1
TRƯỜNG TRUNG CẤP QUỐC TẾ MEKONG
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: DƯỢC LIỆU
NGÀNH: DƯỢC SĨ
TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số 17/2024/QĐ-TCQTMK ngày 25 tháng 01 năm 2024
của Hiệu trưởng Trường Trung cấp Quốc tế Mekong
Thành phố Cần Thơ, tháng 01 năm 2024
Lưu hành nội b
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình "Dược liệu” được biên soạn dựa trên chương trình giáo dục do
Bộ Lao động Thương Binh & hội ban hành của ngành Dược hệ trung
học. Giáo trình dùng cho các đối tượng học sinh trung học, được biên soạn nhằm
đáp ứng nhu cầu học tập cho học sinh trung học, đồng thời nâng cao chất lượng
đào tạo trong các trường trung cấp Quốc tế Mekong.
Giáo trình có những nội dung chính như sau:
- Đại cương về dược liệu học
- Một số kỹ thuật thu hái, chế biến, bảo quản dược liệu
- Thành phần, tác dụng của các nhóm hoạt chất thường có trong dược liệu
- Các cây thuốc, vị thuốc
Trong quá trình biên soạn giáo trình này, tbiên soạn đã cố gắng bám sát
khung chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu,
nhằm thể hiện được kiến thức bản, hiện đại thực tiễn. Trường rất mong
nhận được những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, các đồng nghiệp, các độc
giả để giáo trình hoàn thiện hơn trong lần ban hành sau.
Xin cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Cần Thơ, ngày 25 tháng 01 năm 2024
Hiệu trưởng
(đã ký)
DSCKII. Nguyễn Văn Ảnh
LỜI NÓI ĐẦU
Dược liệu môn học chuyên ngành trong chương trình đào tạo dược sĩ,
môn học nghiên cứu các kiến thức bản về dược liệu, các kiến thức chung về
các hoạt chất trong dược liệu. Quyển giáo trình dược liệu này được biên soạn
dựa theo chương trình chi tiết đào tạo Dược sĩ trung học.
Mục tiêu môn học là nhằm trang bị cho học sinh – sinh viên:
V kiến thức: Trình bày được nhng khái niệm bn, tính chất, định
tính, tác dng công dng chính ca các nhóm hot chất thường gp trong
c liệu; Trình bày được các nguyên tc chung ca k thut trng trt thu hái,
phơi sy, chế biến b, bo quản dược liu tt (GACP); K đưc tên Vit
nam, tên khoa hc, b phận dùng, đặc đim thc vật chính đ nhn biết, tên hot
cht chính, phân b, thu hái, chế biến, bo qun, tác dng - công dng cách
dùng của các dược liệu qui định trong chương trình.
V k năng: Hướng dn trng và s dng mt s cây thuốc thông thường
theo tiêu chun (GACP); Nhn biết hướng dn s dụng đúng 150 cây thuc,
v thuc nhng thành phm thuốc đông dược thiết yếu đang lưu hành trên thị
trường.
V năng lực t ch và trách nhiệm: Có trình độ năng lực và k năng xử
các tình huống liên quan đến môn học, rèn luyện được tác phong thn trng,
chính xác, trung thc trong hoạt động ngh nghip.
Trong quá trình biên soạn dù đã cố gắng nhưng cũng không tránh khỏi những
sai sót và hạn chế, rất mong nhận được sự góp ý của quý thầy cô các bạn học
sinh, sinh viên để lần biên soạn sau được hoàn thiện hơn.
Xin được trân trọng cảm ơn.
TM. Tổ biên soạn
(đã ký)
ThS. Nguyễn Huỳnh Phương Uyên
MỤC LỤC
Lời giới thiệu
Lời nói đầu
Bài 1. Đại cương dược liệu ............................................................................. 7
Bài 2. Các phương pháp thu hái, chế biến, bảo quản dược liệu ................ 14
Bài 3. Các nhóm hoạt chất trong dược liệu ................................................. 21
Bài 4. Kiểm tra chất lượng dược liệu ........................................................... 49
Bài 5. Dược liệu an thần gây ngủ .................................................................. 67
Bài 6. Dược liệu chữa cảm sốt – sốt rét ........................................................ 76
Bài 7. Dược liệu giảm đau chữa thấp khớp ................................................. 92
Bài 8. Dược liệu chữa ho hen ......................................................................... 105
Bài 9. Dược liệu chữa bệnh tim mạch, cầm máu ......................................... 121
Bài 10. Dược liệu chữa đau dạ dày, tá tràng (tham khảo) ......................... 137
Bài 11. Dược liệu nhuận tẩy (tham khảo) .................................................... 143
Bài 12. Dược liệu trị giun sán (tham khảo) .................................................. 151
Bài 13. Dược liệu kích thích tiêu hóa, chữa tiêu chảy, kiết lỵ .................... 158
Bài 14. Dược liệu bổ dưỡng ........................................................................... 174
Bài 15. Dược liệu tiêu độc (tham khảo) ........................................................ 197
Bài 16. Dược liệu điều kinh, an thai ............................................................. 207
Bài 17. Dược liệu lợi tiểu, lợi mật – thông mật (tham khảo) ...................... 213
Đáp án câu hỏi lượng giá ............................................................................... 221
Tài liệu tham khảo
4
CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC
Tên môn học: DƯỢC LIỆU
môn học: MH14
Thời gian thực hiện: 120 giờ (Lý thuyết: 28 giờ; Thực hành: 87 giờ; Kiểm tra: 05 giờ)
I.Vị trí, tính chất môn học
V trí: Thuc mt phn nội dung chuyên ngành dược, được xếp ging dy sau
khi xong cơ sở ngành.
Tính cht: Là môn hc bt buc.
II. Mục tiêu
V kiến thc: Trình bày được nhng khái nim bản, tính chất, định tính, tác
dng công dng chính ca các nhóm hot chất thường gặp trong c liu; Trình
bày được các nguyên tc chung ca k thut trng trọt thu hái, phơi sấy, chế biến
b, bo quản dược liu tt (GACP); K đưc tên Vit nam, tên khoa hc, b phn
dùng, đặc điểm thc vật chính để nhn biết, tên hot cht chính, phân b, thu hái, chế
biến, bo qun, tác dng công dng cách dùng của các dược liệu qui đnh trong
chương trình.
V k năng: ng dn trng s dng mt s y thuốc thông thưng theo
tiêu chun (GACP); Nhn biết hướng dn s dụng đúng 150 y thuc, v thuc
nhng thành phm thuc đông dưc thiết yếu đang lưu hành trên thị trưng.
V năng lực t ch trách nhim: trình độ năng lực k năng xử các
tình huống có liên quan đến môn học.
III. Nội dung môn học
Nội dung tổng quát và phân bố thời gian
Số
TT
Tên chương, mục
Thời gian (giờ)
thuyết
Thực
hành
Kiểm
tra
1
Bài mở đầu
2
2
Bài 1. Các phương pháp thu hái, chế biến
và bảo quản dược liệu
2
5
3
Bài 2. Các nhóm hoạt chất có trong dược
liệu
3
35
1
4
Bài 3. Kiểm tra chất lượng dược liệu
2
8
5
Bài 4. Dược liệu an thần gây ngủ
2
6
6
Bài 5. Dược liệu chữa cảm cúm, sốt rét
2
6
1
7
Bài 6. Dược liệu chữa đau nhức xương
khớp
2
6
8
Bài 7. Dược liệu chữa ho, hen
2
3
9
Bài 8. Dược liệu bổ dưỡng
2
6
1
10
Bài 9. Dược liệu điều hòa kinh nguyệt, lợi
tiểu
2
3
11
Bài 10. Dược liệu chữa tiêu chảy
2
3