KINH NGHIỆM ĐỌC SÁCH VÀ GHI CHÉP
ThS. Trần Mai Thảo Ngoài nghe giảng thì đọc sách và ghi chép cũng là những kỹ năng rất quan trọng
giúp sinh viên học tập tốt hơn . Đối với học chế tín chỉ - với mục tiêu tạo phong
cách học tập chủ động cho người học, điều này lại càng cần thiết hơn rất nhiều.
Như chúng ta biết, học theo hệ tín chỉ, để học tốt một giờ trên lớp, sinh viên
phải bỏ ra ít nhất 2 giờ làm việc ở nhà, nghĩa là số giờ tự học luôn phải gấp đôi
số giờ học trên lớp do đó cách dạy cũng sẽ hoàn toàn khác nhau khi dạy niên
chế. Khi dạy theo tín chỉ, Giảng viên sẽ đảm nhiệm vai trò là người dẫn dắt, định
hướng, và sinh viên là người tự tìm kiến thức cho mình. Vì vậy, đối với mỗi
môn học, việc đọc thêm sách để củng cố và mở rộng kiến thức là rất quan trọng.
Vậy làm cách nào để đọc sách và ghi chép hiệu quả? Đó là vấn đề chúng ta cùng
bàn bạc và chia sẻ dưới đây.
1. Phương pháp đọc sách hiệu quả:
1.1 Tìm hiểu nội dung cuốn sách trước khi đọc
Thao tác này có tác dụng khởi động bộ não, tạo cho chúng ta một nền tảng
kiến thức trước khi đọc một cuốn sách nào đó. Để tìm hiểu nội dung cuốn sách,
trước hết chúng ta hãy chú ý và nghĩ về tên sách, sau đó, đọc mục lục, tiếp theo
là lời mở đầu cũng như lời kết luận ở cuối sách.
Tên sách phản ánh trọng tâm vấn đề tác giả muốn đề cập. Mục lục cho ta biết
dàn ý, cũng chính là những điểm chính yếu của cuốn sách. Đọc mục lục sẽ giúp
chúng ta trả lời câu hỏi: cuốn sách viết về vấn đề gì? Tác giả có tập trung vào
những vấn đề chúng ta cần tìm hiểu hay không? Thực tế cho thấy, có nhiều cuốn
sách có tựa đề giống nhau, nhưng nội dung có thể hoàn toàn khác. Do đó, việc
đọc mục lục sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện về những vấn đề mà cuốn
sách đã nêu ra. Ngoài ra, lời mở đầu, do chính tác giả viết, cũng phản ánh vấn đề
trọng tâm mà cuốn sách nêu ra, cho thấy tác dụng, ý nghĩa của cuốn sách theo
mong muốn của tác giả. Việc đọc lời tóm tắt và kết luận cuối cuốn sách cũng có
ý nghĩa tương tự, để thấy rõ nội dung cô đọng nhất, những kết luận chính và sự
khẳng định của tác giả đối với những vấn đề đã trình bày. Đồng thời, qua lời kết
luận và tóm tắt còn thấy vấn đề chưa được giải quyết đầy đủ, phương hướng
phát triển tiếp tục của chúng.
1.2 Cách thức đọc hiệu quả
Để nắm chắc nội dung một tài liệu chúng ta nên đọc khoảng bốn lần; lần một
đọc lướt, lần hai đọc để chọn lọc, lần ba đọc để hiểu rõ hơn và nhớ sâu hơn, lần
bốn đọc ôn tập và hệ thống
a. Đọc lướt:
Bước đầu tiên để đọc một quyển sách đó là xem lướt. Lướt qua nhanh tất cả
các trang sách.Trong bước này, chúng ta cũng sẽ tìm hiểu tiêu đề, biểu đồ, sơ đồ,
tranh ảnh…Việc đọc lướt sẽ cho chúng ta cái nhìn tổng thể đối với vấn đề cần
tìm hiểu.
Với loại sách khó đọc, bước này sẽ hơi khó khăn. Tuy nhiên, nguyên tắc quan
trọng nhất là các bạn phải cố gắng duy trì đọc hết cuốn sách một mạch, không
ngắt quãng, trì hoãn. Bởi với cuốn sách khó đọc, nếu trì hoãn, chúng ta sẽ càng
dễ nản lòng, thất bại.
b. Đọc tìm hiểu
Sau khi đã có cái nhìn tổng quan về vấn đề sắp đọc, chúng ta sẽ đọc lại, tìm
hiểu kỹ hơn cuốn sách. Tuy nhiên, bước này vẫn là đọc lướt, nhưng cần sự hỗ
trợ của bút chì. Trong quá trình đọc, chúng ta sẽ đánh dấu những mục quan
trọng/thú vị bằng bút chì để xem kĩ những mục này. Qua đó, bạn sẽ quyết định
phần nào đọc, phần nào bỏ qua, phần nào xem kĩ, phần nào xem lướt, … trong
bước tới. Ghi lại những câu hỏi về đoạn này để sau này trả lời
c. Đọc
Đến bước này, chúng ta đã nắm cơ bản tổng quan vấn đề và biết chắc chắn
mình sẽ cần đọc ở đâu. Với các mục quan trọng đã được đánh dấu, chúng ta sẽ
đọc nhanh hơn và tiếp thu được những điều đọc từ sách dễ dàng.
Trong bước này, chúng ta cũng sẽ trả lời câu hỏi đã được đặt ra ở bước thứ 2.
d. Ôn tập
Theo các nghiên cứu khoa học, cụ thể là từ mô hình Tháp học (Learning
Pyramid), hiệu quả học tập sẽ tăng lên rất nhiều nếu có sự hỗ trợ của hình ảnh,
âm thanh, và đặc biệt là người học được thảo luận, thực hành và được dạy lại
cho người khác. Như vậy, để nắm sâu hơn, hiểu rõ hơn về vấn đề đã đọc, các
bạn nên tự hệ thống lại kiến thức bằng sơ đồ hình cây, bản đồ tư duy…hoặc tốt
nhất là trình bày, kể lại cho người khác. Khi bạn trình bày được những vấn đề đã
đọc bằng ngôn ngữ của mình, điều đó chứng minh rằng bạn đã nắm, hiểu được
vấn đề, đồng thời đã biến lượng kiến thức đó trở thành của chính bản thân mình.
1.3 Rèn luyện phương pháp đọc
Đọc sách cần sự tập trung. Đọc sách nghiên cứu lại càng cần sự tập trung cao
độ. Do đó, nơi đọc sách phải yên tĩnh, thoáng, mát và đầy đủ ánh sáng. Không
nên đọc sách trong tư thế nằm, dễ ảnh hưởng đến trí nhớ. Tốt nhất là đọc tại bàn
viết, ngồi thoải mái, để sách vừa tầm mắt. Bút, vở ghi chép và các dụng cụ cần
thiết khác để bên cạnh, sao cho khi cần có thể lấy được ngay.
Tốc độ đọc cũng là một yếu tố giúp chúng ta chiếm lĩnh kiến thức. Để rèn
luyện tốc độ đọc, các bạn hãy lấy một cuốn sách, chọn một trang, hay một phần
trọn vẹn rồi đọc thật nhanh một lượt. Vừa đọc, vùa cố gắng tóm lấy nội dung
chính của nó. Bí quyết ở đây là nên tập trung vào những từ chính trong câu,
đoạn. Sau đó suy nghĩ xem, nội dung của nó như thế nào. Làm lại lần nữa nhằm
xác định xem nội dung vừa tóm được ở lần đọc trước đã đầy đủ chưa, chính xác
chưa. Lần sau, hãy cố gắng nâng cao tốc độ đọc hơn lần trước. Đọc vài ba lượt
như vậy cho tới khi khẳng định nắm được đầy đủ và đúng nội dung của phần đã
đọc. Bằng cách đó, chúng ta vừa nâng dần tốc độ đọc vừa kiểm soát được chất
lượng đọc tương ứng với tốc độ đó. Kỹ năng không phải bẩm sinh có, mà chỉ có
được khi chúng ta thực hành liên tục. Do đó, khi đã có tốc độ đọc vừa ý, phải
thường xuyên rèn luyện, thường xuyên đọc sách để kĩ năng đã rèn luyện được
không bị mai một đi.
2. Cách ghi chép khi đọc sách
Ghi chép là bước quan trọng khi đọc sách, giúp chúng ta nắm vững, hệ thống
được kiến thức và quan trọng hơn là giúp chúng ta dễ dàng xem lại sau này. Có
3 cách ghi chép phổ biến:
2.1 Hệ thống ghi chép theo tiêu chuẩn
Cách ghi chép theo hệ thống tiêu chuẩn cho phép người đọc dùng những ký
hiệu riêng đánh dấu ngay trên trang giấy đang đọc. Sau đây là một số ký hiệu
thông dụng:
Biểu tượng, Cách giải Ví dụ minh họa
đánh dấu, thích hay mô
nhấn mạnh tả
Gạch hai Các ý chính Các định kiến, thành kiến có thể gây
gạch cản trở sự hiểu biết thông tin
Một gạch Phần bổ sung …thông tin truyên đi phải rõ ràng, dứt
khoát
Khoanh tròn Các thảo luận,
Giao tiếp trong kinh doanh
sự kiện, ý là mối quan hệ hay tiếp xúc giữa…
tưởng quan
trọng
Ngoặc vuông Nhóm 2 hoặc bút chì (để bạn có thể tẩy xóa
đơn nhiều ý quan dễ dàng và một tờ giấy trắng
trọng lớn, không dòng kẻ)
bảng đen và phấn màu
giấy dán giao công việc
Dấu sao (*) Các ý đặc biệt * Khi giao tiếp với người khác, biết
quan trọng cách hỏi sẽ đem lại nhiều lợi ích.
* * Muốn khơi dậy lòng hiếu kỳ, bạn
phải học cách quan sát.
*** Cuối cùng, điều quan trọng nhất
là…
Đóng khung Các ý chuyển , kh , không nên chọn giờ sắp Hơn nữa
tiếp tan sở
, đầu tiên phải đưa ra câu
Vì thế hỏi dễ trả lời
Dấu hỏi Không hiểu Nắm vững thiên thời, địa lợi…
cần hỏi giảng Bồi dưỡng ý thức vấn đề
viên
Ghi ở đầu Ý kiến chúng Cơ sở pháp lý khi soạn thảo văn bản?
trang hay ta về những Tại sao cần chú ý soạn thảo văn bản
cuối trang điều đã đọc đúng thể thức?
……………………………………..
2.2 Hệ thống ghi chép tách rời: (Hệ thống ghi chép chữ T/hệ thống ghi chép Cornell)
Hướng dẫn sử dụng hệ thống ghi chép tách rời:
- Sử dụng hệ thống ghi chép Cornell
- Đọc xong trước khi ghi chép
- Chọn lọc thật kỹ trước khi ghi chép
- Sử dụng cách diễn đạt, từ ngữ của bản thân
- Viết thành câu hoàn chỉnh
- Lưu ý những phần tài liệu có hình ảnh
Mẫu sơ đồ Cornell Tên/lớp/ngày tháng
Ghi chú:
- Từ chính - Ý chính
- Câu hỏi quan trọng - Ngày quan trọng/người/nơi chốn
(sau khi ghi chép đầy đủ) - Thông tin quan trọng/Công thức
Tóm tắt, câu hỏi
Ví dụ minh họa:
Cách ghi chép khi đọc sách 05/5/2011
Tại sao cần phải ghi chép khi đọc I. Lý do
sách? - Nắm vững, hệ thống kiến thức
- Dễ dàng xem lại kiến thức sau này
Các hệ thống ghi chép? II. Phân loại
1. Hệ thống ghi chép tiêu chuẩn
a. Các ký hiệu chuẩn
b. Ví dụ
2. Hệ thống ghi chép Cornell
a. Mẫu
b. Ví dụ
Ghi chép khi đọc sách rất quan trọng trong việc giúp chúng ta nắm vững và hệ
thống lại kiến thức, cũng như dễ dàng xem lại kiến thức sau này. Có 2 cách ghi
chép: theo tiêu chuẩn hoặc theo Cornell.
Trên đây là một số gợi ý về phương pháp đọc sách cũng như cách thức ghi
chép trong lúc đọc. Tuy nhiên, phương pháp đọc hiệu quả nhất vẫn là từ chính
bản thân các bạn trải nghiệm, nỗ lực và rút kinh nghiệm cho bản thân.
