Đề cương ôn tập THPT QG môn Sinh học năm 2022-2023 - Trường THPT Phan Đăng Lưu

Ề ƯƠ

Ọ

Ậ

Đ  C

NG ÔN T P THPTQG  MÔN SINH H C

ƯƠ Ọ CH

NG TRÌNH SINH H C 12 Ề Ầ

Ọ PH N V: DI TRUY N H C  ƯƠ Ơ Ế Ề Ế CH Ị NG I: C  CH  DI TRUY N VÀ BI N D

ử ế ắ I. Tóm t t lí thuy t: ề ở ấ ơ ế 1.C  ch  di truy n ộ  c p đ  phân t :

ị ỗ ế ế ề ự ắ ự ắ s p x p các aa trong chu i s p x p các nucleotit trong gen quy đ nh trình t

ố ộ ặ ặ ấ ệ ể ề

ộ ộ

ị ế ệ

ị ị ị ể ự ị ở ầ ộ ế ộ ở ầ

ở ễ ủ ế ẩ

ị  bào, chu n b  cho phân bào. ả ồ ễ ắ ồ

ắ ợ ổ

ạ ợ ồ ổ ợ

ạ ớ ố

ạ ồ

ể ộ ạ ở ầ ắ m ch : Enzim ARN pôlimeraza bám vào vùng kh i đ u làm gen tháo xo n đ  l

ổ 2. Mã di truy n: trình t polipeptit ộ Mã di truy n là mã b  ba, có các đ c đi m: tính b  ba, tính thoái hóa, tính đ c hi u, tính th ng nh t. ­ Trong 64 b  ba thì có 3 b  ba không mã hóa aa. + 3 b  k t thúc: UAA, UAG, UGA, ­>qui đ nh tín hi u k t thúc quá trình d ch mã. + 1 b  m  đ u: AUG­>qui đ nh đi m kh i đ u d ch mã và qui đ nh aa metionin (SV nhân th c),  foocmin metionin (SV nhân s ).ơ 3. Nhân đôi ADN:   pha S(Kì trung gian) c a chu kì t Qua trình nhân đôi ADN di n ra  ắ ổ ­ Qua trình nhân đôi ADN di n ra theo nguyên t c b  sung và nguyên t c bán b o t n và g m các  c:ướ b ướ B c 1: Tháo xo n ADN. ướ ạ ớ B c 2: T ng h p các m ch ADN m i. ớ ượ ạ ử ướ c t o  ADN m i đ B c 3: Hai phân t ạ ổ * Enzim tham gia: ARN polimeraza(t ng h p đo n ARN m i), ADN polimeraza(T ng h p m ch  m i), ligaza(n i các đo n Okazaki) 4. Phiên mã:  G m các giai đo n: ắ * Tháo xo n ADN  khuôn 3’ ­> 5’. ợ * T ng h p ARN:

ợ ổ ố ạ ắ ổ t d c  m ch mã g c 3’­5’ t ng h p ARN theo nguyên t c b  sung (A­

ế ượ ọ ặ

ạ ả ề ủ ử ượ c gi i phóng. Sau đó 2 m ch c a ADN liên

ở ậ ạ ễ ơ ị ở ế  t ấ  bào ch t, riêng sinh v t nhân s  d ch mã

ị ế ễ

ạ ứ ợ

ỗ ợ

ỗ

ả ề ủ ượ ạ ộ ẩ ng s n ph m c a gen

ậ sinh v t nhân s , s  đi u hòa theo mô hình Operon lac.

ấ

ả ứ ả ổ ợ ị i

ươ ế ấ ả ị ứ ng tác v i ch t prôtêin  c ch  ngăn c n phiên mã.

ở ầ ơ

ạ ộ

ặ ị ộ ế ế ậ

→ → ứ ế ấ ậ ả i phóng các gen c u trúc

ế ổ : nh ng bi n đ i trong c u trúc c a gen.

ữ ạ ộ ủ ộ ặ ộ ế ế ế ể ấ ộ

ọ ở ộ

ạ ả  ngo i c nh. ế ạ ố bào.

ủ ử ạ ạ ấ ộ ế  : tia phóng x , tia t ngo i, hóa ch t….

ự ế ặ ộ ả ủ ộ ế :

ủ ộ ế

ế ạ ặ

ể ộ ợ i cho th  đ t bi n.  ề ộ ư ụ ườ ụ ế ệ ộ ộ ng cũng nh  ph  thu c

+ Enzim ARN pôlimeraza tr ệ ế U, G­X, T­A, X­G) cho đ n khi g p tín hi u k t thúc. ạ ế  mARN có chi u 5’­3’ đ Phân t * Giai đo n k t thúc:  ế ạ ớ k t l i v i nhau. ị 5. D ch mã: ế ế D ch mã là giai đo n k  ti p sau phiên mã, di n ra  ớ ti n hành cùng v i phiên mã. ế ủ ơ ế ị Di n bi n c a c  ch  d ch mã. ạ . Ho t hóa aa. ơ ồ  S  đ  hóa:                 enzim aa + ATP ­­­­­­­­­> aa­ATP (aa ho t hóa)  +tARN­­­­­­­­­­­> ph c h p aa ­tARN. ổ b. T ng h p  chu i pôlipeptit. ở ầ ­ M  đ u ướ ­ B c kéo dài chu i pôlipeptit ế ­ K t thúc  ủ ề II. Đi u hòa ho t đ ng c a gen: là đi u hòa l Ở ơ ự ề 1. C u trúc Operon lac: ầ : ồ Ôpêrôn lac g m 3 thành ph n ấ ­ Nhóm gen c u trúc (Z, Y, A): Quy đ nh t ng h p enzim tham gia vào các ph n  ng phan gi ơ ườ ng lactôz . đ ớ ậ ­ Vùng v n hành (O): là v  trí t ở ộ ­ Vùng kh i đ ng (P): Là n i mà ARN polimeraza bám vào và kh i đ u phiên mã. ủ 2. Ho t đ ng c a Operon ở ộ   ấ ứ Operon không phiên mã khi vùng v n hành có ch t  c ch  bám vào ho c b  đ t bi n vùng kh i đ ng P Operon phiên mã khi lactozo bám vào protein  c ch   vùng v n hành gi phiên mã. ấ III. Đ t bi n gen ế ế Đ t bi n đi m là lo i đ t bi n liên quan đ n m t c p nucleotit( m t, thêm, thay th ) Nguyên nhân : ­Do tác đ ng lí, hóa, sinh h c  ữ ­Do nh ng r i lo n sinh lí, hóa sinh trong t C  chơ ế : ­S  k t c p không đúng trong nhân đôi ADN.  ­Tác đ ng c a các tác nhân gây đ t bi n ậ H u qu  và vai trò c a đ t bi n gen ả c a đ t bi n gen. ậ . H u qu ộ ạ ể ế ­ Đ t bi n gen có th  gây h i ,vô h i ho c có l ạ ủ ứ ộ ­ M c đ  gây h i c a các alen đ t bi n ph  thu c vào đi u ki n môi tr ổ ợ vào t h p gen.

ế

ứ ế ề ộ ọ ố

ủ ộ ấ ể ộ ế ễ ế ắ . Vai trò và ý nghĩa c a đ t bi n gen. ­ Đ t bi n gen cung c p nguyên li u cho quá trình ti n hóa và ch n gi ng và nghiên c u di truy n. IV. Nhi m s c th , đ t bi n NST ệ  :

ễ ắ ể 1. Nhi m s c th

ộ :

ộ

ộ ế ế ấ ế ấ ủ ữ ự ấ ắ ổ ế ạ i trình t ự

ế ấ ạ ổ

ạ ọ ố

ậ ạ 2. Đ t bi n NST Đ t bi n c u trúc NST. ấ ­ Đ t bi n c u trúc NST là nh ng bi n đ i trong c u trúc c a NST, th c ch t là s p x p l ủ các gen, làm thay đ i hình d ng và c u trúc c a NST Nguyên nhân: ọ ậ Do các tác nhân v t lí, hóa h c, sinh h c bên ngoài hay r i lo n quá trình sinh lí bên trong. ả ế ấ Các d ng đ t bi n c u trúc và h u qu :

ậ ả Khái ni mệ H u qu Ví dụ

ộ Các  d ngạ M t ấ đo nạ ộ ặ ế ộ Là đ t bi n  ấ làm m t đi  ạ m t đo n nào ủ đó c a NST ng gây ch t ho c  ứ ố ố ượ ả ng gen  Làm gi m s  l ằ ấ trên NST, m t cân b ng  gen. ế ườ Th ả gi m s c s ng.

ế ạ ấ M t đo n   ở NST 21  ườ i: Ung  ng ư th  máu ạ ấ M t đo n   ở NST 5  ộ ườ ng i: H i  ứ ch ng mèo   trở ẻ kêu  ặ L p đo n ạ ở : L p ặ ộ Là đ t bi n ố Làm tăng s  gen trên

ạ ằ ấ đo nạ

ả ệ ủ ng đ  bi u hi n c a

ề ộ làm cho m t ộ ạ ủ đo n c a  NST có th  ể ộ ặ ạ l p l i m t  hay nhi u ề l n.ầ ạ Đ i m ch:  làm tăng ho t ạ ủ   tính c a enzim amilaza ấ ồ Ru i gi m:  ắ ừ ồ    l i làm m t t thành d tẹ ế

ệ NST, m t cân b ng h   gen. ặ Làm tăng ho c gi m  ộ ể ườ c tính tr ngạ ạ ệ T o đi u ki n cho đ t  ế ể ạ bi n gen đ  t o các gen  ớ m i trong quá trình ti n  hóa.

ế ự Đ o ả đo nạ

ưở ế

ộ Là đ t bi n  trong đó m t ộ ạ đo n NST  ứ ả đ t ra và đ o  0 và  ượ ng c 180 ố ạ i. n i l ạ ế ệ ế ổ Làm thay đ i trình t ố ủ phân b  c a các gen trên  NST. ể ả ng đ n  Có th   nh h ả ả ứ ố s c s ng, làm gi m kh   ả ủ ể ộ   năng sinh s n c a th  đ t ồ bi n, t o ngu n nguyên  li u cho ti n hóa

ộ ố ể Chuy nể   đo nạ ẫ

ể ế ươ ả ả ể M t s  gen trên NST th   này chuy n sang NST  ế khác d n đ n làm thay  ế ổ đ i nhóm gen liên k t. ườ   ạ ớ ng  Chuy n đo n l n th ấ ặ gây ch t ho c làm m t  kh  năng sinh s n. ế ộ Là đ t bi n  ế ự ẫ d n đ n s   ạ ổ trao đ i đo n  trong m t ộ NST ho c ặ ữ gi a các NST  không t ng  đ ngồ

ủ ự ộ ng NST trong b  NST 2n c a loài

ộ ế ố ượ là s  thay đ i s  l ổ ố ượ ng  ộ ộ ệ ế ố ượ ng: l ch b i, đa b i

ở ộ ữ ươ ồ ng đ ng ng NST x y ra ố ặ  1 hay 1 s  c p NST t

ể ả ể ế ể ộ ổ ề ố ượ ể ố

ố ử ệ ộ ế  th a hay thi u NST( giao t l ch b i), ớ ử ử ụ ạ  bình th → → ử ừ ở  kì sau giao t → ộ ể ệ ng th  l ch b i ế ườ ể ộ ng và dòng đ t bi n th  kh m ế ớ ầ ơ ộ ộ Trong gi m phân: r i lo n phân li  ườ  này th  tinh v i giao t ả ạ Trong nguyên phân: t o ra hai dòng t ộ ố  đa b i:là s  tăng m t s  nguyên l n b  NST đ n b i c a cùng m t loài và l n h n 2n.

ộ ẻ ẵ ọ bào: dòng bình th ộ ủ ơ ộ ộ ọ ; còn 4n, 6n... g i là đa b i ch n.

→ ử ử ử ả ạ ạ ử ể  2n t o th  4n, giao t 2n x giao t 2n, giao t 2n ể ạ n t o th  3n → ế ộ bào không phân chia và có b  NST → ầ ố Trong gi m phân: r i lo n phân li giao t ử Trong nguyên phân:thoi phân bào không hình thành t ợ ử ế →  2n h p t ộ ể ố ộ ộ ủ ơ

ộ

ể ị ơ ế ể ặ ể ệ ộ Đ t bi n s  l ộ ạ Có 2 d ng đ t bi n s  l ộ ể ệ Th  l ch b i ế ệ ộ Đ t bi n l ch b i là nh ng bi n đ i v  s  l ạ Các d ng: th  ba(2n+1), th  m t(2n­1), th  b n(2n+2), th  không(2n­2) ơ ế C  ch  phát sinh: ả  giao t  ể ự ự Th  t ạ Các d ng:  3n, 5n, 7n...g i là đa b i l ơ ế C  ch :  x giao t  ợ ử ấ g p đôi ban đ u(h p t  4n  th  4n) ạ ộ Th  d  đa b i: Là d ng đ t bi n gia tăng s  b  NST đ n b i c a 2 loài khác nhau C  ch  phát sinh: do lai xa và đa b i hóa. ộ Đ c đi m th  l ch b i và đa b i

ườ ệ ượ ể ế ng h  gen nên th ả ả ể ưỡ ơ ng ADN tăng, c   ố ứ ng phát tri n, s c ch ng ị ể ệ ộ Th  l ch b i ế ườ ấ B t th ng gây ch t,  ả ứ ố ả gi m s c s ng, gi m kh  năng sinh s n  tùy loài b t th ở ự ậ ậ ặ th cv t và đ ng v t ệ ọ ố ụ ủ ế ở ự ậ  th c v t ế ệ ọ ộ Có  ế Nguyên li u cho ti n hóa và ch n gi ng ộ Th  đa b i T  bào to, hàm l quan sinh d ch u tăng ộ ẽ ấ Đa b i l G p ch  y u  Nguyên li u cho ti n hóa và ch n  gi ngố

ậ ả  :

ố ơ ộ ạ ậ ế ộ ố ề ở t chi m 20% và

ố ạ ế ủ ạ ạ ầ ượ ố ứ ấ  sinh v t nhân s , trên m ch th  nh t có s  nuclêôtit lo i T và X l n l ứ

ố ạ ạ ứ ỉ ệ ở ạ ủ  nuclêôtit lo i T m ch th  hai so v i t ng s  nuclêôtit c a m ch là

ủ D. 25%. ạ ạ B. 20%. ố ớ ổ C. 10%.

ộ ạ ạ ế ủ

ố ổ ạ ể ế

ạ ạ ủ

ạ ủ ạ ạ ủ ủ II. M ch 1 c a gen có (T+X)/ (A+G) = 12/13 ạ IV. M ch 2 c a gen có38% s  nucleotit lo i X

B. 3 C. 2 ố D. 4

ẩ ượ bào vi khu n E.coli, m i t ứ  bào có ch a 1 phân t ADN vùng nhân đ

ạ c  2 m ch đ n. Ng ử  bào vi khu n này trong môi tr

ỗ ế ế i ta nuôi các t ờ ờ ườ ế ệ ủ ẩ ấ ờ ấ c đánh d u  14 mà  ỉ ứ ng ch  ch a N ẩ . Trong th i gian nuôi c y này, th i gian th  h  c a vi khu n là

ườ ơ 15 trong th i gian 3 gi ờ ả ộ t không có đ t bi n x y ra, có bao nhiêu d  đoán sau đây là đúng?

14 thu đ

ử c sau 3 gi là 1533. c sau 3 gi ờ ỉ ứ ử ế ượ  ADN vùng nhân thu đ ơ ỉ ứ  ADN vùng nhân ch  ch a N ỉ ứ ơ ự  là 1536. ượ c sau 3 gi ượ ờ 14 thu đ ượ 15 thu đ ờ  là 1530.  là 6. ờ c sau 3 gi D.3 C.2

ề

ứ ặ ế ế ừ ộ ế  m t t

ộ ườ ườ ầ ộ ng, môi tr

ế ạ ạ ạ ả ộ

ế ộ ặ ế ộ ặ ộ ặ ộ ặ ấ ấ ằ ằ B. thay th  m t c p GX b ng m t c p AT D. thay th  m t c p AT b ng m t c p GX

’,5’

ư V. M t s  bài t p tham kh o ả Bài 1 : Đ  tham kh o thi THPTQG 2017 M t gen  40% s  nuclêôtit c a m ch; trên m ch th  hai có s  nuclêôtit lo i X chi m 15% s  nuclêôtit c a  m ch.T  l A. 15%.  ề Bài 2: Đ  thi THPTQG 2017 ố M t gen có 2500 nucleotit và có 3250 liên k t hidro. M ch 1 c a gen có 275 nucleotit lo i X và s   ủ nucleotit lo i T chi m 30% t ng s  nucleotit c a m ch. Có bao nhiêu phát bi u sau đây là đúng/ I.M ch 1 c a gen có X/G= 15/19. III. M ch 2 c a gen có T/G= 5/19. A. 1 ề Bài 3 : đ  thi THPTQG 2016 ế ả ử  s  có 3 t Gi 15  ở ả b ng Nằ không ch a Nứ 20’. Cho bi ế ố 1. S  phân t ố ạ 2. S  m ch đ n ADN vùng nhân ch  ch a N ố 3. S  phân t ố ạ 4. S  m ch đ n ADN vùng nhân ch  ch a N B. 1 A. 4 Bài 4 : đ  thi ĐH năm 2014 Alen B dài 221nm và có 1669 liên k t hidro, alen B đ t bi n thành alen b . t  bào ch a c p  ấ ng n i bào cung c p chi quá trình nhân đôi  alen Bb qua hai l n nguyên phân bình th ớ ủ ặ c a c p gen này 1689 nucleotit lo i Timin và 2211 nucleotit lo i xitozin. D ng đ t bi n x y ra v i  gen B là  ộ ặ A. m t m t c p GX ộ ặ C m t m t c p AT ề Bài 5:Đ  thi THPTQG 2019 ộ ố ạ ế t các codon mã hóa m t s  lo i axit amin nh  sau: Cho bi

C o 5’G U3Ả ’,  5’G X3Ả ’ 5’U U3Ả ’,5’ U X3Ả ’ 5’ GU3 Ả ’ Ả GX3 5’X U3Ả ’,5’ X X3Ả ’

Aspactic Tirozin Xerin Histidin d o n a a

ổ ợ ộ ạ ạ ủ ự

’TAX­XTA­ ạ ạ

ế ể ạ nucleotit là      3 ự ở nucleotit đo n m ch

I. II. III. IV.

M t đo n m ch làm khuôn t ng h p mARN c a alen M có trình t GTA­ATG­TXA...AXT 5’. Alen M b  đ t bi n đi m t o ra 4 alen có trình t ị ộ ư này nh  sau: Alen M1: 3’TAX­XTG­GTA­ATG­TXA...AXT 5’. Alen M2: 3’TAX­XTA­GTG­ATG­TXA...AXT 5’. Alen M3: 3’TAX­XTA­GTA­GTG­TXA...AXT 5’. Alen M4: 3’TAX­XTA­GTA­ATG­TXG...AXT 5’. ầ ỗ

ế ớ ỗ ổ

D. 3 C. 4 B. 2

ộ ợ ử ủ ườ ầ ợ c a loài nguyên phân 5 đ t đã c n môi tr ng cung

ự ế ợ ủ ậ c hình thành do s  k t h p c a các giao t

Theo lí thuy t, trong 4 alen trên, có bao nhiêu alen mã hóa chu i polipepetit có thành ph n axit amin  thay đ i so v i chu i polipepetit do alen M mã hóa? A. 1 Bài 6: ộ M t loài có 8 nhóm gen liên k t. Có m t h p t ơ ấ c p 744 NST đ n. V y h p t A. 2n x 2n ế ợ ử ượ  đ B. 2n x n ử D. (n­ 1) x n C. (n+1) x n

ƯƠ Ề CH NG II Ậ  : CÁC QUY LU T DI TRUY N

ị ở ồ ỗ ự ộ ặ ề ủ

ch  mang m t alen trong c p

ử ộ ồ ự ổ ợ ủ ạ ỗ ủ ặ và s  t h p c a ng đ ng trong phát sinh giao t

bào h c ụ ươ ặ ổ ợ  h p các c p gen alen.

ậ ộ ậ  :

ị ố ề ộ ộ ậ ạ  di truy n qui đ nh các tính tr ng khác nhau phân li đ c l p

ộ ậ ươ ặ ồ ọ  : S  phân li đ c l p và t do c a các c p NST t ổ ợ ự  h p t ng đ ng trong phát sinh

bào h c ự ộ ậ ự  kéo theo s  phân li đ c l p và t ủ ặ  do các c p alen. ổ ợ ự  h p t

(cid:0) ị ổ ợ ủ ế ả ả ớ ạ i thích s  đa d ng c a sinh gi i thích s  hình thành bi n d  t i (cid:0) ị ổ ợ ự ố ấ ọ →  h p  gi ệ  h p làm nguyên li u cho ch n gi ng

: ị ợ ủ 1  thì :.

ể ể ở 2: 2n  F

2: (1+2+1)n 2: (3+1)n

ớ ố ạ ố ạ ố ạ ỉ ệ ỉ ệ ế  : ắ t lí thuy t I. Tóm t ậ 1. Quy lu t phân li  : ượ ậ  : M i tính tr ng đ ộ c quy đ nh b i m t c p alen. Do s  phân li đ ng đ u c a  N i dung quy lu t ặ ặ ử ỉ ả c p alen trong gi m phân nên m i giao t ự ọ  : S  phân li c a c p NST t ơ ở ế C  s  t ư ế ự chúng trong th  tinh đ a đ n s  phân li và t 2. Quy lu t phân li đ c l p ặ ậ  :Các c p nhân t N i dung quy lu t trong qua trình hình thành giao tử ơ ở ế C  s  t ử giao t Ý nghĩa : ự Gi ế Cung c p bi n d  t ứ ổ Công th c t ng quát ố ặ V i n là s  c p gen d  h p c a F ử 1: 2n ­ S  lo i giao t  F n ­ S  lo i ki u gen: 3 ­ S  lo i ki u hình  ­ T  l ­ T  l ể  phân li ki u gen F ể  phân li ki u hình F

(cid:0) ả ế ị ổ ợ ủ ả ớ i thích s  hình thành bi n d  t ạ i thích s  đa d ng c a sinh gi i (cid:0) ự ế ự ố →  h p  gi ệ  h p làm nguyên li u cho ch n gi ng. ạ ị ổ ợ ộ ủ 3. Quy lu t t (cid:0) ể ộ ị (cid:0) ọ ộ ộ ậ ữ ả ề ự ươ ủ ẩ ạ ớ i v i nhau quy đ nh. ể ớ ng tác gen là s  t ng tác gi a s n ph m c a gen v i nhau đ  cùng quy ự ị đ nh m t tính tr ng. (cid:0) ủ ờ Ý nghĩa : Gi ấ Cung c p bi n d  t ậ ươ ề ng tác gen(tác đ ng c a nhi u gen lên m t tính tr ng): ạ Tính tr ng có th  do hai hay nhi u gen phân li đ c l p tác đ ng qua l ấ ủ ươ Th c ch t c a t ạ ộ ộ Trong m t phép lai, n u t  l ki u hình c a đ i con là 9 :7 ho c 9ặ  :6 :1 hay 9 :3 :3 :1 thì tính ạ ề ươ ạ

ế ỉ ệ ể ổ ng tác b  sung. ị ề ị ươ ể i thích bi n d  t ủ ậ ng quan­ Không ph  nh n quan đi m Menđen

ậ

ộ ằ ạ ẽ ộ

ố ế ề ế ả ố

ơ

ố ố ế ề bào h c

ị ơ ở ế ỗ ổ ợ ẽ ả ớ ố ỗ  bào s  gen> s  NST nên trên m i NST có nhi u gen cùng phân b    h p v i nhau trong gi m

ề

(cid:0) ị ổ ợ (cid:0) → h p. ề ể ọ ủ ạ ộ ọ ố trong ch n gi ng có th  ch n ế ế H n ch  bi n d  t ả ự Đ m b o s  di truy n b n v ng c a m t nhóm tính tr ng  ạ ề ữ ớ ộ ị

ể ổ ộ ả ồ ổ ng đ ng có th  đ i ch  cho nhau, kho ng cách 2 gen ậ  : Hai gen trên c p NST t

ươ ầ ố ế ủ ứ ị

ớ ợ ủ bào h c

ặ ạ ươ ứ ở ừ ế ổ ng ti p h p c a các c p NST kép đ ng  ủ  t ng đo n t ồ ng  ng c a 2

ộ ố ặ ấ ế ệ ử ệ ượ → ứ ặ ị  hoán v

tr ng di truy n theo t 4. Gen đa hi uệ  : M t gen quy đ nh nhi u tính tr ng ộ ế ả Ý nghĩa : Gi ế  : 5. Quy lu t liên k t gen ậ  :Các gen cùng n m trên m t NST s  phân li cùng nhau trong gi m phân t o ra  N i dung quy lu t ế ố ộ ạ nhóm gen liên k t, s  nhóm gen liên k t = s  nhóm tính tr ng di truy n liên k t= s  NST trong b   ủ ộ NST đ n b i n c a loài. ọ  : Do trong t C  s  t ế ộ ị và m i gen chi m m t v  trí xác đ nh trên NST do đó chúng s  phân li , t → ạ ụ phân, th  tinh  các tính tr ng luôn di truy n cùng nhau Ý nghĩa :  ạ ả ố t luôn đi v i nhau m t nhóm tính tr ng t ậ 6. Quy lu t hoán v  gen  : ặ N i dung quy lu t ớ càng l n, s c liên k t c a chúng càng bé,t n s  hoán v  gen càng l n ọ  : Do trong kì đ u c a GPI có hi n t ầ ủ ơ ở ế C  s  t ợ ạ d ng trong đó có m t s  c p ti p h p quá ch t đ t và trao đ i chéo  →ị cromatit không ch  em xu t hi n các giao t Ý nghĩa : (cid:0) ị ổ ợ  h p (cid:0) → ế ổ ợ ạ ạ ế ớ h p l i, t o ra nhóm gen liên k t m i  có ý nghĩa

(cid:0) ấ ề ố ả ề ầ ố ỉ ệ ử ổ ị giao t ị  mang gen hoán v ế ệ Làm xu t hi n bi n d  t ệ ạ T o đi u ki n cho các gen quý hi m t ọ trong ch n gi ng ồ ậ L p b n đ  di truy n  : t ng t  l T n s  hoán v  gen (cid:0) (cid:0) ằ ở ớ ự con cái, t m con đ c. (cid:0) ấ ở ặ ồ  m t gi i: Ru i gi m  ị ợ  ki u gen d  h p 2 c p gen. (cid:0) ỉ ệ ử ằ ị ạ  các lo i giao t hoán v  là b ng nhau. (cid:0) ử ị ở ộ ở ể ế ằ  liên k t là b ng nhau, t  l ử  hv = 50%. (cid:0) ứ ớ ổ ố ử ố ị ầ ố T n s  f≤ 50%. ộ ố M t s  loài có hoán v   ị ự S  hoán v  có ý nghĩa  ử ạ ỉ ệ T  l  các lo i giao t  lk + % giao t %giao t ể ị ầ ố T n s  hoán v  có th  tính theo công th c f= , v i a: t ng s  giao t ổ  hoán v , b: t ng s  giao

ế ớ ớ

ọ i tính: ớ ằ i tính b ng NST.

ể .ử t ề ậ 7. Quy lu t di truy n liên k t v i gi ị ộ ố ơ ế ế  bào h c xác đ nh gi M t s  c  ch  t  : ­ Ki u XX và XY

ộ ấ ậ ự

i, đ ng v t có vú, ru i gi m, cây gai, cây chua me: con cái XX, con đ c XY. ế

ể ồ Ở ườ  ng ướ  : ở  chim,  ch nhái, bò sát, b m ự  :

ọ ệ ự : con cái XX, con đ c XO.

ự (cid:0) ạ ậ ề ậ  : con cái XO, con đ c XX. ề con gái(F1) (cid:0)

ứ ườ các loài ch a ít gen.

ệ ở ể ị ạ ở ồ ỉ ượ ng NST Y  ươ c bi u hi n đo n không t ạ ng đ ng trên NST Y thì tính tr ng do gen này qui đ nh ch  đ

ằ

ệ ự ớ ấ ữ ể ớ ế ớ i tính. ự i tính đ  s m phân bi t đ c i ta d a vào nh ng TT liên k t v i gi

ấ ả ề ỉ ệ ự ụ  đ c cái theo m c tiêu s n xu t.

ạ

ứ ỉ ụ ư  đ c ch  truy n nhân mà h u nh  không truy n TBC cho tr ng, do

ế ặ ằ ể ế ầ ụ ạ ỉ ượ ề ẹ ề c m  truy n cho qua t bào ch t (trong ti th  ho c trong l c l p) ch  đ

ự ể ườ ng lên s  bi u hi n c a tính tr ng:

+  +  con cái XY, con đ c XX. ­ Ki u XX và XO ấ + châu ch u, r p, b  xít ọ + B  nh y Gen trên X: Gen trên NST X di truy n theo qui lu t di truy n chéo: Ông ngo i(P)  Cháu trai(F2) Gen trên Y: Th ở ­ Gen  i.ớ 1 gi ề ẳ ­ Gen n m trên NST Y di truy n th ng. ủ ế ớ ề Ý nghĩa c a di truy n liên k t gi ườ ự ễ ả ­ Trong th c ti n s n xu t ng ỉ cái, đi u ch nh t  l ề 8. Di truy n ngoài nhân: ề ẹ Tính tr ng DT ngoài nhân di truy n theo dòng m . ề ử ự Nguyên nhân: Khi th  tinh, giao t ấ ậ v y các gen n m trong t ấ ủ bào ch t c a tr ng. ưở Ả 9.  nh h ố ứ ủ ng c a môi tr ệ ữ ạ  mARN (cid:0) Pôlipeptit (cid:0) prôtêin (cid:0) tính tr ng.ạ

ườ ể ng có th   nh h

môi tr ể ườ ế ệ ủ ế ự ể ng đ n s  bi u hi n c a ki u gen.. ể ữ ng tác gi a ki u gen v i môi tr

ể ả ả ủ ự ươ ợ ụ ể ng c  th . ươ ứ ớ ộ ủ ủ ể ể ậ ớ : T p h p các ki u hình c a cùng m t ki u gen t ng  ng v i các

ườ

c chia thành 2 lo i:

ề ố ự ấ ữ ườ ư ạ ố ượ ố ng, t c

ạ ữ ữ ng tr ng, s a

ấ ượ ng.

ng là nh ng tính tr ng v  s  l ng nh : năng su t s a, kh i l ứ ữ ủ ị

ể ậ ả ắ ng c t cành đ ng

ườ ề ệ ồ ể ặ ố ớ  nh ng đi u ki n môi tr ồ ưỡ ng khác nhau và theo dõi đ c đi m

ườ ẻ

ướ ườ ữ ệ ng bi ể ng m t ki u gen có th  thay đ i ki u hình tr ề c nh ng đi u ki n môi tr ng khác nhau

ườ ẻ ể

n):ế ể ổ ế ng bi n). ớ ổ ủ ườ ậ ng.

ữ ể

ể ể ề ấ ị ủ ể ạ ộ ỉ

ệ ủ ạ : Gen(ADN) (cid:0) M i quan h  gi a gen và tính tr ng ưở ế ố ề Nhi u y u t ậ  Ki u hình là k t qu  c a s  t ế ­ K t lu n: ể ả ứ ứ M c ph n  ng c a ki u gen ng khác nhau. môi tr ượ ả ứ ứ ­ M c ph n  ng đ ả ứ ộ ứ + M c ph n  ng r ng: th ả ượ ưở ộ ng, s n l đ  sinh tr ẹ ả ứ ứ ạ + M c ph n  ng h p: là nh ng tính tr ng ch t l ộ ể ả ứ ứ Xác đ nh m c ph n  ng c a  m t ki u gen. ạ ộ ể ­ T o ra các cá th  sinh v t có cùng m t ki u gen. ­ Đ i v i cây sinh s n sinh d ở ữ ộ ạ ủ lo t c a cùng m t cây đem tr ng  ủ c a chúng. ể ự ề  S  m m d o ki u hình (th ộ ệ ượ ể ­  Hi n t ự ề ượ ọ c g i là s  m m d o ki u hình(th đ ể ẻ ự ề ­  S  m m d o ki u giúp sinh v t thích nghi v i nh ng thay đ i c a môi tr ẻ ủ ứ ộ ề ộ ụ ­ M c đ  m m d o c a ki u hình ph  thu c vào ki u gen.  ỉ ể ỗ ­ M i ki u gen ch  có th  đi u ch nh ki u hình c a mình trong m t ph m vi nh t đ nh ậ  : ộ ố II. M t s  bài t p ề Bài 1 :Đ  thi THPT QG 2015

ộ ậ m t loài đ ng v t, xét 3 phép lai sau:

ị ộ ỗ ộ ế ế t m i gen quy đ nh 1 tính trang, tính tr i là tr i hoàn toàn và không x y ra đ t bi n, các phép lai

ế

ố ớ ố ộ ể ể ể 3 cá th  mang ki u hình tr i: 1 cá th  mang ộ 1, các cá th  Fể 1 ng u ph i v i nhau t o ra F ạ ẫ 2. Theo lí thuy t trong 3 phép lai P có ể ớ ở  2 gi 2 phép lai cho F2có ki u hình gi ng nhau  i ỉ ệ ể 2 phép lai cho F2có ki u hình phân li theo t  l ặ ể ặ ể ớ i ỉ ệ phân li ki u hình phân li ki u gen gi ng t  l ể 1 phép lai cho F2cóki u hình l n g p  ỉ ệ 2 phép lai cho F2có t  l ậ ế ế ặ ở ộ ể ậ

D1 B. 4 C. 3

ề

ố ớ ồ ự

2 có ki u hình phân li theo t  l

ồ ắ ắ ắ ắ ỉ ệ ắ ỏ ồ 1 toàn ru i m t đ . Cho ru i F ồ  3 ru i m t đ : 1 ru i m t tr ng, trong đó t

ị ắ ạ ế ể ồ ự ồ 1  ấ   t t tính tr ng màu m t do m t gen có 2 alen quy đ nh. Theo

ể

3 có ki u gen phân li theo t  l

ớ ố ể ượ ỉ ệ c F ạ  FỞ 2 có 5 lo i ki u gen ẫ ắ ỏ 2 giao ph i ng u nhiên v i nhau thu đ 1: 2:

3 có s  ru i m t đ  chi m t  l

ớ ẫ ố ồ ắ ỏ ỉ ệ ế 81,25%

ồ Ở ế ệ ể ố ắ ỏ  th  h  P ru i m t đ  có 2 ki u gen

ệ ị

ườ ươ ộ ồ ớ ớ ị   i tính X. Có 2 anh em sinh đôi

ị ệ ợ ỏ i anh(1) không b  b nh mù màu đ ­ xanh l c có v  (2)  b  b nh mù màu đ ­ xanh

ị ệ ợ

ụ ế ể ầ ộ ớ t không phát sinh đ t bi n m i, ki u gen c a

ầ ượ ữ ế (1) đ n 6 l n l ườ ừ i t

B. XAY, XaXa, XAXa, XAY, XAXa, XaXa D. XAY, XaXa, XAXa, XAY, XAXA, XaXa

ề

ắ ộ ộ ớ ị

ố ắ ượ ồ ố ự c F1 g m 50% gà tr ng lông đen và 50% gà mái lông tr ng. Có bao nhiêu d

ằ ắ ị

ở ớ ự ễ ượ ố ớ ể ố i tính.  phân li ki u hình gi ng nhau i đ c và gi

ớ i cái.

ượ ượ ẫ ố t c  gà F2 giao ph i ng u nhiên, thu đ c F2. Cho t c F3

ấ ả ắ ỉ ệ ể

13 gà lông đen : 3 gà lông tr ng. ố ượ ờ ố ớ ủ ắ ầ c đ i con toàn gà

C. 1. D. 3.

ề Ở ộ Phép lai 1: P: XAXA x XaY, Phép lai 2: P: XaXa x XAY, Phép lai 3: Dd xDd ả Bi ạ trên t o ra F 1. 2. ki u hình l n 3.  m t gi ố 4. Trong các k t lu n trên có bao hiêu k t lu n đúng? A 2 Bài 2: Đ  thi THPT QG 2016 ồ ắ ỏ ấ Cho ru i gi m cái m t đ  giao ph i v i ru i đ c m t tr ng (P) thu F ắ ỏ ố ớ giao ph i v i nhau, thu F ộ ề ắ ắ ả ồ c  ru i m t tr ng đ u là ru i đ c. cho bi ế lí thuy t, phát bi u nào sau đây là đúng? ể A.  ồ B. Cho ru i m t đ  F 1 C. Cho ru i Fồ 2 giao ph i ng u nhiên v i nhau, thu F D.  ề Bài 3: Đ  thi THPT QG 2016 ắ Ở ườ ng tr i hoàn toàn so v i alen a quy đ nh b nh mù  i, alen a quy đ nh m t nhìn màu bình th  ng ủ ằ ở ụ ỏ ng đ ng c a NSTgi màu đ ­ xanh l c, gen này n m   vùng không t ỏ ụ ị ệ ườ ứ cùng tr ng, ng ị ệ ỏ ườ ầ ụ i em (4) có v  (5) không b  b nh mù màu đ ­  l c sinh con đ u lòng (3) không b  b nh này. Ng ủ ế ị ệ xanh l c  sinh con đ u lòng (6) b  b nh này. Cho bi nh ng ng t là  A. XAY, XaXa, XAXa, XAY, XAXa, XaY C. XAY, XaXa, XAY, XAY, XAXa, XaY ả Bài 4: đ  tham kh o 2017 Màu lông gà do 1 gen có 2 alen quy đ nh, alen tr i là tr i hoàn toàn. Lai gà tr ng lông tr ng v igà mái lông đen (P), thu đ đoán sau đây đúng? ể ớ I. Gen quy đ nh màu lông n m trên nhi m s c th  gi ỉ ệ c F2 có t  l II. Cho gà F1 giao ph i v i nhau, thu đ gi ố ớ III. Cho gà F1 giao ph i v i nhau, thu đ có ki u hình phân li theo t  l IV. Cho gà mái lông tr ng giao ph i v i gà tr ng lông đen thu n ch ng, thu đ lông đen. B. 4.  A. 2.  Bài 5 :đ  thi THPTQG 2017

ắ ặ

ự ụ ấ ị 1 g m 100% cây hoa đ . Cho các cây F ề  th  ph n, thuF

1t ắ

ỏ ồ ế ế ồ ể 2 có ki u hình phân li  ộ ỷ t không xa  ra đ t bi n. Theo lí 56,25% hoa đ : 37,5% cây hoa h ng: 6,25% hoa tr ng. Bi

ể ộ ạ M t loài TV, tính tr ng màu s c hoa do hai c p gen quy đ nh. Cho hai cây đ u có hoa h ng giao  ớ ấ ồ ph n v i nhau, thu F ỏ ỉ ệ theo t  l ế thuy t có bao nhiêu phát bi u sau đây là đúng?

ồ ể ủ ế ố

I. II. III.

3 có số

ấ ượ ỉ ệ t c  các cây hoa đ F 8/9.  F ỏ ở 2, thu đ c F ỉ ệ 1/27. cây hoa tr ng chi m t  l

IV.

3 có ki u hình phân

ể ầ ổ  F ấ ả ớ ấ ả ở 2 giao ph n v i t t c  các cây hoa h ng  ế ấ ả ấ ắ ồ ượ ể t c  các cây hoa h ng F c F ị F2 có 5 ki u gen quy đ nh ki u hình hoa h ng. ỏ ở 2, s  cây không thu n ch ng chi m t  l ố Trong t ng s  cây hoa đ   ồ Cho t ắ Cho t ỉ ệ ở 2 giao ph n v i  cây hoa tr ng, thu đ ồ ớ ắ 1 cây hoa đ : 2 cây hoa h ng: 1 cây hoa tr ng. C. 3 D. 4

ề

ắ ỉ ệ 27 cây hoa đ : 37 cây hoa tr ng.

ồ ố ế ỉ ệ ỏ ế ộ ặ ự ụ ấ  th  ph n thu F ố  F

1 có t  l ỏ ở 1, s  cây đ ng h p m t c p gen chi m t  l ợ D. 3/32.

C. 4/9

ổ B. B. 2/9 ả

ị ộ ộ ả ạ ế ế

ờ ặ ạ ể ề ộ ể

ế

B. Aabb x aaBb. D. AaBb x aaBB. C. AaBb x Aabb.

ị ộ ộ ộ ậ ớ

ộ ặ ả ị

ị ị ả ị ể ạ ả ậ ặ

ầ ể ặ ả ớ ấ ụ ố ứ ứ ể ậ

ấ ị ợ ớ ặ ặ i ta cho hai cây (P) d  h p hai c p gen giao ph n v i nhau trong v

ễ ặ ồ ở

2. Theo lí thuy t, trong t ng s  cây F

2

ấ 1 đem tr ng  ố ổ ồ ừ ườ ươ ể ố ặ ấ ế ở n  m không  ậ  vùng ng p m n ven bi n, các cây   vùng đ t này, s  cây thân

ẫ ế ị bao nhiêu?

C. 64/81 D. 8/9

ế ạ ả ỗ ộ ộ ộ ị

ộ ề ế ế ể ế ạ ờ ố

D. B. C.

ề

ự ậ ớ ị ị

m t loài th c v t, alen A quy đ nh thân cao tr i hoàn toàn so v i alen a quy đ nh thân th p, alen B  ị ự ả ả ớ

ả ả ể ế ế ấ ọ   ộ   ả t không x y ra đ t

ể

ả ị  cây P x y ra hoán v  gen v i t n s  20%.

ớ ầ ố ặ ạ ố ả ị ợ i đa 5 lo i ki u gen d  h p v  1 trong 2 c p gen.

ề ị ể ể ạ ấ ả ọ ỏ li theo t  l A. 1 B. 2 Bài 6:đ  thi THPTQG 2019 ể ỏ Cho cây hoa đ  (P) có ki u gen AaBbDd t Theo lí thuy t, trong t ng s  cây hoa đ   A. 3/16 ề Bài 7 : đ  tham kh o 2017 ỗ ộ t m i gen quy đ nh m t tính tr ng, các alen tr i là tr i hoàn toàn và không x y ra đ t bi n.  Cho bi ố ế Theo lí thuy t, phép lai nào sau đây cho đ i con có s  cá th  mang ki u hình l n v  hai tính tr ng  chi m 12,5%? A. AaBb x AaBb.  ề Bài 8: đ  thi THPTQG 2019 ự ậ ặ M t loài th c v t, xét 2 c p gen phân li đ c l p, alen A quy đ nh thân cao tr i hoàn toàn so v i alen a ị ấ quy đ nh thân th p, alen B quy đ nh kh  năng ch u m n tr i hoàn toàn so v i alen b quy đ nh không  có kh  năng ch u m n, cây có ki u gen bb không có kh  năng s ng trong đ t ng p m n và h t có  ộ ki u gen bb không n y m m trong đ t ng p m n. Đ  nghiên c u và  ng d ng tr ng r ng phòng h   ườ ể ven bi n, ng ọ ấ ả t c  các cây thân cao F nhi m m n, sau đó ch n t ạ ấ này giao ph n ng u nhiên t o F ỉ ệ ặ cao, ch u m n chi m t  l B. 9/16 A. 2/3 ề Bài 9: Đ  thi THPTQG 2017 ộ t m i gen quy đ nh m t tính tr ng, alen tr i là tr i hoàn toàn và không x y ra đ t bi n. Theo  Cho bi ể lí thuy t, phép lai nào sau đây cho đ i con có s  cá th  mang ki u hình  tr i v  hai tính tr ng chi m  25%? A.  Bài 10: Đ  thi THPTQG 2018 ộ Ở ộ ọ ộ ị quy đ nh qu  ng t tr i hoàn toàn so v i alen b quy đ nh qu  chua. Cho cây thân cao qu  ng t(P) t ồ ụ ấ ạ th  ph n, thu F 1 g m 4 lo i ki u hình trong đó thân cao qu  chua chi m 21%. Bi ế ế bi n. Theo lí thuy t,phát bi u nào sau đây là đúng? ở A. Quá trình gi m phân  ể B. F1 có t C. FỞ 1, có 3 lo i ki u gen cùng quy đ nh ki u hình thân th p qu  ng t.

ổ ể ả ố ố ặ hai c p

ị ợ ử Ể Ầ Ề ọ ở 1,có 13/27 s  cây có ki u gen d  h p t D. Trong t ng s  cây cao qu  ng t   F ƯƠ NG III: DI TRUY N QU N TH CH

ồ ạ ị ộ ố ả i t lí thuy t: ể là m t nhóm cá th  cùng loài, chung s ng trong m t kho ng không gian xác đ nh, t n t

ồ ể ế ộ ấ ị ộ : toàn b  các alen c a t

ố ặ ữ ể ệ ầ ầ ể ố ể t c  các gen trong qu n th .V n gen bao g m các ki u gen riêng  ư t th  hi n thành nh ng ki u hình nh t đ nh, m i qu n th  co1mo6t5 v n gen chung và đ c tr ng

ầ ử ộ ủ ấ ị  % giao t

→ ộ ầ ể ủ ừ ỗ ể  mang alen đó trong qu n th   ể các

ầ ầ ệ ể ể ỉ ệ thành ph n các ki u gen và t  l ể ở thành ph n ki u gen và ầ t nhau

ổ ố ể ể ể ủ ố ủ ộ ể ỉ ệ ố s  cá th  mang ki u gen đó trong t ng s  cá th  c a :là t  l ng đ i c a m t ki u gen

ầ ố

ấ ầ ầ ố

ầ ầ ể ể ầ ự ụ ấ (cid:0) ợ ả ồ ề ế ệ ỉ ệ ể ị ợ ự ụ ỉ ệ ể ồ th  tinh  th  đ ng h p ngày càng tăng th  ph n và qu n th  ĐV t  th  d  h p ngày càng gi m, t  l

(cid:0) ế ệ ư ể ự ố : g m qu n th  TV t  ph i ự ụ  th  nhi u th  h , t  l ầ ể ạ trong qu n th , t o ra các dòng thu n khác nhau. ổ ầ ầ ố ổ

n, t  l

n]:2

ỉ ệ ể ỉ ệ ể th  h  th  n  th  aa= [ 1­ ( ½ )

ể ả ẫ ố

→ ể ơ → ị ữ ầ ữ ể ể ơ qu n th  là đ n v  t n t

ề ể ề ể

ề ủ ầ ằ ạ ể ề ủ ầ ấ ạ ể : là tr ng thái c u trúc di truy n c a qu n th  không

ở ạ ỉ ệ ể ể ầ ằ ộ tr ng thái cân b ng di truy n khi t  l các ki u gen(thành ph n ki u ế ệ c coi là

2 là t n s  ki u gen đ ng h p tr i, 2pq là t n s

ợ ộ ầ ố ể ồ ộ ầ ố

ị ợ ể ồ

ụ

ậ

ị ộ ế ố

ậ : Trông m t qu n th  ng u ph i, n u không có các y u t ế ố ẫ ể ẽ ố ủ ủ ầ ộ ể ầ ầ ầ ố ươ ng đ i c a các alen c a qu n th  s  duy trì không đ i t ổ ầ ố  làm thay đ i t n s   ổ ừ

ủ ị ậ

ệ ng cá th  l n. ố

ạ ợ ử ề ứ ố ứ ố ử ề ụ ư ư ắ I Tóm t Qu n thầ ể ố ớ ờ qua th i gian nh t đ nh, giao ph i v i nhau cho ra con cái ố ủ ấ ả V n gen ệ ể bi ầ ố ỉ ệ  :là t  l  T n s  các alen c a m t gen ầ ố ư ặ T n s  các alen c a m t gen đ c tr ng cho t ng qu n th → ặ ầ ư ể ki u hình đ c tr ng cho qu n th các qu n th  cùng loài phân bi ể ỉ ệ  các ki u hình t  l ầ ố ươ T n s  t ể ầ qu n th   ứ Công th c tính t n s  các alen: ể Qu n th  có c u trúc dAA: hAa: raa thì t n s  các alen  A = p= d+, a= q= r +   Qu n th  t Qua t ầ ể Thành ph n ki u gen thay đ i qua các th  h  nh ng t n s  các alen không thay đ i . ế ệ ự ụ ở ế ệ ứ ầ ể ầ  th ,          Qu n th  ban đ u là Aa, sau n th  h  t ỉ ệ ể ị ợ           T  l  th  AA= t  l  th  d  h p Aa=( ½ ) ầ ố ể Qu n th  giao ph i: ệ ụ ầ ố ự ự  do và ng u nhiên gi a các cá th  trong qu n th   ph n ánh m i quan h  ph   Có s  giao ph i t ự ả ủ ị ồ ạ ả ộ ề ặ thu c v  m t sinh s n gi a cá th i, đ n v  sinh s n c a loài trong t   nhiên → Đa hình v  ki u gen  đa hình v  ki u hình Tr ng thái cân b ng di truy n c a qu n th   ổ thay đ i qua các th  h ề ể ượ ầ M t qu n th  đ 2 +2pq + q2 = 1 ể ầ ứ ủ gen) c a qu n th  tuân theo công th c: p ặ ầ ố ầ ố Trong đó: p là t n s  alen tr i, q là t n s  alen l n, p 2 là t n s  ki u gen đ ng h p l n. ợ ặ ầ ố ể ki u gen d  h p và q ­ Ví d  : 0.16AA+0.48Aa+0.36aa=1  Đ nh lu n Hacđi­Vanbec. ị ­ N i dung đ nh lu t ể alen thì thành ph n ki u gen và t n s  t ế ệ ế ệ th  h  này sang th  h  khác  ệ ề ­ Đi u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t Hacđi­Vanbec. ể ớ ố ượ + S  l ự ẫ ễ + Di n ra s  ng u ph i. ạ + Các lo i giao t đ u có s c s ng và th  tinh nh  nhau. Các lo i h p t đ u có s c s ng nh  nhau.

ế

ậ

ậ

ạ ự ả ậ ầ ể ề ủ ủ ả i sao trong t nhiên có i thích t

ể ổ

→ ọ ầ ố → ọ   i có ý nghĩa trong y h c và ch n ượ ạ c l ki u hình ầ ố ể t n s  ki u gen và t n s  các alen và ng

ậ

ố

ớ ộ ị ế ệ ắ ấ đ u Hà Lan, alen A quy đ nh hoa tím tr i hoàn toàn so v i alen a quy đ nh hoa tr ng. Th  h  xu t

ầ hoa tím d  h p là Y (0≤Y≤1). Qu n th  t

ị ợ ủ ố ế ể ộ ế  th  liên ti p qua các  ế ỉ ệ ể t qu n th  không ch u tác đ ng c a các nhân t ị ể ự ụ  ti n hóa khác. Theo lí thuy t, t  l ki u

ể ầ ế  th  h  F

ắ ắ

ề ố

ẫ ằ ộ ộ ng, alen A tr i hoàn toàn so

ố ể ủ ườ ề ở ạ ằ ỉ ệ ể ể tr ng thái cân b ng di truy n và có t  l cá th  có ki u

ộ ọ ọ + Không có đ t bi n và ch n l c ự +Không có s  di nh p gen. ­ Ý nghĩa c a đinh lu t Hac đi­Vanbec: . Lí lu n: ph n ánh TTCB di truy n c a qu n th  GP qua đó gi ờ ị ầ ữ nh ng qu n th   n đ nh qua th i gian dài ự ễ ­Th c ti n ừ ỉ ệ ể T  t  l gi ngố ộ ố II. M t s  bài t p: ề Bài 1: Đ  thi THPT Qu c gia 2015 Ở ậ ỉ ệ phát (P) toàn hoa tím trong đó t  l ị ầ ế ệ th  h  . Bi ở ế ệ 3 c a qu n th  là ủ hình  ắ A. (1­   ) cây hoa tím: cây hoa tr ng   B. (1­) cây hoa tím:  cây hoa tr ng    ắ C. (1­   ) cây hoa tím: cây hoa tr ng   D. (1­) cây hoa tím: cây hoa tr ng    Bài 2:Đ  thi THPT Qu c gia 2017 ậ ộ M t loài sinh v t ng u ph i, xét m t gen có 2 alen n m trên NST th ố ầ ớ v i alen a. b n qu n th  c a loài đang  ộ ư hình tr i nh  sau: ể Qu n thầ ỉ ệ ể T  l ộ  ki u hình tr i II 64% I  96% III 75% IV 84 %

ầ ể ở ỗ

ể ầ ầ ủ ủ ơ ầ ố ể ế ầ ố ể ầ ố ể ỏ ơ ầ ố ể ớ m i qu n th  còn l ầ ở ỗ i. ạ i. ạ  m i qu n th  còn l

ầ ầ ể ể

ề ầ ể ự ậ ưỡ ộ ớ ị ị

ộ ắ ủ ầ ấ

ng b i, alen A quy đ nh hoa tím tr i hoàn toàn so v i alen a quy đ nh hoa  ự ụ ấ ở ế  th  ph n,   th   ố ế ộ ắ ị ố ể ế ộ ủ ế ầ ti n hóa

ế

ợ ử 3/19. ế  chi m t  l ỉ ệ ế  chi m t  l ỉ ệ  2/23. ắ

I. II. III. IV.

ầ ố ằ ở 2.  F ể Theo lí thuy t, phát bi u nào sau đây là sai? ể A. T n s  ki u gen aa c a qu n th  I nh  h n t n s  ki u gen aa  ể B. T n s  ki u gen Aa c a qu n th  III l n h n t n s  ki u gen Aa  ầ ố ể C. Qu n th  II có t n s  ki u gen Aa là 0,48. ầ ố ể D. Qu n th  IV có t n s  ki u gen AA là 0,16. ố Bài 3: Đ  thi THPT Qu c gia 2017 M t qu n th  th c v t l ế ệ ể tr ng.Th  h  xu t phát (P) c a qu n th  này có s  cây hoa tr ng chi m 5%, qua t ế ố h  Fệ 4 có s  cây hoa tím chi m 57,5%. Bi t qu n th  không ch u tác đ ng c a các nhân t ể khác. Theo lí thuy t, có bao nhieu phát bi u sau đây là đúng? ố ổ ố ở ồ ể Trong t ng s  cây hoa tím   P, s  cây có ki u gen đ ng h p t ố ổ ố ị ợ ử ể ở 4, s  cây có ki u gen d  h p t Trong t ng s  cây hoa tím   F ầ ố ằ ố F3 có s  cây hoa tr ng b ng 1,5 l n s  cây hoa tím. ở 3 b ng t n s  alen a  ầ ố  F T n s  alen a  B. 2 A. 1 D.4 C.3

ƯƠ Ọ Ứ Ụ Ề CH NG IV :  NG D NG DI TRUY N H C

ị ổ ợ ự ọ ố ồ ế ậ ồ I.Ch n gi ng v t nuôi, cây tr ng d a trên ngu n bi n d  t h p

ồ ố ạ ế ầ ự ị ổ ợ  h p

ổ ợ ớ ớ ạ ằ ộ ậ h p gen m i qua

ố ữ ổ ợ h p gen mong mu n.

ầ ố ậ ế ể ạ ph n ho c giao ph i c n huy t đ  t o ra các dòng thu n.

ế ặ ư

ể ượ ộ ị ố ả ưở ấ ứ ng phát tri n cao v t tr i so ng con lai có năng su t, s c ch ng ch u, kh  năng sinh tr

ệ ượ ư ng  u th  lai

ể ế ề ặ v  nhi u c p gen khác nhau con lai có đ c ki u hình

ượ ể ồ ề ở ạ ợ ử ế ị ợ ử ề  tr ng thái d  h p t ố ẹ . ( Ki u gen AaBbCc tr ng thái đ ng h p t

ớ ạ ớ

ộ Ở ạ ặ ượ ộ t tr i so v i AABBCC, aabbcc, AAbbCC…) ạ ư ng pháp t o  u th  lai

ầ ề ế ệ

ơ ấ ế ủ ổ ợ ự ụ ấ ầ ế ế ệ  th  ph n qua nhi u th  h (5­7 th  h ) ư ể h p lai có  u th  lai cao nh t.( Lai đ n, lai kép,

ị

ấ ở ầ

ỉ ệ ồ ấ ố ị ổ ợ ệ ế ệ ả  F1 sau đó gi m d n qua các th  h  ( không dùng con lai F1 làm  ế ng thoái hóa gi ng do xu t hi n các bi n d  t ợ  đ ng h p tăng h p, t  l

ệ ặ

ụ ế ạ ượ ử ụ c s  d ng cho m c đích kinh t .

ợ ế ờ ể c đi m: m t nhi u th i gian.

ớ ằ ệ ế ươ ộ ế ng pháp gây đ t bi n và công ngh  t bào

ạ ạ ươ ế ộ ng pháp gây đ t bi n

ậ ằ ế

ộ ể ố

ạ ươ ư ệ ặ ớ ử ụ ả ớ ể ệ ầ ng pháp này đ c bi ụ t hi u qu  v i VSV ( Có th  áp d ng v i TV nh ng ít s  d ng cho

ự ạ ộ ố

ậ ươ ề ặ ng có nhi u đ c tính quý.

t Nam ủ ứ ộ ử ử ụ ạ ở c nhi u ch ng vsv, lúa, đ u t  b i.

ấ ồ ơ

ệ ế ạ ố ệ  Vi ề ằ ố  bào

ợ ế ế ầ ng hay dung h p t bào tr n.

ắ ạ ố 1. T o gi ng thu n d a trên ngu n bi n d  t ẽ ­ Các gen n m trên các NST khác nhau s  phân li đ c l p v i nhau t o nên các t quá trình sinh s n.ả ọ ọ ­ Ch n l c nh ng t ự ụ ấ ­ T  t ố ạ 2. T o gi ng có  u th  lai cao a. Khái ni mệ ệ ượ Là hi n t ố ẹ ạ ớ v i các d ng b  m . ơ ở ề ủ b. C  s  di truy n c a hi n t ả  thuy t siêu tr i:  Gi ề ượ ộ t tr i nhi u m t so v i d ng b  m  có nhi u gen  v ể có ki u hình v ươ c. Ph ạ ­ T o dòng thu n: cho t ­ Lai khác dòng: Lai các dòng thu n ch ng đ  tìm t ậ lai thu n ngh ch) Ư ế ệ ể ­  u th  lai bi u hi n cao nh t  ẽ ệ ượ ố gi ng s  gây ra hi n t ầ ồ ấ d n,  xu t hi n các đ ng h p gen l n có h i) ư Ư ể *  u đi m: Con lai có  u th  lai cao đ ấ ượ ề * Nh ự ộ 4. M t vài thành t u Hình 18.3 SGK ố II. T o gi ng m i b ng ph ằ ố 1. T o gi ng b ng ph a. Quy trình: ử ẫ (1) X  lí m u v t b ng tác nhân đ t bi n. ế ể ộ ọ ộ (2) Ch n l c cá th  đ t bi n có ki u hình mong mu n. (3) T o dòng thu n. * Ph ĐV ). ố 2. M t s  thành t u t o gi ng  ượ ­ X  lí tác nhân lí hóa thu đ ố ­ S  d ng cônsxisin t o gi ng dâu t m t ạ ộ ử ­ Táo Gia L c x  lí NMU t o ra gi ng táo má h ng cho năng su t cao, th m ngon. ằ 2. T o gi ng b ng công ngh  t ệ ế ự ậ a. Công ngh  t  bào th c v t ế ấ  bào. ­ Nuôi c y mô, t ưỡ  bào sinh d ­ Lai t ấ ạ ấ ­ Nuôi c y h t ph n noãn ượ c các quy trình t o gi ng. * Chú ý: n m đ

ộ

ế ủ ừ ệ ủ ế bào này. ạ ỏ ứ ể ứ ể ạ bào tuy n vú c a c u cho nhân, nuôi trong phòng thí nghi m ạ ỏ ủ ừ  bào tr ng c a c u khác và lo i b  nhân c a t ế ế  bào tr ng đã lo i b  nhân.  bào tuy n vú vào t ườ ng nhân t o đ  tr ng phát tri n thành phôi. bào chuy n nhân trong môi tr ẹ ể ừ ử ế Tách t ứ ế Tách t ủ ế ể Chuy n nhân c a t ể ế Nuôi t ể Chuy n phôi vào t cung c u m  đ  nó mang thai và sinh con.

ế ậ

ậ ườ ấ ơ ộ ạ ằ ườ ệ i nh m cung c p c  quan n i t ng cho ng i b nh.

ạ ấ ề

ệ ể ỗ ộ t, m i ph n sau đó cho phát tri n thành m t phôi riêng

ầ ủ ử ể ậ ộ ệ ế b. Công ngh  t  bào đ ng v t ậ ả * Nhân b n vô tính đ ng v t Quy trình: (1) (2) (3) (4) (5) Ý nghĩa: ố ­ Nhân nhanh gi ng v t nuôi quý hi m. ớ ộ ­ T o ra các gi i đ ng v t mang gen ng b. C y truy n phôi ượ  Phôi đ ệ t và đ bi c c y vào t ề ầ c tách thành nhi u ph n riêng bi ượ ấ  cung c a các con cái khác nhau đ  mang thai và sinh con. (cid:0)

CHÚ Ý:  ả ượ ố ố ớ ạ ấ ạ c

ớ ể

ưỡ ộ ặ ạ ị ộ ợ ế ầ ẽ ạ ng bào tr n s  t o ra các d ng song nh  b i( có b  NST l

ệ ờ ố ớ

ỏ ạ ậ ế ữ

ỹ ậ ể ể ặ ọ ổ ợ ị ế ế ớ  bào sinh v t có gen b  bi n đ i ho c có thêm gen m i. ể    bào khác g i là k  thu t chuy n bào này sang t ừ ế  t h p đ  chuy n gen t

ỹ ậ ể c c n ti n hành trong k  thu t chuy n gen

ế ổ ợ  h p

ể

ộ ậ ỏ ạ ử ự ả ADN nh  d ng vòng có kh  năng t nhân đôi đ c l p( plasmit), virus. NST

ố i h n( restrictaza) và enzim n i( ligaza)

ề

bào. ạ ớ ạ ể ể ạ ằ ộ ẻ ạ ạ ầ   i h n đ  t o cùng m t lo i đ u

ể ạ ổ ơ ể ầ h p.

ố ể ắ ổ ợ ư h p vào trong t

ấ ủ ế ổ ợ ể ệ ặ ố bào đ  ADN tái t ễ  h p d

ứ ế ổ ợ  h p

bào ch a ADN tái t ấ

ể ế ả ấ ị ẩ ậ ỹ ề ­ Nhân b n vô tính, nhân gi ng vô tính, c y truy n phôi không t o ra gi ng m i( không t o ra đ ki u gen m i). ộ ­ Lai xa và đa b i hóa ho c dung h p t ộ ủ b i c a hai loài ) ạ III. T o gi ng m i nh  công ngh  gen 1.Công ngh  genệ ệ ệ a.Khái ni m công ngh  gen ệ ­ Công ngh  gen là quy trình t o ra nh ng t ậ ạ ỹ ­ K  thu t t o ADN tái t gen. ướ ầ b. Các b ạ * T o ADN tái t ­ Nguyên li uệ ầ +  Gen c n chuy n ề ể + Th  truy n: Phân t nhân t o.ạ ớ ạ + Enzim gi ế ­ Cách ti n hành ầ ể ỏ ế ế t th  truy n và gen c n chuy n ra kh i t + Tách chi ộ ầ ề ể ử + X  lí th  truy n và đo n gen c n chuy n b ng m t lo i enzim gi dính. ạ ề + Dùng enzim n i đ  g n th  truy n và đo n gen c n chuy n t o thành ADN tái t ậ ế * Đ a ADN tái t  bào nh n Dùng mu i canxi clorua ho c xung đi n làm dãn màng sinh ch t c a t dàng đi qua. ậ * Phân l p dòng t ề ọ ­ Ch n th  truy n có đánh d u. ấ ậ ­ Nh n bi ằ t s n ph m đánh d u b ng k  thu t nh t đ nh.

ổ ố ạ ế ệ Ứ

ậ ế

ủ ụ ệ ậ ợ ớ ợ ế ườ ổ c làm bi n đ i phù h p v i l ủ i ích c a con ng i.

ủ ệ ủ ư

ệ ộ

ế ộ ổ ặ ệ ạ

ế ạ ỏ ộ ố ấ ự ạ ẵ ộ ế ổ 2.  ng d ng công ngh  gen trong t o gi ng bi n đ i gen ổ a. Khái ni m sinh v t bi n đ i gen ượ ệ ­ Là sinh v t mà h  gen c a nó đ ổ ệ ậ ­ Cách làm bi n đ i h  gen c a sinh v t ậ ạ + Đ a thêm m t gen l  vào h  gen c a sinh v t. + Làm bi n đ i m t gen đã có s n trong h  gen. + Lo i b  ho c làm b t ho t m t gen nào đó trong h  gen. b. M t s  thành t u t o giông bi n đ i gen (SGK)

ƯƠ Ọ Ề CH NG V: DI TRUY N H C NG ƯỜ I

ề

ộ ề ệ ề ệ ứ ề i, chuyên nghiên c u phát hi n các c  ch  gây b nh di truy n và đ

ị ấ ệ ữ ườ ừ ơ ế ề ở ườ i.  ng

ệ ử

ệ ệ ử ở ứ ộ m c đ  phân t ứ ơ ế c nghiên c u c  ch  gây b nh

ợ ườ ng: gen t ng h p enzim chuy n hóa phêninalanin thành tirôzin.

ổ ụ ạ  l i đi lên c enzim này nên phê ninalanin tích t

ở

ỉ ợ ế ề ượ ệ ổ ể i bình th ế ợ ượ i b  b nh: gen đ t bi n không t ng h p đ  não. ế ộ

ộ ế ế ặ ưỡ ầ ưỡ ề ệ ớ ở ẻ ng thích h p n u phát hi n s m   tr . β ỗ i li m do đ t bi n gen mã hóa chu i Hb  ( thay th  c p A­T

ộ ứ

ế ạ

ng liên quan đ n nhi u gen à gây ra hàng lo t các  ứ ộ ế ng NST th ườ ệ ườ ệ ọ ộ ng ề ng g i là h i ch ng b nh.

các h  c  quan c a ng ứ

ế ạ ng t o ra giao t

ườ ử

ơ ể ộ ế ộ ệ ả ớ ườ ứ ệ ụ ử  mang hai NST 21, khi th  tinh k t  ứ ng có 1 NST 21 t o thành c  th  mang 3NST 21 gây ra h i ch ng Down. ổ ế ộ ng có hi u qu  v i tu i

ẹ ậ ổ

ệ

ượ ặ ở ự ể c đ c tr ng b i s  tăng sinh không ki m soát đ

ạ ế ư ố

ơ ể ơ ể ả ầ ỏ ơ    bào có kh  năng tách kh i mô ban đ u và di chuy n các n i khác trong c  th  t o nên các

ộ ố ế ế ấ

ộ ưở ế ố ộ ế ế ố ứ ạ ị ng và gen  c ch  kh i u. sinh tr

ơ ế ả ế ệ ộ t đ t bi n x y ra  ệ ề ư ằ ề ạ ặ ị ị bào ung th  b ng tia phóng x  ho c hóa

ườ ưỡ ễ ệ ả ả ng đ m b o v  sinh, tránh làm ô nhi m môi tr ng.

ọ ề I. Di truy n y h c ệ ọ 1. Khái ni m di truy n y h c ậ ủ Là b  ph n c a di truy n ng ệ xu t các bi n pháp phòng ng a, cách ch a tr  các b nh di truy n  ề 2. B nh di truy n phân t ệ ­ Khái ni m: Là b nh di truy n đ ụ ệ * Ví d : b nh phêninkêtô ni u ườ + Ng ộ ườ ị ệ + Ng ầ ộ ế ầ  bào th n kinh  đ u đ c t ề ữ ệ + Ch a b nh: Đi u ch nh ch  đ  dinh d ụ ệ ế * Ví d : B nh thi u máu hình c u l ặ ằ b ng c p T­A ) ế ệ 3. H i ch ng b nh liên quan đ n đ t bi n NST ộ ế ấ ườ ố ượ ­ Các đ t bi n c u trúc hay s  l ươ ủ ệ ơ ở ổ i b nh nên th t n th ụ ộ Ví d : H i ch ng Down ơ ế ườ ả + C  ch : NST 21 gi m phân không bình th ạ ớ ợ  bình th h p v i giao t ệ + Cách phòng b nh: Các h i ch ng b nh liên quan đ n đ t bi n NST th ổ m ( trên 35 tu i ) vì v y không nên sinh con khi tu i quá cao. ư 4. B nh ung th ệ ộ ố ạ ế  ượ ủ c c a m t s  lo i t ­ Khái ni m: là lo i bênh đ ượ ọ ơ ể ẫ ố bào c  th  d n đ n hình thành các kh i u chèn ép các c  quan trong c  th . Kh i u đ c g i là ác  ơ ể ạ ế tính khi t ố kh i u khác nhau. ­ Nguyên nhân­ c  ch : Tìm th y m t s  nguyên nhân liên quan đ n đ t bi n gen và đ t bi n NST ặ ở  hai lo i gen: gen quy đ nh y u t  Đ c bi ủ ế ư ­ Cách đi u tr : hi n nay ch a có thuôc đi u tr , phá h y t ch t.ấ ế ộ Có ch  đ  dinh d * Chú ý:

ơ ộ ế ế ơ ơ ư ấ ạ   , ung th  máu( m t đo n

ằ ặ ườ ượ ệ ể ngang nhau. B nh do

ặ ớ ớ ỉ ệ i v i t  l ủ ế ở hai gi ệ ệ ở ể ng đ ề ệ ượ ệ c bi u hi n  ng di truy n chéo và b u hi n ch  y u nam. B nh do gen trên

ệ ở ỉ ể

ố ẹ ị ệ ố ẹ ị ệ ị ệ ệ ể ẫ

ị ệ ề

ố ẹ ị ệ ị ệ ệ ể

ị ứ ườ

ể ả ệ ố ng. ộ ố ấ ộ ủ ườ ủ ề ả ệ ọ ộ ­ Cách đ c m t ph  h . ệ ứ ộ ­ Các h i ch ng b nh liên quan đ n đ t bi n NST khác: T cn , Claiphent NST)…. ệ ­ B nh do gen l n n m trên NST th gen l n trên NST X có hi n t  nam. NST Y ch  bi u hi n  ị ặ ­ B nh do gen l n quy đ nh thì b  m  không b  b nh v n có th  sinh con b  b nh. B  m  b  b nh thì con đ u b  b nh. ị ệ ố ẹ ộ ­ B nh do gen tr i quy đ nh thì b  m  không b  b nh không th  sinh con b  b nh. B  m  b  b nh  ữ ẫ v n có th  sinh nh ng đ a con bình th II. B o v  v n gen c a loài ng ề ọ i và m t s  v n đ  xã h i c a di truy n h c

ủ ườ

ằ ạ ả ệ ố ườ

ọ ệ i ế ộ ướ ế c sinh

ỹ ệ ự ệ ậ ả ệ ườ ệ c sinh ẩ i b nh, ch n đoán tr

ề ệ ướ ướ ị ệ

ế t tua nhau thai

c sinh: là xét nghi m phân tích ADN, NST xem thai nhi có b  b nh di truy n. ọ ng pháp: Ch c dò d ch  ỹ ệ i và sinh thi ng lai

ươ ị ệ ế ằ ng pháp ch a b nh b ng thay th  hen b  b nh b ng gen lành.

ể ắ

ị

ủ ả

ườ ệ ế i.  bào.

ộ ố ấ ộ ề ề ề

ấ ấ ệ ố ớ ọ ệ ầ ậ ắ ợ

ệ ố ằ ổ

ị ệ ậ ấ ị ưở ề ế ả ả ả ệ ng nh t đ nh đ n kh  năng trí tu .

ề

ợ ơ ế ễ ậ ạ II.1. B o v  v n gen c a loài ng ạ ạ ng s ch nh m h n ch  đ t bi n. 1. T o môi tr ề ư ấ 2. T  v n di truy n và vi c sàng l c tr ề ư ấ  v n di truy n ­ Khái ni m t ẩ ­ K  thu t: ch n đoán đúng b nh, xây d ng ph  h  ng ­ Xét nghi m tr ươ ị ố ­ Ph ậ ủ ươ ệ 3. Li u pháp gen­ k  thu t c a t ữ ệ ằ ­ Là ph ậ ỹ ề ­ V  nguyên t c là k  thu t chuy n gen. ả ặ ư ỏ ể ộ ố ­ M t s  khó khăn g p ph i: virus có th  gây h  h ng các gen khác do chèn gen không đúng v  trí. ề ọ ộ ủ ề II.2. M t s  v n đ  xã h i c a di truy n h c ộ ệ ộ ớ 1. Tác đ ng c a xã h i v i vi c gi i mã b  gen ng ệ 2. V n đ  phát sinh do công ngh  gen à công ngh  t ệ 3. V n đ  di truy n trí tu ượ c xác d nh b ng các bài t p tr c nghi m tích h p v i đ  khó tăng d n. a. H  s  thông minh (IQ) đ ọ ổ + cách tính h  s  IQ: IQ = Tu i trí tu / tu i sinh h c ề ự ệ b. Kh  năng trí tu  và s  di truy n: t p tính di truy n có  nh h ọ ớ ệ i b nh AIDS 4. Di truy n h c  ề ấ ậ ­ Virus HIV có v t ch t di truy n là ARN s i đ n. Khi virus xâm nh p vào t ầ  bào b ch c u thì di n

ượ

ằ ề ệ ự ử ụ  ADN). ườ c (ARN ể ủ ệ ế ự ạ i ta s  d ng bi n pháp di truy n nh m h n ch  s  phát

Ậ ể ể ủ Ộ Ố

ỹ ể

ộ ủ ưỡ ố ớ ạ ng b i c a hai loài?

ủ ữ ừ ạ ườ ừ ể ả ủ ộ c trong quy trình chuy n gen s n sinh protein c a s a ng i vào c u t o ra c u

ấ ạ ưỡ ể ơ ộ ộ ng b i hóa

ấ ủ ưỡ ư ế ủ ầ

ng b i thu n ch ng có ki u gen nh  th  nào? ư ộ ạ ể ạ ố ra quá trình phiên mã ng ậ ­ Đ  làm ch m s  phát tri n c a b nh ng tri n c a virus HIV. Ỏ M T S  CÂU H I ÔN T P  ậ ữ ự 1. Trong k  thu t chuy n gen có s  tham gia c a nh ng lo i enzim nào? ươ ng pháp tao gi ng m i mang b  NST l 2. Nêu các ph ướ 3. Hãy nêu các b ể chuy n gen? 4. Nuôi c y h t ph n c a cây có ki u gen AabbDdEE thành các dòng đ n b i, sau đó l ể ạ t o thành các dòng l ế 5. T i sao khi lai khác dòng t o ra con lai có  u th  lai cao và không dùng con lai F1 đ  làm gi ng?

ệ ườ ượ ằ ặ ặ ớ ề ng và NST gi i tính se đ c di truy n

ế ệ

ư ế ệ ơ ế ứ ế ệ ề ệ ầ ồ ộ

ề 6. B nh di truy n do gen trôi ho c gen l n n m trên NST th cho th  h  sau nh  th  nào? 7. Nêu c  ch  gây b nh b nh phêninkêtô ni u, bênh thi u màu h ng c u hình li m, h i ch ng  Down?

Ầ Ế PH N VI: TI N HÓA

ƯƠ Ế Ế Ơ Ứ Ằ CH NG I:  B NG CH NG VÀ C  CH  TI N HÓA

Ế Ứ

ệ ạ ồ ở ổ ặ ồ ừ ộ ơ i loài t m t c  quan tiên, m c dù hi n t ả ơ ng đ ng: Là các c  quan b t ngu n t

ắ ấ

ươ

ơ ố ườ i ) ng s ng ( mèo, cá voi, d i, tay ng

ố ệ ả ướ ủ ồ ươ ự ồ  ĐV: Chi tr  TV: Gai x

ổ ế ạ ủ ồ ừ ộ ơ  m t c  quan loài t

ị ơ ơ ứ ơ ứ ữ ặ c b t ngu n t ả ệ ư  tiên  nh ng hi n  ươ ng

ố ồ ả ậ ề ư ứ i ru t th a, x ươ ươ ng cùng, răng khôn…. ữ ộ ng t

ự ng t

ươ .  ồ ố ơ ừ ự : Là nh ng c  quan khác nhau v  ngu n g c nh ng đ m nhân ch c ph n  ể ự ả ng t

ế ủ ể ủ ự ể ồ

ướ

ằ ệ ậ ấ ế  cho th y các loài sinh v t hi n nay ứ ữ b ng ch ng gián ti p

ử ọ :

ế ứ ứ

ướ ượ ế ơ ế  bào. T  bào đ c sinh ra t bào tr ừ ế  t t ị c đó. T  bào là đ n v

ầ ơ ả ự ề ấ ế ế ấ bào nhân th c đ u có các thành ph n c  b n: màng sinh ch t, t bào ch t,

:

ằ ự ươ ứ ồ ử ứ ữ ề

ng đ ng v  c u t o, ch c năng c a ADN, prôtêin, mã di truy n gi a các loài.  tiên.

ấ ề Ế Ọ

ế

ự ủ ể ể ể ế ế ặ

ế ấ ị ệ ng xác đ nh, là nguyên li u cho quá trình ti n hóa

ẻ ơ ở ị ớ ế ế ỏ ị

ề ọ ọ Ằ Bài:                    CÁC B NG CH NG TI N HÓA ằ ẩ ứ  I –B ng ch ng gi i ph u so sánh: ươ ơ    1/ C  quan t ứ ơ các c  quan này th c hi n các ch c năng r t khác nhau. ự ế ơ ng đ ng ph n ánh s  ti n hóa phân ly.  C  quan t ươ Ở c c a các loài ĐV có x  Vd: ­  ậ Ở ng r ng, tua cu n đ u Hà lan là bi n d ng c a lá.        ­  ượ ắ ơ   * C  quan thoái hóa: Là nh ng c  quan đ nay không còn ch c năng  ho c ch c năng b  tiêu gi m.. C  quan thoái hóa cũng là c  quan t đ ng.ồ Ở ườ   Vd:   ng ơ ơ    2/ C  quan t ươ gi ng nhau nên có ki u hình thái t ự ế  ph n ánh s  ti n hóa đ ng quy.  C  quan t ạ  Vd: Gai cây Hoàng liên là bi n d ng c a lá, gai cây hoa h ng là do s  phát tri n c a bi u bì thân. ơ      Cánh b m ­ cánh d i ữ ằ ứ  KL: Nh ng b ng ch ng trên là nh ng  ề ượ ừ ộ ổ  tiên chung c ti n hóa t đ u đ  m t t ọ ằ ế  II­ B ng ch ng t  bào h c và sinh h c phân t ọ ằ ế  1/ B ng ch ng t  bào h c: ấ ạ ừ ế ậ ề ọ  ­ M i sinh v t đ u có c u t o t ổ ứ ơ ả ủ ơ ể ố  ch c c  b n c a c  th  s ng. t ơ ế  T  bào nhân s  và t nhân ( vùng nhân ). ọ  2/ B ng ch ng sinh h c phân t ủ ề ấ ạ  S  t ổ  KL: Các loài trên Trái Đ t đ u có chung t   Bài:                H C THUY T ĐĂCUYN ề   I­ Bi n di – Di truy n: ữ ị ị     1/ Bi n d   ( Bi n d  cá th  ) : S  phát sinh nh ng đ c đi m sai khác c a các cá th  cùng loài  trong quá trình sinh s n.ả ướ ệ  không theo h  Xu t hi n riêng l ữ   2/ Di truy n: C  s  tích lũy nh ng bi n d  nh  thành bi n d  l n.  II­ Ch n l c:

ộ ộ ạ ệ ế ự ọ ọ ố ượ ọ ọ ự t ch n l c t ng, n i dung, đ ng l c, k t nhiên và ch n l c nhân t o ( Tác nhân, đ i t

ạ ủ Ư ể nhiên.

ở ậ ọ ọ ự ể sinh v t.

ồ

ị ồ ạ ượ ự ượ ơ ế ặ c s  hình thành đ c đi m thích nghi  ố ủ c ngu n g c c a các loài ế

ớ ủ ư ư ơ ế ấ ượ ố ớ ự c vai trò c a cách li đ i v i s

Ế Ệ Ợ Ạ

ồ ệ ệ Ổ ế

ớ ế ế

ỏ ầ ả ổ ấ ề ủ ể ế

ị ớ ờ ơ ạ

ả ố ế ti n hóa:

ầ ầ ể ủ

ỗ ố ớ ừ ế ế ế ể ề ể ầ ỏ ừ ­6­ 10­4 nh ng trong m i cá th  nhi u gen, qu n th  có

ộ ể 10 ầ ư ể ấ ớ

ử ữ ầ ặ ổ ng trao đ i gi a các cá th  ho c các các giao t ể  gi a các qu n th .

ệ ượ ầ ữ ầ ố ể ủ ể ầ

ọ ọ ự nhiên:

ả ủ ể ớ ể ả ả ố

ầ ự ế ổ ầ ố ể ầ ố ủ ế ể

ầ

ề ướ ố ế ướ ế ng ti n hóa, là nhân t ti n hóa có h ng.

ố ộ ộ

ệ

ọ ọ ọ ọ ợ ử ộ ặ ậ ị

ể ỉ ể ọ ọ ki u hình. ồ ở ạ  tr ng thái đ ng h p t .  ể ồ ạ ớ ầ ố ấ   i v i t n s  th p

ộ ặ ầ ờ ạ ế  lo i h t alen l n ra kh i qu n th  vì alen l n có th  t n t ể ể trong các cá th  có ki u gen d  h p t ặ ị ợ ử .

ổ ầ ố ữ ể ế ầ ả ớ ng u nhiên:   ng u nhiên làm bi n đ i t n s  alen và thành ph n ki u gen hay x y ra v i nh ng

ướ ầ

ỏ c nh . ổ ầ ố ặ ộ

ể ị ạ ỏ ể ạ ộ ợ ấ ị ề ướ ng nh t đ nh. ầ ỏ i có th  b  lo i b  hoàn toàn ra kh i qu n th  và m t alen có h i cũng

ể ở

ự ể ề ầ ạ

ủ ẫ ố ­ Phân bi qu ).ả ệ  *  u đi m: ­ Phát hi n vai trò sáng t o c a ch n l c t ả i thích đ                     ­ Gi ả i thích đ                    ­ ­ Gi ề ể i: ­ Ch a hi u rõ c  ch  phát sinh bi n d , di truy n.  T n t ư                ­ Ch a đi sâu vào c  ch  hình thành loài m i, ch a th y đ hình thành loài m i.ớ Ọ Ế Bài:                 H C THUY T TI N HÓA T NG H P HI N Đ I ế  I­ Quan ni m ti n hóa và ngu n nguyên li u ti n hóa: ỏ     1/ Ti n hóa nh  và ti n hóa l n:  ế ế   ­Ti n hóa nh : ­ Quá trình làm bi n đ i c u trúc di truy n c a qu n th . K t qu  hình thành loài  m i.ớ ớ ế  ­ Ti n hóa l n: X y trên quy mô l n, th i gian dài, hình thành các đ n v   phân lo i trên loài.   II­ Các nhân t ộ   1/ Đ t bi n: ộ ể ổ ầ ố   ­ Đ t bi n làm thay đ i t n s  alen và thành ph n ki u gen c a qu n th . ấ ộ  ­ Đ t bi n đ i v i t ng gen r t nh  t ế ủ ố ề nhi u cá th  nên s  alen đ t bi n c a qu n th  r t l n.. ế ệ ơ ấ ấ ế ộ  ­ Đ t bi n cung c p nguyên li u s  c p cho quá trình ti n hóa. ậ   2/ Di nh p gen: ậ  ­ Di –nh p gen là hi n t ể ổ  ­ Làm thay đ i thành ph n ki u gen và t n s  alen c a qu n th .   3/ Ch n l c t  ­ CLTN là quá trình phân hóa kh  năng s ng sót và kh  năng sinh s n c a các cá th  v i các ki u  ể gen khác nhau trong qu n th . ế ộ  ­ CLTN tác đ ng tr c ti p lên ki u hình và gián ti p làm bi n đ i t n s  ki u gen, t n s  alen c a  ể qu n th . ị  ­ CLTN quy đ nh chi u h ổ ầ ố  T c đ  thay đ i t n s  alen tùy thu c: ố ở ể ạ i alen tr i: CLTN nhanh vì gen tr i bi u hi n ra    .Ch n l c ch ng l ả ạ ố i alen l n: CLTN ch m vì gen l n ch  b  đào th i khi    . Ch n l c ch ng l ặ ỏ Ch n l c không bao gi ở ế ố ẫ   4/ Các y u t ẫ ế ố  ­ Cácu y u t ể qu n th  có kích th ể  ­ Đ c đi m: + Thay đ i t n s  alen không theo m t chi u h ộ                      + M t alen có l ể ầ ổ ế có th  tr  nên ph  bi n trong qu n th . ả ố  ­ Làm nghèo v n gen c a qu n th , gi m s  đa d ng di truy n.   5/ Giao ph i không ng u nhiên:

ố ố ẫ th  ph n, giao ph i g n, giao ph i có ch n l c.

ổ ể ố ầ ầ ọ ọ ướ ầ ầ ố ng tăng d n t n s

ợ ồ ể

ả ể ề ự ị ợ ạ ổ ầ ố ả ủ

ệ

ầ ặ ể

ề ữ ộ ạ

ố

ờ ả ả ể ố ớ ứ ố

ộ ầ ể ả ả

ữ ả c cách li sinh s n v i nh ng nhóm qu n th  thu c loài khác. ữ

ở ở ậ ạ ữ ơ ể ơ ế ệ

ả ặ ả ể ữ ệ ạ ố ớ

ạ

ở ạ ả ạ ữ ố ớ : Nh ng tr  ng i ngăn c n sinh vât giao ph i v i nhau. Các lo i cách li

ả (sinh c nh)

ụ

ả ạ ạ ạ ụ ữ ữ ở

ợ ử ể ặ : Nh ng tr  ng i t o ra con lai ho c ngăn c n t o ra con lai h u th .   không phát tri n.

ợ ử ụ ố ớ ứ ừ ả ả

ự ị

ể ủ ể ể ả ặ ầ ỡ ị

ố ớ ầ ể ề ớ

ệ ề ầ ố ượ ể ầ ầ c chia thành nhi u qu n th  cách li v i nhau. t v  t n s  alen và thành ph n ki u gen đ c tích lũy

ầ ự ấ ớ

ả ậ ả ộ ị

ng cách li đ a lí x y ra đ i v i các loài đ ng v t có kh  năng phát ế ả ớ ằ ậ ố ớ ể ạ ả ạ ạ

ự ị ậ

ằ ậ

ọ

ự ể ầ

ị ố ằ ổ ư ố ộ

ể ầ ầ

ướ ả ộ ự ụ ấ  ­ Giao ph i không ng u nhiên: t  ­ Không làm thay đ i t n s  alen, làm thay đ i thành ph n ki u gen theo h ầ ầ ố ể ki u gen đ ng h p và gi m d n t n s  ki u gen d  h p. ầ ố  ­ Làm nghèo v n gen c a qu n th , gi m s  đa d ng di truy n.  Bài:                                   LOÀI  ọ  I – Khái ni m loài sinh h c:  ể ầ ố  Lòai giao ph i là m t qu n th  ho c nhóm qu n th :   + Có nh ng tính tr ng chung v  hình thái, sinh lý. ị   + Có khu phân b  xác đ nh.   + Các cá th  có kh  năng giao ph i v i nhau sinh ra đ i con có s c s ng, có kh  năng sinh s n và  ớ ượ đ  II – Các c  ch  cách li sinh s n gi a các loài: ọ   ả ơ ế  1/ Khái ni m: Các c  ch  cách li sinh s n là nh ng tr  ngai trên c  th  sinh v t ( tr  ng i sinh h c ) ụ ngăn c n các cá th  giao ph i v i nhau, ho c ngăn c n vi c t o ra con lai h u th . ả   2/ Các lo i cách li sinh s n: ướ ợ ử         a/ Cách li tr c h p t ướ ợ ử ồ tr  g m:  c h p t ơ ở            ­ Cách li n i  ậ             ­ Cách li t p tính ờ             ­ Cách li th i gian( mùa v  ) ơ ọ             ­ Cách li c  h c        b/ Cách li sau h p t   Vd: Tr ng nhái th  tinh tinh trùng cóc thì h p t ự ẻ          L a giao ph i v i ng a đ  ra con la không có kh  năng sinh s n  Bài:                            QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI  I­ Hình thành loài khác khu v c đ a lí:   Cách li đ a lí ( sông, núi, bi n.. ) ngăn c n các cá th  c a các qu n th  cùng loài g p g  và giao  ph i v i nhau. ầ ượ ể  Qu n th  ban đ u đ ố  CLTN và các nhân t  khác làm cho khác bi ả ế ẫ ầ d n d n d n đ n cách li sinh s n ệ  Khi s  cách li sinh s n xu t hi n thì loài m i hình thành.  ườ  Hình thành loài m i b ng con đ ề tán m nh. X y ra ch m ch p qua nhi u d ng trung gian chuy n ti p.  II ­ Hình thành loài cùng khu v c đ a lí: ằ   1/ Hình thành loài b ng cách li t p tính và cách li sinh thái:      a/ Hình thành loài b ng cách li t p tính:  ụ             Xem ví d  minh h a SGK. ố     b/ Hình thành loài b ng cách li sinh thái: Hai qu n th  cùng loài s ng trong cùng khu v c  đ a lí  ố ế  ti n hóa làm phân hóa v n gen  sinh thái khác nhau,d nh ng s ng trong hai  i tác đ ng các nhân t ớ ẫ ầ ủ ế c a qu n th  d n d n d n đ n cách li sinh s n hình thành nên loài m i.  ờ ơ ế   2/ Hình thành loài nh  c  ch  lai xa và đa b i hóa;

ụ ớ ộ      Lai xa + Đa b i hóa : loài m i  Xem ví d  SGK

ƯƠ Ể Ự Ố Ấ CH NG II: S  PHÁT SINH VÀ PHÁT TRI N S  S NG TRÊN TRÁI Đ T.

Ự Ồ Ố Ự Ố

ọ ế

ấ ữ ơ ơ

ử ơ ự ượ ướ ả ừ ấ ộ ấ  nhiên ( s m sét, tia t ng t ơ  ch t vô c : ồ i tác đ ng các ngu n năng l

ả ấ ạ

ạ ử ữ ơ  h u c :

4, NH3, H2, H2O… ) d ấ ữ ơ ơ ạ ả

ử ữ ơ ấ ữ ơ ơ h u c  ( protein, axit  Đ i phân t ạ

ọ ề ế

ọ ọ ỏ t nh  ( bao b c ng thành các gi

ế ữ ủ i tác đ ng c a CLTN hình thành nh ng t ạ ạ ươ ử ữ ơ  h u c  ( protein, axit nucleic… ) hòa tan trong đ i d ơ ướ  bào s  khai.

ố ế ộ ế ế ụ ọ ướ ti n hóa i tác đ ng các nhân t bào s  khai ti p t c quá trình ti n hóa sinh h c d

ơ ể ơ ơ ể ơ

Ủ I QUA CÁC Đ I Đ A CH T

ạ ứ ị Ự ạ Ể ủ Ạ Ị ử Ấ ể ủ ớ i

ự ạ

ử i

ằ ạ ớ ể ủ ứ ị ử ự ế  v  l ch s  phát tri n c a sinh gi i.

ạ ị ớ ề ị ấ i qua các đ i đ a ch t

ấ ể ủ ạ ụ ị ng trôi d t l c đ a ạ ị ử ị ệ ượ ậ

ả

ư ữ

ậ ươ ứ ệ ệ ấ ấ ạ ấ

Ự ng  ng ạ ự ậ ƯỜ I

ề

ạ ệ i hi n đ i ậ ủ ằ ườ ố ộ ế ứ ứ ằ ằ ồ ạ ứ ồ i có ngu n g c

ưở ệ ồ i: ử ề  đ u ch ng minh loài ng ượ ặ ng đ c bi ứ ệ ớ t v i các loài v ố ườ n hi n nay g m

ườ i hóa th ch và quá trình hình thành loài ng ườ ươ i  ượ n ng i

ế ụ ế ể ồ ừ

ẳ ườ ứ ườ i c  đ i ti n hóa thành chi Homo (H ) đ  r i sau đó ti p t c ti n hóa hình thành  i đ ng th ng ) thành loài

ườ ệ i khéo léo ) – H. erectus ( ng ạ i hi n đ i H. sapiens. t vong ) và loài ng

ườ ạ Bài:                         NGU N G C S  S NG  I – Ti n hóa hóa h c:   1/ Quá trình hình thành ch t h u c  đ n gi n t   Ch t vô c  ( CH ngo i… ) thành ch t h u c  đ n gi n ( axit amin, nucleotit… ).   2/ Quá trình trùng phân t o nên các đ i phân t  Các ch t h u c  đ n gi n ( axit amin, nucleotit… )    nucleic… )  II – Giai đo n ti n hóa ti n sinh h c: ạ  Đ i phân t ộ ở b i màng ) d ọ ế  III – Ti n hóa sinh h c: ế ừ ữ  T  nh ng t hình thành nên c  th  đ n bào, c  th  đa bào…. Ớ Bài          S  PHÁT TRI N C A  SINH GI   I – Hóa th ch và vai trò c a các hóa th ch trong nghiên c u l ch s  phát tri n c a sinh gi   1/ Hóa th chạ   ­ Hóa th chạ   ­ S  hình thành hóa th ch ớ ạ ủ   2/ Vài trò c a các hóa th ch trong nghiên c u l ch s  phát tri n c a sinh gi ể ủ ứ ữ b ng ch ng tr c ti p   Hóa th ch cung c p nh ng   II – L ch s  phát tri n c a sinh gi   1/ Hi n t ấ    2/ Sinh v t trong các đ i đ a ch t ấ ạ ị  Xem B ng 33: Các đ i đ a ch t và sinh v t t ọ ự ệ ỉ  L u ý: Nh ng s  ki n quan tr ng xu t hi n trong đ i, k ắ ỉ  Vd: Đ i trung sinh, k  ph n tr ng xu t hi n th c v t có hoa.  Bài:                     S  PHÁT SINH LOÀI NG  I – Quá trình phát sinh loài ng ườ    1/ B ng ch ng v  ngu n g c đ ng v t c a loài ng   Các b ng ch ng hóa th ch đ n các b ng ch ng phân t ệ ầ ủ ớ ậ ừ ộ  đ ng v t có quan h  g n g i v i các loài linh tr t ỉ ượ i, kh  Gorila, tinh tinh. n Gibbon, đ v ạ ườ ạ    2/ Các d ng v ượ ườ ổ ạ ế  T  loài v ườ nên loài ng H. neanderthalensis ( đã b  di ệ  II – Ng n ng i H. sapiens: H. habillis ( ng ị ệ ự ế i hi n đ i và s  ti n hóa văn hóa

ặ ạ ể

i hi n đ i có đ c đi m: ể

ườ ộ ế ể

ụ ộ

ử ụ ọ ế ạ ố ử ề ị ị

ứ ữ ở ố ế  sinh h c ( bi n d , di truy n, CLTN ) ngày càng  ố  xã h i ( ti ng nói, lao đ ng, ý th c ) ngày càng tr  thành nh ng nhân t quy

ể ủ ườ ự ệ  Ng   + B  não phát tri n   + Ti ng nói phát tri n ạ   + Bàn tay có các ngón tay linh ho t giúp ch  t o và s  d ng công c  lao đ ng ườ ể i các nhân t  Trong l ch s  phát tri n loài ng ế ộ ả gi m vai trò, các nhân t ườ ị đ nh s  phát tri n c a con ng ộ ộ i và xã h i loài ng i

Ọ Ầ PH N VII: SINH THÁI H C

ƯƠ Ậ Ầ Ể Ể CH NG I. CÁ TH  VÀ QU N TH  SINH V T

ườ ố ố 1. Môi tr ng s ng và các nhân t sinh thái:

ố ườ

ậ ặ ự ế t c  các nhân t

ưở ể ủ ữ ạ ộ ế ớ ộ i   xung quanh sinh v t , tác đ ng tr c ti p ho c gián ti p t ậ ng phát tri n và nh ng ho t đ ng khác c a sinh v t .

ố i , sinh tr ậ ấ c – đ t – sinh v t ậ ng s ng sinh v t : ấ ả ế ự ồ ạ ng đ n s  t n t ướ ạ ng : c n – n

ưở ộ ườ ố sinh thái:

ế ớ ặ ố ố ưở ườ ự ế ấ ả ữ ng tr c ti p ho c gián ti p t i môi tr ả ng có  nh h t c  nh ng nhân t

ố ườ ố ậ ấ ả ọ ủ ng xung quanh t c  các nhân t v t lý và hoá h c c a môi tr

ệ ữ ố ữ ườ ố ng, là nh ng m i quan h  gi a

ậ ậ sinh thái h u sinh là th  gi ớ ặ ữ ậ ặ ố

ấ ố ố ạ c nh n m nh là nhân t ườ ượ i đ ả  có  nh con ng

ố ớ ớ ờ ố ữ  sinh thái h u sinh, nhân t ề ậ i đ i s ng c a nhi u sinh v t.

ủ ổ : sinh thái

ủ ả ố ộ ị ị sinh thái mà trong kho ng đó sinh

i và phát tri n đ c.

ở ứ ả ả ố ợ ậ sinh thái m c phù h p, đ m b o cho sinh v t

ự ố

ả ể ượ ủ ả i: Là kho ng c a các nhân t ấ ố t nh t. ủ ạ ộ ứ ế ố ố ị ủ sinh thái gây  c ch  cho ho t đ ng sinh lí c a

ấ ả ườ ủ ằ ố ở sinh thái c a môi tr ng n m trong

t c  các nhân t ơ ở ỉ Ổ ớ ạ ồ ạ ơ ư sinh thái :là không gian sinh thái mà  i h n cho phép loài đó t n t ch  là n i c  trú.

ụ ổ

ự ư ườ ạ ộ n.

Ứ ồ ồ ạ *Môi tr ­ Khái ni m ệ : bao g mồ  t ậ ả sinh v t ,  nh h ạ ­ Các lo i m i tr * Các nhân t là t  sinh thái  ­ Nhân t ậ . ủ ờ ố đ i s ng c a sinh v t ố  sinh thái: ­ Các nhóm nhân t + Nhóm nhân t  sinh thái vô sinh là t sinh v t.ậ ế ớ ữ ơ ủ + Nhóm nhân t i h u c  c a môi tr ậ ộ ộ m t sinh v t (ho c nhóm sinh v t) này v i m t sinh v t (ho c nhóm sinh v t) khác s ng xung  quanh.  Trong nhóm nhân t ưở ng l n t h ớ ạ i h n sinh thái và  *Gi ớ ạ i h n sinh thái: + Gi ớ ạ * Gi i h n sinh thái: Là kho ng giá tr  xác đ nh c a m t nhân t ể ồ ạ ậ v t có th  t n t ậ ợ ả * Kho ng thu n l ệ ứ th c hi n các ch c năng s ng t ả ả * Kho ng ch ng ch u: Là kho ng c a các nhân t sinh v t.ậ  đó t +  ể i và phát tri n. Còn n i  gi ủ ổ  sinh thái. * Nêu nguyên nhân và ý nghĩa phân hóa c a   *  ng d ng   sinh thái trong các lĩnh v c : ư ­ Tr ng xen các lo i cây  a bóng và cây  a sáng trong cùng m t khu v ờ ụ  th i v . ­ Tr ng các lo i cây đúng

ầ  các t ng n

ướ ề ộ c khác nhau trong m t ao nuôi.  cá rô phi ệ ộ ở t đ i h n sinh thái v  nhi

ể ậ ầ ợ ể

ả ố ậ  là t p h p các cá th  cùng loài : ị

ờ

ả ố ệ ữ ể ầ ở ­ Nuôi ghép các loài cá  ơ ồ ớ ạ * Phân tích s  đ  gi ể ầ 2. Qu n th : * Khái ni m: ệ Qu n th  sinh v t ộ + sinh s ng trong m t kho ng không gian xác đ nh ấ ị + th i gian nh t đ nh ế ệ ớ ạ + sinh s n và t o ra th  h  m i ể * Các m i quan h  gi a các cá th  trong qu n th :

ả ệ ụ ể ệ ỗ ợ. ệ ủ

ố ng s ng thành búi, khóm… ệ ỗ ợ ể ệ ở ố ố  l ể ệ ở ệ ượ  hi n t

ủ ạ

ẽ ơ ễ ấ ạ ổ ộ ạ i tác đ ng c a gió. ề ễ ở ộ ố  m t s  loài cây mà quá trình trao đ i ch t di n ra m nh m  h n. ố c, ch ng l ng li n r

ậ

ả ả i k  thù. Tăng kh  năng sinh s n.

ố ộ ư ố ổ ứ ể ồ ạ ồ ố i đa ngu n s ng, làm

ố ế ầ ả ủ ệ ỗ ợ ả ả

ộ ồ ố ả ớ

ơ ố ự ầ ố ặ ả ơ i trong đàn vào mùa sinh s n.

ệ

ệ ượ ng t

ể ệ ở ự ự ỉ  t a. ể  s  cách li cá th .

ố ượ ở ứ ể ể ầ ợ ự ồ ả ng cá th  trong qu n th  duy trì ả  m c phù h p, đ m b o cho s  t n

i và phát tri n. ặ ơ ả ủ ể ư ầ

ỉ ố ữ ố ượ ể ầ ể ự ng cá th  đ c, s  l

là t  s  gi a s  l ỉ ỉ ệ ớ  gi ườ ể ỉ ệ ớ  gi ừ

ố ầ ộ ả ổ ọ ư ệ ả ng cá th  cái trong qu n th . T  l i  ể  này có th  thay đ i tùy thu c vào t ng  ả ặ i tính c a qu n th  là đ c tr ng quan tr ng đ m b o hi u qu

ả ủ

gi

ổ ng thay đ i. ế ề ỉ ệ ớ  gi t v  t  l ườ ể ọ i tính có ý nghĩa quan tr ng trong  ộ ỉ ệ i ta có th  tính toán m t t  l

ư ụ ạ các con  ể i ta có th  khai

ớ ượ ự

ổ ướ ớ ổ ả ả ườ c s  phát tri n c a đàn. ổ ổ ể ủ c sinh s n, nhóm tu i sinh s n, nhóm tu i sau a. Quan h  h  tr ể ể ệ + Bi u hi n c a quan h  h  tr  : Th  hi n thông qua hi u qu  nhóm, c  th  : ố ớ ộ ầ ậ i s ng b y đàn. * Đ i v i đ ng v t th  hi n  ự ậ ố ớ * Đ i v i th c v t th  hi n  + Ý nghĩa ự ậ ố ớ * Đ i v i th c v t. ế ự ấ ướ H n ch  s  m t n ệ ượ Thông qua hi n t ố ớ ộ * Đ i v i đ ng v t : ạ ẻ Giúp nhau trong quá trình tìm ki m th c ăn, cũng nh  ch ng l ị ả Quan h  h  tr  đ m b o cho qu n th  t n t i m t cách  n đ nh, khai thác t tăng kh  năng s ng sót và sinh s n c a loài. ệ ạ b. Quan h  c nh tranh. + Nguyên nhân. ớ ậ * Do n i s ng ch t ch i, nhu c u s ng l n h n so v i ngu n s ng trong sinh c nh. ượ ạ * Con đ c tranh giành con cái ho c ng c l ể + Bi u hi n Ở ự ậ  th c v t: thông qua hi n t *  ậ Ở ộ *   đ ng v t th  hi n  + Ý nghĩa ự ạ ả * Gi m s  c nh tranh. ờ ạ * Nh  c nh tranh mà s  l ạ t ể * Các đ c tr ng c  b n c a qu n th : ố ượ ­ T  l i tính: ỉ ệ ấ ng x p x  1/1. Tuy nhiên, trong quá trình s ng t  l tính th ể ủ ỉ ệ ớ ệ ố ề ờ  gi th i gian và đi u ki n s ng T  l ệ ể ầ ề ườ sinh s n c a qu n th  trong đi u ki n môi tr ự ể ế ỉ ệ ớ ề ể i tính t t  l ­ Ý nghĩa v  hi u bi :  S  hi u bi ườ ệ ả ng.. Trong chăn nuôi, ng chăn nuôi gia súc, b o v  môi tr ế ệ ợ ự ể ả . Ví d , các đàn gà, h u, nai, ... ng đ c và cái phù h p đ  đem l i hi u qu  kinh t ẫ ộ ố ượ ể ự ng l n các cá th  đ c mà v n duy trì đ thác b t m t s  l ủ ế : nhóm tu i tr ­ Nhóm tu i:ổ  3 nhóm tu i ch  y u

ổ ườ ể ổ i ta còn phân chia c u trúc tu i thành tu i sinh lí, tu i sinh thái và tu i qu n th .

ổ ế

ờ ầ ữ ổ ả ầ ổ ổ

ầ ủ ồ ạ ủ ể ế ể

ế ủ ụ ườ ệ ố ọ ố ả ng, mùa sinh ề ổ  ph  thu c vào đi u ki n s ng c a môi tr

ị ặ ậ ệ ề ồ ố ể ng suy gi m, đi u ki n khí h u x u đi ho c có d ch b nh... các cá th

ể ệ ổ ả ộ

ồ ớ ả ề ứ ị ế ệ

ừ

ổ non đ n già, ta có tháp tu i hay tháp dân

ị ấ ng

ợ ổ ầ ỉ ệ ờ ế ể ớ ườ ể ế ầ ệ ổ ủ ề

ị ủ

ồ ổ ễ ớ ở ử

ồ ử ố ẹ ề ầ

ỗ ả ả

ỉ .

ể ố ượ ủ ể ể ầ ầ ầ ể ể qu n th  đang phát tri n (qu n th ng c a qu n th :

ể ổ ể ầ .

ỉ ệ

ổ ướ ướ ỉ ư ị

ả ỏ ơ ầ ầ ầ ỉ ệ ả

ả ả ưở ự ể ầ ố ớ ả i kh  năng ng t

ự

ố ồ ề ẫ ố ố

ể ầ

ể ậ ộ ậ ộ ố ượ ộ ơ ị ệ ủ ể ể ể ầ ầ ng cá th  trên m t đ n v  di n tích hay th  tích c a qu n

ứ ộ ử ụ ậ ộ ầ ả ớ ớ ồ ố i m c đ  s  d ng ngu n s ng trong sinh c nh, t ả i kh ng t

ưở ể  vong c a qu n th .

ể ả ầ ệ ơ ả ủ ự ế ả ủ ủ ứ ư ể ặ ầ c ý nghĩa c a vi c nghiên c u các đ c tr ng c  b n c a qu n th  trong th c t s n

ấ

ầ ể

ố ượ ủ ể ể ầ ả ố

ể ng cá th  phân b  trong kho ng không gian s ng c a qu n th   ầ ể ủ ượ

ỹ ướ ặ ỏ ườ ư ố ể ng tích lu  trong các cá th  c a qu n th . ướ ơ ể ữ c đ c tr ng. Nh ng loài có kích th c c  th  nh  th ng hình

ướ ơ ể ớ ườ ữ i, nh ng loài có kích th c c  th  l n th ố ng s ng ượ ạ c l

ể ng cá th  nhi u, ng ố ượ ố ượ ể ề ể sinh s n.ả ấ ổ Ngoài ra, ng ờ ế ể ừ ả    lúc sinh cho đ n lúc ch t vì già. Tu i sinh thái là Tu i sinh lí là kho n th i gian t n t i c a cá th  t ế ể   ủ ố kho ng th i gian s ng c a cá th  cho đ n khi ch t vì nh ng nguyên nhân sinh thái. Tu i qu n th  là ể ổ tu i th  trung bình c a các cá th  trong qu n th . ưở ộ ng đ n các nhóm tu i :    nh h Nhân t ư ả ậ s n t p tính di c , ... ườ ấ ừ  môi tr ­ Khi ngu n s ng t ơ ề non và già b  ch t nhi u h n cá th  thu c nhóm tu i trung bình. ậ ợ ­ Trong đi u ki n thu n l i, ngu n th c ăn phong phú, các con non l n lên nhanh chóng, sinh s n  ể ầ ướ c qu n th  tăng lên. tăng, t  đó kích th ế ế ể  Khi x p liên ti p các nhóm tu i t ầ ổ ủ ổ ừ Tháp tu i c a qu n th : ư ộ ơ ỗ ố ổ ượ c xem nh  m t đ n v  c u trúc tu i c a qu n th . Do đó, khi môi tr s . M i nhóm tu i đ ế ớ ổ ế ộ  các nhóm tu i bi n đ i theo, phù h p v i đi u ki n m i. Nh  th , qu n th  duy trì  bi n đ ng, t  l ổ ạ ượ c tr ng thái  n đ nh c a mình. đ ả ộ ố ­ M t s  loài không có nhóm tu i sau sinh s n (cá chình, cá h i Vi n Đông, cá cháo l n   c a sông  ẻ ồ ế Ở ề  nhi u loài côn trùng (chu n chu n, phù du, ve s u,  C u Long) vì sau khi đ , cá b  m  đ u ch t.  ả ạ ư ộ ướ ạ c khi sinh s n kéo dài m t vài năm, nh ng giai đo n sinh s n và sau sinh s n  mu i...), giai đo n tr ầ ễ ch  dài 3­4 tu n l ạ ỉ ổ Tháp tu i ch  ra 3 tr ng thái phát tri n s  l tr ),ẻ ị ầ ầ ể qu n th   n đ nh và qu n th  suy thoái (qu n th  già) ể ẻ ả c sinh s n cao. + Qu n th  tr  có t  l  nhóm tu i tr ấ ỉ ệ ể ổ c và đang sinh s n x p x  nh  nhau. + Qu n th   n đ nh có t  l  nhóm tr ướ ể c sinh s n nh  h n nhóm đang sinh s n.  nhóm tr + Qu n th  suy thoái có t  l ố ể ủ ự ể  S  phân b  cá th  c a qu n th  có  nh h ầ ể ­ S  phân b  cá th  trong qu n th : ố ồ ố khai thác ngu n s ng trong khu v c phân b . ố Có ba ki u phân b  cá th  : Phân b  theo nhóm, phân b  đ ng đ u và phân b  ng u nhiên ể ể ủ ­ M t đ  cá th  c a qu n th : ể ủ + M t đ  cá th  c a qu n th  là s  l th .ể ể ủ + M t đ  cá th  c a qu n th   nh h ử ả năng sinh s n và t ượ ể Có th  nêu đ ờ ố xu t, đ i s ng. ướ ủ ­ Kích th c c a qu n th ầ ướ ủ Kích th c c a qu n th  là s  l ặ ố ượ ng ho c năng l hay kh i l ậ ể ầ ỗ M i qu n th  sinh v t có kích th thành ể ầ qu n th  có s  l ầ trong qu n th  có s  l ng cá th  ít.

ể

ể i đa.

ể ể ự ồ ạ ủ ướ ố c t ấ ướ ố c t ể i thi u và kích th ể ầ ầ i c a loài. ự ị ủ ướ ầ c qu n th  có 2 c c tr  : kích th ể ướ ố c t ầ c qu n th  và ý nghĩa : ự ị ố ượ ng cá th  ít nh t mà qu n th  c n đ  duy trì s  t n t i thi u là s  l

ố ả ạ ầ ầ ệ ể ướ ứ ố ẫ ớ ể ễ ơ t i di i m c t ể c qu n th  xu ng d i thi u, qu n th  d  r i vào tr ng thái suy gi m d n t

ầ ầ ể ể ố ượ ể ị ả

ườ

ả ể ể ự ớ

ườ ổ ủ ơ ộ ặ ố ậ

ạ ự ồ ạ ủ ng x y ra, đe do  s  t n t ể ạ ượ ớ i h n cu i cùng v  s  l ể ầ i c a qu n th . ợ c, phù h p v i ể ng mà qu n th  có th  đ t đ

ả ố ủ ạ ớ ể c quá l n, c nh tranh gi a các cá th

ễ ữ ể  Kích th c ướ

ả ế ầ ề ố ượ ướ ế ng. N u kích th ộ ố ể ứ ầ ố ậ ư ả ộ ỏ ể  vong, s  cá th  nh p c  và

ể ủ ể ầ ể

ủ ầ ự ế ấ ư ườ ủ ố ổ ị i  nh h

ậ ứ ộ ử ưở ẻ ng s ng nh   ủ i ng th c ăn, s  l

ư ả ủ ụ ề ộ ti m năng sinh h c vong, s  cá th  nh p c  và xu t c  (phát tán c a qu n th ) c a qu n th ệ ư s  bi n đ i khí h u, b nh  ườ . Ngoài ra, m c đ  t  vong ọ c a loài nh  kh  năng sinh

ự

ướ ủ ớ ạ ườ ầ ể c c a qu n th  trong môi tr ng không gi i h n và

t s  tăng tr ng b  gi

ự ế ưở ọ ng theo ti m năng sinh h c ng th c t ề i ng ậ ợ i ấ ọ ể ề ặ ồ ị ưở Các c c tr  c a kích th ướ Kích th + Kích th ế N u kích ướ th vong. Nguyên nhân là do: ả ự ỗ ợ ữ ể ng cá th  trong qu n th  quá ít, s  h  tr  gi a các cá th  b  gi m, qu n th  không có kh   S  l ố ữ ọ ớ ng. năng ch ng ch i v i nh ng thay đ i c a môi tr ủ ả ả • Kh  năng sinh s n suy gi m do c  h i g p nhau c a các cá th  đ c v i cá th  cái ít. ự ố ượ ể ng cá th  quá ít nên s  giao ph i c n huy t th • S  l ớ ạ ướ ố c t i đa là gi + Kích th ườ ồ ố ấ kh  năng cung c p ngu n s ng c a môi tr ư ẫ ớ ệ ậ ư cũng nh  ô nhi m, b nh t i m t s  cá th  di c  ra kh i qu n th . t... tăng cao, d n t ứ ộ ử ế ố s c sinh s n, m c đ  t ụ ổ ể ầ ủ :  c a qu n th  thay đ i ph  thu c vào 4 y u t ấ ư xu t c . ứ ộ ử ả ứ ố ậ ư + S c sinh s n, m c đ  t ổ ướ ả ườ ệ ề ng b  thay đ i d th ng c a đi u ki n môi tr ứ ộ ố ượ ứ ậ ượ t t, l ng k  thù... và m c đ  khai thác c a con ng ề ể ầ ấ ủ cao hay th p c a qu n th  còn ph  thu c nhi u vào  ả s n, s  chăm sóc concái... ưở ệ ự ­ Phân bi ị ớ ạ ườ trong môi tr Đi m so sánh  ườ ệ Đi u ki n môi tr ọ ể Đ c đi m sinh h c  ng  Đ  th  sinh tr ng kích th i h n ưở Tăng tr ậ ợ hoàn toàn thu n l ọ ề ti m năng sinh h c cao  ch  J. ữ Tăng tr Không hoàn toàn thu n l ề ti m năng sinh h c th p ch  Sữ

ầ ể ủ ế ộ

ể ủ ự ng c a qu n th  là s  tăng, gi m s  l

ằ ể ứ ủ ầ ố ượ ng  ng v i s c ch a c a môi tr

ố ượ ả ộ ế ằ ộ

ư ể ẫ ế ố ể ầ ả ng cá th  c a qu n th   ớ ử ườ ng (sinh s n cân b ng v i t  vong). ỳ ỳ bi n đ ng không theo chu k  và bi n đ ng theo chu k . ượ ả c nh  thiên tai, ế  ng u nhiên, không ki m soát đ

ệ

ỳ ầ ỳ ế ố ế ỳ ư bi n đ i có chu k  nh  chu k  ngày đêm, chu k  tu n

ổ ỳ ủ ề

ố ượ ể ả ủ ổ ế ở ậ ng cá th  tăng vào ban

ợ ả ế ả ầ c chi u sáng nên chúng quang h p và sinh

ư ươ ố ạ ộ ủ ủ ầ ở ướ ợ ể i s ng c l n ắ  các vùng ven bi n B c

ộ ẻ ộ ấ ộ

ấ ờ ể ủ ầ ả ể ố ượ ng cá th  c a qu n th : * Bi n đ ng s  l ủ ộ ế ­ Khái ni m ệ : Bi n đ ng s  l ớ ứ ươ ứ ị quanh giá tr  cân b ng t ể ộ ố ượ ế ng:  Có 2 ki u bi n đ ng s  l ỳ x y ra do các y u t ộ ế ­ Bi n đ ng không theo chu k   ị d ch b nh. ỳ x y ra do các y u t ộ ế ­ Bi n đ ng theo chu k   ề ạ ộ trăng và ho t đ ng c a th y tri u, chu kì mùa, chu k  nhi u năm. ư + Chu kì ngày đêm, ph  bi n   sinh v t phù du, nh  các loài t o có s  l ướ ượ ngày và gi m vào ban đêm, do ban ngày t ng n c đ s nả nhanh. ề , nh  r + Chu kì tu n trăng và ho t đ ng c a th y tri u ế B  đ  r  nh t vào các ngày thu c pha trăng khuy t ậ ợ + Chu kì mùa, mùa xuân và mùa hè là th i gian thu n l i nh t cho sinh s n và phát tri n c a h u

ộ ả ấ ể ề ư ồ ự ậ

ộ ề ư ố ượ ừ ế ộ , nh  loài chu t th o nguyên có chu kì bi n đ ng s  l ng theo chu kì t 3 – 4

ế ể

ầ ỉ

ố ượ ng cá th  theo chu kì và không theo chu kì ầ ể ng cá th  c a qu n th : Qu n th  luôn có xu h ả ể ủ ặ ỉ ướ ng t  đi u ch nh s  l ố ượ ể ự ế ng cá th . S  bi n đ ng s  l ố ượ ng  ể ng cá th

ể ượ ề ả ự ề ộ ậ ư ấ ư  vong, xu t c , nh p c .

ỗ ậ ấ h t các loài đ ng v t và th c v t. Nh  ru i, mu i sinh s n và phát tri n nhi u nh t vào các tháng  ả xuân hè,gi m vào các tháng mùa đông. ả + Chu kì nhi u năm năm ộ ệ ­ Phân bi t bi n đ ng s  l ể ố ượ ự ề ­ S  đi u ch nh s  l ể ằ ố ượ cá th  b ng cách làm gi m ho c kích thích làm tăng s  l ỉ ệ ử ỉ ầ ủ c a qu n th  đ  t ệ ở ứ c đi u ch nh b i s c sinh s n, t  l ặ ố ượ ậ ợ ứ ử ườ ề ả ể ng thu n l m c t vong gi m, (cid:0) ậ ư i (ho c s  l ố ượ ể ủ + Khi đi u ki n môi tr ả ứ s c sinh s n tăng, nh p c  tăng tăng s  l (cid:0) ườ ặ ố ượ ứ ử ứ ệ ề ể ấ (cid:0) ầ ng cá th  qu n th  th p)  ể ầ ng cá th  c a qu n th . ầ ng khó khăn (ho c s  l m c t vong tăng, s c (cid:0) ả ể ng qu n th  quá cao)  ầ ể ủ

+ Khi đi u ki n môi tr ấ ư ả ằ ạ ầ

ể ả ạ ố ượ ố ượ (tr ng thái s  l ể ng cá th  khi  ể ng cá th

i  ồ ố ặ ả ớ ợ ị ể ố ượ ả  gi m s  l sinh s n gi m, xu t c  tăng  ng cá th  c a qu n th . ể ầ ỉ ự ề ể ủ ả  đi u ch nh s  l ­ Tr ng thái cân b ng c a qu n th  : Qu n th  luôn có kh  năng t ạ ằ ẫ ớ tr ng thái cân b ng  ấ ố s  cá th  tăng quá cao ho c gi m quá th p d n t ườ ủ ấ ổ ng). n đ nh và phù h p v i kh  năng cung c p ngu n s ng c a môi tr

ƯƠ Ậ Ầ CH NG II. QU N XàSINH V T

ệ * Khái ni m: QXSV, cho VD

ậ ớ ể ầ ệ ậ t qu n xã sinh v t v i qu n th  sinh v t ầ ậ ể Qu n th  sinh v t ợ ầ ầ ậ ậ ộ ậ ề ộ ậ ầ ể ộ ể ộ ấ ị ầ ư ộ ị ờ ể ả ể ầ ợ ố ộ Các cá th  trong qu n th  có kh  năng giao ươ ậ ấ ữ ể ớ ng ể ế ả ạ  do v i nhau đ  sinh s n t o thành nh ng th

ể ầ ị n đ nh. ầ ầ ể ừ ể ầ ậ Qu n th  sinh v t là t p h p các cá th  trong ả cùng m t loài, cùng sinh s ng trong m t kho ng ấ không gian xác đ nh, vào m t th i đi m nh t ị đ nh.  ố ự ph i t ệ ớ h  m i. Ví d : ụ qu n th  các cây thông, qu n th  chó sói, ầ qu n th  trâu r ng ... ừ ề ầ ầ ỏ ậ ầ ụ ồ * Phân bi ầ Qu n xã sinh v t  ể ậ ầ Qu n xã sinh v t là t p h p các qu n th sinh v t thu c nhi u loài khác nhau cùng ọ ố s ng trong m t không gian nh t đ nh (g i là ậ ả Các sinh v t trong qu n xã có  sinh c nh).  ể ớ ệ ắ ố m i quan h  g n bó v i nhau nh  m t th   th ngố ầ ấ nh t và do v y qu n xã có c u trúc t đ iố ổ Ví d : ụ qu n xã núi đá vôi, qu n xã vùng ồ ng p tri u, qu n xã h , qu n xã r ng liêm, ầ qu n xã đ ng c , qu n xã cây b i ...

ầ ư ơ ả ủ

ể ỗ ầ ng cá th  m i loài

ư ế

ư ể ặ ví dụ

ầ ụ ể ệ ặ đ c đi m và ví d  các quan h ặ * Các đ c tr ng c  b n c a qu n xã: ặ ề ư ­ Đ c tr ng v  thành ph n loài ố ượ ố ượ ng loài và s  l + S  l ặ ư + Loài  u th  và loài đ c tr ng ề ố ­ Đ c tr ng v  phân b  cá th  trong không gian, ệ ữ *. Quan h  gi a các loài trong qu n xã:

ố ệ ể ặ M i quan h Đ c đi m Ví dụ

ợ ế C ngộ   sinh ẩ ố   i khi s ng Hai loài cùng có l ả ấ t ph i có  chung và nh t thi ả nhau ; khi tách riêng c  hai Trùng roi  Trichomonas và m i, ố vi khu n lam và cây

ạ ề ợ ợ H p tác ố   i khi s ng ấ ạ ổ ế ọ ậ h  đ u... Sáo và trâu r ng, ừ ể nh n b  và cò làm t ậ t p đoàn... ạ ả ả ố ề ộ ợ H iộ   sinh i ạ Hỗ  trợ

ị ả ọ ộ M t b t bám trên  lông chu t ộ phong lan bám trên  thân cây g ...ỗ ng gì. ạ ạ ồ ố ỏ C nhạ   tranh

ị ả ự ấ ợ ườ ề i, th Trâu và bò c nh tranh ồ nhau c , cú và ch n  ứ ạ c nh tranh nhau th c  ừ ăn trong r ng, th c  ậ ạ v t c nh tranh nhau  ề v  ánh sáng. ề ờ ầ Kí sinh ỗ ấ ơ ể ừ

ố Đ iố   khán g ạ ng, nh ng gây h i cho ỏ ế i ti ế c chỨ ế  – c mả nhi mễ loài đ u có h i. Hai loài cùng có l ư chung nh ng không nh t  thi t ph i có nhau ; khi tách  riêng c  hai loài đ u có h i. Khi s ng chung m t loài có  ợ l i, loài kia không có l cũng không có h i gì ; khi  ạ ộ tách riêng m t loài có h i  còn loài kia không b   nh  ưở h ­ Các loài c nh tranh nhau  ề v  ngu n s ng, không gian  s ng.ố ả ­ C  hai loài đ u b   nh  ưở ng thì  h ng b t l ế ẽ ắ ộ m t loài s  th ng th  còn  ị ạ ơ loài khác b  h i nhi u h n. ộ ơ ố M t loài s ng nh  trên c   ể ủ th  c a loài khác, l y các  ố ấ ch t nuôi s ng c  th  t   loài đó. ộ M t loài này s ng bình  ư ườ th loài khác. ủ

ử Cây t m g i kí sinh  trên thân cây g  ; giun kí sinh trong ru t ộ i.ườ ng ở ả T o giáp n  hoa gây  ộ t  đ c cho cá ; t ạ ứ ấ ch t gây  c ch  ho t  ậ ộ đ ng c a vi sinh v t  xung quanh. Cáo ăn gà, bò ăn c .ỏ ử ụ ố ộ ứ ậ ộ ộ Sinh  v t ănậ sinh v tậ   khác ớ ­ Hai loài s ng chung v i  nhau. ­ M t loài s  d ng  loài khác làm th c ăn. Bao  ộ ồ g m : Đ ng v t ăn đ ng  ự ậ ậ ậ v t, đ ng v t ăn th c v t.

ố ọ ố ế ng s  l

ố ượ ấ ng cá th  c a loài này b  kh ng ch  (  m c đ  nh t  ng cá th  c a loài khác và ng ế ở ứ ộ ượ ạ c l ấ i do tác

ố ị ể ủ ầ

ạ ườ ể ủ ở ố ượ ữ ị ừ ể ậ i ta s  d ng các loài thiên đ ch đ  phòng tr  các sinh v t gây h i cho cây

ồ ủ ế ủ ả ấ

ễ

ầ ự ủ ế ầ ớ ự ế ổ ủ c a qu n xã qua các giai đo n t ng  ng v i s  bi n đ i c a môi

ạ ươ ứ ễ ế ứ ườ ễ ễ ế

ng. ­ Di n th  sinh thái bao g m di n th  nguyên sinh và di n th  th  sinh. ở ầ ừ ễ ườ ư ậ ế ả môi tr ng ch a có sinh v t và k t qu  là hình

ễ ố ổ ế ồ ế ị ấ ễ ầ

ầ ế ứ ệ ườ ễ ề ậ ừ ầ ố ươ ộ ể ế ệ ượ ­ Kh ng ch  sinh h c : Là hi n t ả ặ ị đ nh, không tăng quá cao ho c gi m quá th p) b i s  l ệ ố ộ đ ng ch  y u c a các m i quan h  đ i kháng gi a các loài trong qu n xã. ử ụ ấ Trong s n xu t, ng ạ ụ tr ng.l y các ví d  minh ho . ế * Di n th  sinh thái: ổ ­ Là quá trình bi n đ i tu n t ế tr ế + Di n th  nguyên sinh là di n th  kh i đ u t ươ thành nên qu n xã t ng đ i  n đ nh. VD ệ ở ễ + Di n th  th  sinh là di n th  xu t hi n  ậ ợ ậ ợ i hay không thu n l theo đi u ki n thu n l môi tr i mà di n th  có th  hình thành nên qu n xã t ỳ ng đã có m t qu n xã sinh v t t ng s ng. Tu   ố ng đ i

ị n đ nh ho c b  suy thoái.VD

ổ ệ ự ề ậ

ư ự ạ ắ ầ

nhiên, khí h u... ự ươ ng tác gi a các loài trong qu n xã (nh  s  c nh tranh gay g t  ệ ữ ậ ữ ầ

ủ ế ậ ễ i cũng gây ra di n th  sinh thái.

ườ ể ượ ạ ộ ủ ể ủ ứ ậ c quy lu t phát tri n c a qu n xã sinh

ầ ụ ồ ế ự ừ ế ạ

ể ủ ộ ắ ổ ấ ợ ủ ồ ườ ườ ữ ụ ế ệ ổ ặ ị ­ Nguyên nhân : ư ự + Nguyên nhân bên ngoài nh  s  thay đ i các đi u ki n t + Nguyên nhân bên trong do s  t gi a các loài trong qu n xã, quan h  sinh v t ăn sinh v t...). Ngoài ra ho t đ ng khai thác tài nguyên c a con ng ễ ­ Ý nghĩa c a nghiên c u di n th  sinh thái :Giúp hi u đ ậ v t. T  đó có th  ch  đ ng xây d ng k  ho ch trong vi c b o v , khai thác và ph c h i ngu n tài  nguyên, có bi n pháp kh c ph c nh ng bi n đ i b t l ệ ả ệ i c a môi tr ậ ng, sinh v t và con ng i.

ƯƠ Ả Ệ Ể Ệ ƯỜ CH NG III. H  SINH THÁI, SINH QUY N VÀ B O V  MÔI TR NG

ệ

ộ ầ ậ ầ

ị ờ ạ ậ ầ ủ ủ ả : bao g m qu n xã sinh v t và sinh c nh c a qu n xã, trong đó các sinh v t tác đ ng  ệ i v i nhau và v i các thành ph n c a sinh c nh t o nên các chu trình sinh đ a hoá. Nh  đó, h

ị ố ổ ả ươ ng đ i  n đ nh.

ọ ủ ệ ồ ớ ộ ệ ố ầ ấ

ồ ộ ệ

ồ ầ ả ườ ầ ậ ng v t lí hay sinh c nh g m :

ậ khí h u: ánh sáng, đ   m…

ỳ ồ ầ ứ ưỡ ậ ủ ộ ẩ ề ủ   ng c a

ế

ươ ư ấ ộ ố ố ẩ i g m ch  y u là n m, vi khu n và 1 s  loài đ ng v t không x

ậ ậ ả ủ ế ả ấ ấ ng s ng (nh  giun  i xác ch t và các ch t th i c a sinh v t thành các ch t vô c  đ  tr  l ơ ể ả ạ   i

ườ

ủ ế ự ệ ạ ạ c) và nhân t o (trên nhiên (trên c n, d ướ ướ i n

ệ c).

ự ạ ạ c) và nhân t o (trên c n, d ướ ướ i n

nhiên (trên c n, d ậ ạ ề ặ ệ ớ ộ c). ng, trong đó

ướ ủ ứ ế ướ ướ i n ưỡ ố là m t dãy các loài sinh v t có m i quan h  v i nhau v  m t dinh d c và là th c ăn c a loài ti p theo phía sau .

ứ ạ

ỏ(cid:0) ụ ằ ỗ ng(SVSX). Ví d  : C ậ ự ưỡ  d (cid:0) ụ ậ ằ R nắ  ng i.ườ

*. H  sinh thái: ệ ­ H  sinh thái  ạ ớ qua l ỉ sinh thái là m t h  th ng sinh h c hoàn ch nh và t ­ Các thành ph n c u trúc c a h  sinh thái M t h  sinh thái bao g m 2 thành ph n : ơ + Thành ph n vô c  là môi tr ấ ơ * Các ch t vô c ấ ữ ơ * Các ch t h u c ế ố * Các y u t ầ ữ + Thành ph n h u sinh bao g m nhi u loài sinh v t c a qu n xã, tu  theo hình th c dinh d ừ ệ t ng loài trong h  sinh thái mà x p thành 3 nhóm ấ ậ ả * Sinh v t s n xu t ụ ậ * Sinh v t tiêu th  : ủ ế ả ồ * SV phân gi ấ ọ đ t, sâu b …) chúng phân gi môi tr ng. ể ­ Có các ki u h  sinh thái ch  y u : H  sinh thái t ạ ướ ướ c n, d i n ệ ệ ­ Phân bi t H  sinh thái t ỗ ứ * Chu i th c ăn  loài này ăn loài khác phía tr ỗ Có 2 lo i chu i th c ăn ắ ầ ứ + Chu i th c ăn b t đ u b ng sinh v t t ắ ầ ậ ữ ứ ắ ợ ỗ chẾ (cid:0)  tôm (cid:0) ữ ơ ệ là t p h p các chu i th c ăn trong h  sinh thái, có nh ng m t xích chung.

ướ ỗ

ử ụ ượ ứ ứ ng và s  d ng th c ăn cùng ng

ượ ặ

c nh ng ví d  minh ho  chu i và l ữ i th c ăn (ho c chu i th c ăn). ồ ạ ụ ữ ưỡ : B c dinh d ưỡ ậ ứ ướ ng trong l ề ồ ữ ậ ề Châu ch uấ (cid:0) ứ ỗ + Chu i th c ăn b t đ u b ng sinh v t ăn mùn bã h u c  . Ví d  : Giun (ăn mùn)  ướ ứ *L i th c ăn  ứ ượ i th c ăn. Nêu đ ậ ng là nh ng loài cùng m c năng l ­ B c dinh d ỗ ứ ứ m c năng l ữ ậ ế ­ Tháp sinh thái: Bao g m nhi u hình ch  nh t x p ch ng lên nhau, các hình ch  nh t có chi u cao

ưỡ

ầ ế ở ừ ng. ộ ể ứ ộ ỗ ậ ậ ị ộ ớ ủ ưỡ ng t ng b c và toàn b  qu n xã.

ự ưỡ ố ượ m i b c dinh d

ổ ậ ự ự ng. ộ ơ ể ng cá th  sinh v t  ố ủ ấ ả ng xây d ng d a trên s  l ố ượ ng t ng s  c a t ậ ở ỗ ậ ị ệ   t c  các sinh v t trên m t đ n v  di n

ể ưỡ

ỹ ượ ị ệ ộ ơ ể c tích lu  trên m t đ n v  di n tích hay th

ượ ưỡ

ị ộ ự ng đ ng. ấ nhiên. M t chu trình sinh đ a hoá

ọ ả ấ ầ ấ ầ ắ ự ổ Là chu trình trao đ i các ch t trong t ổ nhiên, phân gi ị i và l ng đ ng

ấ ầ c...).

ơ ủ ướ (SGK). c, cacbon, nit

ậ ể ưỡ ượ ng. ng qua các b c dinh d

ấ c chu trình sinh đ a hoá c a n ệ ng trong h  sinh thái ự ậ ng: là s  v n chuy n năng l ệ ng trong h  sinh thái.

ủ ệ ệ ể ượ c l y t ượ ượ ng c a h  sinh thái ch  y u đ

→ ệ ậ ấ các b c

ề c truy n theo m t chi u (sinh v t s n xu t  ậ ề ừ ậ ấ ng ng trong h  sinh thái ch  đ ng), truy n t

ườ ả ầ

ượ  môi tr ượ ưỡ ự ậ ấ ự ủ ế ượ ấ ừ ặ ờ ượ  năng l ng ánh sáng m t tr i. ề ỉ ượ ộ ậ ả ưỡ ế ưỡ ng th p d n b c dinh d  b c dinh d ng cao. ượ ể ệ ệ ng trong h  sinh thái qua  ng gi m d n trong h  sinh thái (S  v n chuy n năng l ữ ề ị ấ ắ ng tuân theo nguyên t c “giáng c p”).Do b  m t qua nhi u cách S  khác nhau gi a

ầ

ượ ưỡ ữ ấ ầ ậ ượ ng. ể  ph n trăm chuy n hoá năng l ng gi a các b c dinh d ệ ng trong h

ư ộ ệ ạ ộ ườ ấ ồ

ậ ề ấ ớ ồ

ng vô sinh trên trái đ t ho t đ ng nh  m t h  sinh  ọ ự ớ ư ệ ể ặ ặ ậ ị

ớ ừ ươ ụ ắ ồ ồ ừ ng B c, r ng r ng lá

ớ ừ

ọ ướ ọ ướ ồ ọ ạ ọ ư ệ ớ t đ i… ọ ướ ướ i n c bao g m các khu sinh h c n c ng t, khu sinh h c n ặ c m n.

ạ

ệ

ậ

ạ ạ ướ ạ c s ch, sinh v t). ượ ặ ờ ượ ươ ượ ử ng vĩnh c u (năng l ng m t tr i, năng l ng sóng, năng l ng gió, năng

ỷ ề ề ằ b ng nhau, còn chi u dài bi u th  đ  l n c a m i b c dinh d Tháp sinh thái cho bi t m c đ  dinh d ạ Có 3 lo i hình tháp sinh thái ự ố ượ + Hình tháp s  l ố + Tháp sinh kh i xây d ng d a trên kh i l ở ỗ ậ ng.  m i b c dinh d tích hay th  tích  ự ượ ố ự ng xây d ng d a trên s  năng l + Tháp năng l ở ỗ ậ ị ờ ộ ơ tích trong m t đ n v  th i gian   m i b c dinh d ­ Chu trình sinh đ a hoá:  ồ ợ g m có các thành ph n: T ng h p các ch t, tu n hoàn ch t trong t ướ ậ ộ m t ph n v t ch t (trong đ t, n ị ượ ­ Trình bày đ ượ ­ Dòng năng l + khái ni m dòng năng l ặ + Đ c đi m dòng năng l * Năng l * Dòng năng l → ưỡ dinh d * Dòng năng l ậ các b c dinh d ấ ậ chu trình tu n hoàn v t ch t và dòng năng l ỉ ệ ệ + Hi u su t sinh thái : là t  l sinh thái. * Sinh quy nể ­ Sinh quy n ể g m toàn b  sinh v t và môi tr ộ ể thái l n nh t. Sinh quy n g m nhi u khu sinh h c. ­ Khu sinh h c ọ (biôm) là các h  sinh thái c c l n đ c tr ng cho đ c đi m đ a lí, khí h u và sinh v t  ậ ủ c a vùng đó. Các khu sinh h c chính trên c n bao g m đ ng rêu hàn đ i, r ng lá kim ph ôn đ i, r ng m a nhi Các khu sinh h c d ­ Các d ng tài nguyên + Tài nguyên không tái sinh (nhiên li u hoá th ch, kim lo i, phi kim). ấ + Tài nguyên tái sinh (không khí, đ t, n + Tài nguyên năng l ượ l ng thu  tri u). (cid:0) ạ ừ ả i đã và đang khai thác b a bãi

ụ ồ ặ ồ ườ  gi m đa  ả t là tài nguyên có kh  năng ph c h i, gây ô

ễ ố ng s ng.

ề ữ ử ụ ườ

ng và s  d ng b n v ng tài nguyên thiên nhiên. ứ ử ụ ệ ạ ủ ừ ả i c a

ầ ế ệ ườ ể ữ ả ể ả ộ ấ ­ Tài nguyên thiên nhiên r t đa d ng, tuy nhiên con ng ệ ọ ạ d ng sinh h c và suy thoái ngu n tài nguyên, đ c bi ườ nhi m môi tr ắ ụ ­ Kh c ph c suy thoái môi tr ề ữ ử ụ S  d ng b n v ng tài nguyên thiên nhiên là hình th c s  d ng v a tho  mãn nhu c u hi n t i đ  phát tri n xã h i, v a đ m b o duy trì lâu dài các tài nguyên cho th  h  mai sau. con ng

i pháp :

ả ử ụ ấ ướ ừ ể c, tài nguyên r ng, tài nguyên bi n...

ườ Các gi ề ữ + S  d ng b n v ng tài nguyên đ t, tài nguyên n ọ ạ + Duy trì đa d ng sinh h c. ụ ề + Giáo d c v  môi tr ng.

Ọ NG TRÌNH SINH H C 11

Ọ Ơ Ể ƯƠ Ầ CH PH N IV: SINH H C C  TH

Ấ ƯỢ ƯƠ NG Ậ NG I: CHUY N HÓA V T CH T VÀ NĂNG L

Ể ở ễ r : ố c và mu i khoáng

ớ ố ơ ướ ụ ướ th c v t, r  là c  quan chuyên hoá v i ch c năng h p th  n ạ ễ ấ ề ứ ủ ế

ể ừ ơ ế ụ ộ n i có th  n ậ ấ ễ ơ ế ế ướ ụ ộ ụ ậ ế ướ c cao c th p h n. Các ion khoáng xâm nh p vào r  cây theo hai c  ch  : th  đ ng và ầ ặ ủ ế ự

ấ ườ ơ ể ơ ơ ế ủ ộ ụ

ị ạ ấ ườ ỗ ủ ễ ng : con dung d ch đ t vào m ch g  c a r  theo 2 con đ ế ng t ậ ừ ấ  bào ch t.

ố ủ ủ ễ ị ả ướ ng gian bào và con đ ưở ụ ướ ư ạ ả  ngo i c nh nh ng c a các nhân t ị ộ ườ ng : c và ion khoáng c a r  ch u  nh h ủ ấ

ấ ấ ậ

ấ ơ ả ậ ạ ạ ỗ

ạ ườ ả ế ể ậ ậ ứ ỗ bao g m nh ng t ồ  r  lên lá giúp v n chuy n n ạ ố ế  bào ch t (qu n bào và m ch  ng) n i ti p nhau t o đ c, mu i khoáng và m t s  ch t h u c  t ấ ễ ự ẩ ố ự ự ố   ng  ng kéo ự   ộ  r  lên lá. Đ ng l c ơ ướ ở   c   lá ỗ ữ ự

ố ế ộ ố ấ ữ ơ ừ ễ ự ạ ố ớ ư ớ ỗ c v i nhau cũng nh  v i thành m ch g . ố ữ ế ướ ố ợ ủ ử ướ ớ  n ố ế  bào s ng (t ồ ấ ữ ừ ơ ơ ộ ố ấ ữ ơ ự ấ ạ ẩ ồ

ườ ễ ậ ổ th c v t di n ra theo hai con đ ơ ướ ở ự c ng : qua cutin và qua khí kh ng. Trong đó ả ế ổ c qua khí kh ng đóng vai trò chính y u (kho ng 80%).

ự ầ ướ ạ ỗ ủ ặ ấ ủ ộ ậ ệ lên các b  ph n trên m t  đ t c a cây. Ngoài ra, thoát h i n ừ ế ọ ấ ế ệ ạ ể ố c và mu i khoáng   ề   c t o  đi u ki n cho khí ỉ ậ    không khí vào lá, cung c p cho quá trình quang h p c a cây. Không ch  v y, ụ ủ   ị ố i s  chi u r i liên t c c a t cho lá, khi n lá không b  đ t nóng d c còn giúp h  nhi

ưở nh h ng : CH ụ ướ ự ấ 1. S  h p th  n ệ ự ơ * C  quan th c hi n : Ở ự ậ ễ    ­  c và mu i khoáng. N c và ủ ễ ậ ố mu i khoáng xâm nh p vào r  cây trên c n ch  y u qua mi n lông hút c a r . ơ ế ấ    * C  ch  h p th  : ơ ướ    ­ N c xâm nh p vào c  th  theo c  ch  th  đ ng, nghĩa là di chuy n t ơ ế đ n n i có th  n ủ ộ ch  đ ng. Trong đó, c  ch  ch  đ ng thì c n đ n s  có m t c a ATP.    * Con đ ng h p th  :    ­ N c và các ion khoáng xâm nh p t ườ đ ố ả    * Các nhân t   nh h ưở ấ    ­ Quá trình h p th  n ấ ấ ủ ẩ áp su t th m th u c a dung d ch đ t, pH và đ  thoáng c a đ t. ể 2. V n chuy n các ch t trong cây: * Phân lo i :ạ ể    ­ Có hai dòng v n chuy n v t ch t c  b n trong cây, đó là dòng m ch g  và dòng m ch rây. ấ ạ    * C u t o và ch c năng :    ­ M ch gạ ữ ừ ễ dài t ạ ủ c a dòng m ch g  là s  ph i h p c a 3 l c : áp su t r  (l c đ y), l c hút do thoát h i n ế và l c liên k t gi a các phân t ậ   ố ạ    ­ M ch rây  bào kèm và  ng rây) n i v i nhau thành  ng giúp v n  bao g m nh ng t ễ   ố ể chuy n các ch t h u c  (axit amin, vitamin, saccarôz  …) và m t s  ion khoáng t  lá xu ng r . ự ủ ệ ộ Đ ng l c c a dòng m ch rây chính là s  chênh l ch áp su t th m th u gi a c  quan ngu n (lá) và   ễ ứ ơ c  quan ch a (r , thân…). ơ ướ 3.Thoát h i n c * Phân lo i :ạ     Thoát h i n ơ ướ thoát h i n    * Vai trò : ậ ơ ướ c là đ ng l c đ u trên c a dòng m ch g , giúp v n chuy n n    Thoát h i n ơ ướ ạ ộ ừ ễ  r t ợ ế ủ CO2 khu ch tán t ướ ự ơ ướ thoát h i n ặ ờ ánh sáng m t tr i. ố ả    * Các nhân t

ọ ấ ả ế ư ưở ơ ướ ng đ n quá trình thoát h i n ả ể ế   c nh ng quan tr ng nh t ph i k  đ n :

ợ i tiêu h p lí cho cây tr ng. ự ượ ể ướ ướ ợ t đ , ánh sáng, gió và các ion khoáng. ồ ượ ướ ướ ướ ượ c, l ng n i n ễ ng n ng n i, c thoát ra. i.ướ c do r  hút vào và l c c n t ướ ướ ầ ướ cách t

ưỡ ế ế ố c chu trình s ng. t y u trong cây:  mà thi u nó cây không hoàn thành đ ố ướ ằ c tính b ng s  so sánh l ồ ờ c h p lí cho cây tr ng: th i đi m t ố ủ  khoáng: ố ng khoáng thi  dinh d ế ố ế ượ ở ấ ể c b i b t kì nguyên t ể ượ  nào khác. ấ ậ

ượ ơ ể ự ậ ớ ố ưỡ dinh d ng khoáng thi ơ ơ ế ế t y u thành 2 nhóm : nguyên t ượ ố ữ ượ ủ ế vi l ng ch vi l ng ch  y u có vai trò c u t o nên ch t s ng còn nh ng nguyên t ấ ủ ặ   ng trong c  th  th c v t (l n h n ho c bé h n 100mg/1kg ch t khô c a cây), ố ạ ượ   ng (bao  đ i l ữ   ng (Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu, Mo, Ni). Nh ng ủ  ấ ố ố ạ ộ ủ ơ ể ự ậ t các ho t đ ng s ng c a c  th  th c v t.

ồ

ặ ỉ ấ ố ạ ượ  đ i l ề ấ ụ ấ ị

ồ ế ấ ợ ặ ị ố  khoáng cho cây. Trong tr ủ ng c a th c v t, chúng ta có th  bón phân cho cây. Đ ả ệ ừ ự ậ ứ ẻ i và môi tr ườ ể ườ  cao, v a an toàn cho s c kho  con ng ạ ưở ừ ả ả ả ắ ầ

ng nit ơ ưỡ ủ

3

ế ế ưỡ ể ầ ố ng khoáng thi ệ ụ ư dinh d ọ ọ hoá h c này còn tham gia đi u ti ả ạ ộ ế ủ ơ ể ự ạ ấ ự ậ  bào th c v t. ng đ n m c đ  ho t đ ng c a t

ề ế ưở +  ­ và NH4 ơ ở

ấ

3

­ và NH4 ả

ơ ấ ụ nhiên cho cây là nit +) t ơ  trong không khí và nit ừ ấ  đ t. Nit ườ ỉ ấ ỉ ượ ơ ờ ấ  trong đ t. Tuy   ơ ữ ơ   h u c ủ   ạ ộ  (nh  ho t đ ng c a ơ  trong không khí và nit ố ị ng c  đ nh nit ự ậ ậ  xác sinh v t ch  đ c cây h p th  sau khi tr i qua con đ ậ

ấ  c a các vi sinh v t trong đ t. ấ ạ ổ ề ng khoáng cho đ t, t o đi u ki n cho cây tr ng sinh ệ ễ ưở

ưỡ ể ấ ả ờ ầ ủ ng ; đúng nhu c u c a gi ng và   ườ   ễ ng ỉ ẻ ườ ầ i tiêu dùng.

ệ ứ ợ ở ự ậ  th c v t

ụ ể ổ ệ ụ ượ ấ ợ   c di p l c h p th  đ  t ng h p ng ánh sáng đã đ ướ ừ ả ề    Có nhi u tác nhân  nh h ệ ộ ướ n c, nhi ướ ằ c và t * Cân b ng n ướ ượ ằ ­ Cân b ng n c đ ­ T i n 4. Vai trò c a các nguyên t * Nguyên t      + Nguyên t      + Không th  thay th  đ ơ ể ả ự ế      + Ph i tr c ti p tham gia vào quá trình chuy n hóa v t ch t trong c  th . * Phân lo i :ạ ự     D a vào hàm l ườ i ta chia các nguyên t ng ố ồ g m C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg) và nguyên t ấ ạ nguyên t ế ế y u có vai trò đi u ti    * Ngu n cung c p : ấ ố ở ạ  d ng hoà tan (trong dung d ch đ t ho c các dung d ch nuôi c y).    ­ Cây ch  h p th  mu i khoáng  ấ ủ ế ấ ng h p đ t thi u dinh      ­ Đ t là ngu n ch  y u cung c p các nguyên t ể  ẩ ố ộ ố ưỡ ng ho c mu n thúc đ y t c đ  sinh tr d ườ ế ả ả ng xung đ m b o v a có hi u qu  kinh t   ầ ể   ờ quanh, khi bón phân chúng ta c n ph i đ m b o các nguyên t c: đúng lo i phân, đúng th i đi m, ạ ề ượ ng, thành ph n. đúng lo i cây và đúng li u l ơ ở ự ậ 5. Dinh d  th c v t  * Vai trò c a nit  : ề   ơ t y u, là thành ph n không th  thay th  c a nhi u    ­ Nit  là nguyên t ậ   ọ ấ ợ h p ch t sinh h c quan tr ng nh  prôtêin, axit nuclêic, di p l c, ATP…. trong c  th  th c v t. ổ ế ố t các quá trình trao đ i ch t và tr ng thái Ngoài ra, nguyên t   ủ ế ứ ộ ướ ủ ế ậ ng m n c c a t  bào. Do đó, chúng  nh h ạ ụ ự ậ ấ    ­ Th c v t h p th  nit  hai d ng : NO ồ   * Ngu n cung c p : ơ ự ồ    ­ Có hai ngu n cung c p nit  t ơ  khoáng (NO nhiên, th c v t ch  h p th  nit ụ ấ ừ t ơ ủ enzim nitrôgenaza) và khoáng hoá nit ồ ưỡ ứ    ­ Bón phân là cách th c b  sung dinh d ứ ể ố ư i  u. Có hai hình th c bón phân cho cây, đó là bón qua r  và bón qua lá. ng và phát tri n t tr ầ ố ạ ố ượ ợ ệ    ­ Vi c bón phân h p lí (đúng lo i, s  l ng, thành ph n dinh d ồ ưở ng) không ch  làm tăng năng su t cây tr ng mà còn gi m thi u ô nhi m môi tr th i kì sinh tr ả và góp ph n b o v  s c kho  ng 6. Quang h p  * Khái ni m :ệ ợ    ­ Quang h p là quá trình s  d ng năng l cacbohiđrat và gi ượ  khí cacbônic và n ử ụ i phóng khí ôxi t c :

ặ ờ ệ ụ (Chú thích : asmt : ánh sáng m t tr i ; dl : di p l c)

ồ ả ấ ệ ng và là ngu n nguyên li u cho s n xu t công ệ ậ ị ưỡ ườ i. ớ ủ ẩ ể i. ụ ấ i phóng khí ôxi và h p th  khí cacbônic. ự ề ơ ợ ậ ự ờ ự ợ ủ ệ ụ ứ ệ ắ ố ặ ủ ụ ạ ố quang h p bao g m di p l c và carôtenôit phân b  trong màng tilacôit. Các s c t ở ả ứ ủ ế ồ ng ánh sáng cho di p l c a  ọ c chuy n hoá thành năng l ụ ng ánh sáng s  đ ệ ụ ạ ng hoá h c có trong ATP và NADPH. ợ ở ề ẽ ượ  các nhóm th c v t C

ố i. ợ ở ự ậ ượ  th c v t đ

ạ ễ ả ủ ừ c phân chia làm hai pha : pha sáng và pha t ế

ậ ở ọ ế  màng tilacôit và nhìn chung là gi ng nhau ả ể ượ ử ụ c s  d ng đ  phân li n ễ ở ng ánh sáng đ ướ ữ ẽ ượ ử ụ ng (ATP, NADPH) và nh ng h p ch t này s  đ ự  m i loài th c v t. Trong pha   ạ   i phóng ôxi. Quá trình này cũng t o ấ   c s  d ng trong pha ượ ấ ữ ơ i đ  t ng h p nên các ch t h u c .

3,    4 và th c v t CAM còn có thêm m t chu trình ề ả   4 và th c v t CAM tuy gi ng nhau v  b n

ạ ạ ố ị ấ ữ ơ ồ ơ Ở ự ậ  th c v t C ộ i ch  bao g m chu trình Canvin. ể ự ậ ự ậ ố c chu trình Canvin. Pha t ố ủ ờ i n i x y ra và th i đi m di n ra.

ủ

iố  là giai đo n c  đ nh t o ra các h p ch t h u c  (đi n hình là glucôz ).  ợ Ở ự ậ  th c v t C ậ ự i c a th c v t C ể ạ ơ ả ễ ế ố  ngo i c nh đ n quang h p ộ ậ ạ ả ớ ườ ợ ợ ườ ể i đi m bão hoà ánh sáng (tr  s ớ ườ ế ụ ừ ộ ị ố    ng đ  ánh sáng ti p t c tăng). đó c ỉ ệ  t  l ng đ  quang h p cho t ng đ  quang h p không tăng thêm dù cho c ợ ề

2 mà

2 t  l

ớ ườ ị ố ỉ ệ ậ ợ i đi m bão hoà ánh sáng (tr  s  CO ợ ồ thu n v i c ộ ợ ạ ườ ng, quang h p đ t giá tr  c c đ i t ộ  thu n v i c ng đ  quang h p không tăng thêm dù cho n ng đ  CO

ị ự ạ ạ ớ ộ ng đ  quang h p cho t ộ ố ớ ệ ặ đóng vai trò đ c bi ồ ủ ệ ề ế ế ụ t quan tr ng đ i v i quá trình quang h p. Chúng là nguyên   ề   ổ t khí kh ng, đi u ợ ng c a quang h p, đ ng th i n ệ ỏ i các mi n tia đ  và tia xanh tím. ể 2 ti p t c tăng). ợ c tham gia vào quá trình đi u ti ợ i cho quang h p x y ra.

ọ ờ ướ ậ ợ ạ t đ  b  m t c a lá, t o đi u ki n thu n l ỗ ả ố ớ ố ợ ẽ ả ỳ i  u (tu  loài) và trên ng

ng đó, quang h p s  gi m. ệ ụ ọ ự ậ ng không gi ng nhau lên m i loài th c v t. Đ i v i đa s  các loài cây, quang ưỡ  tham gia c u thành nên enzim quang h p, di p l c, đóng vai trò quan   ố ợ ể ướ c. Do đó, có th  nói nguyên t ổ ặ ủ ự ợ

ự ồ ộ ộ ề ạ ồ ng đ n nhi u m t c a quang h p. ậ   ố  ngo i c nh đ u tác đ ng đ ng th i và không gi ng nhau lên t ng loài th c v t. ầ   ng đ  quang h p c a cây tr ng đ t giá tr  c c đ i, chúng ta c n ậ ủ ị ự ữ ố ừ ị ự ạ  trên.

ờ ườ ợ ủ ượ ấ ả t c  các giá tr  c c thu n c a nh ng nhân t c t ồ ấ

ả ấ ợ ồ

ụ ể ệ ể ồ

ệ ệ ồ ướ ụ ư ậ ấ ộ ố

ườ ể ệ ạ ọ ố ớ ộ ợ * Vai trò : ấ ứ ồ    ­ Cung c p ngu n th c ăn cho sinh v t d  d ủ ế ế ượ c ph m c a con ng nghi p, ch  bi n d ự ố ượ ấ    ­ Cung c p năng l ng đ  duy trì s  s ng c a sinh gi ả ệ    ­ Đi u hoà không khí thông qua vi c gi ệ    * C  quan th c hi n : ơ    ­ Lá là c  quan quang h p ch  y u c a th c v t nh  s  có m t c a l c l p. Đây là bào quan   ắ ố  ch a h  s c t ượ ấ này h p th  và truy n năng l    trung tâm ph n  ng. T i đây, năng ượ ể ượ l ự ậ 3, C4 và CAM 7. Quang h p  * Phân chia giai đo n :ạ    ­ Quang h p  ơ ả    * N i x y ra, di n bi n và k t qu  c a t ng giai đo n : ố    ­ Pha sáng di n ra  ượ c và gi sáng, năng l ợ ấ ợ ra các h p ch t giàu năng l ợ ố ể ổ t    ­ Pha t ỉ ố pha t ả ướ x y ra tr ư ấ ch t nh ng khác nhau t ưở Ả 8.  nh h ng c a các nhân t ộ  ­ C ng đ  ánh sáng ườ ánh sáng mà t Thông th ồ    ­ N ng đ  CO ộ ườ ừ t  đó c    ­ N cướ  là y u t ế ố ườ li u, là môi tr ề ệ ộ ề ặ ủ hoà nhi ố ưở ả t đệ ộ  nh h    ­ Nhi ị ố ư ệ ộ ế ợ t đ  đ n giá tr  t h p tăng theo nhi ấ ố  khoáng    ­ Các nguyên t ế ộ ở ề t đ  m  khí kh ng hay s  quang phân li n tr ng trong đi u ti ế ề ưở ả khoáng  nh h ạ ả ề ố ỗ    ­ M i nhân t ể ạ ở ậ ệ B i v y, đ  t o đi u ki n cho c ả ả ả ph i đ m b o dung hoà đ ợ 9. Quang h p và năng su t cây tr ng ế ị ­ Quang h p quy t đ nh kho ng 90 – 95% năng su t cây tr ng. ấ ề ể ợ   ­ Chúng ta có th  tăng năng su t cây tr ng thông qua vi c đi u khi n quang h p. C  th  là : ằ   ợ ủ ấ ợ ộ ườ ng đ  quang h p và tăng hi u qu t quang h p c a cây tr ng b ng     + Tăng di n tích lá, tăng c ệ ỳ ợ cách áp d ng các bi n pháp kĩ thu t nh  chăm sóc, bón phân, cung c p n   c h p lí tu  thu c vào ồ gi ng và loài cây tr ng.     + Tuy n ch n và t o gi ng m i có c ấ ng đ , hi u su t quang h p cao.

ợ i tiêu h p lí.

ấ

ấ ử ữ ơ ờ ả h u c  thành CO ồ 2 và H2O đ ng th i gi i phóng năng ướ     + Bón phân, t ự ậ 10. Hô h p th c v t  * Khái ni m :ệ    ­ Hô h p là quá trình ô xi hoá các phân t ượ l ng.

ả ả ơ ả ấ ữ ơ ượ ườ ả ườ ả ư ỗ ả ể ườ ế ng phân và ôxi hoá axit piruvic, phân gi ạ ế ạ   i hi u khí c phân chia thành 2 d ng c  b n là phân gi ả ề   ng phân. ng này là đ u tr i qua quá trình đ ả ị i k  khí tr i qua quá trình lên   ề   ẽ i hi u khí, sau giai đo n nói trên s  là chu trình Crep và chu i chuy n

ả ệ ấ ứ 1 phân t ạ ệ i hi u qu ơ ng phân gi ẽ ạ   i hi u khí s  t o ả ả ế  glucôz , khi tr i qua phân gi ấ ữ ơ ả ườ i ch t h u c  mang l

ấ ớ i. ộ ấ ẩ ứ 2 ngoài ánh sáng. Hi n t

ợ ợ ả ẩ ệ ệ ữ ủ ị ấ ậ ả ể ạ ộ ệ ậ ế ớ ự ạ ộ ượ ạ i. Do đó đây là hai   c l ả   t v i nhau, đ m b o cho s  ho t đ ng nh p ổ

ộ ậ ưở ủ ạ ả ể ố ngo i c nh. Trong đó đi n hình là ự ượ ụ ng khí cacbônic. ở ộ

ấ ơ ưỡ ứ ữ ế ấ ổ ả   ng có trong th c ăn thành nh ng ch t đ n gi n ơ ể ấ ụ ượ

ứ

Ở ộ ạ ộ ượ ư ộ ờ ủ   c tiêu hoá n i bào nh  ho t đ ng c a ứ  thì th c ăn đ ỷ

ứ ạ ậ ờ ứ c tiêu hoá theo c  hình th c ngo i bào (nh  enzim thu , th c ăn đ ỷ

ẽ ượ ế ậ , th c ăn đ ả ộ ạ ượ ứ ụ ữ ấ ấ ọ ổ ơ ọ   c bi n đ i c  h c ấ   c h p th  vào máu. Nh ng ch t không ả

ữ c tiêu hoá s  tích t ở ẽ  thú ăn th t và thú ăn th c v t :

ả ng đ n gi n và đ ượ c th i ra ngoài. ự ậ ạ ủ ộ ể ậ ố ưỡ ụ  thành phân và đ ị ệ ứ ươ ứ ợ

ứ ủ ắ ộ ướ ưỡ ượ ứ ữ ấ ở ớ ớ ự ng dinh d ng có trong th c ăn r t cao nên nh ng loài này có kích th ể  ộ   c ru t

ỏ ơ ưỡ ộ ự ậ  răng kém phân hoá h n và do ăn th c ăn ít dinh d ơ ấ ườ ạ ng kh  năng tiêu hoá và h p th . Bên c nh đó, thú ăn th c v t có d  dày 4 ngăn (d ạ ổ ứ ạ ơ ụ ạ ể ế ạ ặ ấ    * B n ch t : i các ch t h u c  đ    ­ Quá trình phân gi ủ ặ ả ị và phân gi i k  khí. Đ c đi m chung c a 2 con đ ế Tuy nhiên, n u nh  sau đ men thì trong phân gi ể ả êlectron hô h p x y ra trong ti th . ử ấ ừ ự    ­ Nghiên c u th c nghi m cho th y t ể ệ ượ t l ra 38 ATP và nhi ng. Đây có th  nói là con đ ấ ượ ng cao nh t trong sinh gi năng l ệ ặ ấ ở ự ậ   t, đó là hô h p sáng. Hô h p sáng là quá  th c v t có m t hình th c khá đ c bi    ­ Trong hô h p  ụ 2 và th i khí CO ợ   ả ệ ượ ả ấ trình h p th  O ng này gây lãng phí s n ph m quang h p ự ậ 3. ỉ ặ ở và ch  g p   nhóm th c v t C ấ ố    * M i quan h  gi a hô h p và quang h p : ủ ấ    ­ Nguyên li u c a hô h p là s n ph m c a quá trình quang h p và ng ố ho t đ ng chuy n hoá v t ch t có m i liên h  m t thi ị ủ ơ ể ự ậ nhàng và  n đ nh c a c  th  th c v t. ố ả ng :   nh h    * Các nhân t ộ ườ ấ    ­ C ng đ  hô h p c a th c v t ph  thu c vào các nhân t ệ ộ ướ t đ , ôxi và hàm l n c, nhi ậ  đ ng v t 11. Tiêu hóa  * Khái ni m :ệ    ­ Tiêu hoá là quá trình bi n đ i các ch t dinh d c. mà c  th  h p th  đ    * Các hình th c tiêu hoá : ơ ậ  đ ng v t ch a có c  quan tiêu hoá    ­  enzim thu  phân có trong bào quan lizôxôm. Ở ộ ượ  đ ng v t có túi tiêu hoá    ­  ứ ạ ưỡ ấ ng ph c t p trong lòng túi) và tiêu hoá n i bào. phân ch t dinh d ượ ứ ố Ở ộ  đ ng v t có  ng tiêu hoá c tiêu hoá ngo i bào. Th c ăn s  đ    ­  ơ và hoá h c thành nh ng ch t dinh d ượ đ    * Tiêu hoá  ứ ế      Đ  thích nghi v i vi c tiêu hoá các lo i th c ăn khác nhau,  ng tiêu hoá c a đ ng v t cũng bi n ụ ể ổ đ i cho phù h p v i ch c năng t ng  ng. C  th  là :    + Thú ăn th tị  có s  phân hoá răng sâu s c vì ngoài ch c năng tiêu hoá, b  răng c a chúng còn đ ồ ắ b t m i. Hàm l khá ng n.ắ    + Thú ăn th c v t ể dài đ  tăng c ỏ ạ c , d  lá sách, d  t ng (c , r m,..) nên ru t kéo   ạ  ự ậ ả ặ   ấ ớ  ong, d  múi kh ) ho c d  dày đ n v i manh tràng r t phát tri n. Đây là đ c

ơ ộ ể ờ ự ỗ ợ ậ ố ặ ủ

ậ  đ ng v t

2 t

ữ ừ ờ ả ượ ơ ể ấ ạ ộ

ể ợ ả i phóng năng l ủ ề ặ

ổ ặ ệ ể ế ủ ế ặ ả ủ ộ ủ ề ặ

ế ộ ỏ

2 và CO2 d  dàng khu ch tán qua.  hô h p.

ề ề ặ ề ặ ề ặ ẩ ướ t giúp O ạ

ạ ể ễ ệ ự ư ề ồ ổ ế ề ặ

ấ

ấ ứ ứ ườ i ta phân chia thành 4 hình th c hô h p chính, đó là :

ề ặ ơ ể

ệ ố

ổ

ầ ấ ạ ứ

ượ ấ ạ ủ ế ừ ệ ầ ệ ố ậ ầ ộ ị ạ    các b  ph n : d ch tu n hoàn, tim và h  th ng m ch c c u t o ch  y u t

ấ ừ ộ ứ ể ể ế ậ ậ ậ ộ  b  ph n này đ n b  ph n khác đ  đáp ủ ệ ầ ủ ơ ể ố ạ ộ ng cho các ho t đ ng s ng c a c  th .

ườ ự ế ầ ị ệ ầ   i ta phân chia h  tu n bào và mô, ng ự ư ạ ệ ầ

ộ ẫ ộ ạ   i ậ

ượ ư ệ ạ ệ ở ở : có m t đo n máu đi ra kh i h  m ch và tr n l n v i d ch mô, sau đó l ỏ ệ ạ ạ ệ ầ ấ ả c thu h i v  h  m ch. Trong h  tu n hoàn này, máu ch y ch m và d c l u thông trong h  m ch kín và trao đ i ch t v i t ệ ầ ự ế c mô. Trong h  tu n hoàn này, máu th : máu đ ướ ệ ầ bào đ ớ ơ ệ ầ ệ ặ ỉ ạ ượ i đ ự ầ ả ộ ộ ớ ị ự ướ i áp l c th p. ượ   ấ ớ ế ổ c ự   ả ườ ng ch y nhanh và v i áp l c ệ ầ ạ c phân chia thành hai lo i : h  tu n hoàn đ n (ch  có   ầ   ồ i áp l c trung bình) và h  tu n hoàn kép (g m m t vòng tu n ệ ầ ả ự ổ ớ ớ

ủ

ư ộ ạ ộ ầ ộ ợ ặ ờ ự ồ ự    t có trong thành tim bao g m : nút xoang nhĩ, nút

ố ế ạ ộ ả ớ ng, tim ho t đ ng theo chu kì kho ng 0,8 giây v i ba pha n i ti p nhau : ấ Ở ườ  ng i bình th

đi m giúp h  tr  quá trình tiêu hoá xenlulôz  nh  s  có m t c a các vi sinh v t s ng c ng sinh ạ ỏ trong d  c  và manh tràng. ấ ở ộ 12. Hô h p   * Khái ni m :ệ ể ấ ấ   ậ  bên ngoài vào đ  ôxi hoá các ch t    Hô h p là t p h p nh ng quá trình, trong đó c  th  l y O ồ ố ế 2 ra ngoài. ng cho các ho t đ ng s ng, đ ng th i th i CO  bào và gi trong t ổ    * Các đ c đi m c a b  m t trao đ i khí : ổ   ậ    Hi u qu  trao đ i khí c a đ ng v t liên quan ch  y u đ n các đ c đi m sau c a b  m t trao đ i khí : ổ     + B  m t trao đ i khí r ng. ễ ổ     + B  m t trao đ i khí m ng và  m  ấ ắ ố ổ     + B  m t trao đ i khí có nhi u mao m ch và máu có s c t ộ ự     + Có s  l u thông khí t o ra s  chênh l ch v  n ng đ  khí O 2 và CO2 đ  các khí đó d  dàng khu ch tán qua b  m t trao đ i khí. ứ    * Các hình th c hô h p chính : ổ ề ặ    Căn c  vào b  m t trao đ i khí, ng ấ     + Hô h p qua b  m t c  th ấ ằ ố     + Hô h p b ng h  th ng  ng khí ấ ằ     + Hô h p b ng mang ằ ấ     + Hô h p b ng ph i. 13. Tu n hoàn máu: * C u t o và ch c năng :    ­ H  tu n hoàn đ máu.    ­ Ch c năng c a h  tu n hoàn là v n chuy n các ch t t ứ    * Phân lo i :ạ ủ    ­ D a vào s  l u thông c a d ch tu n hoàn trong các t hoàn thành 2 d ng : h  tuàn hoàn h  và h  tu n hoàn kín. ệ ầ      + H  tu n hoàn h ồ ề ệ ạ ượ đ      + H  tu n hoàn kín th c hi n gián ti p qua n cao ho c trung bình. H  tu n hoàn kín l ướ m t vòng tu n hoàn, máu ch y d ắ ơ ể ỏ ầ hoàn l n đi kh p c  th  và vòng tu n hoàn nh  qua ph i, máu ch y nhanh và v i áp l c cao). ạ ộ    * Tim và chu kì ho t đ ng c a tim : ẩ ơ    ­ Tim nh  m t máy b m hút và đ y máu đi trong vòng tu n hoàn. Tim ho t đ ng m t cách t ặ ủ ậ ệ ợ ộ đ ng nh  s  góp m t c a t p h p các s i đ c bi ạ nhĩ th t, bó His và m ng Puôckin. ườ    ­       + Pha nhĩ co (0,1 giây) ấ      + Pha th t co (0,3 giây)      + Pha dãn chung (0,4 giây)

ả ẽ ủ ườ ư ậ i bình th ầ   ị ng s  có giá tr  kho ng 75 l n. ị ậ ườ ộ ỉ ệ ng t  l ườ ướ ơ ể c c  th . ị ớ  ngh ch v i kích th

ạ ế ế ế ạ ả ạ ủ ườ ạ ườ ớ  đ ng v t, nh p tim th ậ ố ự ầ ng 0 t ị i bình th i tĩnh m ch ch . Ng ạ   ấ ạ ộ i đ ng m ch ế   ng có huy t áp tâm ả ủ ươ ưỡ ế

ủ ế ạ ả ế ổ ng kho ng 70 – 80 mmHg, huy t áp tâm thu kho ng 110 – 120 mmHg. ệ ủ ậ ố ự ế ạ ệ   t di n c a m ch và s  chênh l ch ầ ế ệ ạ ạ

ườ ủ ậ ằ ộ ị ơ ể ậ ự ổ ậ ộ ể ế ề ế ậ ậ ằ ộ ộ ộ ộ

ề ấ ấ

ẩ ủ ế ề ẩ ấ ơ ấ ụ ằ ờ ề ằ ấ ẩ ấ ậ ả ằ ặ ấ ẩ ấ ấ ồ ề ấ ộ ơ Nh  v y, v i 60 giây trong m t phút, nh p tim c a ng Ở ộ ị    * Huy t áp và v n t c máu : ụ    ­ Huy t áp là áp l c máu tác d ng lên thành m ch. Huy t áp đ t giá tr  cao nh t t ch , sau đó gi m d n và ch m ng tr    ­ V n t c máu trong h  m ch liên quan ch  y u đ n t ng ti ạ ữ huy t áp gi a hai đ u đo n m ch. ộ ằ 14. Cân b ng n i môi * Khái ni m :ệ ng trong c  th . Các b  ph n tham gia vào    ­ Cân b ng n i môi là duy trì s   n đ nh c a môi tr   ự   ơ c  ch  cân b ng n i môi là b  ph n ti p nh n kích thích, b  ph n đi u khi n và b  ph n th c hi n.ệ    * Đi u hoà áp su t th m th u : ậ      ­ Có 2 c  quan ch  y u tham gia vào đi u hoà cân b ng áp su t th m th u, đó là gan và th n. ả ớ ướ   ấ c Th n tham gia đi u hoà cân b ng áp su t th m th u nh  kh  năng tái h p th  ho c th i b t n ề ả ờ và các ch t hoà tan trong máu. Gan tham gia đi u hoà cân b ng áp su t th m th u nh  kh  năng   ư đi u hoà n ng đ  các ch t hoà tan trong máu nh  glucôz …

ậ ấ ấ ủ

ậ ả ẩ ấ ậ ậ ườ ườ ả ướ ướ ấ ng tái h p thu n c  ả c (th n còn th i các

ả

ộ ấ ấ ươ ấ ư : urê, crêatin). ề ư : protêin, các ch t tan và

ơ ơ ng nh ế :  Tuy n tu  ti

ấ ỵ ế t ra isullin làm tăng quá  ậ ế  bào tăng nh n và s  d ng  ụ ử ụ ể ơ ỵ ế t ra glucagôn tác d ng chuy n ế ả  : Tuy n tu  ti

ề ồ n ng đ  glucôz  trong múa tăng cao ơ ườ ự ữ ng thành glicogen d  tr  trong gan, làm cho t ơ ộ ồ n ng đ  glucôz  trong múa gi m ơ ư

ề

ặ ủ ệ ệ ờ ự ổ ổ

ệ ấ ộ ậ ượ c duy trì  n đ nh là nh  s  góp m t c a h  đ m, ph i và th n. ­ khi các ion này xu t hi n trong máu  → ấ ị + ho c OH ặ Duy trì pH trong

ị ạ ệ ệ

: H2CO3/NaHCO3 ­ : NaH2PO4/NaHPO4 ệ ệ ệ ệ ệ ệ ẩ + Vai trò c a th n: khi áp su t th m th u trong máu tăng cao thì th n tăng c ả ề  v  máu, khi áp su t th m th u trong máu gi m thì th n tăng c t ng th i n ấ ch t th i nh ồ ủ + Vai trò c a gan: đi u hoà  n ng đ  nhi u ch t trong huy t t ộ glucôz  trong máu. Khi  ể trình chuy n glucôz  đ glucôz . Còn khi  glicôgen trong gan thành glucôz  đ a vào máu.    * Đi u hoà pH n i môi : ộ    ­ pH n i môi đ ệ ả + H  đêm có kh  năng l y đi H ổ máu  n đ nh + Có 3 lo i h  đ m trong máu: ­ H  đ m  bicacbonnat ­ H  đ m photphat ­ H  đ m prôtêinat(prôtêin).