SINH THÁI H CỌ
Các cá th cùng loàiể
Cùng t n t i trong 1 kho ng không gian xác đnh trong th i gian nh t đnhồ ạ ả ị ờ ấ ị
Có kh năng sinh s n đ cho th h m iả ả ể ế ệ ớ
Đã thi t l p đc mqh v i nhau và v i môi tr ng s ng đ hình thành các d u hi u đc tr ngế ậ ượ ớ ớ ườ ố ể ấ ệ ặ ư
1. Các đc tr ng c b n c a qu n th :ặ ư ơ ả ủ ầ ể
T l gi i tínhỉ ệ ớ
Thành ph n nhóm tu iầ ổ
M t đ qu n thậ ộ ầ ể
2. Trong các đc tr ng này, đc tr ng v m t đ qu n th là quan tr ng nh t. Gi i thích:ặ ư ặ ư ề ậ ộ ầ ể ọ ấ ả
Nó quy t đnh c 2 tính ch t còn l i là t l gi i tính và thành ph n nhóm tu iế ị ả ấ ạ ỉ ệ ớ ầ ổ
nh h ng đn vi c sd ngu n s ng, nh h ng đn t n s g p nhau gi a con đc và con cái Ả ưở ế ệ ồ ố ả ưở ế ầ ố ặ ữ ự
nh h ng đn s c sinh s n, s t vong, tr ng thái cân b ng c a qu n thả ưở ế ứ ả ự ử ạ ằ ủ ầ ể
1. Tr ng thái cân b ng c a qu n th sinh v t là:ạ ằ ủ ầ ể ậ
Tr ng thái s l ng cá th c a qu n th dao đng quanh 1 m c đ nh t đnh, phù h p v i kh năng cung ạ ố ượ ể ủ ầ ể ộ ứ ộ ấ ị ợ ớ ả
c p ngu n s ng c a môi tr ng cho qu n th có kh năng t đi u ch nh.ấ ồ ố ủ ườ ầ ể ả ự ề ỉ
2.
Khi th i ti t thu n l i, ngu n th c ăn phong phú t l sinh tăng; s l ng cá th tăng thi u th c ờ ế ậ ợ ồ ứ ỉ ệ ố ượ ể ế ứ
ăn t l sinh gi m, t l t tăng s l ng cá th gi m qu n th t đi u ch nh v tr ng ỉ ệ ả ỉ ệ ử ố ượ ể ả ầ ể ự ề ỉ ề ạ
thái cân b ngằ
1. Quan h kí sinh-v t ch (ệ ậ ủ kí sinh s ng nh c th c a v t ch , l y các ch t nuôi s ng c th t v t ch )ố ờ ơ ể ủ ậ ủ ấ ấ ố ơ ể ừ ậ ủ
VD: giun kí sinh trong c th ng i; b chét kí sinh trên chó, mèo; ơ ể ườ ọ Cây t m g i (sinh v t n a kí sinh) kí sinh ầ ử ậ ử
trên thân cây g (sinh v t ch ); dây t h ng s ng bám trên thân cây khác….ỗ ậ ủ ơ ồ ố
2. Thiên đch (các loài đng v t đc s d ng đ di t tr các sinh v t gây h i, b o v mùa màng m t cách t ị ộ ậ ượ ử ụ ể ệ ừ ậ ạ ả ệ ộ ự
nhiên)
VD: mèo di t chu t; ệ ộ chu n chu nồ ồ , b ng aọ ự , b rùa,ọ cóc, chim sâu di t côn trùng sâu bệ ọ…
3. Bi n đng theo chu kì ế ộ
VD: s l ng ch nhái tăng m nh vào mùa m a; các loài ngao sò bi n đng khi th y tri u lên…ố ượ ế ạ ư ế ộ ủ ề
4. Loài u th (loài đóng vai trò quan tr ng trong qu n xã do s l ng cá th nhi u, sinh kh i l n ho c ho t ư ế ọ ầ ố ượ ể ề ố ớ ặ ạ
đng m nh, đóng vai trò quan tr ng trong qu n xã)ộ ạ ọ ầ
VD: trong qu n xã thông Đà L t, thông là loài u th ; trong qu n xã r ng m a nhi t đi, ng a v n là loài u ầ ạ ư ế ầ ừ ư ệ ớ ự ằ ư
th ; trong qu n xã sa m c, l c đà là loài u th ….ế ầ ạ ạ ư ế
5. Loài th y u (loài đóng vai trò thay th cho loài u th khi nhóm này suy vong vì lí do nào đó)ứ ế ế ư ế
VD: lim m c d i tán r ng cây sau sau…ọ ướ ừ
6. Quan h c ng sinh (ki u quan h mà 2 loài chung s ng th ng xuyên v i nhau mang l i cho nhau)ệ ộ ể ệ ố ườ ớ ợ
VD: ki n s ng d a vào cây đ l y th c ăn và tìm n i , nh có ki n mà cây đc b o v ; cua trú ng trong ế ố ự ể ấ ứ ơ ở ờ ế ượ ả ệ ụ
h i qu , tr n tránh k thù, h i qu có th si chuy n, ki m đc nhi u th c ăn h n…ả ỳ ố ẻ ả ỳ ể ể ế ượ ề ứ ơ
7. Quan h c ch - c m nhi m (m i quan h trong đó 2 loài này s ng bình th ng nh ng l i gây h i cho nhi u ệ ứ ế ả ễ ố ệ ố ườ ư ạ ạ ề
loài khác)
VD: trong quá trình phát tri n c a mình, khu n lam th ng ti t ra các ch t đc, gây h i cho các loài đng v t ể ủ ẩ ườ ế ấ ộ ạ ộ ậ
s ng xung quanh; m t s loài t o bi n khi n hoa, gây ra “th y tri u đ” làm cho hàng lo t đng v t không ố ộ ố ả ể ở ủ ề ỏ ạ ộ ậ
x ng s ng, cá, chim ch t vì nhi m đc tr c ti p ho c gián ti p thông qua chu i th c ăn….ươ ố ế ễ ộ ự ế ặ ế ỗ ứ
8. Quan h h p tác (ệ ợ ki u quan h gi a các loài, trong đó, chúng s ng d a vào nhau, nh ng không b t bu c)ể ệ ữ ố ự ư ắ ộ
VD: bi n, các loài tôm, cá nh th ng bò trên thân cá l c, cá d a đ ăn các ngo i kí sinh s ng đây làm ở ể ỏ ườ ạ ư ể ạ ố ở
th c ăn; sáo th ng đu trên l ng trâu, bò b t “ch y, r n” đ ăn…ứ ườ ậ ư ắ ấ ậ ể
9. Quan h h i sinh (M i quan h này đc th hi n d i nhi u cách, trong đó loài s ng h i sinh có l i, còn loàiệ ộ ố ệ ượ ể ệ ướ ề ố ộ ợ
đc h i sinh không có l i và cũng không b h i)ượ ộ ợ ị ạ
VD: nhi u loài phong lan l y thân g khác đ bám; bi n, cá ép luôn tìm đn các loài đng v t l n (cá m p, ề ấ ỗ ể ở ể ế ộ ậ ớ ậ
vích…), th m chí c tàu thuy n đ ép ch t vào, nh đó, cá d dàng di chuy n xa, d ki m ăn và hô h p; các ậ ả ề ể ặ ờ ễ ể ễ ế ấ
loài đng v t nh s ng h i sinh v i giun bi n….ộ ậ ỏ ố ộ ớ ể
thì
1. Phân bi t m i quan h kí sinh-v t ch v i m i quan h v t ăn th t-con m i: ệ ố ệ ậ ủ ớ ố ệ ậ ị ồ
Quan h kí sinh-v t chệ ậ ủ Quan h v t ăn th t-con m iệ ậ ị ồ
V t kí sinh s ng trên c th v t chậ ố ơ ể ậ ủ
V t kí sinh không gi t ch t v t chậ ế ế ậ ủ
Ăn 1 ph n r t nh ( s d ng ch t dinh d ng) c a ầ ấ ỏ ử ụ ấ ưỡ ủ
v t chậ ủ
V t kí sinh nhi u, kích th c nhậ ề ướ ỏ
V t ăn th t và con m i s ng t doậ ị ồ ố ự
V t ăn th t gi t ch t con m iậ ị ế ế ồ
Có th ăn toàn b con m iể ộ ồ
V t ăn th t ít, kích th c l nậ ị ướ ớ
2. Trong m i quan h v t ăn th t-con m i, n u s l ng cá th c a qu n th loài ăn th t và qu n th con m i ố ệ ậ ị ồ ế ố ượ ể ủ ầ ể ị ầ ể ồ
đu b săn b t v i m c đ nh nhau thì thì s l ng cá th c a qu n th con m i đc ph c h i nhanh h n:ề ị ắ ớ ứ ộ ư ố ượ ể ủ ầ ể ồ ượ ụ ồ ơ
M i con v t ăn th t có nhi u con m i làm th c ăn ỗ ậ ị ề ồ ứ khi tiêu di t 1 con v t ăn th t s có nhi u con m i s ng ệ ậ ị ẽ ề ồ ố
sót
Con m i th ng có kích th c bé h n, t c đ sinh s n nhanh h n v t ăn th t nên qu n th con m i th ng có ồ ườ ướ ơ ố ộ ả ơ ậ ị ầ ể ồ ườ
ti m năng sinh h c l n h n v t ăn th tề ọ ớ ơ ậ ị
Đc đi m so sánhặ ể H sinh thái t nhiênệ ự H sinh thái nhân t oệ ạ
Hình thành trong t nhiênựDo con ng i t o thànhườ ạ
C u trúc, thành ph nấ ầ Thành ph n loài phong phúầ
Kích th c cá th đa d ng; ướ ể ạ
thành ph n tu i khác nhauầ ổ
Thành ph n loài ítầ
Các loài, các c th trong cùng ơ ể
loài có kích th c c th , tu i,… g n ướ ơ ể ổ ầ
b ng nhauằ
Chu trình dinh d ngưỡ L i th c ăn ph c t pướ ứ ứ ạ
Tháp sinh thái có đáy r ng, ộ
đnh h pỉ ẹ
Có ngu n th c ăn khép kín, t ồ ứ ự
cung t c pự ấ
L i th c ăn đn gi n, ít m t ướ ứ ơ ả ắ
xích
Tháp sinh thái có đáy h pẹ
1 ph n th c ăn đc đa vào h ầ ứ ượ ư ệ
sinh thái ; 1 ph n s n l ng đc đa ra ầ ả ượ ượ ư
ngoài
Chuy n hóa năng l ngể ượ Năng l ng cung c p ch y u ượ ấ ủ ế
t m t tr iừ ặ ờ
Năng l ng cung c p ngoài m t ượ ấ ặ
tr i còn có các năng l ng khác ( phân ờ ượ
bón hóa h c…)ọ
1. Hi n t ng t t a th a th c v t là k t qu c a m i quan h c nh tranh cùng loàiệ ượ ự ỉ ư ở ự ậ ế ả ủ ố ệ ạ
2. Hi n t ng t a th a di n ra m nh m nh t khi s c nh tranh trong cùng m t qu n th di n ra càng m nh m ệ ượ ỉ ư ễ ạ ẽ ấ ự ạ ộ ầ ể ễ ạ ẽ
(n i , ánh ság, dinh d ng) đc bi t là ánh sáng.ơ ở ưỡ ặ ệ
3. T m i quan h trên, trong tr ng tr t và chăn nuôi, đ đt năng su t cao ta c n l u ý: ừ ố ệ ồ ọ ể ạ ấ ầ ư
Trong tr ng tr t: Tr ng cây v i m t đ thích h p ồ ọ ồ ớ ậ ộ ợ
Chăm sóc đy đầ ủ
T o đi u ki n cho cây tr ng phát tri n t t, năng su t caoạ ề ệ ồ ể ố ấ
Trong chăn nuôi: Tách đàn khi đàn quá đông
Cung c p đy đ th c ănấ ầ ủ ứ
V sinh môi tr ng s ch sệ ườ ạ ẽ
T o đi u ki n cho v t nuôi phát tri n t tạ ề ệ ậ ể ố
Qu n th b khai thác quá m c mà v n có kh năng ph c h i nhanh h n là qu n th có ti m năng sinh h c caoầ ể ị ứ ẫ ả ụ ồ ơ ầ ể ề ọ
h n. Ti m năng sinh h c có các đc đi m: có chu kì s ng ng n, m c sinh s n l n, th i gian thành th c ng n, ơ ề ọ ặ ể ố ắ ứ ả ớ ờ ụ ắ
kích th c c th nh .ướ ơ ể ỏ
Qu n th b khai thác quá m c mà khó có kh năng ph c h i là qu n th có ti m năng sinh h c th p : có chu ầ ể ị ứ ả ụ ồ ầ ể ề ọ ấ
kì dài, m c sinh s n th p, th i gian thành th c sinh d c mu n, kích th c cá th l n h n ứ ả ấ ờ ụ ụ ộ ướ ể ớ ơ
- H n ch phát tri n dân s quá nhanhạ ế ể ố
- S d ng có hi u qu các ngu n tài nguyênừ ụ ệ ả ồ
- B o v các loài sinh v tả ệ ậ
- Ph c h i và tr ng r ng m iụ ồ ồ ừ ớ
- Ki m soát và gi m thi u các ngu n ch t th i gây ô nhi mể ả ể ồ ấ ả ễ
- Ho t đng khoa h c c a con ng i góp ph n c i t o nhi u gi ng cây tr ng, v t nuôi có năng su t cao.ạ ộ ọ ủ ườ ẩ ả ạ ề ổ ồ ậ ấ
b)Không ph i bi n pháp h u hi u vì:ả ệ ữ ệ