ề ượ ậ ữ ấ ươ ệ ủ Đ bài: Hình t ng nhân v t tr tình trong bài Xu t d ư ng l u bi ộ t c a Phan B i
Châu
ướ ẫ H ng d n
ơ ư ệ ấ ươ ượ ậ ữ ậ ẹ ệ Trong bài th L u bi t khi xu t d ng,hình t ẽ ng nhân v t tr tình hi n lên th t đ p đ ,
ớ ưở ự ẳ ị ướ ế ắ hùng vĩ g n v i lý t ng t kh ng đ nh mình và lòng yêu n c thi t tha:
ả ạ ể ờ ự ể ầ ờ Làm trai ph i l trên đ i Há đ càn khôn t ả chuy n d i Trong kho ng trăm năm c n có t ớ
ế ố ụ ề ở ọ Sau này muôn thu há không ai Non sông đã ch t s ng thêm nh c li n thánh làm chi h c
ố ượ ể ễ ạ ơ cũng hoài Mu n v t b Đông theo cánh gió Muôn trùng sóng b c ti n ra kh i.
ấ ươ ữ ơ ệ ư ế ằ Bài th nguyên văn làm b ng ch Hán có tên Xu t d ư ng l u bi t.Nh ta đã bi t, sau khi
ủ ệ ợ ướ ậ ộ ộ ộ ậ v n đ ng thành l p h i Duy tân (1905) Phan B i Châu tranh th vi n tr n c ngoài đào
ố ướ ơ ượ ổ ớ ạ t o c t cán cho phong trào yêu n c. Bài th đ ồ c làm trong bu i chia tay v i các đ ng
ủ ướ ả ườ ơ ủ ả ị ệ chí c a mình tr c khi tác gi lên đ ng. Trên đây là b n d ch th c a Tôn Quang Phi t.
ậ ữ ộ ọ ớ ả ạ Làm trai ph i l ờ trên đ i Há đ ể ơ Nhân v t tr tình trong bài th có m t khát v ng l n lao:
ự ờ càn khôn t ể chuy n d i.
ứ ủ ườ ấ ể ệ ấ ứ ề ứ Ý th c cá nhân c a con ng ệ i y th hi n r t rõ. ‘Làm trai’ t c là ý th c v trách nhi m
ả ạ ậ ắ ạ ờ ủ c a thân ph n ‘Chí nam nhi nam b c đông tây’. ‘Làm trai ph i l trên đ i!’. ‘Phái l ’ là
ả ạ ề ẳ ả ượ ứ ầ ẳ ườ ờ sao? ‘Ph i l ’ là ph i có đi u gì khác h n, v ọ t lên h n m i th t m th ng trên đ i. Nói
ư ứ ễ ả ớ ộ ấ nh Nguy n Công Tr thì đó là ‘Ph i có danh gì v i núi sông’. Phan B i Châu đã ghi d u
ấ ể ể ấ ằ ớ ọ ớ ờ ự n v i sông v i núi b ng khát v ng xoay tr i chuy n đ t: ‘Há đ càn khôn t ể chuy n
ể ấ ờ ầ ự ự ế ố ấ ữ ế ả ằ ộ ờ d i’. Không đ đ t tr i v n xoay, ph i ch ng s bi n d i y b ng nh ng hành đ ng,
ứ ệ ớ vi c làm x ng đáng v i thân nam nhi.
ộ ướ ế ị ẳ ỳ ị Kháng đ nh chí làm trai, ti n thêm m t b ộ c là kh ng đ nh m t cái ‘Tôi’ k vĩ:
ả ầ ớ ả ở Ti ong kho ng trăm năm c n có t San n y muôn thu há không ai.
ể ố ấ ờ ỉ ừ ộ ậ ả L i nói hùng khí y ch có th th t lên t ủ m t b c anh hùng. Trong kho ng trăm năm c a
ố ớ ậ ờ ầ ệ ẳ ơ ộ ị ấ cu c đ i c n có ta gánh vác. Câu th kh ng đ nh vai trò cá nhân đ i v i v n m nh đ t
ướ ể ệ ệ ế ầ ẵ ộ n c và cũng là th hi n m t cái ‘tôi’ đ y trách nhi m s n sàng gánh vác k trăm năm
ủ ơ ồ ộ ố ế ỷ ệ ẩ ắ ờ nghi p vuông trên c a c đ xã t c. Trong th i cu c r i ren đ u th k XX, khi bao k ẻ
ẫ ủ ế ự ừ ậ ằ ỉ ch chăm chăm ‘n m co’ cho khuôn v a thòi th , s vùng v y c a cái tôi kia th t đáng trân
tr ng.ọ
ở ả ậ ữ ở Tin b n thân cái ‘tôi’, nhân v t tr tình còn tin ở ươ t ng lai ‘sau này muôn thu há không
ạ ư ở ướ ai’. Sau này nghìn năm l i không có ai l u danh muôn thu vì dân vì n c hay sao? Cau
ẳ ấ ộ ỏ ơ ộ ị ắ ườ ư th có dáng d p m t câu h i nh ng cũng là m t câu kh ng đ nh t sau này có ng i làm
ệ ớ ở ứ ư ứ ướ ẽ nên nghi p l n, l u danh muôn thu c u dân c u n ộ c. Đó không là ta thì s là m t
ườ ậ ơ ỏ ề ưở ươ ư ự ố ị ng ế ờ i h u th . L i th bày t ni m tin t ng vào t ng lai, đó gi ng nh s trao l ch s ử
ậ ế vào tay h u th .
ề ề ở ờ ậ ữ ơ ặ ả Bàn v chí làm trai, bàn v cái ‘tôi’ đ i, nhà th đ t nhân v t tr tình hoàn c nh c th ụ ể
ế ố ụ ọ ủ ấ ướ Non sông đã ch t s ng thêm nh c liên thánh lùm chi h c cũng hoài. c a đ t n c:
ề ẽ ố ế ở ờ ể ề ậ ẳ ị ẻ ủ ớ Lu n v l s ng ch t đ i đ kh ng đ nh, đ cao t ư ưở t ng m i m c a nhân v t tr ậ ữ
ắ ố ế ố ụ ư ẻ ậ ế tình. ‘Non sông đã ch t s ng thêm nh c’. N u nh chí làm trai g n s ph n k làm trai
ệ ể ấ ờ ướ ụ ơ ộ ớ v i trách nhi m xoay tr i chuy n đ t thì n ế c nhà có sa c ‘đã ch t’ cái nh c thu c v ề
ộ ủ ẻ ệ ề ể ệ ậ ự ố s s ng k làm trai. Nh n trách nhi m chung v mình, đó là bi u hi n cao đ c a lòng t ự
ọ ự ọ ượ ể ệ ở ỗ ấ ướ ỗ tr ng con ng ườ ở i. đây lòng t tr ng đ c th hi n n i đau m t n ố ụ c, n i nh c qu c
th .ể
ệ ư ưở ậ ữ ố ớ ệ ặ Đ c bi t, t t ng nhân v t tr tình đ i v i nghi p bút nghiên là m t t ộ ư ưở t ng vô cùng
ư ưở ẻ ề ọ ớ ữ ấ ẳ ạ ị m i m ‘Hi n thánh làm chi h c cũng hoài’. T t ng y kh ng đ nh: đ o Nho, ch Nho,
ờ ợ ể ề ế ợ quan đi m nhà Nho (hi n thánh) đã không còn h p th i h p th . Chúng không còn tác
ể ủ ẩ ự ờ ạ ớ ầ ế ậ ộ ắ ụ d ng thúc đ y s phát tri n c a dân t c. V y, trong th i đ i m i c n x p bút nghiên n m
ấ ự ự ọ ư ưở ấ l y vũ khí mà tranh đ u cho lòng t ộ tôn dân t c, lòng t tr ng cá nhàn. T t ế ng này h t
ỏ ề ố ẻ ạ ớ ủ ư ưở ứ s c m i m , táo b o thoát ra kh i l l i sáo mòn gò ép c a t t ụ ng Nho gia thúc gi c
ườ ườ ấ con ng i lên đ ng tranh đ u.
ậ ườ ấ V y lên đ ằ ng tranh đ u b ng cách nào?
ố ượ ể Mu n v t bi n Đông theo cánh gió
ễ ạ ơ Muôn trùng sóng b c ti n ra kh i.
ượ ậ ữ ữ ệ ổ Hình t ng nhân v t tr tình không còn hi n lên trong khuôn kh nh ng t ư ưở t ng ý chí
ụ ườ ủ ư ễ ộ ơ ọ ộ ộ mà v t hóa thành con ng ắ i c a hành đ ng. Câu th kh c h a m t cu c ti n đ a hào
ủ ị ử ả ư ế ườ ớ ượ ể hùng c a l ch s . Hình nh t th ng i ra đi vô cùng l n lao kì vĩ ‘v t b Đông theo
ể ễ ể ả ạ ơ ớ ứ cánh gió’ đ ‘Muôn trùng sóng b c ti n ra kh i’. Ph i là ‘b Đông’ ‘cánh gió’ m i x ng
ủ ướ ườ ủ ạ ớ ự ỳ đáng v i s k vĩ c a ơ c m ng i anh hùng. ‘Muôn trùng sóng b c’ c a quê h ươ ng
ễ ư ườ ớ ơ ạ ư ở ọ ti n đ a ng i anh hùng ra đi vì chí l n. Bài th khép l i nh ng m ra hy v ng cho t ươ ng
ấ ướ ự ủ ậ ộ ệ lai đ t n c d a vào cu c ra đi hào hùng c a b c anh hùng hào ki t.
ượ ậ ữ ơ ệ ở ươ Hình t ng nhân v t tr tình trong bài th hi n lên ề nhi u ph ệ ng di n: t ư ưở t ng khát
ộ ộ ộ ộ ề ữ ể ớ ọ v ng, hành đ ng. Qua đó b c l ẻ ế nh ng quan đi m m i m , ti n b v nhân sinh quan.
ớ ườ ẹ ườ ữ ợ ơ ế Bài th k t thúc ả hình nh ng i ra đi đ p hào hùng gieo vào lòng ng i nh ng đ i ch ờ
hy v ng.ọ
ậ ữ ể ệ ủ ơ ộ ọ Hóa thân vào nhân v t tr tình c a bài th , Phan B i Châu th hi n khát v ng ý chí cá
ử ở ế ề ổ ị ơ ơ ườ ộ nhân làm nên nhi u bi n đ ng đ i thay trong l ch s . nhà th , th là ng i và ng ườ i
ư ơ ư ể ế ầ ắ ưỡ ườ cũng nh th . Nh c đ n th đ ta thêm muôn ph n ng ộ ng m con ng i nhà chí sĩ yêu
ướ n ộ c Phan B i Châu.
