Độc chất học môi trường (TS. Lê Quốc Tuấn) - Chương 9

Chia sẻ: Le Huynh Vy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

152
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 9: Đánh giá ảnh hưởng của độc chất lên con người và sức khỏe cộng đồng - Đánh giá rủi ro là quá trình tìm hiểu cường độ và khả năng gây nên ảnh hưởng của một độc chất nào đó; Đối với độc chất, phương pháp đánh giá rủi ro tập trung chủ yếu đến: các tai nạn môi trường, các tác động của độc chất trong môi trường lên con người;...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Độc chất học môi trường (TS. Lê Quốc Tuấn) - Chương 9

Chöông 9 ÑAÙNH GIAÙ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NH NH NG ÑOÄC CHAÁT LEÂN CON NGÖÔØI VAØ SÖÙC KHOÛE COÄNG ÑOÀNG NG NG TS. Leâ Quoác Tuaán Khoa Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp.HCM
Giôùi thieäu Ñaùnh giaù ruûi ro laø quaù trình tìm hieåu cöôøng ñoä vaø khaû naêng gaây neân aûnh höôûng cuûa moät ñoäc chaát naøo ñoù Ñoái vôùi ñoäc chaát, phöông phaùp ñaùnh giaù ruûi ro taäp trung trung chuû yeáu ñeán: Caùc tai naïn moâi tröôøng Caùc taùc ñoäng cuûa ñoäc chaát trong moâi tröôøng leân con ngöôøi Moái töông quan giöõa 1 ñoäc chaát – 1 taùc haïi ñaàu cuoái ñöôïc söû duïng cho vieäc ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa ñoäc chaát leân heä sinh thaùi (bao goàm con ngöôøi).
Giôùi thieäu Quaù trình ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi bao goàm 3 giai ñoaïn: 1. Thaønh laäp vaán ñeà 2. Phaân tích ruûi ro 3. Moâ taû ñaëc tính ruûi ro
Laäp keá hoaïch: Coâng cuï Ñieàu caàn thieát: Döõ lieäu yeâu caàu, ñaùnh giaù vaø quaûn lyù ruûi ro quaù trình laëp laïi, keát quaû kieåm soaùt Thoâng tin coù saün sinh thaùi (theo US EPA) Moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro Caùc ñaëc tính Heä thoáng sinh AÛnh höôûng cuûa nguoàn vaø thaùi coù nguy cô sinh thaùi phôi nhieãm tieàm aån Ñieåm cuoái Moâ hình ñaùnh giaù khaùi nieäm Keá hoaïch THAØNH LAÄP phaân tích VAÁN ÑEÀ Xaùc ñònh ñaëc tính phôi nhieãm Xaùc ñònh ñaëc tính aûnh höôûng sinh thaùi Ño löôøng Ño löôøng ñaëc tính heä thoáng Ño löôøng phôi nhieãm sinh thaùi vaø nôi tieáp nhaän phôi nhieãm Phaân tích Phaân tích phaûn öùng phôi nhieãm sinh thaùi Soá lieäu phôi Soá lieäu taùc ñoäng- nhieãm phaûn öùng PHAÂN TÍCH Ñaùnh giaù ruûi ro XAÙC ÑÒNH ÑAËC TÍNH Moâ taû ruûi ro RUÛI RO Thoâng baùo keát quaû ñeán Quaûn lyù ruûi ro nhaø quaûn lyù ruûi ro
Giôùi thieäu Thaønh laäp vaán ñeà bao goàm: Phaùt trieån 1 moâ hình khaùi nieäm veà söï töông taùc ñoäc chaát – heä sinh thaùi Nhaän dieän ñieåm cuoái ñaùnh giaù ruûi ro
Hoaït ñoäng Ví duï veà moâ hình khaùi nieäm cho moät löu vöïc Giaûi trí/ Vuøng/ Noâng nghieäp Coâng nghieäp Thaønh phoá Thöông maïi Toaøn caàu Kieåm soaùt nöôùc Thaûi hoùa chaát OÂ toâ, xe maùy… Keânh ñaøo Khí thaûi Thuoác tröø saâu Chaát thaûi Nöôùc thaûi Baûo veä vuøng bôø Ñoát chaùy nhieân Phaân boùn Xaây döïng Nöôùc chaûy traøn Caâu caù/saên baén lieäu hoùa thaïch Söû duïng ñaát Daàu traøn Xaây döïng Du thuyeàn CFC Caùc taùc ñoäng Ñoäc chaát Dinh döôõng Buïi lô löõng Tieáng oàn Beänh taät UV/phoùng xaï Thay ñoåi nöôùc Thay MT soáng Aùp löïc thu hoaïch Thay ñoåi khí haäu Loaøi xaâm chieám Caùc moâ hình aûnh höôûng sinh thaùi Ñieåm cuoái ñaùnh giaù Ñoäng vaät hoang ÑV khoâng xöông Quaàn xaõ caù Chaát löôïng nöôùc Thaûm thöïc vaät daõ phuï thuoäc nöôùc soáng neàn ñaùy vaø neàn ñaùy thuûy sinh Ño ñaïc Ñaùnh giaù söùc Ñoäng vaät khoâng Ñaùnh giaù söùc Ñaùnh giaù nöôùc: Ñaùnh giaù thöïc khoûe cuûa: Chim xöông soáng ôû khoûe: Söï phaùt Oxy hoøa tan, ñoä vaät: Ñoä che phuû nöôùc, löôõng cö, hoà: Söï öu theá, ña trieån baát thöôøng, ñuïc, saûn xaát sô caáp, thöïc vaät, aùnh saùng boø saùt daïng, söùc khoûe ñoäc chaát, ñaùnh daáu ñoäc chaát, chæ thò xuyeân qua, döôõng sinh hoïc sinh hoïc chaát hoøa tan, taûo
Giôùi thieäu Phaân tích lieân quan ñeán: Ñaùnh giaù söï phôi nhieãm Moái töông quan giöõa ñaëc tính cuûa ñoäc chaát vaø aûnh höôûng sinh thaùi
Caáp ñoä toå chöùc sinh hoïc Nhaø ñoäc chaát hoïc Nhaø sinh thaùi hoïc Phaân töû/Teá baøo Caù theå Quaàn theå/Quaàn xaõ Heä thoáng sinh thaùi/Caûnh quan Toång hôïp Phaùt trieån, Toàn taïi Söï öu theá Naêng suaát Bieåu hieän gene Sinh saûn Söï ña daïng Chu trình thöùc aên ÖÙc cheá enzyme Taäp tính Söï keá thöøa Doøng chaûy naêng löôïng Chöùc naêng mieãn dòch Thay ñoåi caáu truùc Caáu truùc/Chöùc naêng Tính naêng ñoäng cuûa maïng löôùi thöùc aên Thay ñoåi teá baøo Söùc chòu taûi Caùc töông taùc cuûa heä thoáng sinh thaùi Ñoä nhaïy cuûa phaûn öùng Töông thích heä thoáng sinh thaùi Töông thích heä thoáng sinh thaùi Ñoä nhaïy cuûa phaûn öùng Vaøi giaây Thôøi gian phaûn öùng Vaøi thaäp kyû Thôøi gian phaûn öùng vaø ñoä nhaïy cuûa moät tieáp nhaän sinh thaùi laø chöùc naêng cuûa caáp ñoä toå chöùc sinh hoïc
Giôùi thieäu Xaùc ñònh ñaëc tính ruûi ro bao goàm: Ñaùnh giaù ruûi ro qua moái töông quan giöõa phôi nhieãm vaø phaûn öùng Moâ taû ruûi ro qua vieäc thieát laäp caùc baèng chöùng vaø xaùc ñònh aûnh höôûng sinh thaùi Thoâng baùo vieäc moâ taû ruûi ro ñeán caùc nhaø quaûn lyù
ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO SÖÙC KHOÛE CON NGÖÔØI NH Laø phaân tích khoa hoïc coù heä thoáng aûnh höôûng coù haïi tieàm aån ñeán con ngöôøi sau khi phôi nhieãm ñoäc chaát Caùc hoaït ñoäng ñaùnh giaù ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh laø nhaän dieän, moâ taû vaø ño ñaïc ñònh tính vaø ñònh löôïng töø caùc nghieân cöùu sinh thaùi ñöôïc thöïc hieän treân caùc moâ hình ñoàng nhaát Caùc keát quaû töø vieäc ñaùnh giaù ruûi ro ñöôïc söû duïng cho vieäc quaûn lyù ruûi ro Cuoái cuøng laø thoâng baùo ruûi ro
Nghieân cöùu Ñaùnh giaù ruûi ro Quaûn lyù ruûi ro Caùc quan saùt hieän Phaùt trieån caùc löïa tröôøng vaø trong Ñaùnh giaù ñoäc tính: choïn ñieàu tieát phoøng thí nghieäm Nhaän dieän nguy haïi vaø ñaùnh giaù noàng Thoâng tin döïa ñoä – phaûn öùng Ñaùnh söùc khoûe tính ruûi ro Xaùc ñònh ñaëc vaøo caùc phöông coäng ñoäng, heä quaû phaùp ngoaïi suy kinh teá, xaõ hoäi, chính trò cuûa caùc Nghieân cöùu caàn ñöôïc nhaän dieän löïa choïn ñieàu tieát töø caùc quaù trình ñaùnh giaù ruûi ro Caùc ño ñaïc taïi hieän Ñaùnh phôi nhieãm, tröôøng, moâ taû ñaëc moâ taû ñaëc tính caùc Caùc quyeát ñònh vaø tính caùc quaàn theå phaùt thaûi haønh ñoäng Caùc yeáu toá ñaùnh giaù ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro (Theo US NRC, 1983)
Ñaùnh giaù ruûi ro laø nhöõng khuyeán caùo mang tính khoa nh hoïc giuùp cho vieäc quaûn lyù ruûi ro ñöôïc thuaän lôïi hôn So saùng ñaùnh giaù ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro Ñaùnh giaù ruûi ro Quaûn lyù ruûi ro Tính chaát cuûa caùc aûnh höôûng Tính chaát quan troïng cuûa ruûi ro Tieàm naêng cuûa ñoäc toá Ruûi ro chaáp nhaän ñöôïc Phôi nhieãm Giaûm/khoâng giaûm ruûi ro Coäng ñoàng gaëp ruûi ro Tính chính xaùc cuûa giaûm thieåu Ruûi ro trung bình Tính kinh teá Ruûi ro cao Tính öu tieân Nhoùm nhaïy caûm Chính saùch luaät Söï nghi ngôø cuûa khoa hoïc Ban haønh luaät Söï nghi ngôø cuûa phaân tích Chaáp nhaän ruûi ro Nhaän dieän Ñaùnh giaù Moâ taû Quyeát ñònh Ño ñaïc AÙp duïng
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO NH Ñaùnh giaù ruûi ro bao goàm 4 caáu thaønh lieân quan vôùi nhau: Nhaän dieän nguy haïi Ñaùnh giaù noàng ñoä – phaûn öùng Ñaùnh giaù phôi nhieãm Xaùc ñònh ñaëc tính ruûi ro
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO NH Ñaùnh giaù noàng ñoä – phaûn öùng Nhaän dieän Ñaùnh giaù nguy haïi phôi nhieãm Xaùc ñònh ñaëc tính ruûi ro Moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro theo US EPA
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO NH Nhaän dieän nguy haïi: Xaùc ñònh söï toàn taïi cuûa caùc döõ lieäu ñoäc tính Toùm taét moái töông quan giöõa ñoäc chaát vaø aûnh höôûng cuûa ñoäc chaát Ñaùnh giaù toång quaùt veà caùc coäng ñoàng phôi nhieãm
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO NH Ñaùnh giaù phôi nhieãm: Nhaän dieän caùc con ñöôøng phôi nhieãm tieàm aån hoaëc ñaõ phôi nhieãm lieân quan ñeán ñoäc chaát vaø coäng ñoàng coù nguy cô phôi nhieãm Coù nhieàu kyõ thuaät ñaùnh giaù phôi nhieãm ñoäc chaát nhö Kieåm soaùt sinh hoïc Phaùt trieån moâ hình Phaùt trieån thuaät toaùn Ñaùnh giaù toång quaùt veà caùc coäng ñoàng phôi nhieãm
Noàng ñoä aûnh höôûng sinh hoïc Phôi Noàng ñoä Noàng ñoä Noàng ñoä nhieãm tieàm naêng aùp duïng noäi taïi AÛnh Hoùa chaát Cô quan höôûng Mieäng Heä tieâu hoùa Laáy vaøo Haáp thu Moái töông quan giöõa phôi nhieãm vaø caùc ño ñaïc khaùc nhau cuûa noàng ñoä (US EPA, 1997)
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO NH Phaûn öùng noàng ñoä vaø xaùc ñònh ñaëc tính ruûi ro: Phaûn öùng laø moät quaù trình ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô. Phaûn öùng lieân quan ñeán vieäc xaùc ñònh moái töông quan giöõa ñoäc tieàm aån vaø aûnh höôûng coù haïi ñeán söùc khoûe con ngöôøi Moái töông quan noàng ñoä – phaûn öùng ñöôïc xaùc ñònh qua caùc giaù trò: LC50, LD50, möùc ñoä aûnh höôûng khoâng quan saùt ñöôïc, khung an toaøn, chæ muïc ñieàu trò ñöôïc
Ñaùnh giaù noàng ñoä an toaøn ñoái vôùi con ngöôøi (US EPA) Toác ñoä phaûn öùng (%) Toác ñoä phaûn öùng (%) Toác ñoä phaûn öùng (%) ñoái vôùi ngöôøi Noàng ñoä an toaøn Cô quan 1 Ngöôõng tôùi haïn Yeáu toá khoâng roõ raøng Noàng ñoä hoùa chaát A khoâng roû raøng Cô quan 2 haïn baèng caùc yeáu toá Noàng ñoä hoùa chaát A Phaân chia ngöôõng tôùi Cô quan 1 NOAEL: Möùc ñoä aûnh höôûng khoâng quan saùt ñöôïc LOAEL: Möùc ñoä aûnh höôûng thaáp nhaát quan saùt ñöôïc Cô quan 3 Cô quan 1
ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO KHOÂNG UNG THÖ NH Quaù trình ñaùnh giaù ruûi ro khoâng ung thö ñöôïc giaû ñònh laø ngöôõng chòu ñöïng Ñoái vôùi caùc aûnh höôûng khoâng ung thö, cô cheá baûo veä phaûi toàn taïi ñeå vöôït qua aûnh höôûng tröôùc khi noù bieåu hieän Muïc ñích ñaùnh giaù ruûi ro ôû ñaây laø nhaän dieän giôùi haïn chòu ñöïng cuûa sinh vaät ñoái vôùi ñoäc chaát