HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN KINH TÏË CHÑNH TRÕ MAÁC - LÏNIN 45
http://ebooks.vdcmedia.com
- Nghiïn cûáu chu chuyïín cuãa tû baãn, cêìn hiïíu àûúåc viïåc chu
chuyïín hai böå phêån giaá trõ cuãa tû baãn saãn xuêët laâ tû baãn cöë àõnh
vaâ tû baãn lûu àöång.
+ Tû baãn cöë àõnh laâ böå phêån cuãa tû baãn saãn xuêët (nhaâ xûúãng,
thiïët bõ, maáy moác) tham gia toaân böå vaâo quaá trònh saãn xuêët, nhûng
giaá trõ cuãa noá àûúåc chuyïín dêìn dêìn vaâo saãn phêím. Tû baãn cöë àõnh
sûã duång lêu daâi vaâ bõ hao moân dêìn. Coá hai loaåi hao moân: hao moân
hûäu hònh vaâ hao moân vö hònh. Hao moân hûäu hònh laâ hao moân vïì
giaá trõ sûã duång, do quaá trònh sûã duång vaâ do taác àöång cuãa tûå nhiïn
maâ bõ hao moân. Coân hao moân vö hònh laâ hao moân vïì giaá trõ do quaá
trònh hiïån àaåi hoáa cuãa khoa hoåc kyä thuêåt, nhiïìu maáy moác múái àûúåc
saãn xuêët ra töët hún vúái giaá reã hún, laâm cho maáy moác cuä àang àûúåc
sûã duång bõ giaãm giaá trõ ban àêìu.
+ Tû baãn lûu àöång laâ böå phêån cuãa tû baãn saãn xuêët (nguyïn liïåu,
nhiïn liïåu, vêåt liïåu phuå...) àûúåc tiïu duâng hoaân toaân trong möåt chu
kyâ saãn xuêët vaâ giaá trõ cuãa noá àûúåc chuyïín toaân böå vaâo saãn phêím.
- Nghiïn cûáu chu chuyïín cuãa tû baãn laâ vêën àïì coá yá nghôa thûåc
tiïîn trong viïåc sûã duång tiïìn vöën trong saãn xuêët vaâ kinh doanh húåp
lyá, nhùçm àaåt hiïåu quaã kinh tïë cao. Cêìn tùng töëc àöå chu chuyïín tû
baãn cöë àõnh, têån duång töëi àa cöng suêët maáy moác, thiïët bõ. Phaãi àêíy
nhanh töëc àöå xêy dûång àïí àûa cöng trònh vaâo saãn xuêët caâng súám
caâng töët.
15. Thïë naâo laâ lúåi nhuêån vaâ tyã suêët lúåi nhuêån? Chuáng coá quan hïå
gò vúái giaá trõ thùång dû vaâ tyã suêët giaá trõ thùång dû?
1. Lúåi nhuêån vaâ quan hïå giûäa lúåi nhuêån vúái giaá trõ thùång dû.
- Lúåi nhuêån:
Hao phñ lao àöång thûåc tïë cuãa xaä höåi àïí saãn xuêët haâng hoáa laâ c +
v + m. Nïëu goåi G laâ giaá trõ haâng hoáa thò: G = c+v+m.
Chi phñ saãn xuêët tû bên chuã nghôa laâ c+v. Nïëu kyá hiïåu chi phñ
saãn xuêët tû baãn chuã nghôa laâ K thò:
PTS. NGUYÏÎN VÙN HAÃO 46
http://ebooks.vdcmedia.com
K = c + v → G = K+ m
Khi c +v chuyïín thaânh K thò söë tiïìn nhaâ tû baãn thu àûúåc tröåi
hún so vúái chi phñ saãn xuêët tû baãn chuã nghôa. Söë tiïìn tröåi hún àoá
àûúåc quan niïåm laâ sûå tùng lïn cuãa toaân böå tû baãn ûáng trûúác vaâ goåi
laâ lúåi nhuêån, kyá hiïåu laâ P.
Nïëu haâng hoáa baán àuáng giaá trõ thò G = K+m seä chuyïín hoáa
thaânh G = K+P. Nhòn bïì ngoaâi, tûúãng nhû vúái lûúång tû baãn ûáng
trûúác (c+v), nhaâ tû baãn thu àûúåc lúåi nhuêån, tûác lúåi nhuêån laâ do
toaân böå tû baãn ûáng trûúác taåo ra.
- Múái nhòn thò P=m, coá khaác nhau thò chó laâ úã chöî khi noái giaá trõ
thùång dû laâ haâm yá so saánh vúái tû baãn khaã biïën (v); coân khi noái lúåi
nhuêån laåi haâm yá so saánh vúái tû baãn ûáng trûúác (c+v).
Vïì thûåc chêët, lúåi nhuêån laâ hònh thûác biïën tûúáng cuãa giaá trõ
thùång dû. Lúåi nhuêån che dêëu baãn chêët boác löåt cuãa chuã nghôa tû
baãn. Nguöìn göëc cuãa lúåi nhuêån chñnh laâ giaá trõ thùång dû do lao àöång
söëng cuãa cöng nhên laâm thuï taåo ra; lúåi nhuêån laâ hònh thûác biïíu
hiïån cuãa giaá trõ thùång dû.
Trong thûåc tïë, nhiïìu trûúâng húåp cuå thïí, lúåi nhuêån vaâ giaá trõ
thùång dû coá thïí khöng truâng khúáp vúái nhau. Lúåi nhuêån coá thïí lúán
hún hoùåc nhoã hún giaá trõ thùång dû, do noá phuå thuöåc vaâo giaá baán
cuãa haâng hoaá cao hoùåc thêëp do quan hïå cung — cêìu quy àõnh.
Nhûng, xeát trïn phaåm vi toaân xaä höåi, töíng söë lúåi nhuêån bùçng töíng
söë giaá trõ thùång dû.
2. Tyã suêët lúåi nhuêån vaâ quan hïå giûäa noá vúái tyã suêët giaá trõ thùång
dû.
- Tyã suêët lúåi nhuêån laâ tyã lïå phêìn trùm giûäa giaá trõ thùång dû vaâ
toaân böå tû baãn ûáng trûúác, kyá hiïåu bùçng p' àûúåc xaác àõnh bùçng cöng
thûác:
HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN KINH TÏË CHÑNH TRÕ MAÁC - LÏNIN 47
http://ebooks.vdcmedia.com
m
p' = ————————— x 100%
c + v
- Tyã suêët lúåi nhuêån (p') khaác vúái tyã suêët giaá trõ thùång dû (m').
+ Nïëu xeát vïì lûúång, p' luön luön nhoã hún m'.
m m
p' = ————————— x 100%, coân m' = ————— x 100%
c + v v
+ Nïëu xeát vïì chêët, p' noái lïn mûác àöå doanh lúåi cuãa tû baãn àêìu tû
vaâ chó ra cho caác nhaâ tû baãn thêëy àêìu tû vaâo ngaânh naâo coá lúåi hún.
Coân m' biïíu hiïån mûác àöå boác löåt cuãa tû baãn àöëi vúái lao àöång laâm
thuï.
16. Tû baãn thûúng nghiïåp vaâ tû baãn cho vay àûúåc hònh thaânh nhû
thïë naâo? Baãn chêët cuãa lúåi nhuêån thûúng nghiïåp vaâ lúåi tûác laâ gò?
- Tû baãn thûúng nghiïåp laâ möåt böå phêån tû baãn àûúåc taách ra khoãi
tû baãn cöng nghiïåp, hoaåt àöång trong lônh vûåc lûu thöng haâng hoáa.
Noá laâ cêìu nöëi liïìn saãn xuêët vaâ tiïu duâng, phuåc vuå cho quaá trònh
thûåc hiïån haâng hoáa cuãa tû baãn cöng nghiïåp vaâ coá vai troâ quan
troång trong taái saãn xuêët tû baãn xaä höåi noái chung vaâ tû baãn cöng
nghiïåp noái riïng. Tû baãn thûúng nghiïåp ûáng thïm tû baãn giuáp nhaâ
tû baãn cöng nghiïåp hoaåt àöång trong khêu thûåc hiïån giaá trõ thùång
dû, do àoá, tû baãn cöng nghiïåp khöng phaãi àêìu tû böí sung tû baãn,
hoùåc giaãm quy mö saãn xuêët àïí hoaåt àöång lûu thöng maâ coá àiïìu
kiïån têåp trung tû baãn, chuyïn mön hoáa, múã röång saãn xuêët. Àoá laâ
nguyïn nhên khiïën tû baãn cöng nghiïåp phaãi "nhûúâng" möåt böå
phêån giaá trõ thùång dû cho tû baãn thûúng nghiïåp. Tû baãn thûúng
nghiïåp khöng taåo ra giaá trõ vaâ giaá trõ thùång dû, nhûng vêîn thu àûúåc
giaá trõ thùång dû dûúái hònh thûác lúåi nhuêån thûúng nghiïåp.
PTS. NGUYÏÎN VÙN HAÃO 48
http://ebooks.vdcmedia.com
Tû baãn cöng nghiïåp "nhûúâng" möåt phêìn giaá trõ thùång dû cho tû
baãn thûúng nghiïåp theo tyã suêët lúåi nhuêån bònh quên (p) vaâ àûúåc
thûåc hiïån bùçng thu chïnh lïåch giûäa giaá mua vaâ giaá baán. Vêåy baãn
chêët lúåi nhuêån thûúng nghiïåp laâ möåt phêìn giaá trõ thùång dû do cöng
nhên taåo ra trong quaá trònh saãn xuêët.
Nhûng hònh thûác lúåi nhuêån thûúng nghiïåp laâm cho ngûúâi ta dïî
tin tûúãng lûu thöng sinh ra lúåi nhuêån vaâ nguöìn göëc giaá trõ thùång
dû caâng bõ che dêëu. Ngoaâi möåt phêìn giaá trõ thùång dû do nhaâ tû baãn
cöng nghiïåp nhûúâng cho, tû baãn thûúng nghiïåp coân thu àûúåc möåt
phêìn thu nhêåp cuãa ngûúâi tiïu duâng bùçng caách mua reã baán àùæt vaâ boác
löåt lao àöång thùång dû cuãa nhên viïn thûúng nghiïåp.
- Tû baãn cho vay laâ möåt böå phêån cuãa tû baãn cöng nghiïåp taách ra
hoaåt àöång trong lônh vûåc lûu thöng tiïìn tïå. Sûå hònh thaânh tû baãn
cho vay laâ kïët quaã cuãa sûå phaát triïín quan hïå haâng hoáa - tiïìn tïå àaåt
àïën trònh àöå xuêët hiïån tû baãn tiïìn tïå taåm thúâi nhaân röîi (caác loaåi
quyä khêëu hao, quyä mua nguyïn vêåt liïåu chûa duâng àïën, quyä lûúng
chûa àïën kyâ traã, tiïët kiïåm...) trong khi laåi coá nhûäng ngûúâi cêìn tû
baãn àïí múã röång saãn xuêët hoùåc thiïëu tû baãn lûu àöång... Tû baãn cho
vay thûåc hiïån vai troâ möi giúái giûäa ngûúâi cho vay vaâ ngûúâi ài vay,
laâ núi têåp trung, àiïìu hoâa, sûã duång húåp lyá, coá kïët quaã caác nguöìn
vöën tiïìn tïå cuãa xaä höåi, thuác àêíy quaá trònh taái saãn xuêët vaâ quaá
trònh xaä höåi hoáa.
Phaãi chuá yá nhûäng àùåc àiïím àùåc biïåt cuãa tû baãn cho vay: - quyïìn
súã hûäu taách rúâi quyïìn sûã duång; ngûúâi baán khöng mêët quyïìn súã hûäu;
giaá caã do giaá trõ sûã duång quyïët àõnh; quan hïå boác löåt tû baãn chuã
nghôa bõ che dêëu.
Nïëu khöng phaãi ài vay, tû baãn cöng nghiïåp àöåc chiïëm giaá trõ
thùång dû; nhûng do vay vöën nïn noá phaãi nhûúâng möåt phêìn giaá trõ
thùång dû cho nhaâ tû baãn cho vay vò àaä sûã duång tû baãn cuãa hoå. Nhû
vêåy, hoaåt àöång trong lônh vûåc lûu thöng tiïìn tïå, tû baãn cho vay
khöng taåo ra giaá trõ vaâ giaá trõ thùång dû, nhûng noá àûúåc phên phöëi
HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN KINH TÏË CHÑNH TRÕ MAÁC - LÏNIN 49
http://ebooks.vdcmedia.com
giaá trõ thùång dû dûúái hònh thûác lúåi tûác cho vay (Z). Vêåy lúåi tûác
chñnh laâ hònh thûác biïën tûúáng cuãa giaá trõ thùång dû, nguöìn göëc cuãa
noá laâ giaá trõ thùång dû do lao àöång laâm thuï taåo ra trong quaá trònh
saãn xuêët. Thûåc chêët lúåi tûác cho vay biïíu hiïån quan hïå boác löåt tû
baãn chuã nghôa múã röång ra trong lônh vûåc phên phöëi.
Xeát vïì mùåt lûúång, lúåi tûác noái chung phaãi nhoã hún lúåi nhuêån bònh
quên (P) vaâ lúán hún 0: 0 < Z <P; vaâ phuå thuöåc vaâo quan hïå cung
cêìu trong lônh vûåc naây úã tûâng thúâi kyâ.
17. Caác hònh thûác àõa tö chuã yïëu vaâ baãn chêët cuãa àõa tö tû baãn chuã
nghôa (R) laâ gò? YÁ nghôa cuãa viïåc nghiïn cûáu àõa tö àöëi vúái viïåc giaãi
quyïët caác vêën àïì ruöång àêët?
Àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa quan hïå saãn xuêët tû baãn chuã nghôa trong
nöng nghiïåp laâ chïë àöå àöåc quyïìn ruöång àêët. Caác yïëu töë cêìn thiïët
cho saãn xuêët nöng nghiïåp tû baãn chuã nghôa thuöåc ba chuã súã hûäu
khaác nhau (àõa chuã àöåc quyïìn ruöång àêët, tû baãn nöng nghiïåp súã
hûäu caác tû liïåu saãn xuêët khaác, nhû maáy moác..., coân cöng nhên
nöng nghiïåp súã hûäu sûác lao àöång).
Quan hïå xaä höåi àöëi vúái ruöång àêët cuäng bao göìm ba giai cêëp àoá.
Tû baãn kinh doanh nöng nghiïåp phaãi thuï ruöång àêët; thuï cöng
nhên àïí saãn xuêët, do àoá, phaãi trñch möåt phêìn giaá trõ thùång dû cho
àõa chuã dûúái daång àõa tö. Baãn chêët cuãa àõa tö tû baãn chuã nghôa khaác
vúái àõa tö phong kiïën. Àõa tö tû baãn chuã nghôa laâ hònh thûác biïën
tûúáng cuãa giaá trõ thùång dû, laâ möåt phêìn giaá trõ thùång dû do cöng
nhên nöng nghiïåp taåo ra maâ nhaâ tû baãn kinh doanh nöng nghiïåp
phaãi traã cho àõa chuã. Do sûå taách rúâi quyïìn súã hûäu vúái quyïìn sûã
duång ruöång àêët, giai cêëp àõa chuã, vúái tû caách laâ ngûúâi súã hûäu, thu
àõa tö, nhaâ tû baãn laâ ngûúâi kinh doanh ruöång àêët - ngûúâi sûã duång
àêët àai, thu àûúåc lúåi nhuêån.
Àõa tö tû baãn chuã nghôa laâ böå phêån lúåi nhuêån siïu ngaåch ngoaâi söë
lúåi nhuêån bònh quên (P) cuãa tû baãn àêìu tû trong nöng nghiïåp do
cöng nhên nöng nghiïåp taåo ra vaâ nöåp cho àõa chuã. Coá caác hònh thûác