KỲ THI TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUỐC GIA NĂM 2020
Bài thi: NGỮ VĂN
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề
ĐỀ ÔN THI SỐ 12
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
Niềm vui của người này không phải là nỗi buồn của người kia. Chỉ có thể là thế khi
mình biết nghĩ đến người khác. Mình không nói cho hả giận khi người khác nhói lòng.
Mình không chỉ lo cho được việc mình mặc ai kia khổ sở. Tôi có đọc một truyện ngắn
của Tổng Thư kí tòa soạn Sinh Viên Việt Nam – Hoa Học T ò mang t n u ền thoại
phần mía ngọn”. Câu chu ện trả lời câu hỏi khi nào em lớn? Câu trả lời khi nào em
biết nhận phần mía ngọn, để phần mía gốc cho người khác. Ấy là khi em lớn, vịt con xấu
xí sẽ biến thành thiên nga.
Không ai muốn làm người xấu xí. Có phải vì thế mà ngà mùa, người dân nghèo quê
tôi có thể sống ấm bằng nghề mót lúa. Có phải vì thế mà mỗi khi thu hoạch khoai lang,
mẹ tôi để lại nhiều củ khoai nhỏ không vặt hết, để rồi chiều tối có đám t ẻ con làng bên
qua vặt lại. Nhưng đứa trẻ con sau cơn mưa, cứ nhìn những chồi non nhú lên ruộng
khoai là biết nga dưới lớp đất mỏng có những củ khoai sót mẹ tôi có tình để lại. Có
phải vì thế mà truyện cố tích nói rằng chỉ nên may túi 3 gang không là túi 7 gang.
Vô cảm với người khác là thiểu năng cảm xúc. Còn tệ hơn cả thiểu năng t í tuệ. Bởi
vì thiểu năng cảm xúc nghĩa là dù không phải trời bắt tội, em cũng đã bị tật nguyền
nga t ong cơ thể khỏe mạnh, đẹp đẽ của chính mình.
(Trích Huyền thoại phần mía ngọn, Đoàn Công Lê Huy,
dẫn theo http://santruyen.com/tuyen-tap-doan-cong-le-huy)
Câu 1. Xác định phong cách ngôn ngữ của văn bản?
Câu 2. Tác giả câu chuyện u ền thoại phần mía ngọn” t ả lời câu hỏi khi nào em lớn
như thế nào?
Câu 3. Tác giả kể lại câu chuyện mẹ mình để lại những củ khoai lang mỗi khi thu hoạch
nhằm mục đích gì?
Câu 4. Thông điệp nào trong đoạn trích có ý nghĩa nhất với anh/ chị? Vì sao?
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1. (2,0 điểm)
Anh/ Chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) bày tỏ quan điểm của mình về
ý kiến của tác giả nêu trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu: Vô cảm với người khác là thiểu
năng cảm xúc. Còn tệ hơn cả thiểu năng t í tuệ.
Câu 2 (5,0 điểm)
Cảm nhận về bức ảnh nghệ thuật trong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của
Nguyễn Minh Châu (Ngữ văn 12, Tập 1, NXB Giáo dục, 2017).
Từ đó liên hệ với cảnh cho chữ trong truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn
Tuân (Ngữ văn 11, Tập 1, NXB Giáo dục, 2017) để nhận xét quan niệm về cái đẹp của
mỗi nhà văn.
GỢI Ý ĐÁP ÁN
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Câu 1. Đoạn trích trên thuộc phong cách ngôn ngữ chính luận/ Chính luận.
Câu 2. Đây là câu kiểm tra năng lực nắm bắt thông tin, HS dựa vào đoạn trích trả
lời bằng cách trích dẫn hoặc diễn đạt lại theo ý mình. Dưới đây là câu trả lời tham khảo
– Tác giả câu chuyện u ền thoại phần mía ngọn” t ả lời câu hỏi khi nào em
lớn như sau: Câu trả lời khi nào em biết nhận phần mía ngọn, để phần mía gốc cho
người khác.
– Hoặc diễn đạt lại theo ý mình: Trở thành người lớn là khi các em biết nhường
nhịn, u thương người khác, dành cho người khác phần tốt đẹp hơn bản thân mình
nhận được.
Câu 3. Mục đích của câu chuyện của tác giả là đưa ra ví dụ để chứng minh luận
điểm: Không ai muốn làm người xấu xí, bản chất của con người là lương thiện, tốt đẹp.
Câu 4. Học sinh có thể tham khảo các gợi ý thông điệp dưới đây:
– Sống, cần biết nhường nhịn sẻ chia.
– Sống vô cảm còn tệ hơn thiểu năng trí tuệ.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm)
Học sinh có thể đồng ý hoặc không đồng ý với quan điểm của tác giả đoạn trích
nhưng lập luận chặt chẽ, lí lẽ thuyết phục. Dưới đây là một gợi ý:
Tác giả cho rằng Vô cảm với người khác là thiểu năng cảm xúc. Còn tệ hơn cả
thiểu năng t í tuệ, tôi hoàn toàn đồng tình là như vậy. Vì con người có phần khác với
động vật ở chỗ biết u thương, chia sẻ với đồng loại. Đó là phần tình cảm. Mà con
người vô cảm, tức là thiếu đi cái vốn có của con người chẳng phải là bị khiếm khuyết,
thiểu năng cảm xúc hay sao? Thiểu năng t í tuệ (không có khả năng về trí tuệ) thì có thể
đã trở thành người vô ích, trở thành gánh nặng cho xã hội rồi. Nhưng vô cảm còn hơn cả
thiểu năng trí tuệ nữa. Ý kiến phê phán những con người tuy được sinh ra lành lặn, đầy
đủ nhưng tâm hồn lại thờ ơ, thiếu sự cảm thông, chia sẻ và yêu thương người khác. Tôi
cũng hiểu phần nào vì sao tác giả có ý kiến như vậy. Vì một con người vô cảm có thể
gây nên những hậu quả khủng khiếp cho xã hội. Nó có thể biến con người thành kẻ vô
trách nhiệm, vô lương tâm và vô văn hóa, thậm chí là kẻ tội đồ. Có thể nói hầu hết
những vấn nạn trong xã hội hiện nay như tham nhũng, thực phẩm bẩn, phá hoại môi
trường, gây chiến tranh … đều có nguyên nhân sâu xa từ sự vô cảm của con người. Do
vậy, việc biết yêu thương sẻ, chia đồng cảm với những người xung quanh và lên án
mạnh mẽ lối sốn vô cảm là điều hết sức cần làm.
Câu 2 (5,0 điểm)
Yêu cầu cơ bản (yêu cầu chính) của đề là cảm nhận về bức ảnh nghệ thuật trong
truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu (Ngữ văn 12).
Yêu cầu nâng cao là liên hệ với cảnh cho chữ trong truyện ngắn Chữ người tử tù
của Nguyễn Tuân (Ngữ văn 11) để làm nổi bật quan niệm về cái đẹp của mỗi nhà văn.
Dưới đây là gợi ý tham khảo :
1. Giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyễn Minh Châu, truyện ngắn Chiếc thuyền
ngoài xa và ý nghĩa của bức ảnh nghệ thuật.
– Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989), cây bút tiên phong của văn học Việt Nam
sau đổi mới. Ông “thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất
của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc). Sau 1975, ngòi bút của ông chuyển hẳn sang
cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh.
– Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa (8 – 1983) in trong tập truyện cùng tên là
một tác phẩm tiêu biểu của ông sau 1975. Tác phẩm ra đời trong bối cảnh đất nước
thống nhất. Như các tác phẩm sau 1975, tác phẩm có xu hướng hướng nội, khai thác sâu
sắc số phận cá nhân và thân phận con người đời thường.
– Bức ảnh nghệ thuật là một hình tượng nghệ thuật trung tâm, là một sáng tạo
nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Minh Châu.
2. Yêu cầu cơ bản: Cảm nhận về bức ảnh nghệ thuật (Ngữ văn 12, tập hai, NXB
Giáo dục, 2007):
– Hoàn cảnh sáng tác bức ảnh nghệ thuật: Phùng được trưởng phòng giao cho
nhiệm vụ đi chụp một bức ảnh cảnh biển để bổ sung vào bộ lịch Thuyền và Biển. Sau
mấy buổi sáng phục kích, anh đã phát hiện ra một cảnh đắt trời cho là cảnh chiếc thuyền
lưới vó thu lưới lúc bình minh trên mặt biển mờ sương. Tất cả bức khung cảnh đó từ
đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích
khiến đứng trước nó, người nghệ sĩ trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt
vào. Đặc biệt hơn, Phùng còn khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá
thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn. Phùng đã bấm máy hết cả cuộn phim để
thu vào ống kính cảnh đẹp tuyệt vời đó của tạo hóa.
– Sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh nghệ thuật:
+ Khi con thuyền tiến vào bờ, nghệ sỹ phùng phải chứng kiến một cảnh tượng đầy
nghịch lý. Trên con thuyền ngư phuấy bước ra hai vợ chồng người thuyền chài, gã đàn
ông vũ phu đánh đập vợ một cách dã man, đứa con trai nhỏ để bảo vệ mẹ đã chống lại
bố. + Tất cả những cảnh đó khiến Phùng cay đắng nhận ra: đằng sau cái toàn bích,
toàn thiện, toàn mĩ là cái xấu, cái ác, cái trái ngang. Có thể nói, chính những bi kịch
trong gia đình thuyền chài kia là thứ thuốc rửa ảnh quái đản làm bức hình kì diệu anh
mới dày công chụp được bỗng hiện hình một cách khủng khiếp, ghê sợ.
– Vẻ đẹp khuất lấp của người đàn bà hàng chài:
+ Sau khi chứng kiến cảnh gã chồng vũ phu đánh đập vợ một lần nữa, nghệ sỹ
phùng cùng bạn là chánh án Đẩu đã mời người đàn bà lên tòa án huyện để thuyết phục
chị ly hôn với gã chồng vũ phu. Nhưng qua những lời dãi bày của chị ở tòa án huyện,
nghệ sỹ Phùng và bạn mới nhận ra nhiều vẻ đẹp khuất lấp của người đàn bà hàng chài.
+ Đó là vẻ đẹp của tình mẫu tử, của đức hy sinh. Chị không sống cho mình mà
sống cho các con, vì các con mà chị van xin được sống với gã chồng vũ phu để có người
chèo chống con thuyền mỗi khi giông bão đặng nuôi nấng các con. Trong đau khổ chị
vẫn chắt lọc được những niềm vui, niềm hạnh phúc giản dị vui nhất là nhìn đàn con tôi
chúng nó được ăn no”...
– Cảm nghĩ của nghệ sỹ Phùng khi ngắm bức ảnh nghệ thuật:
+ Tấm ảnh Chiếc thuyền ngoài xa được những người yêu nghệ thuật đánh giá cao.
Không những trong bộ lịch năm ấy mà mãi mãi về sau nó vẫn còn giữ nguyên giá trị,
đựơc treo trong những phòng khách sang trọng của những người sành nghệ thuật. Sự
đánh giá cao ấy xứng đáng với công sức mà Phùng đã bỏ ra để phục kích nhiều ngày
mới chộp đựơc nó. Đó là vẻ đẹp mà có khi cả đời Phùng chỉ nắm bắt được một lần.
Những người yêu nghệ thuật có lẽ chỉ nhìn thấy ở bức ảnh vẻ đẹp thơ mộng của thiên
nhiên và cuộc sống con người trong một sự kết hợp hài hòa đến tuyệt mỹ.
+ Nhưng với nghệ sỹ Phùng nó không chỉ là bức ảnh nghệ thuật mang vẻ đẹp lãng
mạn mà mỗi khi nhìn kỹ anh lại thấy hiện lên cái màu hồng hồng hồng của ánh sương
mai và như thấy người đàn bà ấy bước ra khỏi tấm ảnh tấm lưng áo bạc phếch, nửa thân
dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đ m...
– Ý nghĩa:
+ Màu hồng hồng của ánh sương mai là biểu tượng cho cái đẹp lãng mạn của bức
ảnh nghệ thuật.
+ Hình ảnh người đàn bà hàng chài lam lũ bước ra khỏi bức ảnh là biểu tượng cho
một vẻ đẹp khác của hiện thực cuộc sống. Đó là vẻ đẹp của con người trong cuộc sống
tần tảo mưu sinh, nhọc nhằn, đa đoan nhưng vẫn ẩn chứa nhiều vẻ đẹp khuất lấp cần
được người nghệ sỹ tiếp tục khám phá.
+ Qua hai chi tiết này, Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm thông điệp về cái đẹp
nghệ thuật: Cái đẹp, nghệ thuật đích thực không bao giờ tách rời khỏi cuộc sống của con
người; người nghệ sỹ chân chính không thể chỉ phản ánh cái đẹp lãng mạn như con
thuyền ngoài xa mà phải khám phá được chiều sâu của cái đẹp trong cuộc sống và con
người dù còn bộn bề ngang trái và cả những bi kịch đớn đau.
3. Yêu cầu phân hóa – nâng cao: Liên hệ với cảnh cho chữ trong truyện ngắn
Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân.
– Cảnh cho chữ là một cảnh tượng xưa na chưa từng có vì nó diễn ra trong một
hoàn cảnh không gian và thời gian đặc biệt, giữa những con người cũng vô cùng đặc
biệt:
+ Người cho chữ và người xin chữ có mối quan hệ đặc biệt. Trên phương diện xã
hội, đó là những con người đối lập nhau, thậm chí không đội trời chung với nhau: Một
người chống lại trật tự xã hội đương thời bị kết án tử hình, bị giam giữ trong nhà lao tử
tù; còn hai người kia là ngục quan, đại diện cho cái xã hội mà Huấn Cao chống lại.
Nhưng trên bình diện nghệ thuật họ lại là những người tri âm tri kỉ với nhau, ông Huấn
Cao là người nghệ sỹ sáng tạo cái đẹp còn quản ngục và thư lại là những người biết trân
trọng và nâng niu cái đẹp.
+ Cảnh cho chữ, một hành động sáng tạo nghệ thuật thanh cao lại diễn ra vào lúc
đêm khuya giữa nhà ngục tối tăm chật hẹp ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, mặt đất
vương vãi phân gián, phân chuột. Đối lập với những những thứ tối tăm hôi hám ấy là
ánh sáng rừng rực của ngọn đuốc, tấm lụa bạch tinh khiết và mùi mực thơm tỏa khắp
buồng giam.
+ Cảnh cho chữ được nhà văn khắc họa đầy ấn tượng, dưới ánh sáng đỏ rực của
một bó đuốc, một người tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng đang dậm tô những nét chữ
trên tấm lụa trắng; quản ngục và thơ lại thì run run bê chậu mực, khúm núm cất những
đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ...
– Sau khi cho chữ, ông Huấn còn đưa ra những lời khuyên bảo chí tình với những
người đang canh giữ mình: Ở đâ lẫn lộn. Ta khuyên thầy Quản n n tha đổi chốn ở đi.
Chỗ này không phải là nơi để treo một bức lụa trắng với những nét chữ vuông tươi tắn...
Ngục quan nghe lời khuyên thì cảm động, khóc mà bái lạy.