TRƯỜNG TRUNG CẤP QUỐC TẾ MEKONG
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: VI SINH - KÝ SINH TRÙNG
NGÀNH: Y SĨ, Y HỌC CỔ TRUYỀN
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số 57/2024/QĐ-TCQTMK ngày 25 tháng 01 năm 2024
của Hiệu trưởng Trường Trung cấp Quốc tế Mekong
Thành phố Cần Thơ, tháng 01 năm 2024
Lưu hành nội bộ
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình Vi sinh - Ký sinh trùng được biên soạn dựa vào chương trình
giáo dục Y sĩ trung cấp của Bộ LĐ-TB&XH trên cơ sở chương trình khung đã
được Nhà trường phê duyệt. Giáo trình được biên soạn theo phương châm: kiến
thức cơ bản, hệ thống; nội dung chính xác, khoa học; cập nhật các tiến bộ khoa
học, kỹ thuật hiện đại và thực tiễn Việt Nam.
Giáo trình Môn học này trang bị cho người học được những kiến thức cơ
bản về các loại vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng gây bệnh, khả năng gây bệnh, cơ
chế gây bệnh từ đó giúp ta có các biện pháp phòng và điều trị hiệu quả.
Trong quá trình biên soạn giáo trình này, tổ biên soạn đã cố gắng bám sát
khung chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu,
nhằm thể hiện được kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn. Trường rất mong
nhận được những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, các đồng nghiệp, các độc
giả để giáo trình hoàn thiện hơn trong lần ban hành sau.
Xin cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Cần Thơ, ngày 25 tháng 01 năm 2024
Hiệu trưởng
(đã ký)
DSCKII. Nguyễn Văn Ảnh
LỜI NÓI ĐẦU
Vi sinh - Ký sinh trùng là một môn khoa học nghiên cứu các loại vi
khuẩn, vi rút, ký sinh trùng gây bệnh, khả năng gây bệnh, cơ chế gây bệnh từ đó
giúp ta có các biện pháp phòng và điều trị hiệu quả.
Nhằm giúp cho học sinh trung cấp có tài liệu cơ bản, tổ biên soạn còn
nhằm đáp ứng yêu cầu đạt ra trong chương trình không chỉ nắm vững các kiến
thức cơ bản về Giải phẫu – sinh lý mà còn có thể thực hiện tốt việc truyền đạt
kiến thức về Giải phẫu – sinh lý trong chương trình, đồng thời có thể vận dụng
những hiểu biết về môn học này trong việc tự rèn luyện bản thân về mặt thể lực
cũng như trí tuệ.
Giáo trình biên soạn nhằm đạt được những mục tiêu:
- Về kiến thức: Mô tả được hình thể ngoài, hình thể trong và liên quan của
các cơ quan trong cơ thể người trên mô hình, tranh vẽ; Trình bày được chức
năng sinh lý của từng cơ quan trong cơ thể người và các hoạt động điều hòa
chức năng của các cơ quan.
- Về kỹ năng: Vận dụng được kiến thức đã học về giải phẫu, sinh lý người
ứng dụng vào nhận định, chẩn đoán, xử trí và chăm sóc người bệnh tại tuyến y tế
cơ sở. - Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Rèn luyện lòng yêu nghề, tư thế tác
phong công nghiệp, tính kiên trì, sáng tạo trong công việc.
Trong quá trình biên soạn giáo trình này, tổ đã cố gắng bám sát khung
chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu, nhằm thể
hiện được kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn. Trong quá trình soạn không
tránh khỏi những thiếu sót, chúng tôi mông nhận được những ý kiến đóng góp
quý báu của các nhà khoa học, nhà quản lý và giáo viên giảng dạy.
TM. Tổ biên soạn
(đã ký)
ThS.Ds.Nguyễn Ngọc Trâm
1
MỤC LỤC
BÀI 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ VI SINH - KÝ SINH TRÙNG Y HỌC ..……….……….9
1. Đại cương về vi khuẩn..……….………...……….………...……….………...….…9
1.1. Định nghĩa…….………...……….………...……….……….………….……....9
1.2. Hình thể…….………...……….………...……….………...………………..….9
1.3. Danh pháp và phân loại…….………...……….………...……….……….….11
1.4. Đặc tính sinh học…….………...……….………...……….………...………..12
1.5. Tác hại của vi khuẩn.………...……….………...……….………...……..…..13
1.6. Ích lợi của vi khuẩn.………...……….………...……….……….…..………..13
2. Đại cương về virus.………...……….………...……….……….…..……………...14
2.1. Đại cương..………….……….………...……….……….…..………………...14
2.2. Hình thể...……….……….………...……….……….…..………..…………...14
2.3. Cấu trúc...………...……….………...……….……….…..………..……..…...14
2.4. Sinh sản...………...……….………...……….…..….…..………..…………...14
2.5. Phản ứng của virus với các tác nhân...………...……..………...…………...15
2.6. Cách truyền nhiễm...………...……….………...……….….……….…….….15
2.7. Cách phòng và điều trị bệnh.……...……….………...……….………….….15
3. Đại cương về ký sinh trùng.……...……….…….………...……….………….….16
3.1. Định nghĩa.……….………...…….………...…….………...…….………...…16
3.2. Các kiêu tương quan giữa các sinh vật…...…….………...…….……….….16
3.3. Nguồn gốc của hiện tượng ký sinh…...…….………...……..….………....…16
3.4. Tính đặc hiệu của ký sinh.…...…….………...…….……….………….….…16
3.5. Các loại ký sinh trùng.…...…….………...…….……….………….……...…17
3.6. Các loại ký chủ.…...…….………...…….……….………….….…………….17
3.7. Chu trình phát triển.….………...…….……….………….….………………18
3.8. Tác hại của kí sinh trùng.……...…….……….………….….….……………19
3.9. bệnh do ky sinh trùng gây ra.……...…….……….………….….……..……19
BÀI 2. ĐẠI CƯƠNG VỀ MIỄN DỊCH VÀ NGUYÊN LÝ THUỐC CHỦNG
NGỪA ..……………………………………………………………………………....21
1. Đại cương.………………………………………………………………………....21
2. Miễn dịch.………………………………………………………………………....21
2.1. Miễn dịch tự nhiên.……………………………………..…………………....21
2.2. Miễn dịch thành lập.………………………………………………………....21
2
3. Dị ứng (quá mẫn)..…………………………………………………………..…....22
3.1. Quá mẫn tức thời. choáng phản vệ..…………………….………………......22
3.2. Quá mẫn chậm..……………………………………………………………....22
4. Vaccine..…………………………………………………………………...……....22
4.1. Định nghĩa.…………………………………………………………………....22
4.2. Phân loại.……………………………………………………….……………..22
4.3. Tiêu chuẩn của vaccine.……………………………………….……………..23
4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu lực vaccine.……………...….……………..23
4.5. Nguyên tắc sử dụng………………………………………...….……………..23
4.6. Phương pháp dùng vaccine……………………………...….………………..24
4.7. Khoảng cách……………………………………………...….………………..24
4.8. Phản ứng phụ………………………..…………………...….………………..24
4.9. Thận trọng và chống chỉ định……………………………...…….…………..24
4.10. Bảo quản vaccine……………………………….……...….………………..24
4.11. Các vaccine đang được sử dụng……………………………...….………...25
5. Phản ứng phối hợp kháng nguyên - kháng thể…………………...….……..…..25
5.1. Mục đích sử dụng các phản ứng kháng nguyên- kháng thể...….……..…...25
5.2. Các phản ứng kết hợp kháng nguyên kháng thể...….……..…………….....26
5.3. Nhận định kết quả các phản ứng kết hợp kháng nguyên - kháng thể….....27
BÀI 3. MỘT SỐ VI KHUẨN GÂY BỆNH THƯỜNG GẶP...........…………........30
TRỰC KHUẨN THƯƠNG HÀN...........………………………………………........30
1. Đặc điểm sinh học...........………………….…………………………...……........30
2. Khả năng gây bệnh........………………….………………………...………....….31
2.1. Gây bệnh thương hàn ở người.……...…………………………………....….31
2.2. Nhiễm khuẩn nhiễm độc thức ăn…...…………………………………....….31
3. Chẩn đoán vi trùng…...…………………………………..…………………...….32
3.1. Chẩn đoán trực tiếp…………………………………..…………………..….32
3.2. Chẩn đoán huyết thanh…………………………………..……..………...….32
4. Phòng bệnh.…………………………….……………………..……..………...….33
TRỰC TRÙNG LỴ……………………….……………………..……..………...….33
1. Đặc điểm sinh học……………………….……………..……..……..………...….33
1.1. Hình thể…………………..………….……………..……..……..………...….33
1.2. Sức đề kháng……………..………….……………..……..……..………...….33