Lắng nghe không phải là bản năng mà là nghệ thuật

Lắng nghe không phải là bản năng mà là nghệ thuật

Có vẻ là câu chuyện thật buồn cười với nhiều người. Nhưng thực tế: có mắt không đồng

nghĩa với nhìn thấy, có trí não không đồng nghĩa với biết nghĩ, có tai không đồng nghĩa

với việc biết lắng nghe. Ngạn ngữ Nga cũng có câu "Con người mất 3 tuổi để học nói

nhưng phải mất cả cuộc đời để học lắng nghe".

Lắng nghe không phải là bản năng mà là nghệ thuật!

Kỹ năng cần phải rèn luyện lâu dài. Lắng nghe chính là hùng biện nhất song lại ít người

biết đuợc điều đó. Trong giao tiếp với nhau chúng ta thường tranh nhau thể hiện mà thật

ít người tranh nhau để lắng nghe. Để có một kỹ năng lắng nghe tốt bạn cần tuân thủ các

bước sau đây của chu trình lắng nghe:

Tập trung:

Yếu tố đầu tiên để lắng nghe hiệu quả đối tác giao tiếp là tập trung. Tập trung có nghĩa là

trong một thời điểm chỉ làm một việc. Nhiều người giao tiếp không thành công vì trong

khi lắng nghe người khác truyền tải thông điệp thì để các công việc khác xen vào. Kết

quả là thông điệp được truyền tải từ người nói đến người nghe không có chung một cách

hiểu như nhau. Tập trung lắng nghe cũng là biểu hiện tôn trọng người nói, giúp người nói

có thêm sự tin tưởng để giao tiếp một cách cởi mở hơn. Xem thêm: Kỹ năng lắng nghe

trong nghệ thuật giao tiếp đỉnh cao

Tham dự:

Người nói phải có người nghe, người gửi phải có người nhận. Tham dự trong lắng nghe

được biểu hiện bằng sự chú ý của đôi mắt, những cái gật đầu của người nghe. Về ngôn từ

là những từ điệm như: dạ, vâng ạ, thế ạ, thật không?...

Hiểu:

Nhiều cuộc giao tiếp diễn ra trong bối cảnh ông nói gà, bà nói vịt vì không hiểu được

thông điệp của giao tiếp. Để hiểu được thông điệp của người gửi, yêu cầu người nghe

phải xác định lại thông điệp bằng cách trình bày lại nội dung của người nói theo cách

hiểu của mình hoặc bằng cách đặt câu hỏi để xác nhận như: Tôi hiểu như thế này có đúng

không? Hoặc ý anh là thế này…?

Kỹ năng ghi nhớ:

Cái gì cũng chép cũng ghi, không biết thì hỏi tự ti làm gì là nguyên tắc cơ bản của giao

tiếp. Để ghi nhớ thông điệp của quá trình giao tiếp bạn không thể nhớ hết tất cả những gì

mà người nói truyền tải. Bạn phải biết chọn lọc những thông điệp chính mà người nói

muốn truyền tải. Cách tốt nhất để bạn không quên đi những thông tin cơ bản của một

cuộc giao tiếp là trước mỗi cuộc giao tiếp bạn nên chuẩn bị cho mình một cuốn sổ và một

cây bút. Đó là những công cụ quan trọng nhất giúp bạn ghi nhớ những thông tin quan

trọng của một cuộc giao tiếp.

Lắng nghe và Hồi đáp:

Giao tiếp là một quá trình tương tác hai chiều giữa người gửi và người nhận. Sau khi

nhận thông điệp, người nhận giải mã thông điệp bước tiếp theo cần có sự hồi đáp với

người gửi. Có đi có lại mới toại lòng nhau, mới có thể hoàn chỉnh quá trình giao tiếp

cũng như lắng nghe. Sơ đồ sau đây mô tả quá trình hồi đáp thông điệp trong giao tiếp:

Phát triển:

Giao tiếp không phải là một thời điểm là là một quá trình. Quá trình hối đáp là sự chấm

dứt cho một chu trình giao tiếp và tìm hiểu thông điệp. Phát triển sẽ giúp cho quá trình

giao tiếp được bước sang một chu trình mới. Chu trình lắng nghe được mô tả như trên là

một mô hình khép kín và diễn ra liên tục theo chiều xoáy chôn ốc đi lên.

Lắng nghe hiệu quả - không phải chuyện dễ

Để lắng nghe tốt hơn thì trước hết, chúng ta phải hiểu được thế nào là "lắng nghe thật sự".

Lắng nghe một cách hiệu quả chẳng những tiết kiệm thời gian, hạn chế rắc rối mà còn

thắt chặt hơn các mối quan hệ. Trong học tập, kĩ năng nghe tốt rất cần thiết vì lắng nghe

là phương pháp cơ bản để tập hợp thông tin.

Kỹ năng lắng nghe: Lắng nghe không phải là bản năng mà là nghệ thuật

Lắng nghe không đồng nhất với nghe.

Nghe chỉ là một hoạt động vô ý thức của con người. Chúng ta nghe những âm thanh xung

quanh nhưng không nhất thiết phải hiểu chúng. Lắng nghe thì lại khác. Lắng nghe là một

khả năng của hệ thần kinh. Khi lắng nghe chúng ta đã chuyển những gì nghe được thành

một dạng dễ hiểu và dễ sử dụng. Xem thêm: Lắng nghe là kỹ năng quan trọng trong nghệ

thuật giao tiếp

Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, chúng ta sử dụng khoảng 45% thời gian giao tiếp

để lắng nghe. Mặc dù vậy, suốt thời gian học tập và lớn lên chúng ta biết rất ít về "làm

thế nào để lắng nghe tốt". Suốt quá trình học tập, chúng ta dành 40% thời gian để học

đọc, 35% thời gian để học viết, 25% thời gian để học nói và chẳng có thời gian nào để

học nghe hay giao tiếp.

Hầu hết những rắc rối trong quan hệ giữa người với người xuất phát từ sự yếu kém

trong kĩ năng lắng nghe.

Qua thời gian, chúng ta đã hình thành nên những thói quen xấu khi nghe. Chẳng hạn,

thay vì lắng nghe, chúng ta lại nghĩ về điều sắp nói hoặc xao lãng khi người khác nói do

mãi chú ý đến cử chỉ của họ hoặc những gì đang diễn ra xung quanh. Trong đó thói quen

xấu nhất là ngắt lời khi người khác chưa nói xong. Chúng ta cứ ngỡ đã biết được điều họ

định nói trong khi lại không biết được điều họ thật sự muốn nói. Hoặc là, chúng ta chỉ

"nghe đánh giá", tức là đánh giá người nói, bỏ ngoài tai những điều họ nói chỉ vì không

thích điệu bộ, cử chỉ của họ hay đơn giản là cho rằng những điều đó không đáng nghe.

Hoặc là, chúng ta chỉ nghe những gì mình thích. Học cách giao tiếp thông minh

Như vậy, lắng nghe không phải dễ. Đó không phải là một hành động thụ động, mà ngược

lại, có sự tương tác qua lại với nhau. Mục tiêu chính để lắng nghe là hiểu, học hỏi,

thưởng thức, giúp đỡ và hỗ trợ. Ngày nay, có quá nhiều thông tin đến nỗi chúng ta

thường bỏ ngoài tai những điều nghe thấy. Vì thế, chúng ta xao lãng với người khác,

không chú ý hay không giao tiếp bằng mắt với họ. Các chuyên gia cho biết, trong quá

trình giao tiếp, 7% là từ ngữ, 55% là những ngôn ngữ không lời như cử chỉ, điệu bộ và

38% là ngữ điệu, giọng nói. Người Mỹ bị xem là những người nghe tệ nhất trên thế giới.

Tuy nhiên, mọi thói quen xấu đều có thể sữa chữa và mọi người đều có thể học cách lắng

nghe. Đó là một việc khó, đòi hỏi sự luyện tập nhưng rất xứng đáng và có giá trị. Tiến sĩ

Joyce Brothers cho rằng "lắng nghe, chứ không phải bắt chước, là biểu hiện chân thành

nhất của sự ủng hộ hay khen ngợi".

Lắng nghe là một kĩ năng cần thiết. Bước đầu tiên là quyết định lắng nghe và phải biết

khi nào chúng ta không lắng nghe. Tự hỏi "mình có thể lặp lại, diễn đạt lại hay làm rõ

điều vừa nói hay không?". Câu trả lời không có nghĩa là chưa thực sự lắng nghe. Sau đây

là những lời khuyên để có được kĩ năng lắng nghe.

Chuẩn bị lắng nghe bằng cách tập trung sự chú ý vào người nói. Tránh xem TV, nhìn ra

cửa sổ hoặc xung quanh.

Tạo sự giao tiếp bằng mắt bằng cách nhìn người nói. Nhìn thẳng người nói để hiểu được

những tín hiệu không lời. Nhìn người nói giúp họ biết rằng chúng ta đang thật sự lắng

nghe và vì thế mà truyền đạt tốt hơn. Đáp lại người nói bằng cách gật đầu, hướng người

về phía trước hay mỉm cười. Những dấu hiệu này cho thấy sự lắng nghe một cách chăm

chú.

Lắng nghe là một nghệ thuật

Tuyệt đối không nói chuyện riêng hay ngắt lời người nói. Một người nghe tốt phải biết

dành thời gian cho người khác bày tỏ ý kiến cá nhân. Khi muốn nói điều gì, hãy đợi

người nói dứt câu và dừng trong giây lát. Điểm dừng này cho phép chúng ta xem xét lại

những gì vừa trình bày cũng như người nói xem xét cách lắng nghe của chúng ta. Hãy để

ý đến từng lời của người nói bởi vì chúng ta suy nghĩ cũng như lắng nghe đến 1000

từ/phút và tốc độ nói trung bình là 125 từ/phút. Cho người nói biết chúng ta đang chú ý

lắng nghe bằng những từ như "à", "uh", "thế à", "sau đó thế nào"…

Tránh phán xét hay kết luận. Hầu hết các lý do dẫn đến không lắng nghe là quá chú trọng

đến những kinh nghiệm bản thân và không chú ý đúng mức đến người khác. Tránh làm

một người nghe thụ động, thay vào đó, thử so sánh ý kiến của bản thân và người nói khi

lắng nghe. Cố gắng không át lời hoặc ngắt lời người nói. Đừng bỏ ngoài tai hoặc xem nhẹ

những điều được nói.

Lắng nghe và tìm hiểu ẩn ý, chú ý vào nội dung được trình bày và cả những điều không

được thể hiện bằng cảm nhận qua giọng điệu, nét mặt hay điệu bộ của người nói. Tự đặt

câu hỏi, dùng nghi vấn từ ai, cái gì, ở đâu, tại sao, khi nào để hiểu rõ điều người nói

muốn truyền đạt hơn là chỉ lắng nghe quan điểm của họ. Hỏi lại nếu không chắc về

những điều được trình bày. Diễn đạt bằng ngôn ngữ của mình và hỏi người nói "tôi hiểu

như thế có đúng không?".

Hiểu rõ bản thân, tự biết khi nào chúng ta mất tập trung. Để ý và vượt qua nó. Lắng nghe

là một nghệ thuật và cũng là một tặng vật. Epictetus từng nói với người Hy Lạp rằng "tạo

hoá cho chúng ta một cái lưỡi, nhưng đến hai cái tai, vì thế chúng ta phải lắng nghe gấp

hai lần nói". Những người nghe thật sự là những người đã áp dụng lời khuyên khôn

ngoan này.