văn (khoảng một trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em
về tình cảm gia đình.
Câu 3 (5,0 điểm). Hình ảnh nhân vật Phương Định ở đoạn trích sau:
Tôi, một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới
chân cái hầm ba-ri-e cũ.
Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. (…) Các anh cao xạ có nhìn thấy
chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm
mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt của các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không
sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom…
Tôi dùng xẻng đào đất dưới quả bom. Đất rắn. (…) Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào
quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy
tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí. Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành.
Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng.
Hồi còi thứ hai của chị Thao. Tôi nép vào bức tường đất, nhìn đồng hồ. Không có gió.
Tim tôi đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung
là chiếc kim đồng hồ. Nó chạy sinh động và nhẹ nhàng , đè lên nhũng con số vĩnh cửu. Còn
Trường THCS Long Toàn – Nhóm Ngữ văn 9
5
đằng kia, lửa đang chui trong cái dây mìn, chui vào ruột quả bom…
Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần. Tôi có nghĩ
đến cái chết nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính: liệu mìn có nổ, bom
có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần hai? …
(Những ngôi sao xa xôi – Lê Minh Khuê)
Đề 2.
Câu 1 (3,0 điểm): Đọc kỹ đoạn trích sau và thực hiện theo các yêu cầu bên dưới:
[I]. Trước con số khoảng 100 người chết mỗi ngày do dịch COVID-19 gây ra ở
Trung Quốc, giới truyền thông và dư luận đã dừng lại trước cái chết của những bác sĩ,
nhân viên y tế - những người trực tiếp tham gia chống dịch, cứu người kể từ khi nó bùng
phát cho đến nay.
[II]. (…) Trong suốt những ngày dịch COVID-19 ảnh hưởng tới Việt Nam, các bác sĩ
trong cả nước cũng đã căng mình điều trị cho các bệnh nhân. Bước đầu, Việt Nam đã có
những biện pháp cách ly, ngăn ngừa và trị liệu hiệu quả. Sắp có 2 địa phương là Khánh
Hòa, Thanh Hóa công bố hết dịch. Tin vui đó có sự nỗ lực to lớn của ngành y (…).
[III]. Những ngày tháng 2, ở nước ta có một ngày vinh danh người thầy thuốc: 27-2,
Ngày thầy thuốc Việt Nam. Cần nói một lời cảm ơn về tất cả những sự hi sinh cho con
người, dù họ mang quốc tịch nào. Cũng cần nói thêm nhiều lời cảm ơn với những người
thầy thuốc có tâm với nghề, cống hiến trí tuệ của mình cho con người, không chỉ riêng 27-2,
hay tháng 2 mới nhớ, mới tri ân.
[IV]. Thực ra, biết ơn chính là một cách nuôi dưỡng lòng mình trở nên tốt đẹp hơn. Đó
cũng là cách thừa nhận người khác, nghề khác trong tương quan với cuộc đời…
(Trích “Tận lực cho đời” - Lưu Đình Long ở Báo Tuổi trẻ ra ngày 20/2/2020)
1.1. Nêu phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên. Kể tên một văn bản (có tên
tác giả đi kèm) ở chương trình Ngữ văn 9 HKII có cùng phương thức biểu đạt này?
1.2. Ở đoạn văn thứ ba, thông điệp sâu sắc người viết muốn gửi đến chúng ta là gì?
1.3. Tìm và gọi tên cụ thể một thành phần biệt lập có ở đoạn văn thứ nhất.
1.4. Xác định một phép thế ở đoạn văn thứ hai.
Câu 2 (2.0 điểm). Ở đoạn trích trên (phần “Đọc-hiểu), người viết đã nêu ý kiến của mình:
“Biết ơn chính là một cách nuôi dưỡng lòng mình trở nên tốt đẹp hơn.”
Viết đoạn văn khoảng một trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên.
Câu 3 (5.0 điểm). “Mùa xuân nho nhỏ” không chỉ hấp dẫn bạn đọc ở khung cảnh mùa
xuân thơ mộng nơi xứ Huế mà còn ở khát vọng cống hiến cháy bỏng, dạt dào của nhà thơ”.
Phân tích hai khổ thơ sau làm sáng tỏ nhận định trên.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
(Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải)