Tham khảo tài liệu 'khổng tử (551 - 479 trước tây lịch), vị thầy của muôn đời ._2', khoa học xã hội, lịch sử văn hoá phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Khổng Tử (551 - 479 trước Tây Lịch), vị Thầy của muôn đời ._2
- Khổng Tử (551 - 479 trước
Tây Lịch), vị Thầy của muôn đời
- Khổng Tử tự coi mình chỉ là người truyền lại các ý tưởng của Cổ Nhân đã có
từ trước, tuy nhiên ông đã là nhà tư tưởng Trung Hoa đầu tiên đề cập tới các quan
niệm căn bản không những của nền Khổng Học mà của nền Triết Học Trung Hoa.
Năm điều căn bản này là Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Khổng Tử tin rằng người “quân
tử” không nhất thiết phải là một nhà quý tộc và người đó phải làm gương tốt về đạo
đức cho các người khác noi theo.
Các lời giảng dạy của Đức Khổng Tử đã không gây được ảnh hưởng trong thời
đại của ông song nhờ các môn đệ và các nhà trí thức theo Khổng Học, đạo Khổng đã trở
nên một triết lý chính thức của Trung Hoa vào thế kỷ thứ hai trước Tây Lịch và các sách
vở viết về Khổng Học đã được coi là căn bản của nền giáo dục phổ thông của Trung
Hoa từ thời đại đó.
Qua nhiều thế kỷ tại Trung Hoa, đạo Khổng đã được khai triển, sửa đổi tùy theo
thời đại và theo nhận thức của mỗi học giả nhờ đó Khổng Học vẫn được duy trì và là
triết lý sâu rộng nhất và cho tới thế kỷ 20, ảnh hưởng của Đạo Khổng đã lan rộng qua
nhiều quốc gia tại Á châu.
Ngày nay tại Hoa Kỳ, các học sinh xuất sắc gốc Á châu thường có nguồn gốc từ 4
quốc gia là Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam. Nhiều người đặt câu hỏi
nguyên nhân nào đã dẫn đến sự vươn lên của giới trẻ trong phạm vi học đường, từ tiểu
học đến đại học? Các học sinh gốc Thái Lan, Căm Bốt... với nền căn bản Phật Giáo Tiểu
Thừa, cho cuộc đời là vô thường, cũng như các học sinh Indonesia hay Mã Lai theo đạo
Hồi, đã không dấn thân vào cộng đồng, không thấy rõ trách nhiệm của họ đối với gia
đình và xã hội như những con em của các gia đình có căn bản về Khổng Giáo.
Sợi dây ràng buộc một cá nhân với gia đình, với cộng đồng, với xã hội của triết lý
Khổng Học đã khiến cho cá nhân phải vượt trội. Cũng vì lợi ích của những điều giảng
huấn Khổng Học mà tại Triều Tiên, Đài Loan và Nhật Bản, Khổng Giáo đã gây được
các ảnh hưởng rất lớn lao và được áp dụng vào cách xử thế của mọi người. Nền văn
- minh “nhân bản”, đặt căn bản trên các giáo điều Khổng Học, đã làm đẹp con người, làm
đẹp cách xử thế trong cộng đồng và xã hội, trong khi đó nền văn minh “cơ giới” dễ đưa
lại các tiện nghi vật chất, các phương tiện để giải phóng con người khỏi những giới hạn
về sức mạnh, năng lực... đối với không gian và thời gian. Như vậy Khổng Học đã được
bắt đầu ra sao và Khổng Phu Tử đã sống và đã giảng dạy triết lý trong hoàn cảnh nào?
1/ Thời đại của Khổng Tử.
Nền văn minh của nhân loại khởi đầu từ lưu vực của hai giòng sông Nile bên Ai
Cập và Hoàng Hà tại Trung Hoa. Lúc
đầu tại châu Á, giống dân sống tại miền tây
bắc Trung Hoa tràn xuống miền Hoàng Hà,
đánh đuổi người Miêu tộc bản xứ mà chiếm
lấy phần đất đai phì nhiêu. Vào thời đó,
mọi khu vực được cai quản bởi một người
tộc trưởng được gọi là “hậu“ hay là một
ông vua nhỏ. Các ông hậu lại bầu ra một
người có tài, có đức làm vua, gọi là “Đế"
để cai trị tổng quát. Vị vua này tự xưng là
“Thiên Tử” còn các ông hậu dưới quyền
được gọi là “chư hầu", có nhiệm vụ phục
tùng mệnh lệnh của Thiên Tử, cai trị các
nước nhỏ và hàng năm phải triều cống cho
Thiên Tử.
Theo truyền thuyết, các vị vua có công mở mang cho dân tộc Trung Hoa bao gồm
Vua Phục Hi (4480-4365 trước TL) đặt ra luật giá thú và 8 quẻ (bát quái) để cắt nghĩa sự
biến hóa của trời đất, Vua Thần Nông (3220-3080 trước TL) dạy dân trồng ngũ cốc, Vua
Hoàng Đế (2697-1597) nghĩ ra mũ áo, sai các quan đặt ra văn tự, định ra can chi, dùng
tính toán và làm lịch. Vua Nghiêu (2357-2257) sai họ Hi, họ Hòa nghiên cứu cách vận
chuyển của mặt trời, mặt trăng áp dụng vào cuộc sống để dạy cho người dân biết về mùa
cấy, mùa gặt, lúc nào cần làm việc, lúc nào cần nghỉ ngơi.
- Thời bấy giờ có ông Thuấn giúp vua Nghiêu đi tuần thú bốn phương, gặp gỡ các
hậu (vua) của các nước nhỏ để rồi sau đó sửa đổi lịch cho đúng thời tiết, ấn định phép đo
lường. Vua Nghiêu mất, nhường ngôi lại cho Vua Thuấn (2256-2208). Đây là vị vua đã
đặt ra quan chế, biết dùng người tài giỏi giúp nước. Kế đó là Vua Vũ (2205-2197) đặt ra
cửu trù để xác định chính trị và các mối luân thường. Các vị vua đạo đức kế tiếp là Vua
Thang (1783-1754), Vua Văn Vương (1186-1135) và Vua Vũ Vương (1134-1116).
Những vị vua này đã đặt ra các phép tắc để làm chuẩn mẫu cho nền văn hóa, chính trị,
luân lý, học vấn, mở đầu cho Nho Học sau này.
Thời xưa, người theo đạo của Thánh Hiền được gọi là “Nho". Theo triết tự Trung
Hoa, chữ Nho được tạo bởi chữ “Nhân" là người, đứng bên chữ “Nhu" có nghĩa là cần
dùng. Vậy Nho Gia là loại người cần dùng để giúp ích cho xã hội, cho mọi người biết
cách cư xử, hành động, làm sao cho hợp với lẽ Trời, với tình Người. Chữ “Nhu"còn có
nghĩa là chờ đợi, cho nên nho gia cũng là hạng người học giỏi, tài trí, chờ đợi thời cơ
đến để mang tài năng của mình ra giúp đời. Người theo Nho Học có tính thực tế, muốn
đảm nhận các trách nhiệm xã hội để làm ích quốc lợi dân. Đây cũng là lý do tại sao
Khổng Phu Tử đã bỏ nhiều năm, đi chu du thiên hạ để cầu mong xuất chính, mang sở
học của mình mà cải thiện xã hội, làm lợi ích cho đồng bào. Mục đích này được phát
biểu qua lời của thầy Tử Lộ, học trò của Đức Khổng Tử: “Quân tử chi sĩ dã, hành kỳ
nghĩa dã = người quân tử ra làm quan là làm việc nghĩa vậy".
Khi nghiên cứu lịch sử Cổ Trung Hoa, vài sử gia lại coi lịch sử này bắt đầu từ nhà
Hạ (vào khoảng 1953-1576 trước TL), qua nhà Thang (khoảng 1570-1059) rồi tới nhà
Chu (khoảng 1059-221 trước TL). Giai đoạn nhà Chu lại được chia ra làm 3 thời kỳ, từ
năm 1052 tới năm 770 trước Tây Lịch là thời Tây Chu, từ năm 770 tới 481 là thời Xuân
Thu và từ năm 403 tới 221 là thời Chiến Quốc. Chính vào thời Xuân Thu mà Đức
Khổng Tử đã ra chào đời. Trong thời đại này, Thiên Tử nhà Chu không còn uy quyền
nữa, nên đã phải dời kinh đô về Lạc Ấp và đã có tới 160 nước chư hầu tranh chấp nhau,
gây ra các cuộc chiến tranh tàn phá, khiến cho đạo đức bị suy đồi, nhân dân đói khổ. Các
nước mạnh thời đó là Tề, Tấn, Tống, Sở, Ngô, Việt... Trong thời Xuân Thu loạn lạc này,
các nhà trí thức đã cố gắng tìm ra các học thuyết để dạy bảo dân chúng làm sao duy trì
được các trật tự, kỷ cương trong xã hội. Đây là nguyên do đã khiến Khổng Phu Tử lập ra
- một hệ thống triết học để làm ổn định thiên hạ.
Qua nhiều thế kỷ, Khổng Phu Tử đã được coi là một vị Thánh của Trung Hoa, vì
vậy cuộc đời của ông đã được mô tả, thêu dệt bằng nhiều chuyện kể, truyền thuyết,
khiến cho rất khó mà tạo dựng lại tiểu sử một cách chính xác. Lời tường thuật có chi tiết
nhất về cuộc đời của Khổng Phu Tử là trong sách Sử Ký (Shih-chi) của Tư Mã Thiên
(Ssu-ma-Ch’ien), nhà sử học Trung Hoa đã sống từ năm 145 tới năm 86 trước Tây Lịch.
Nhiều học giả thời nay đã không tin vào tiểu sử này, coi sử gia Tư Mã Thiên đã tiểu
thuyết hóa tiểu sử của Khổng Phu Tử. Tuy nhiên, căn cứ vào các đàm thoại trong sách
Luận Ngữ (Lun-yu) giữa Khổng Tử và các môn đệ, người ta có thể hiểu được quá trình
gia đình và cuộc đời của nhà đại hiền triết đông phương này.
Ông tổ ba đời của Khổng Tử vốn gốc người nước Tống (Hà Nam), dời sang nước
Lỗ (Sơn Đông). Thân phụ của Khổng Tử tên là Thúc Lương Ngột, làm quan võ, lấy bà
vợ trước sinh được 9 người con gái. Bà vợ lẽ sinh được một người con trai có tật ở chân,
đặt tên là Mạnh Bì. Khi đã về già, ông Thúc Lương Ngột mới lấy bà Nhan Thị và sinh ra
Khổng Tử, vào mùa đông, tháng 10 năm Canh Tuất, năm thứ 21 đời vua Linh Vương
nhà Chu, tức năm 551 trước Tây Lịch. Chuyện kể rằng bà Nhan Thị có lên núi Ni Khâu
để cầu tự, vì thế khi sinh ra, Khổng Tử được đặt tên là Khâu, tự là Trọng Ni (K’ung
Chung-ni). Có sách lại chép rằng Khổng Tử có tên là Khâu vì trán cao và gồ lên như cái
gò, vì khâu theo ý nghĩa chữ Trung Hoa là cái gò.
Một truyền thuyết khác lại kể rằng trước khi Khổng Tử chào đời, bà Nhan Thị đã
thấy một con kỳ lân nhả ra tờ ngọc thư trên đó có viết “Thủy tinh chi tử, kế suy Chu vi
tố vương = con của Vua Thủy tinh, nối tiếp nhà Chu đã suy để làm Vua không ngai”. Bà
Nhan Thị bèn lấy dây lụa, buộc sừng con kỳ lân. Vài ngày sau, con kỳ lân biến mất.
Khi Khổng Tử lên 3 tuổi, thân phụ mất. Sách Sử không nói rõ về tuổi trẻ của
Khổng Tử mà chỉ ghi rằng phu tử hay cùng các bạn nhỏ tuổi bày đồ cúng tế, một điều tỏ
rõ bản tính quý trọng các điều lễ nghĩa. Năm 19 tuổi, Khổng Tử lập gia đình và sau đó
nhậm chức Ủy Lại với công việc là cai quản việc đong thóc ở kho, sau lại làm “Tu chức
lại” coi việc nuôi bò, dê, để dùng vào việc cúng tế. Vào lúc này, Khổng Phu Tử đã nổi
tiếng là một người tài giỏi vì vậy một vị quan nước Lỗ tên là Trọng Tôn Cồ đã cho hai
- người con theo học là Hà Kỵ và Nam Cung Quát.
Khổng Tử nghiên cứu về Nho Thuật nên rất chú ý đến các lễ nghi và phép tắc của
các bậc đế vương đời trước và muốn tìm hiểu các bản văn, tài liệu, hình tượng liên hệ,
thời đó đang được lưu trữ tại Lạc Dương (Loyang) là kinh đô của nhà Chu. Năm 28 hay
29 tuổi, Khổng Tử muốn đi Lạc Dương nhưng vì đường xa, lộ phí quá cao nên đã không
thể đi được. Lúc bấy giờ người học trò cũ là Nam Cung Quát liền tâu với Lỗ Hầu và nhà
vua đã cho Khổng Tử một cỗ xe hai con ngựa và vài người hầu hạ để ra đi.
Thời đó, người phụ trách tòa nhà lưu trữ các văn thư cổ ghi chép các biến cố từ
thế kỷ thứ 23 trước Tây Lịch trở về sau là Lão Tử (Lao-tze). Các văn kiện của thời đại
đó được khắc bằng chữ cổ lên trên ngói, tre hay mu rùa. Lão Tử đã giúp Khổng Tử xử
dụng các văn khố, sao chép tài liệu để về sau này dùng làm căn bản cho việc san định
sách. Khổng Tử cũng học về “Lễ" với Lão Tử và về “Nhạc" với Trành Hoằng.
Sách Sử Ký của Tư Mã Thiên đã chép rằng Khổng Tử đến hỏi Lão Tử về Lễ, Lão
Tử đáp rằng: “Người quân tử gặp thời thì đi xe, không gặp thời thì đội nón lá mà đi
chân. Ta nghe: người buôn bán giỏi, khéo chứa của, coi như người không có gì; người
quân tử có đức tốt, coi diện mạo như người ngu dại. Ông nên bỏ cái khí kiêu căng, cái
lòng ham muốn cùng cái sắc dục và dâm chí đi, những cái ấy đều vô ích cho ông".
Khổng Tử ra về, bảo các đệ tử rằng: “Chim thì ta biết nó bay được, cá thì ta biết nó lội
được, giống thú thì ta biết nó chạy được. Chạy, bay, lội, ta có thể chăng lưới mà bắt
được, đến như con rồng thì ta không biết nó cưỡi gió, cưỡi mây bay lên trời lúc nào.
Hôm nay ta thấy Lão Tử như con rồng vậy". Có học giả cho rằng câu chuyện đề cao Lão
Tử kể trên là do trường phái của đạo Lão đã đặt ra.
Sau khi ở Lạc Dương trở về, nền học vấn của Khổng Tử cũng được mở rộng hơn
trước, học trò vì thế theo học rất đông. Ý muốn của Khổng Tử là mang sở học của mình
ra trị dân, giúp nước, nhưng vua nước Lỗ không dùng ông. Khi nước Lỗ có loạn, Khổng
Tử phải bỏ chạy sang nước Tề. Vua nước Tề là Tề Hầu đã đón ông tới để hỏi ý kiến về
các vấn đề chính trị và đã rất khâm phục, định dùng đất Ni Khê phong cho ông nhưng ý
định đó đã bị quan đại phu là Án Anh ngăn cản. Buồn bã, Khổng Tử lại trở về nước Lỗ,
nghiên cứu về đạo Thánh Hiền và mở trường dạy học. Không có tài liệu nào ghi chép về
- chương trình giảng huấn của Khổng Phu Tử song có lẽ nội dung giáo dục gồm Lễ, Nhạc,
Sử và Văn Thơ.
Năm Khổng Tử 51 tuổi, vua nước Lỗ mời ông làm quan Trung Đô Tể tức là vị
quan quản trị kinh thành rồi thăng lên cấp Đại Tư Khấu tức là Bộ Trưởng Tư Pháp ngày
nay. Trong 4 năm đảm nhiệm chức vụ này, Khổng Tử đã đặt ra các phép tắc, đề ra viêïc
cứu giúp các người nghèo khó, quy định việc chôn cất người chết... Nhờ luật lệ phân
minh, mọi người dân được dạy bảo các điều lễ nghĩa, trai gái theo lễ giáo, kẻ gian phi
không có. Sau đó, vua nước Lỗ lại cất nhắc Khổng Tử lên chức Nhiếp Tướng Sự, được
quyền bàn việc nước. Chuyện còn kể rằng khi cầm quyền, Khổng Tử đã giết kẻ gian
thần là Nhiếp Chính Mão và giúp nước Lỗ trở thành một miền đất thanh bình, thịnh trị.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
