SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGH AN
TRƯNG THPT THI HA
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HỌC SINH KHỐI 10 KHÁM PHÁ,
RÈN LUYỆN VÀ LÀM CHỦ BẢN THÂN NHẰM NÂNG CAO KỸ
NĂNG SỐNG, GÓP PHẦN ĐP ỨNG YÊU CẦU CẦN ĐẠT CỦA
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018
LĨNH VỰC: CHỦ NHIỆM
Tác giả: Chu Thị Kim Liên
NĂM 2024
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Nhằm thực hiện các chủ trương đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà
nước; đáp ứng yêu cầu thực hiện Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018; thực
hiện thường xuyên, hiệu quả các phương pháp, hình thức và kỹ thuật dạy học tích
cực; tích cực đổi mới các nội dung phương pháp giáo dục học sinh theo định
hướng tiếp cận năng lực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đặc biệt là
tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống theo hướng tăng cường, phát huy
tính chủ động, tích cực, tự học của học sinh trong và ngoài nhà trường.
Trường học có sứ mệnh quan trọng là dạy chữ và dạy người. Hai nhiệm vụ
này gắn bó mật thiết xuyên suốt mọi thời đại, mọi nền giáo dục. Trong thời đại
công nghệ 4.0, sự nghiệp dạy chữ, dạy người trở nên khó khăn, phức tạp hơn,
thậm chí nhiều “rủi ro”. Theo ý kiến của một số chuyên gia giáo dục, việc dạy
người của nhà trường hiện nay là giáo dục nhân cách văn hóa cho người học để
họ có đủ những phẩm chất, bản lĩnh tham gia vào quá trình hội nhập, phát triển.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục Trung học phổ thông là bậc
học vô cùng quan trọng. Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát
triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản; phát
triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con
người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân;
giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả giáo dục trung học cơ sở, hoàn
thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng
nghiệp; có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp
tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động,
tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Học sinh lớp 10 là khối đầu tiên của bậc học Trung học phổ thông. Đây là
bước ngoặt quan trọng bởi các em từ bậc học Trung học cơ sở lên còn nhiều bỡ
ngỡ, xa lạ với môi trường học tập, với thầy cô, bạn bè từ nhiều vùng miền khác
nhau, với cách dạy, cách học và lượng kiến thức mới. Nhiều em đi học rất xa nhà,
môi trường sinh hoạt, quan bạn bè mở rộng và phức tạp. Chính vì thế, tâm lý các
em có phần biến động, một số em hòa đồng nhanh nhưng một số em lại tỏ ra rất
dè dặt, lo sợ trước sự thay đổi đó.
Đặc biệt năm học 2023 - 2024 là năm thứ hai thực hiện Chương trình Giáo
dục Phổ thông 2018 đối với bậc THPT. Chương trình Giáo dục Phổ thông mới
2018, bên cạnh những kiến thức được cập nhật để phù hợp với những thành tựu
mới của khoa học - công nghệ còn có một số môn mang tên mới và hoạt động
giáo dục mới như: Giáo dục kiến thức và pháp luật ở THPT; Hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp ở THCS và THPT. Hoạt động TNHN là hoạt động được
biết đến nhiều trong chuỗi hoạt động giáo dục của chương trình giáo dục phổ
thông mới, vì những hoạt động này được xây dựng trên cơ sở giáo dục tập thể như
2
chào cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động tham quan, lao động hướng nghiệp, thiện nguyện
phục vụ cộng đồng… Các tiết học trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần hình thành
phẩm chất, năng lực cho HS theo định hướng của Chương trình Giáo dục Phổ
thông mới 2018. Đồng thời tạo cơ hội phát huy tính tự giác, tinh thần hợp tác,
năng lực điều hành, khả năng tự quản của HS.
Từ việc phân tích vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách toàn
diện cho HS cũng như giúp đỡ HS trên con đường chinh phục tri thức của GVCN,
đồng thời xuất phát từ nhu cầu khám phá, rèn luyện và làm chủ bản thân của người
học nói chung và các em học sinh lớp 10 THPT nói riêng tôi đã chọn đề tài: “Một
số biện pháp giáo dục học sinh khối 10 khám phá, rèn luyện và làm chủ bản
thân nhằm nâng cao kỹ năng sống, góp phần đáp ứng yêu cầu cần đạt của
Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018”.
2. Điểm mới, cải tiến, đóng góp mới của đề tài
Mục tiêu Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 là giúp học sinh phát triển
những năng lực, phẩm chất cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách
công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề
nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện hoàn cảnh của bản thân để tiếp
tục học lên, học nghề hoặc tham gia cuộc sống lao động.
Đề tài tôi nghiên cứu về giá trị sống, kỹ năng sống và các hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp nhằm giúp học sinh phát triển các năng lực, phẩm chất một
cách toàn diện, tạo tiền đề cho các em bước vào tương lai một cách tự tin, bản
lĩnh. Nội dung đề tài nhằm giúp các em học sinh nhận thức bản thân, giải thích
được hành vi của bản thân, khống chế được cảm xúc và học cách kiểm soát bản
thân một cách tốt nhất.
Đặc biệt, đề tài xoáy sâu vào học sinh khối lớp 10 là một lớp học đầu cấp
và cũng là những năm đầu tiên thực hiện đổi mới chương trình sách giáo khoa
THPT; đưa ra một số định hướng giúp các em khám phá, rèn luyện và làm chủ
bản thân theo cách mà các em thế hệ “gen Z” mong muốn, tìm kiếm.
Như vậy, có thể khẳng định rằng, đề tài đã hướng đến giải quyết một số vấn
đề cấp bách mà thực tế đặt ra trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
khối lớp 10 nói riêng và học sinh cấp THPT nói chung. Từ đó góp phần hình thành
và phát triển nhiều kỹ năng mềm cho học sinh, giúp các em có điều kiện để phát
triển toàn diện nhân cách.
Tóm lại, đề tài tôi thực hiện có tính giáo dục và tính thực tiễn cao; là tài
liệu bổ ích để các đồng nghiệp tham khảo trong quá trình giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh lớp 10 nói riêng và học sinh THPT nói chung. Đặc biệt, đề tài giúp
GVCN có thêm nhiều định hướng và ý tưởng cho việc tổ chức các tiết sinh hoạt
lớp theo phương pháp đổi mới Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3
Vận dụng cơ sở lý luận về chương trình, nội dung sinh hoạt lớp lồng ghép
các hoạt động giáo dục kỹ năng sống và các tiết hoạt động TNHN cho học sinh
khối 10 - THPT.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp được áp dụng để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong các
giờ sinh hoạt lớp và giờ hoạt động TNHN trong và ngoài lớp học cho đối tượng
học sinh lớp 10 - THPT.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Học sinh khối 10 trường THPT Thái Hòa.
- Thực nghiệm đề tài ở lớp chủ nhiệm của tác giả tại trường THPT Thái Hòa.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Sách “Hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp 10 - THPT”; nguồn tài liệu từ tủ sách cá nhân và đặc biệt nguồn học liệu
từ mạng internet.
- Phương pháp quan sát: Quan sát và tìm hiểu đối tượng, tâm sinh lý học
sinh lớp 10 THPT, xu hướng xã hội về nghề nghiệp.
- Phương pháp phỏng vấn: Tham khảo ý kiến của các giáo viên có kinh
nghiệm trong công tác giáo dục và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh, thăm
dò ý kiến học sinh lớp 10 Trường THPT Thái Hòa.
- Phương pháp điều tra: Các hình thức thảo luận của “gen Z” trên mạng xã
hội; tâm sinh lý của thế hệ “gen Z”.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Lên kế hoạch và thực nghiệm tại lớp
10K - Trường THPT Thái Hòa.
6. Thời gian tiến hành nghiên cứu
TT
Các nội dung, công việc thực hiện
Thời gian dự kiến
1
Nội dung 1: Tìm hiểu thực trạng
Tháng 7 - 8/2023
2
Nội dung 2: Nghiên cứu lý thuyết và các giải pháp
Tháng 9 - 11/2023
3
Nội dung 3: Thiết kế giải pháp, đề xuất biện pháp
và thực nghiệm
Tháng 12/2023 - 2/2024
4
Nội dung 4: Hoàn thiện đề tài
Tháng 1 - 3/2024
4
PHẦN II. NỘI DUNG
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn
1. Cơ sở lý luận
1.1. Năng lực và phẩm chất của học sinh THPT
Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 giúp học sinh tiếp tục phát triển
những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách
công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp
phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục
học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, khả năng thích ứng với
những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới.
Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 hình thành và phát triển cho học
sinh những năng lực cốt lõi sau: Năng lực tự chủ và tự học; Năng lực giao tiếp và
hợp tác; Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; Năng lực ngôn ngữ; Năng lực
tính toán; Năng lực khoa học; Năng lực công nghệ; Năng lực tin học; Năng lực
thẩm mĩ; Năng lực thể chất[4];[7];[8].
Bên cạnh việc hình thành, phát triển các năng lực cốt lõi, Chương trình
Giáo dục Phổ thông còn góp phần phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu của HS.
Phẩm chất là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con
người; cùng với năng lực tạo nên nhân cách con người; năm phẩm chất của học
sinh trong Chương trình Giáo dục Phổ thông tổng thể bao gồm: Yêu nước; Nhân
ái; Chăm chỉ; Trung thực; Trách nhiệm.
1.2. Hoạt động giáo dục
Hoạt động là sự tương tác giữa chủ thể và đối tượng, nhằm biến đổi đối
tượng theo mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Quá trình chủ thể tác động vào đối tượng
nhằm tạo ra sản phẩm.
Hoạt động giáo dục là dưới tác động chủ đạo của người thầy, người học
chủ động thực hiện hoạt động nhằm lĩnh hội tri thức khoa học, rèn luyện kỹ năng,
kỹ xảo, phát triển trí tuệ, hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất và nhân
cách.
Luật Giáo dục 2005 đã ghi: “Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo
nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn
liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục
xã hội”. Nguyên lý giáo dục là nguyên tắc chung, phương pháp tổng quát của hoạt
động giáo dục. Cán bộ quản lý giáo dục ở tất cả các cấp đều phải vận hành hệ
thống giáo dục theo nguyên lý này. Các chương trình bộ môn, kế hoạch dạy học
đều phải được xây dựng theo nguyên tắc chung đó[1];[2];[3].
Nội dung của nguyên lý này gồm ba điểm quan trọng cần lưu ý:
- Học đi đôi với hành, lý luận đi đôi với thực tiễn.