Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên - Nghiên cứu thực nghiệm tại TP Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên; đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tính độc lập của kiểm toán viên tại Tp HCM; đưa ra một số giải pháp nhằm tăng tính độc lập của kiểm toán viên trong kiểm toán BCTC.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên - Nghiên cứu thực nghiệm tại TP Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH VÕ THỊ MỘNG VÂN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH ĐỘC LẬP KIỂM TOÁN VIÊN - NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI TP HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. PHẠM NGỌC TOÀN TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Những nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên - Nghiên cứu thực nghiệm tại Tp Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tác giả, dưới sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học TS. Phạm Ngọc Toàn. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực và dựa trên số liệu điều tra. Tất cả các nội dung được kế thừa, tham khảo từ nguồn tài liệu khác đều được Tác giả trích dẫn đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong Danh mục tài liệu tham khảo. TÁC GIẢ LUẬN VĂN
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH VẼ DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................2 3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................2 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ........................................................2 5. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................3 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3 7. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ........................................................5 1.1. Các nghiên cứu công bố ở nước ngoài .............................................................5 1.2. Các nghiên cứu công bố trong nước: ................................................................9 1.3. Một số nhận xét về các công trình nghiên cứu ...............................................11 1.3.1. Đối với các công trình nghiên cứu nước ngoài .........................................11 1.3.2. Đối với các công trình nghiên cứu trong nước .........................................12 1.4. Khe hổng nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của tác giả .........................13 1.4.1. Xác định khe hổng nghiên cứu .................................................................13 1.4.2. Định hướng nghiên cứu của tác giả ..........................................................13 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................15 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ......................................................................16
2.1. Một số vấn đề chung về kiểm toán viên, và tính độc lập kiểm toán viên giai đoạn hiện nay .........................................................................................................16 2.1.1. Kiểm toán BCTC: .....................................................................................16 2.1.1.1 Định nghĩa kiểm toán: .........................................................................16 2.1.1.2 Mục tiêu kiểm toán .............................................................................16 2.1.1.3 Đặc điểm của kiểm toán:.....................................................................17 2.1.2. Tính độc lập của kiểm toán viên ..............................................................17 2.1.3. Vai trò của sự độc lập kiểm toán viên: .....................................................18 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tính độc lập kiểm toán viên ...........................19 2.2.1 Nhân tố cung cấp dịch vụ phi kiểm toán ...................................................19 2.2.2 Nhân tố phụ thuộc vào phí kiểm toán .......................................................21 2.2.3 Nhân tố về nhiệm kỳ kiểm toán viên, sự luân chuyển kiểm toán viên/công ty kiểm toán ........................................................................................................21 2.2.4 Nhân tố cạnh tranh của thị trường kiểm toán và quy mô công ty kiểm toán ............................................................................................................................22 2.2.5 Nhân tố rủi ro đối với kiểm toán: ..............................................................23 2.2.6 Nhân tố công khai và quan hệ tài chính ....................................................23 2.3. Cơ sở lý thuyết liên quan về các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên .................................................................................................................24 2.3.1. Lý thuyết cạnh tranh: ................................................................................24 2.3.2. Lý thuyết ủy nhiệm (Agency theory) .......................................................25 2.3.3. Lý thuyết cung cầu ...................................................................................27 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................30 3.1. Phương pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu .........................................30 3.1.1. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................30 3.1.2. Quy trình nghiên cứu và các bước thực hiện nghiên cứu .........................30 3.1.2.1. Khung nghiên cứu ..............................................................................31 3.1.2.2. Quy trình nghiên cứu .........................................................................32
3.1.2.3. Các bước thực hiện nghiên cứu .........................................................33 3.2. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ...............................................33 3.2.1 Mô hình nghiên cứu ..................................................................................34 3.2.2 Các giả thuyết nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến độc lập kiểm toán viên .............................................................................................................35 3.2.3. Phương trình hồi quy tổng quát ................................................................35 3.3. Thiết kế thang đo và xây dựng bảng câu hỏi ..................................................36 3.4. Chọn mẫu nghiên cứu .....................................................................................39 3.4.1. Mẫu khảo sát dùng trong nghiên cứu định tính ........................................39 3.4.2. Mẫu khảo sát dùng trong nghiên cứu định lượng.....................................40 3.5. Công cụ phân tích và quy trình thu thập, xử lý dữ liệu ..................................41 3.5.1. Công cụ phân tích dữ liệu.........................................................................41 3.5.2. Quy trình thu thập dữ liệu ........................................................................41 3.5.3. Quy trình xử lý dữ liệu .............................................................................41 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................43 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN .................................44 4.1. Kết quả nghiên cứu định tính khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên. .................................................................................................44 4.1.1. Phương pháp và quy trình thực hiện ........................................................44 4.1.1.1. Phương pháp thực hiện ......................................................................44 4.1.1.2. Quy trình thực hiện ............................................................................44 4.1.2. Kết quả nghiên cứu định tính ...................................................................45 4.2. Kết quả nghiên cứu định lượng và bàn luận ...................................................46 4.2.1. Mẫu nghiên cứu ........................................................................................46 4.2.2 Quan điểm cảm nhận của các đối tượng khảo sát về tính độc lập kiểm toán viên: ....................................................................................................................48 4.2.2.1 Tổng quan kết quả khảo sát mức độ ảnh hưởng các yếu tố đến tính độc lập kiểm toán viên ....................................................................................48
4.2.2.2 Phân tích từng yếu tố quan sát ............................................................50 4.2.3. Kết quả đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên ............................................................................................................................54 4.2.3.1. Tổng hợp kết quả kiểm định chất lượng thang đo .............................54 4.2.3.2. Kết quả phân tích các nhân tố khám phá (EFA) ................................57 4.2.3.3. Phân tích khám phá hồi quy đa biến (MRA) .....................................61 4.2.3.4. Kết quả kiểm định giả thuyết các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên. ................................................................................................66 4.2.3.5. Bàn luận từ kết quả nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự tính độc lập kiểm toán viên ....................................................................................67 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ........................................................................................70 CHƯƠNG 5 :KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................71 5.1. Kết luận ...........................................................................................................71 5.2. Kiến nghị.........................................................................................................72 5.2.1 Đối với cơ quan quản lý Nhà nước: ..........................................................72 5.2.2 Đối với hiệp hội kiểm toán viên hành nghề: .............................................75 5.2.3 Đối với công ty kiểm toán: ........................................................................76 5.2.4 Đối với các công ty sử dụng dịch vụ kiểm toán BCTC: ...........................77 5.2.5 Đối với người sử dụng BCTC: ..................................................................78 5.3. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ................................78 KẾT LUẬN ..............................................................................................................80 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1. Kết quả nghiên cứu định tính các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên ...........................................................................................................45 Bảng 4.2 Thống kê về nghề nghiệp ...........................................................................47 Bảng 4.3: Thống kê về kinh nghiệm liên quan đến kế toán, kiểm toán ....................47 Bảng 4.4: Thống kê về tần suất sử dụng BCTC đã được kiểm toán .........................48 Bảng 4.5 : Kết quả khảo sát mức độ ảnh hưởng các yếu tố đến tính độc lập kiểm toán viên ....................................................................................................................48 Bảng 4.6: Yếu tố ảnh hưởng đe dọa nghiêm trọng đến tính độc lập của KTV .........50 Bảng 4.7: Yếu tố ảnh hưởng khá đe dọa đến tính độc lập KTV: ..............................51 Bảng 4.8: Yếu tố ít ảnh hưởng đến tính độc lập KTV: .............................................52 Bảng 4.9: Yếu tố ảnh hưởng ảnh hưởng mạnh mẽ nâng cao tính độc lập KTV: ......53 Bảng 4.10. Bảng tổng hợp kết quả kiểm định chất lượng thang đo các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên .....................................................................55 Bảng 4.11 Kết quả kiểm định các giả thuyết về các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên. ....................................................................................................67
DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 3.1: Khung nghiên cứu của luận văn. ...............................................................32 Hình 3.2. Quy trình nghiên cứu chi tiết ....................................................................32 Hình 3.3. Các bước thực hiện nghiên cứu .................................................................33 Hình 3.4. Mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên ............................................................................................................................35 Hình 4.1 Kiểm định về tính thích hợp của phương pháp và dữ liệu thu thập (KMO and Bartlett's Test).....................................................................................................58 Hình 4.2. Kiểm định mức độ giải thích của các biến quan sát đối với nhân tố ảnh hưởng tính độc lập kiểm toán viên ............................................................................59 Hình 4.3. Ma trận nhân tố xoay (Rotated Component Matrixa) ...............................60 Hình 4.4 Kiểm định tương quan từng phần của các hệ số hồi quy (Coefficientsa) ..62 Hình 4.5 Kiểm định mức độ giải thích của mô hình (Model Summaryb) ................63 Hình 4.6 Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình (phương sai – ANOVA) ...........63
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCKT Báo cáo kiểm toán BCTC Báo cáo tài chính BTC Bộ Tài Chính CMKiT Chất lượng kiểm toán CPA Kiểm toán viên hành nghề DNKiT Doanh nghiệp kiểm toán KSCL Kiểm soát chất lượng KTĐL Kiểm toán độc lập KTV Kiểm toán viên
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kiểm toán là hoạt động đã trải qua lịch sử lâu dài với biết bao thăng trầm, một ngành không thể thiếu trong nền kinh tế. Hoạt động kiểm toán gắn liền nền kinh tế thị trường, nhằm tăng cường tính minh bạch thông tin tài chính, giảm thiểu thông tin bất cân xứng, đồng thời giúp cho đơn vị được kiểm toán hoàn thiện được quy trình kinh doanh, đem đến cho người sử dụng BCTC một báo cáo minh bạch hơn, nâng cao chất lượng nhà đầu tư trên thị trường, đem đến sự sự tin cậy, tăng cường dòng vốn, ngân hàng tăng cường cho vay với lãi suất thấp…Làm cho hoạt động nền kinh tế trở nên sôi động và tăng trưởng nhanh chóng. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây không phải lúc nào kiểm toán cũng hoàn thành vai trò của mình. Đã xảy ra nhiều bê bối lớn ở mức độ toàn cầu, điển hình vụ kiện Eron dẫn đến sự sụp đổ lớn công ty kiểm toán hàng đầu thế giới Arthur Andersen là một trong những nguyên nhân chính là do tính thiếu độc lập của các công ty kiểm toán. Tại Việt Nam, sự kiện công ty Bông Bạch Tuyết, các công ty kiểm toán cũng không thể thoát khỏi trách nhiệm, hoạt động kiểm toán là một yêu cầu cấp thiết nhằm lấy lại lòng tin của công chúng đối với nghề nghiệp kiểm toán Đứng trước thực trạng trên, để đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán hiệu quả, trên thế giới và các nhà làm luật Việt Nam đã dành nhiều quan tâm cho vấn đề kiểm soát chất lượng kiểm toán. Lần lượt các văn bản luật và chuẩn mực kiểm toán ra đời nhằm đảm bảo chất lượng kiểm toán. Trong những giải pháp để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán hiệu quả, nâng cao tính độc lập kiểm toán viên trong quá trình hành nghề là một điều cấp thiết Sau khi tổng quan các nghiên cứu trong nước và quốc tế liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng đến độc lập, tác giả nhận thấy trên thế giới đã có một số tác giả nghiên cứu và nhận định các nhân tố ảnh hưởng đến độc lập kiểm toán viên như: phí kiểm toán; nhiệm kỳ kiểm toán viên, sự luân chuyển kiểm toán viên...Tuy nhiên, rất ít công trình nghiên cứu nào ở trong nước xác định nhân tố nào có thể tác động đến tính độc lập kiểm toán viên hành nghề. Do đó, việc nghiên cứu tìm ra các nhân
2 tố nội tại bên trong và các nhân tố bên ngoài có ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên nhằm nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán. Xuất phát từ tính cấp thiết này, tác giả chọn đề tài: "Các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên- nghiên cứu thực nghiệm tại TP Hồ Chí Minh" làm luận văn thạc sĩ của mình. Kết quả nghiên cứu sẽ làm phong phú thêm kiến thức lý luận và thực tiễn nâng cao tính độc lập kiểm toán viên và nâng cao chất lượng kiểm toán trong bối cảnh thực tế tại Việt Nam hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu + Mục tiêu tổng quát: Mục tiêu tổng quát của đề tài là nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập của kiểm toán viên độc lập. + Mục tiêu cụ thể: * Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên. * Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tính độc lập của kiểm toán viên tại Tp HCM. * Đưa ra một số giải pháp nhằm tăng tính độc lập của kiểm toán viên trong kiểm toán BCTC. 3. Câu hỏi nghiên cứu Để giải quyết các mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra, các câu hỏi nghiên cứu hình thành tương ứng như sau: Câu hỏi số 1: Những nhân tố nào ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên? Câu hỏi số 2: Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đó đến tính độc lập kiểm toán viên tại TP HCM giai đoạn hiện nay? Câu hỏi số 3: Giải pháp nào cần được thực hiện để tăng cường tính độc lập kiểm toán viên? 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu:
3 Đề tài tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên độc lập. - Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện đối với các các công ty kiểm toán; kế toán viên; người sử dụng BCTC nhà đầu tư và ngân hàng (Phụ lục 7: Danh sách các kiểm toán viên công ty kiểm toán; kế toán doanh nghiệp và người sử dụng BCTC) + Về không gian: khảo sát thực nghiệm trong luận văn được thực hiện tại một số các công ty kiểm toán, các doanh nghiệp, ngân hàng, sàn chứng khoán TP HCM (HOSE)- Địa bàn thành phố Hồ Chí Minh + Về thời gian: khoảng thời gian để việc thực hiện khảo sát là giai đoạn từ 8/2016-9/2016. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp là phương pháp nghiên cứu có sự kết hợp giữa phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng. Cụ thể là : - Phương pháp nghiên cứu định tính: sử dụng khảo sát phỏng vấn các chuyên gia có trình độ, kinh nghiệm và liên quan trực tiếp đến lĩnh vực nghiên cứu để quy nạp và khẳng định các nhân tố ảnh hưởng độc lập Kiểm toán viên. - Phương pháp nghiên cứu định lượng: trên cơ sở các nhân tố ảnh hưởng đã được xác định sẽ tiến hành đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến tính độc lập kiểm toán viên bằng thực nghiệm và phương pháp định lượng được sử dụng để giải thích các ảnh hưởng này. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn * Ý nghĩa khoa học Trên cơ sở nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến độc lập kiểm toán viên của các nghiên cứu trước và đặc biệt là trong điều kiện cụ thể ở Việt Nam, luận văn đã khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tính độc lập kiểm toán viên. * Ý nghĩa thực tiễn
4 Dựa vào việc khám phá và chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên, một cách có hệ thống mà luận văn có thể là tư liệu tham khảo cho các tổ chức và cá nhân nghiên cứu đạo đức hành nghề kiểm toán viên; nâng cao chất lượng kiểm toán và ban hành cơ chế kiểm soát chất lượng cuộc kiểm toán. 7. Kết cấu của luận văn Nội dung chính của luận văn được chia thành 5 chương cụ thể: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý thuyết Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận Chương 5: Kết luận và kiến nghị.
5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU Tính độc lập kiểm toán viên vấn đề đã được nghiên cứu rất nghiều công trình khoa học trong và ngoài nước quan tâm. Để có một cái nhìn toàn cảnh về nghiên cứu có liên quan, luận văn đã lựa chọn giới thiệu một số công trình nghiên cứu có tính tiêu biểu liên quan đến đề tài này. Qua đó xác định khe hổng nghiên cứu và đưa ra các định hướng nghiên cứu của luận văn. 1.1. Các nghiên cứu công bố ở nước ngoài Qua quá trình tra cứu và tham khảo nhiều tài liệu khác nhau đối với các mảng vấn đề liên quan đến luận văn mà tác giả dự định nghiên cứu. Tác giả nhận thấy đã có rất nhiều công trình nghiên cứu liên quan các yếu tố đặc tính kiểm toán, chất lượng kiểm toán; cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến độc lập kiểm toán viên, tại nhiều quốc gia trên thế giới đã được các tác giả khác nhau thực hiện trong thời gian vừa qua. Tác giả xin nêu ra một số các công trình tiêu biểu như sau: Nghiên cứu của DeAngelo, L.E(1981), “Auditor indepence, low ballling and disclosure regulation”. Bài nghiên cứu cho rằng, mức độ tối ưu đối với tính độc lập kiểm toán viên dưới mức hoàn hảo. Trong thực tế, phần giảm phí kiểm toán ban đầu (low balling) đối với khách hàng cụ thể sẽ thu hẹp tính độc lập. Thứ hai, các công ty kiểm toán cạnh tranh nhằm đạt được quyền kiểm toán sẽ nỗ lực để giảm phí kiểm toán, điều này làm suy yếu tính độc lập của kiểm toán viên bởi nó là lợi ích kinh tế trong tương lai khách hàng. Trái ngược nhận định, nghiên cứu này cho thấy rằng phần giảm phí kiểm toán ban đầu là một phản ứng cạnh tranh với kỳ vọng vào lợi ích từ hợp đồng kiểm toán mang lại trong tương lai, và bản thân việc này làm giảm đi tính độc lập của kiểm toán viên. Việc các nhà làm luật cố gắng hạn chế giảm phí kiểm toán ban đầu được dự đoán là ảnh hưởng đến tính độc lập. Nghiên cứu của Beattie và cộng sự (1999) “Perceptions of auditor independence: UK eviedence”. Bài nghiên cứu cho rằng thực tế và nhận thức tính độc lập kiểm toán viên là nền tảng, đem lại tin tưởng cho công chúng về một báo cáo tài chính minh bạch hơn. Sau khi một ban tiêu chuẩn độc lập được thành lập
6 Hoa Kỳ 1997 thì các nhà Liên minh Châu Âu (EU) đang cố gắng thiết lập nguyên tắc độc lâp để đáp ứng những thay đổi cạnh tranh và pháp lý. Các nhà làm chính sách lúc này làm việc liên tục để đánh giá yếu tố nguy cơ và và phát triển nguyên tắc độc lập thích hợp. Bài nghiên cứu được tác giả tìm hiểu, cải cách quy định kiểm toán của Vương quốc Anh. Các yếu tố ảnh hưởng làm giảm tính độc lập kiểm toán viên chủ yếu liên quan đến sự phụ thuộc kinh tế và cung cấp các dịch vụ phi kiểm toán; bên cạnh đó nghiên cứu cho rằng có các yếu tố nâng cao tính độc lập kiểm toán viên như: sự tồn tại của ủy ban kiểm toán, rủi ro đối với ngành kiểm toán, Nghiên cứu của Barkess & Urquart (2002), “The effect of client fee dependence on audit independence”. Bài nghiên cứu này đo lường mức ảnh hưởng phí kiểm toán đến tính độc lập kiểm toán viên. Cuộc khảo sát được thực hiện qua 25 công ty kiểm toán lớn nhất với doanh thu từ phí kiểm toán. Qua đây muốn nhận định rằng liệu có sự ảnh hưởng đáng kể của phí kiểm tóan đến ý kiến kiểm toán viên. Tất cả tình huống được dự đoán mô hình dự báo ý kiến kiểm toán viên. Bài nghiên cứu đã nhận định rằng đối với 25 công ty kiểm toán hàng đầu, hầu hết mức độ phụ thuộc phí từ bất kỳ khách hàng là dưới mức đề nghị trong chuẩn mực kiểm toán. Và kết luận rằng không thể xác định bất kỳ trường hợp phụ thuộc nào vào phí kiểm toán làm suy yếu sự độc lập của kiểm toán viên. Dựa trên quan điểm chất lượng kiểm toán của DeAnglo (1981), Wooten đã thực hiện xem xét và tổng quan các nghiên cứu trước để đưa ra cá nhân tố tác động đến chất lượng kiểm toán. Theo Wooten (2003) “Research About Audit Quality” xuất phát từ 2 khía cạnh có liên quan đến phát hiện sai sót và báo cáo sai sót. Tác giả cho rằng yếu tố liên quan đến sai sót ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán bao gồm: tính độc lập, dịch vụ phi kiểm toán, giá phí kiểm toán, nhiệm kỳ kiểm toán viên. Qua bài nghiên cứu tác giả muốn nhận định có nhiều yếu tố khác nhau có mối quan hệ tác động rất mật thiết tính độc lập kiểm toán viên đến chất lượng kiểm toán. Nghiên cứu khác của Alleyne et al, (2006) “Perceptions of auditor independence in Barbados”. Nghiên cứu điều tra nhận thức tính độc lập kiểm toán viên và người sử dụng BCTC tại Barbados. Một cuộc khảo sát được tiến hành bao
7 gồm 66 kiểm toán viên và 148 người khác. Bài nghiên cứu cho rằng có sự phụ thuộc kiểm toán viên về cung cấp dịch vụ cho khách hàng, dịch vụ phi kiểm toán, nhiệm kỳ dài KTV, kích thước và sự gần gũi của xã hội Barbadian đã được tìm thấy ảnh hưởng tiêu cực đến tính độc lập; luân chuyển của đối tác kiểm toán, rủi ro đối với kiểm toán viên dẫn đến cuộc kiểm toán kém chất lượng. Bài nghiên cứu này để phục vụ cho tạo lập các chính sách và quy định liên quan đến kiểm toán về mối đe dọa tiềm năng đến kiểm toán viên độc lập. Tuy nhiên, bài nghiên cứu được thực hiện có cỡ mẫu nhỏ và thị trường mới nổi, ở nước đang phát triển. Nghiên cứu Nur Barifh Abu Bakar (2009) “Auditor Independence :Maylaysia Accountants’ Perceptions”. Độc lập là lý do chính của sự tồn tại nghề kiểm toán. Độc lập là thuộc tính chính phải được duy trì bởi kiểm toán viên trong mọi tình huống. Nghiên cứu này đã khám phá các yếu tố quyết định đến tính độc lập kiểm toán viên qua cảm nhận kế toán Maylaysia. Bài nghiên cứu cho rằng các yếu tố ảnh hưởng độc lập kiểm toán viên như: (1) mức độ cạnh tranh cao của các công ty kiểm toán, (2) quy mô công ty kiểm toán nhỏ; (3) công ty kiểm toán cho khách hàng trong một thời gian dài, (3) công ty kiểm toán cung cấp dịch vụ phi kiểm toán (5) sự không tồn tại ủy ban kiểm toán, (6) dịch vụ tư vấn quản trị (MAS). Sáu yếu tố trên được xem là là có nguy cơ cao ảnh hưởng đến tính độc lập của kiểm toán viên. Đóng góp chính của bài nghiên cứu này là cung cấp bằng chứng tính độc lập từ quan điểm kế toán Maylaysia. Nghiên cứu Baotham (2009) “Audit Indepence, Quality and Creibility. Effect on Reputation and Sustainable Success of CPAs in Thailand” đã nghiên cứu những tác động đến tính độc lập, chất lượng và độ tin cậy dựa trên danh tiếng và thành công bền vững của các kiểm toán viên công chứng (CPAs) ở Thái Lan. Mức độ đạo đức và tác nhân bên ngoài tác động đến tính độc lập kiểm toán viên. Kết quả cho thấy rằng tính độc lập kiểm toán có mối quan hệ đồng biến với chất lượng và uy tín của kiểm toán viên, và một cuộc kiểm toán có chất lượng sẽ có sự liên kết tích cực với độ tin cậy thông tin được kiểm toán. Theo đó chất lượng và uy tín kiểm toán có ảnh hưởng đáng kể đến danh tiếng và sự thành công của công ty
8 kiểm toán. Bài nghiên cứu khác của Uchenna N Akpom & Young O Dimkpah ,(2012): “Determinants of auditor independence: A comparison of the perceptions of auditors and non-auditors in Lagos, Nigeria”. Mục đích của bài viết này để điều tra tính khách quan; độc lập kiểm toán viên trong quá trình thực hiện chức năng kiểm toán của mình. Nhận thức về tác động của việc cung cấp các dịch vụ phi kiểm toán, công ty kiểm toán và quy mô công ty khách khách, quy định kiểm toán viên, quan hệ khách hàng, nhiệm kỳ kiểm toán viên; tính cạnh tranh trên thị trường trong bối cảnh Nigeria. Bài nghiên cứu được thực nhgiệm thông qua 97 kiểm toán viên và 127 các chuyên gia kiểm toán. Có 22 biến quan sát cho 7 biến nghiên cứu. Kết quả bài nghiên cứu cho thấy có sự đồng thuận các yếu tố ảnh hưởng đến đến độc lập kiểm toán viên; tuy nhiên có sự khác biệt trong mức độ mà chúng ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán. Bài nghiên cứu Adeyemi & Olowookere (2012) “Non- audit services and Auditor Independence- Investorors’ Perspective in Nigeria”. Mục đích của nghiên cứu này là xác định các mối đe dọa đến sự độc lập kiểm toán viên và để kiểm tra mối quan hệ giữa các dịch vụ phi kiểm toán và sự độc lập kiểm toán viên. Các kiểm định phi tham số được sử dụng trong nghiên cứu này bao gồm thử nghiệm Krusbal- Whitney U thử nghiệm được lấy mẫu từ năm lĩnh vực: ngân hàng, nhà máy bia, hóa chất sơn và sức khỏe. Kết quả cho thấy việc cung cấp các dịch vụ phi kiểm toán ảnh hưởng đáng kể nhận thức kiểm toán viên độc lập, có mối tương quan cao giữa các kiểm toán viên và nhà sử dụng dịch vụ phi kiểm toán tại Nigeria. Kết quả nghiên cứu nhận định rằng dịch vụ phi kiểm toán là hữu ích đối với khách hàng, nhưng thực tế họ cần phải được thực hiện bởi công ty khác hơn là một công ty kiểm toán. Độc lập được cho là bao gồm cả thực tế và mọi hoàn cảnh. Nghiên cứu Novie Susanti Suseno, 2013. “An empirical analysis of auditor independence and audit fees on audit quality”. Bài nghiên cứu này nhằm điều tra sự ảnh hưởng của tính độc lập và giá phí kiểm toán đến chất lượng cuộc kiểm toán. Mẫu của cuộc nghiên cứu 73 công ty kế toán là thành viên diễn đàn Capital Market
9 Acccoutants tại Indonesia. Kết quả của cuộc nghiên cứu này miêu tả tính chất độc lập kiểm toán viên và giá phí kiểm toán có ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán. Chất lượng cuộc kiểm toán được chia thành 7 tiêu chuẩn: kỹ năng, kinh nghiệm, giá trị đạo đức, định kiến, độ tin cậy của các phương pháp kiểm toán, sự hữu hiệu của công cụ được sử dụng và sự hỗ trợ kỹ thuật. Thêm vào đó, tính độc lập được chia làm 2 chỉ số: Sự trung thực và khách quan. Giá phí kiểm toán được chia 3 chỉ số: độ lớn của doanh nghiệp được kiểm toán, sự phức tạp và rủi ro. Thông qua kết quả mô tả này để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán có thể thực hiện bằng cách phát triển thái độ độc lập và định ra giá trị hợp lý kiểm toán viên. 1.2. Các nghiên cứu công bố trong nước: Nghiên cứu Trần Khánh Lâm (2011), “Xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng cho hoạt động kiểm toán độc lập Việt Nam”, luận án tiến sĩ, trường Đại học Kinh tế TP HCM. Luận án đã dựa trên việc nghiên cứu các lý thuyết cũng như tình huống trong thực tiễn của các quốc gia trên thế giới, kết hợp với hiểu biết về thực trạng kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán tại Việt Nam nhằm đưa ra quan điểm xây dựng cơ chế và giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán tại Việt Nam cả trong ngắn lẫn dài hạn. Luận án đã thu thập 100 công ty kiểm toán qua 3 năm 2007-2009, các dữ liệu của các nghiên cứu trước và báo cáo thường niên Vụ chế độ kế toán-kiểm toán (Bộ tài chính) và Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA). Để xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng cho hoạt động kiểm toán độc lập và chất lượng kiểm toán, tác giả đã tập hợp các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán: (1) quy mô công ty kiểm toán; (2) mức độ chuyên sâu từng lĩnh vực kiểm toán; (3) nhiệm kỳ kiểm toán viên; (4) giá phí kiểm toán viên; (5) phạm vi dịch vụ phi kiểm toán; (6) phương pháp luận kiểm toán, tính cách kiểm toán. Từ đó tác giả đã đề xuất xây dựng cơ chế và các giải pháp hoàn thiện kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập. Các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán và tính minh bạch cho thông tin tài chính. Tuy nhiên bài nghiên cứu chỉ dừng lại thống kê
10 mô tả các nhân tố ảnh hưởng chưa thể hiện mối tương quan các nhân tố; tác giả chỉ sử dụng định tính để biện luận các kết quả của mình. Nghiên cứu Phan Thanh Trúc (2013), “Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập nhằm thu hẹp khoảng cách mong đợi của xã hội về chất lượng tại Việt Nam” luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Tp HCM. Luận văn đã đưa ra 4 nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán: quy mô công ty kiểm toán; nguồn nhân lực công ty kiểm toán; quy trình kiểm soát chất lượng bên trong công ty kiểm toán và tính độc lập; trong các nhân tố tác giả có đề cập đến 2 vấn đề ảnh hưởng lớn đến tính độc lập là giá phí kiểm toán và cung cấp dịch vụ phi kiểm toán. Từ đó liên hệ đến thực trạng về chất lượng kiểm toán và khoảng cách mong đợi đối với ngành nghề kiểm toán tại Việt Nam, làm cơ sở để đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán nhằm thu hẹp khoảng cách mong đợi trong hoạt động kiểm toán độc lập. Tuy nhiên bài nghiên cứu khảo sát cở mẫu nhỏ; việc dừng lại thống kê mô tả nên chưa xác định mối tương quan từng nhân tố ảnh hưởng; tác giả sử dụng nghiên cứu định tính để lý giải cho kết luận của luận án. Nghiên cứu Nguyễn Thị Ngọc Mai (2013), “Đánh giá tầm quan trọng của một số thuộc tính cá nhân của kiểm toán viên đối với chất lượng kiểm toán của các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam” luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Tp HCM Luận văn đã đưa ra một số nhân tố thuộc tính cá nhân kiểm toán viên ảnh hưởng đến chất lượng cuộc kiểm toán như: khả năng chịu đựng được áp lực, tinh thần trách nhiệm, tính cần cù, ham học hỏi, khả năng làm việc nhóm, khả năng giao tiếp, đam mê nghề nghiệp, tham vọng nghề nghiệp; tính cẩn thận. Từ việc đưa ra các nhân tố thuộc tính kiểm toán viên, tác giả đã có những để xuất cụ thể cho kiểm toán viên hành nghề, công ty kiểm toán và hiệp hội ngành nghề để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán hiệu quả tại Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên bài nghiên cứu quan sát cỡ mẫu nhỏ 100 kiểm toán viên; và chỉ dừng lại thống kê mô tả; chưa đi
11 sâu phân tích các nhân tố tác động đến thuộc tính cá nhân ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên. Nghiên cứu Bùi Thị Thủy (2013) “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC của DNNY trên thị trường chứng khoán Việt Nam”. Đề tài nghiên cứu được thực hiện trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam và thế giới đang trong giai đoạn khủng hoảng, các DNNY nói chung có xu hướng lập các BCTC thiếu trung thực. Sự tin cậy của Nhà đầu tư và thị trường đối với kiểm toán viên và DNKiT bị hạn chế. Bài nghiên cứu chia làm 3 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng BCTC trong đó nhóm nhân tố thuộc kiểm toán viên: kinh nghiệm chuyên sâu, Ý thức, chuyên nghiệp, Áp lực, Độc lập, Trình độ bằng cấp. Nhóm nhân tố thuộc nhóm bên ngoài: DNNY, Môi trường pháp lý, Kiểm soát bên ngoài; Nhân tố thuộc về DNKiT: hệ thống kiểm soát chất lượng, phướng pháp va quy trình kiểm toán, danh tiếng, quy mô doanh nghiệp kiểm toán. Qua việc xác định nhân tố ảnh hưởng chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính, tác giả đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả cuộc kiểm toán nhằm đem lại thị trường chứng khoán có báo cáo tài chính chất lượng; đem lại niềm tin nhà đầu tư. 1.3. Một số nhận xét về các công trình nghiên cứu Sau khi tìm hiểu các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã được công bố có liên quan một cách tương đối đến đề tài của luận văn, tác giả xác định được một số những điểm cơ bản như sau : 1.3.1. Đối với các công trình nghiên cứu nước ngoài - Thứ nhất, các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài sau khi được tập hợp qua quá trình thời gian thì cho thấy các học giả ngày càng nhận ra ảnh hưởng, tầm quan trọng tính độc lập kiểm toán viên trong quá trình kiểm toán; các nghiên cứu sau có sự kế thừa những nghiên cứu trước. Các nghiên cứu gắn liền nền kinh tế quốc gia và trong khu vực, tiếp cận theo hướng gắn kết với chuẩn mực kiểm toán quốc tế - Thứ hai, các nghiên cứu trước là những khởi xướng nhằm đưa ra một số nhân tố ảnh hưởng đến tính độc lập kiểm toán viên, từ đó tạo tiền đề cho những