SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BẮC NINH
(Đề có 01 trang)
ĐỀ KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ II
NĂM HỌC 2023-2024
Môn: Ngữ văn – Lớp 9
Thời gian làm bài: 90 phút (không kể thời gian phát đề)
Câu 1. (3,0 điểm)
Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
(Ngữ văn 9, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam)
a) Đoạn thơ trên trích trong bài thơ nào? Tác giả là ai?
b) Xác định thể thơ và các phương thức biểu đạt của đoạn thơ trên.
c) Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ có trong hai dòng thơ in đậm.
Câu 2. (2,0 điểm)
Hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 10 - 12 câu) trình bày suy nghĩ của
em về ý nghĩa của ước mơ đối với mỗi người.
Câu 3. (5,0 điểm)
Cảm nhận của em về đoạn thơ sau:
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
(Sang thu - Hữu Thỉnh,
Ngữ văn 9, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam)
--------------Hết--------------
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BẮC NINH
(Hướng dẫn chấm gồm có 04 trang)
HƯỚNG DẪN CHẤM KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ II
NĂM HỌC 2023-2024
Môn: Ngữ văn - Lớp 9
Câu
Nội dung
Điểm
1
3,0
a) - Tác phẩm: Mùa xuân nho nhỏ
- Tác giả: Thanh Hải
0,5
0,5
b) - Thể thơ: 5 chữ/5 tiếng
- Các phương thức biểu đạt: biểu cảm, miêu tả
0,25
0,5
c) - Biện pháp tu từ đảo ngữ: mọc
0,5
- Tác dụng:
+ Làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
0,25
+ Nhấn mạnh dáng vẻ, trạng thái của bông hoa đang dần vươn lên,
trỗi dậy, xòe nở trên mặt nước xanh của dòng sông xuân.
0,25
+ Gợi sức sống mãnh liệt, tràn trề của thiên nhiên, đất trời trong mùa
xuân.
0,25
HDC: HS diễn đạt bằng các từ ngữ tương đương vẫn đạt điểm tối đa.
2
2,0
* Về hình thức
- Đảm bảo cấu trúc đoạn văn: mở đoạn, thân đoạn, kết đoạn, độ dài
khoảng 10 - 12 câu.
- Trình bày mạch lạc, chuẩn chính tả, ngữ pháp.
* Về nội dung
Mở đoạn: Dẫn dắt và giới thiệu ý nghĩa của ước mơ đối với mỗi người.
HDC: HS có thể mở đoạn bằng nhiều cách nhưng giới thiệu được vấn đề nghị
luận vẫn đạt điểm tối đa.
0,25
Thân đoạn:
- Ước mơ là gì? Ước mơ chính là những khao khát, mong muốn mà ta
luôn cố gắng để hiện thực hóa trong tương lai.
0,25
- Ý nghĩa của ước mơ:
+ Ước mơ cũng chính là kim chỉ nam cho những điều mà chúng ta đang
cố gắng mỗi ngày để có thể đạt được.
1,0
+ Ước mơ giúp mỗi người có thể phát hiện ra những điều mới mẻ mà
bản thân mỗi người chưa từng nghĩ mình sẽ làm được.
+ Có ước mơ là chúng ta có thêm động lực vượt qua những khó khăn,
thử thách để vươn tới thành công.
+ Ước mơ giúp mọi người kết nối với nhau, giúp tạo cộng đồng những
người chung khát vọng.
+ Cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn nếu ta biết ước mơ, biết phấn đấu.
(HS trình bày dẫn chứng tiêu biểu, phù hợp.)
- Phê phán những người sống không có hoài bão, mơ ước…
0,25
Kết đoạn: Khẳng định lại ý nghĩa của ước mơ trong cuộc đời mỗi người
và rút ra bài học.
(HDC: HS có cách diễn đạt tương đương vẫn đạt điểm tối đa.)
0,25
3
Cảm nhận về hai khổ thơ trong bài thơ Sang thu của tác giả Hữu
Thỉnh
5,0
* Yêu cầu chung
- Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận văn học về một đoạn thơ: mở bài,
thân bài, kết bài.
- Xác định đúng vấn đề nghị luận: cảm xúc của nhà thơ trước những
chuyển biến nhẹ nhàng mà rõ rệt của thiên nhiên đất trời trong khoảnh
khắc giao mùa cuối hạ đầu thu.
- Triển khai vấn đề thành các luận điểm rõ ràng, khoa học. Vận dụng tốt
các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng, thể hiện
sự cảm nhận sâu sắc.
* Yêu cầu cụ thể:
HS có thể bộc lộ cảm nhận về đoạn thơ theo nhiều cách, nhưng cần đảm
bảo các ý cơ bản sau:
1) Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Hữu Thỉnh và bài thơ Sang thu.
- Khái quát đoạn thơ (khổ 2 và 3 của bài thơ): Đoạn thơ thể hiện cảm
xúc của nhà thơ trước những chuyển biến nhẹ nhàng mà rõ rệt của thiên
nhiên đất trời trong khoảnh khắc giao mùa cuối hạ đầu thu.
HDC: HS diễn đạt bằng nhiều cách nhưng giới thiệu được vấn đề nghị luận
đạt điểm tối đa.
0,5
2) Thân bài
a) Cảm nhận về nội dung:
* Khổ 2:
- Sự biến chuyển của đất trời sang thu được tái hiện chân thực và sống
động qua việc lựa chọn những hình ảnh đặc trưng:
+ Sông dềnh dàng: chảy êm đềm, nhẹ nhàng, chậm rãi…Chim vội vã:
gấp gáp, khẩn trương di cư về phương Nam tránh rét…Tốc độ trái chiều,
không đồng đều của sự vật đã tái hiện những biến chuyển của thiên
nhiên, đất trời trong khoảnh khắc giao mùa.
+ Đám mây …vắt nửa mình sang thu: Gợi liên tưởng đến bước đi của
thời gian, đám mây như một cây cầu đặc biệt để nối liền những ngày
cuối hạ và đầu thu.
=> Khoảnh khắc giao mùa hiện lên tinh tế, sống động qua nhưng câu
thơ giàu chất tạo hình. Mùa thu đã đến gần hơn, rõ rệt hơn.
- Cảm xúc của nhà thơ:
+ Say sưa cảm nhận những biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
+ Sự tinh tế trong hồn thơ Hữu Thỉnh cũng như khả năng liên tưởng
phong phú và tình yêu thiên nhiên, tình yêu cuộc sống của ông.
1,5
* Khổ 3:
- Những suy ngẫm đậm chất triết lí từ những biến chuyển của thiên
nhiên, thời tiết lúc sang thu:
+ Hình ảnh: nắng, mưa, sấm kết hợp với những từ ngữ chỉ mức độ, ước
lượng: vẫn còn, bao nhiêu, vơi, bớt được sắp xếp theo trình tự giảm dần,
cho thấy dấu hiệu của mùa hạ đang nhạt dần và những dấu hiệu của mùa
thu ngày một đậm nét hơn.
+ Ý nghĩa biểu tượng của các hình ảnh thơ: Sấm ẩn dụ cho những biến
động, bất thường, thử thách trong cuộc đời của mỗi một con người. Hàng
cây đứng tuổi là hình ảnh biểu tượng về những con người từng trải.
+ Nhà thơ gửi gắm triết lí: Con người ta khi đến tuổi trưởng thành sẽ
bình tĩnh hơn, vững vàng hơn, bản lĩnh hơn trước những biến động của
cuộc đời.
- Cảm xúc của nhà thơ: suy tư, chiêm nghiệm về mùa thu đời người.
1,5
b) Cảm nhận về nghệ thuật:
- Thể thơ năm chữ, giọng thơ êm ái, chậm rãi, nhẹ nhàng; hình ảnh thơ
có nhiều sáng tạo, kết hợp hài hòa hình ảnh tả thực và liên tưởng độc
đáo.
1,0
- Nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, đối lập được sử dụng nhuần nhuyễn.
3) Kết bài
- Khẳng định giá trị nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ góp phần làm nên
thành công của bài thơ Sang thu.
- Đoạn thơ khơi gợi tình yêu thiên nhiên, yêu mùa thu.
HDC: HS diễn đạt cách khác nhưng đảm bảo yêu cầu vẫn đạt điểm tối đa.
0,5
Tổng điểm
10,0
*Lưu ý: Điểm hình thức bao gồm điểm từng câu. Khi chấm thực hiện không
cho điểm hình thức. Nếu bài làm trình bày cẩu thả, sai từ 5 lỗi chính tả trở
lên có thể trừ từ 0,25 đến 0,5 điểm.