Năng lượng mặt trời phần lý thuyết và ứng dựng phần 3

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

451
lượt xem 198
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tham khảo bài học về năng lượng mặt trời. Hy vọng sẽ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả cho các bạn, đồng thời bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc nắm kiến thức về năng lượng mặt trời.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Năng lượng mặt trời phần lý thuyết và ứng dựng phần 3

våïi ϕ laì vé âäü nåi làõp âàût. Coìn hæåïng, nãúu åí baïn cáöu Nam thç quay vãö hæåïng Bàõc, nãúu åí baïn cáöu Bàõc thç quay vãö hæåïng Nam. Ngoaìi ra viãûc âàût nghiãng daìn pin coìn coï mäüt yï nghéa khaïc âoï laì khaí nàng tæû laìm saûch. Khi coï mæa, do màût daìn pin nghiãng nãn næåïc mæa seî táøy ræía buûi báøn báúm trãn màût pin, laìm tàng khaí nàng háúp thuû bæïc xaû màût tråìi cuía daìn pin. ÅÍ caïc vë trê làõp âàût khaïc nhau, nhiãût âäü mäi træåìng cuîng khaïc nhau vaì do âoï nhiãût âäü laìm viãûc cuía pin màût tråìi cuîng khaïc nhau. Thäng thæåìng nhiãût âäü laìm viãûc cuía pin màût tråìi cao hån nhiãût âäü mäi træåìng (20 ÷ 250C) vaì tuìy thuäüc vaìo täúc âäü gioï. Vç khi nhiãût âäü tàng, hiãûu suáút cuía module pin Màût tråìi ηM giaím vaì coï thãø biãøu diãùn bàòng quan hãû sau: ηM(T) = ηM(TC).{1+PC.(T – TC)} (3.5) åí âáy : ηM(T) laì hiãûu suáút cuía module åí nhiãût âäü T; ηM(TC) laì hiãûu suáút cuía module åí nhiãût âäü chuáøn TC = 250C; PC laì hãû säú nhiãût âäü cuía module. Trong tênh toaïn thæûc tãú thæåìng láúy giaï trë gáön âuïng bàòng PC = -0,005/0C. . 3.2.2. Caïc bæåïc thiãút kãú hãû thäúng âiãûn màût tråìi 3.2.2.1. Læûa choün så âäö khäúi Tæì sæû phán têch caïc yãu cáöu vaì caïc âàûc træng cuía caïc phuû taíi âiãûn ta seî choün mäüt så âäö khäúi thêch håüp. Hçnh 3.10 laì så âäö khäúi thæåìng duìng âäúi våïi caïc hãû thäúng âiãûn màût tråìi. Bäü âiãöu Bäü âäøi âiãûn Phuû Nguäön âiãûn khiãøn DC-AC taíi Pin màût tråìi Acquy Hçnh 3.10. Så âäö khäúi hãû thäúng âiãûn màût tråìi 43
Caïc khäúi âæa vaìo trong hãû thäúng âãöu gáy ra täøn hao nàng læåüng. Vç váûy cáön læûa choün så âäö khäúi sao cho säú khäúi hay thaình pháön trong hãû laì êt nháút. Vê duû, nãúu taíi laì caïc thiãút bë 12 VDC (âeìn 12 VDC, radio, TV âen tràõng coï äø càõm âiãûn 12 VDC,... thç khäng nãn duìng bäü biãún âäøi âiãûn. 3.3.2. Tênh toaïn hãû nguäön âiãûn pin màût tråìi Coï nhiãöu phæång phaïp tênh toaïn, thiãút kãú hãû nguäön âiãûn pin màût tråìi. ÅÍ âáy chè nãu mäüt phæång phaïp thäng duûng nháút chuí yãúu dæûa trãn sæû cán bàòng âiãûn nàng trung bçnh haìng ngaìy. Theo phæång phaïp naìy, caïc tênh toaïn hãû nguäön coï thãø âæåüc tiãún haình qua nhiãöu bæåïc theo thæï tæû sau. 1- Tênh phuû taíi âiãûn yãu cáöu Phuû taíi âiãûn coï thãø tênh theo haìng ngaìy vaì sau âoï coï thãø tênh theo thaïng hoàûc nàm. Giaí sæí hãû cáön cáúp âiãûn cho caïc taíi T1, T2, T3,... coï caïc cäng suáút tiãu thuû tæång æïng P1, P2, P3,... vaì thåìi gian laìm viãûc haìng ngaìy cuía chuïng laì τ1, τ2, τ3,... Täøng âiãûn nàng phaíi cáúp haìng ngaìy cho caïc taíi bàòng täøng táút caí âiãûn nàng cuía caïc taíi: n ∑ Pτ Eng = P1τ1 + P2τ2 + P3τ3 + ... = (3.6) i i i =1 Tæì Eng nãúu nhán våïi säú ngaìy trong thaïng hoàûc trong nàm ta seî tênh âæåüc nhu cáöu âiãûn nàng trong caïc thaïng hoàûc caí nàm. 2-Tênh nàng læåüng âiãûn màût tråìi cáön thiãút Ecáúp Nàng læåüng âiãûn haìng ngaìy daìn pin màût tråìi cáön phaíi cáúp cho hãû, Ecáúp âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc: E ng Ecáúp = (3.7) η n ∏η η = η1.η2.η3...ηn = Trong âoï (3.8) i i =1 44
η1 = hiãûu suáút cuía thaình pháön thæï nháút, vê duû bäü biãún âäøi âiãûn; våïi η2 = hiãûu suáút cuía thaình pháön thæï hai, vê duû bäü âiãöu khiãøn; η3 = hiãûu suáút naûp/ phoïng âiãûn cuía bäü acquy, v.v... 3- Tênh cäng suáút daìn pin màût tråìi Wp (Peak Watt) Cäng suáút daìn pin màût tråìi thæåìng âæåüc tênh ra cäng suáút âènh hay cæûc âaûi (Peak Watt, kê hiãûu laì Wp), tæïc laì cäng suáút maì daìn pin phaït ra åí âiãöu kiãûn chuáøn: E0 = 1000 W/m2 vaì åí nhiãût âäü chuáøn T0 = 250C. Ta tênh cho træåìng håüp daìn pin màût tråìi phaíi âaím baío âuí nàng læåüng cho taíi liãn tuûc caí nàm. Khi âoï cæåìng âäü bæïc xaû màût tråìi duìng âãø tênh phaíi laì cæåìng âäü bæïc xaû haìng ngaìy trung bçnh cuía thaïng tháúp nháút trong nàm. Nãúu goüi EβΣ täøng cæåìng âäü bæïc xaû trãn màût phàóng âàût nghiãng mäüt goïc β so våïi màût phàóng ngang âæåüc tênh theo muûc 2.2. Thç cäng suáút daìn pin màût tråìi tênh ra Peak Watt (WP) seî laì: E cáp .1000Wh / m 2 E(WP) = , [WP] (3.9) Eβ ∑ trong doï cæåìng âäü täøng xaû trãn màût nghiãng EβΣ tênh theo Wh/m2.ngaìy vaì ta âaî âàût cæåìng âäü täøng xaû chuáøn E0 = 1000 W/m2. Dung læåüng daìn pin màût tråìi E(WP) tênh theo cäng thæïc trãn chè âuí cáúp cho taíi åí nhiãût âäü chuáøn T0 = 250C. Khi laìm viãûc ngoaìi tråìi, do nhiãût âäü cuía caïc pin màût tråìi cao hån nhiãût âäü chuáøn, nãn hiãûu suáút biãún âäøi quang âiãûn cuía pin vaì modun pin màût tråìi bë giaím. Âãø hãû thäúng laìm viãûc bçnh thæåìng ta phaíi tàng dung læåüng táúm pin lãn. Goüi dung læåüng cuía daìn pin coï kãø âãún hiãûu æïng nhiãût âäü laì E(WP, T) thç E (WP ) E(WP,T) = , [WP] (3.10) η m (T ) trong âoï ηM(T) laì hiãûu suáút cuía module åí nhiãût âäü T 45
Trong thæûc tãú âãø thiãút kãú daìn pin màût tråìi coï cäng suáút phuì håüp våïi phuû taíi coìn phuû thuäüc ráút nhiãöu yãúu täú cuû thãø. Do váûy ngoaìi E(Wp,T) âæåüc tênh theo cäng thæïc trãn coìn phaíi dæûa nhiãöu vaìo kinh nghiãûm cuía ngæåìi thiãút kãú. 4- Tênh säú modun màõc song song vaì näúi tiãúp Træåïc hãút cáön læûa choün loaûi modun thêch håüp coï caïc âàûc træng cå baín laì: - Thãú laìm viãûc täúi æu Vmd; - Doìng âiãûn laìm viãûc täúi æu Imd; - Cäng suáút âènh Pmd. Säú modun cáön phaíi duìng cho hãû thäúng âæåüc tênh tæì tyí säú: E(WP ,T ) N= våïi N = Nnt.Nss. (3.11) Pmd Nnt laì säú modun màõc näúi tiãúp trong mäùi daîy âæåüc xaïc âënh tæì âiãûn thãú yãu cáöu cuía hãû V: V Nnt = (3.12) Vmd Nss laì säú daîy modun gheïp song song âæåüc xaïc âënh tæì doìng âiãûn toaìn pháön cuía hãû I: I Nss = (3.13) I md Trong tênh toaïn åí trãn, ta âaî boí qua âiãûn tråí dáy näúi, sæû hao phê nàng læåüng do buûi phuí trãn daìn pin màût tråìi,... Nãúu cáön phải tênh âãún caïc hao phê âoï, ngæåìi ta thæåìng âæa vaìo mäüt hãû säú K vaì dung læåüng daìn pin màût tråìi khi âoï seî laì: K.E(WP,T) (3.14) Våïi K âæåüc choün trong khoaíng (1 ÷ 1,2) tuìy theo caïc âiãöu kiãûn thæûc tãú, vaì thæåìng âæåüc goüi laì caïc hãû säú an toaìn cuía hãû. 46
5- Dung læåüng cuía bäü acquy tênh theo ampe-giåì, Ah Dung læåüng cuía Bäü acquy tênh ra Ah phuû thuäüc vaìo hiãûu âiãûn thãú laìm viãûc cuía hãû V, säú ngaìy cáön dæû træî nàng læåüng (säú ngaìy khäng coï nàõng) D, hiãûu suáút naûp phoïng âiãûn cuía acquy ηb, âäü sáu phoïng âiãûn thêch håüp DOS (khoaíng 0,6 ÷ 0,7) vaì âæåüc tênh theo cäng thæïc sau: Eout .D C= , [Ah] (3.15) Vxη b .DOS Nãúu V laì hiãûu âiãûn thãú laìm viãûc cuía hãû thäúng nguäön, coìn v laì hiãûu âiãûn thãú cuía mäùi bçnh acquy, thç säú bçnh màõc näúi tiãúp trong bäü laì: V nnt = (3.16) v Säú daîy bçnh màõc song song laì: C nss = (3.17) Cb trong âoï mäùi bçnh coï dung læåüng Cb tênh ra Ah. Täøng säú bçnh acquy âæåüc xaïc âënh nhæ sau: CV . n= (3.18) Cb v Trong cäng thæïc trãn D laì säú ngaìy dæû phoìng khäng coï nàõng âæåüc læûa choün dæûa trãn säú liãûu khê tæåüng vãö säú ngaìy khäng coï nàõng trung bçnh trong thaïng âaî noïi åí trãn vaì vaìo yãu cáöu thæûc tãú cuía taíi tiãu Hçnh 3.11. Bäü acquy thuû. Tuy nhiãn khäng nãn choün D quaï låïn, 47
vê duû > 10 ngaìy, vç khi âoï dung læåüng acquy seî ráút låïn, væìa täún keïm vãö chi phê, laûi væìa laìm cho acquy khäng khi naìo âæåüc naûp âáöy, gáy hæ hoíng cho acuqy. Thäng thæåìng D âæåüc choün trong khoaíng tæì 3 âãún 10 ngaìy. 3.2.2.2. Caïc bäü âiãöu phäúi nàng læåüng Trong hãû nguäön pin màût tråìi täøng quaït âæåüc cho trong så âäö khäúi hçnh 3.10. Caïc bäü âiãöu phäúi nàng læåüng gäöm coï Bäü âiãöu khiãøn quaï trçnh naûp - phoïng âiãûn cho acquy vaì bäü biãún âäøi âiãûn DC-AC. Âãø thiãút kãú, chãú taûo vaì làõp âàût caïc bäü âiãöu phäúi naìy cáön xaïc âënh mäüt säú thäng säú cå baín dæåïi âáy. Bäü âiãöu khiãøn naûp - phoïng âiãûn Bäü âiãöu khiãøn laì mäüt thiãút bë âiãûn tæí coï chæïc nàng kiãøm soaït tæû âäüng caïc quaï trçnh naûp vaì phoïng âiãûn cuía bäü acquy. Bäü âiãöu khiãøn theo doîi traûng thaïi cuía acquy thäng qua hiãûu âiãûn thãú trãn caïc âiãûn cæûc cuía noï. Caïc thäng säú kyî thuáût chênh dæåïi âáy cáön phaíi âæåüc Hçnh 3.12. Bäü âiãöu khiãøn naûp phoïng quan tám. - Ngæåîng âiãûn thãú càõt trãn Vmax: Ngæåîng âiãûn thãú càõt trãn Vmax laì giaï trë hiãûu âiãûn thãú trãn hai cæûc cuía bäü acquy âaî âæåüc naûp âiãûn âáöy, dung læåüng âaût 100%. Khi âoï nãúu tiãúp tuûc naûp âiãûn cho acquy thç acquy seî bë quaï âáöy, dung dëch acquy seî bë säi dáùn âãún sæû bay håi næåïc vaì laìm hæ hoíng caïc baín cæûc. Vç váûy khi coï dáúu hiãûu acquy âaî âæåüc naûp âáöy, hiãûu âiãûn thãú trãn caïc cæûc bäü acquy âaût âãún V = Vmax, thç bäü âiãöu khiãøn seî tæû âäüng càõt hoàûc haûn chãú doìng naûp âiãûn tæì daìn pin màût tråìi. Sau âoï khi hiãûu âiãûn thãú bäü acquy 48
giaím xuäúng dæåïi giaï trë ngæåîng, bäü âiãöu khiãøn laûi tæû âäüng âoïng maûch naûp laûi. - Ngæåîng càõt dæåïi Vmin: Ngæåîng càõt dæåïi Vmin laì giaï trë hiãûu âiãûn thãú trãn hai cæûc bäü acquy khi acquy âaî phoïng âiãûn âãún giaï trë cáûn dæåïi cuía dung læåüng acquy (vê duû, âäúi våïi acquy chç-axit, khi trong acquy chè coìn laûi 30% dung læåüng). Nãúu tiãúp tuûc sæí duûng acquy thç noï seî bë phoïng âiãûn quaï kiãût, dáùn âãún hæ hoíng acquy. Vç váûy, khi bäü âiãöu khiãøn nháûn tháúy hiãûu âiãûn thãú bäü acquy V ≤ Vmin thç noï seî tæû âäüng càõt maûch taíi tiãu thuû. Sau âoï nãúu hiãûu âiãûn thãú bäü acquy tàng lãn trãn giaï trë ngæåîng, bäü âiãöu khiãøn laûi tæû âäüng âoïng maûch naûp laûi. Âäúi våïi acquy chç-axit, hiãûu âiãûn thãú chuáøn trãn caïc cæûc cuía mäüt bçnh laì V = 12 V, thç thäng thæåìng ngæåìi ta choün Vmax = (14,0 ÷ 14,5) V, coìn Vmin = (10,5 ÷ 11,0) V. - Âiãûn thãú trãù ∆V: laì giaï trë khoaíng hiãûu âiãûn thãú laì hiãûu säú cuía caïc giaï trë âiãûn thãú càõt trãn hay càõt dæåïi vaì âiãûn thãú âoïng maûch laûi cuía Bäü âiãöu khiãøn, tæïc laì: ∆V = Vmax - Vâ hay ∆V = Vmin - Vâ våïi Vâ laì giaï trë âiãûn thãú âoïng maûch tråí laûi cuía bäü âiãöu khiãøn. Thäng thæåìng ∆V khoaíng 1 ÷ 2 V. - Cäng suáút P cuía bäü âiãöu khiãøn: thäng thæåìng nàòm trong daíi: 1,3 PL ≤ P ≤ 2 PL trong âoï PL laì täøng cäng suáút caïc taíi coï trong hãû nguäön, PL = ΣPi, i= 1, 2,... - Hiãûu suáút cuía bäü âiãöu khiãøn phaíi caìng cao caìng täút, êt nháút cuîng phaíi âaût giaï trë låïn hån 85%. Bäü biãún âäøi âiãûn DC-AC Bäü biãún âäøi âiãûn coï chæïc nàng biãún âäøi doìng âiãûn mäüt chiãöu (DC) tæì daìn pin màût tråìi hoàûc tæì bäü acquy thaình doìng âiãûn xoay chiãöu (AC). Caïc thäng säú kyî thuáût chênh cáön quan tám bao gäöm: 49
- Thãú vaìo Vin mäüt chiãöu; - Thãú ra Vout xoay chiãöu; - Táön säú vaì daûng dao âäüng âiãûn; - Cäng suáút yãu cáöu cuîng âæåüc xaïc âënh nhæ âäúi våïi bäü âiãöu khiãøn, nhæng åí âáy chè tênh caïc taíi cuía riãng bäü biãún âäøi âiãûn; - Hiãûu suáút biãún âäøi η phaíi âaût yãu cáöu η ≥ 85% âäúi våïi træåìng håüp soïng âiãûn xoay chiãöu coï daûng vuäng goïc hay biãún âiãûu vaì η≥75% âäúi våïi bäü biãún âäøi coï soïng âiãûn ra hçnh sin. Viãûc duìng bäü biãún âäøi âiãûn coï tên hiãûu ra daûng xung vuäng, biãún âiãûu hay hçnh sin laûi phuû thuäüc vaìo taíi tiãu thuû. Nãúu taíi chè laì ti vi, radio, tàng ám,... thç chè cáön duìng loaûi soïng ra daûng xung vuäng hay biãún âiãûu. Hçnh 3.13. Bäü chuyãøn âäøi Nhæng nãúu taíi laì caïc âäüng cå âiãûn, quaût âiãûn,... tæïc laì nhæîng thiãút bë coï cuäün caím thç phaíi duìng caïc bäü biãún âäøi coï soïng ra daûng sin. Vç hiãûu âiãûn thãú trong hãû nguäön âiãûn pin màût tråìi thay âäøi theo cæåìng âäü bæïc xaû vaì traûng thaïi naûp cuía acquy, nãn caïc âiãûn thãú vaìo vaì ra cuía bäü âiãöu khiãøn cuîng nhæ bäü biãún âäøi âiãûn phaíi âæåüc thiãút kãú trong mäüt khoaíng dao âäüng khaï räüng naìo âoï. Vê duû âäúi våïi hãû nguäön laìm viãûc våïi âiãûn thãú V = 12V thç bäü âiãöu khiãøn vaì bäü âäøi âiãûn phaíi laìm viãûc âæåüc trong giaíi âiãûn thãú tæì Vmin = 10 V âãún Vmax = 15 V. Âãø coï thãø dãù daìng kiãøm tra, theo doîi quaï trçnh hoaût âäüng cuía hãû noïi chung vaì cuía tæìng thaình pháön noïi riãng cáön phaíi làõp âàût thãm caïc bäü chè thë nhæ: 50
- Chè thë âiãûn thãú ra, doìng ra cuía táúm pin màût tråìi; - Chè thë doìng vaì âiãûn thãú naûp acquy; - Chè thë doìng vaì âiãûn thãú cáúp cho taíi; - Chè thë mæïc âäü naûp hoàûc phoïng âiãûn cho acquy; - Chè thë nhiãût âäü cuía táúm pin màût tråìi, cuía acquy hoàûc cuía caïc thaình pháön khaïc trong hãû thäúng. Nhåì caïc chè thë naìy ta coï thãø nhanh choïng xaïc âënh âæåüc traûng thaïi laìm viãûc cuía hãû, giuïp tçm caïc hæ hoíng trong hãû mäüt caïch dãù daìng hån. Khäng nháút thiãút phaíi làõp âàût táút caí caïc chè thë trãn maì coï thãø chè cáön mäüt säú chè thë quan troüng nháút tuìy thuäüc âàûc âiãøm cuía hãû nguäön Âãø baío vãû daìn pin màût tråìi khoíi caïc hæ hoíng trong caïc træåìng håüp mäüt hoàûc mäüt vaìi pin hay modun trong daìn pin bë hæ hoíng, bë boïng che, bë buûi báøn bao phuí,... ngæåìi ta duìng caïc diot baío vãû màõc song song vaì. Cáön phaíi læûa choün caïc diot thêch håüp, tæïc laì chëu âæåüc doìng âiãûn vaì hiãûu âiãûn thãú cæûc âaûi trong maûch cuía diot. Sæû âæa vaìo caïc diot baío vãû trong maûch gáy ra mäüt täøn hao nàng læåüng cuía hãû vaì suût thãú trong maûch. Vç váûy cáön phaíi tênh âãún caïc täøn hao naìy khi thiãút kãú, tênh toaïn hãû nàng læåüng. Häüp näúi vaì dáy näúi âiãûn Khi làõp âàût caïc modun hay daìn pin màût tråìi, bäü acquy, caïc bäü âiãöu phäúi trong hãû våïi nhau ngæåìi ta duìng caïc häüp näúi coï caïc âáöu näúi riãng, thaïo làõp dãù daìng. Khi cáön kiãøm tra sæía chæîa, nhåì caïc häüp näúi vaì âáöu näúi naìy, coï thãø taïch riãng tæìng thaình pháön hoàûc caïc pháön khaïc nhau trong mäüt thaình pháön. Caïc häüp näúi vaì âáöu näúi cuía modun pin màût tråìi cáön âæåüc baío vãû cáøn tháûn vç noï phaíi laìm viãûc láu daìi åí ngoaìi tråìi. Caïc hãû thäúng pin màût tråìi bao giåì cuîng coï mäüt pháön hoàûc toaìn bäü hãû laìm viãûc våïi caïc hiãûu âiãûn thãú tháúp (vê duû hiãûu âiãûn thãú cuía táúm pin màût tråìi vaì acquy thæåìng laì 12 V, 24 V, 48 V... ) nãn doìng âiãûn trong maûch låïn. Vç váûy caïc dáy näúi trong hãû phaíi duìng loaüi tiãút diãûn âuí 51
låïn vaì bàòng váût liãûu coï âäü dáùn âiãûn cao âãø giaím täøn hao nàng læåüng trãn caïc dáy. Viãûc læûa choün tiãút diãûn dáy dáùn phuû thuäüc vaìo cæåìng âäü doìng âiãûn vaì vaìo váût liãûu dáy dáùn (Baíng 3.1). Baíng 3.1. Quan hãû giæîa cæåìng âäü doìng âiãûn vaì tiãút diãûn dáy dáùn TT Tiãút diãûn dáy Cæåìng âäü doìng âiãûn (A) âäúi våïi caïc váût liãûu dáùn (mm2) Cu Al Fe 1 1,0 11 8 7 2 1,5 14 11 8 3 2,5 20 16 9 4 4,0 25 20 10 5 6,0 31 24 12 6 10,0 43 34 17 7 16,0 75 60 30 8 25,0 100 80 35 3.3. ÆÏNG DUÛNG PIN MÀÛT TRÅÌI Pin màût tråìi laì phæång phaïp saín xuáút âiãûn træûc tiãúp tæì NLMT qua thiãút bë biãún âäøi quang âiãûn. Pin màût tråìi coï æu âiãøm laì goün nheû coï thãø làõp báút kyì åí âáu coï aïnh saïng màût tråìi, âàûc biãût laì trong lénh væûc taìu vuî truû. ÆÏng duûng NLMT dæåïi daûng naìy âæåüc phaït triãøn våïi täúc âäü ráút nhanh, nháút laì åí caïc næåïc phaït triãøn. Ngaìy nay con ngæåìi âaî æïng duûng pin màût tråìi trong Hçnh 3.14. Xe duìng pin màût tråìi ráút nhiãöu duûng cuû caï nhán nhæ 52
maïy tênh, âäöng häö vaì caïc âäö duìng haìng ngaìy. Pin màût tråìi coìn duìng âãø chaûy xe ätä thay thãú dáön nguäön nàng læåüng truyãön thäúng, duìng thàõp saïng âeìn âæåìng, âeìn sán væåìn vaì sæí duûng trong tæìng häü gia âçnh. Trong cäng nghãûp ngæåìi ta cuîng bàõt âáöu làõp âàût caïc hãû thäúng âiãûn duìng pin màût tråìi våïi cäng suáút låïn. Hiãûn nay giaï thaình thiãút bë pin màût tråìi coìn khaï cao, trung bçnh hiãûn nay khoaíng 5USD/WP, nãn åí nhæîng næåïc âang phaït triãøn pin màût tråìi hiãûn måïi chè coï khaí nàng duy nháút laì cung cáúp nàng læåüng âiãûn sæí duûng cho caïc vuìng sáu, xa nåi maì âæåìng âiãûn quäúc gia chæa coï. ÅÍ Viãût Nam, våïi sæû häù tråü cuía mäüt säú täø chæïc quäúc tãú âaî thæûc hiãûn cäng viãûc xáy dæûng caïc traûm âiãûn duìng pin màût tråìi coï cäng suáút khaïc nhau phuûc vuû Hçnh 3.15. Âeìn duìng pin màût tråìi nhu cáöu sinh hoaût vaì vàn hoaï cuía caïc âëa phæång vuìng sáu, vuìng xa, nháút laì âäöng bàòng säng Cæíu Long vaì Táy Nguyãn. Tuy nhiãn hiãûn nay pin màût tråìi váùn âang coìn laì moïn haìng xa xè âäúi våïi caïc næåïc ngheìo nhæ chuïng ta. Trãn thãú giåïi ngæåìi ta bàõt âáöu xáy dæûng caïc nhaì maïy quang âiãûn màût tråìi våïi cäng suáút låïn. Hçnh 3.16. Làõp pin màût tråìi åí nhaì 53
Hçnh 3.17. Hãû thäúng âiãûn màût tråìi åí Los Angeles Mäüt nhaì maïy âiãûn màût tråìi quy mä låïn cäng suáút 154MW näúi våïi læåïi âiãûn quäúc gia våïi trë giaï 420 triãûu Âäla, âáy laì nhaì maïy quang âiãûn låïn nháút vaì hiãûu quaí nháút thãú giåïi seî âæåüc xáy dæûng åí Táy Bàõc bang Victoria - Australia. Nhaì maïy naìy seî sæí duûng cäng nghãû táûp trung quang nàng bàòng kênh hæåïng nháût (HCPV) (Caïc táúm gæång doì theo hæåïng màût tråìi). Nhaì maïy seî bao gäöm nhiãöu baîi âàût kênh hæåïng nháût thu aïnh nàõng màût tråìi vaìo caïc bçnh chæïa. Caïc thiãút bë thu naìy chæïa nhiãöu module gäöm nhiãöu daîy táúm pin màût tråìi hiãûu suáút siãu cao seî chuyãøn træûc tiãúp aïnh saïng màût tråìi thaình âiãûn nàng. 54
CHÆÅNG 4 THIÃÚT BË NHIÃÛT MÀÛT TRÅÌI Khaïc våïi pin màût tråìi, thiãút bë nhiãût màût tråìi nháûn bæïc xaû nhiãût màût tråìi vaì têch træî nàng læåüng dæåïi daûng nhiãût nàng. Thiãút bë nhiãût màût tråìi coï ráút nhiãöu loaûi khaïc nhau tuyì thuäüc vaìo muûc âêch sæí duûng cuía chuïng. 55
4.1. CÅ SÅÍ LYÏ THUYÃÚT TÊNH TOÏAN THIÃÚT BË 4.1.1. Caïc âënh luáût cå baín vãö bæïc xaû 4.1.1.1. Âënh luáût Planck Âënh luáût Planck thiãút láûp mäúi quan hãû giæîa nàng suáút bæïc xaû âån sàõc cuía váût âen tuyãût âäúi våïi bæåïc soïng vaì våïi nhiãût âäü cuía váût. C1 E oλ = (4.1) C2 λ .e −1 λT 5 trong âoï C1, C2 [m.K] - caïc hàòng säú Planck: C1 = 0,374.10-15 W.m2; C2 = 1,439.10-2 m.K λ, [m] - chiãöu daìi bæåïc soïng, T, [K] - nhiãût âäü tuyãût âäúi, Tæì biãøu thæïc trãn ta coï thãø thiãút láûp âäö thë quan hãû E0λ = f(λ) åí caïc nhiãût âäü khaïc nhau. Caïc âäö thë naìy coï âàûc âiãøm chung laì haìm E0λ âaût cæûc âaûi åí mäüt giaï trë λmax naìo âoï. Giaï trë λmax coï thãø xaïc âënh khi láúy âaûo haìm biãøu thæïc tênh E0λ theo λ. ∂E 0λ C2 − C2 =e + −1= 0 λ max .T (4.2) ∂λ 5.λ max .T λmax.T = 2,898.10-3 m.K Giaíi ra ta coï: (4.3) 56
-6 . 10 W / m 3 E 0λ 30 T = 1 200K 20 TT =900K = 1 200K TT =600K = 1 200K 10 λ λm µm 0 2 4 6 10 8 Hçnh 4.1. Haìm phán bäú Eoλ theo λ vaì T 4.1.1.2. Âënh luáût dëch chuyãøn Wien Khi váût nhiãût âäü T coï cæåìng âäü bæïc xaû låïn nháút thç soïng λmax seî quan hãû våïi nhiãût âäü theo biãøu thæïc: λmax.T = 2,898.10-3 m.K Váûy khi nhiãût âäü T caìng låïn thç λmax caìng nhoí. Eoλ T1 T2 Eoλmax T3 λ λmax Hçnh 4.2. Âënh luáût dëch chuyãøn Wien. 57
4.1.1.3. Âënh luáût Stephan-Boltzmann Âënh luáût Stephan-Boltzmann thiãút láûp mäúi quan hãû giæîa nàng suáút bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi våïi nhiãût âäü. Nàng suáút bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi tyí lãû våïi nhiãût âäü tuyãût âäúi muî 4. ∞ ∫E Eo = .dλ (4.4) oλ λ =0 Eo = σ0. T4 , [W/m2 ] hay : (4.5) 4 ⎛T⎞ E o = C o .⎜ ⎟ , [W/m ] 2 hay : (4.6) ⎝ 100 ⎠ trong âoï : σ0= 5,67.10-8 W/m2.K4 - hàòng säú bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi, C0 = 108. σ0 = 5,67, W/m2.K4 - hãû säú bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi, Âënh luáût Stephan-Bolzman coï thãø sæí duûng cho váût xaïm (A≠1). 4 ⎛T⎞ E = C.⎜ ⎟ , [W/m ] 2 (4.7) ⎝ 100 ⎠ våïi C, [W/m2.K4]- hãû säú bæïc xaû cuía váût xaïm E C = ε goüi laì âäü âen cuía váût = Tæì caïcbiãøu thæïc trãn vaì nãúu âàût Eo CO 4 ⎛T⎞ E = ε .C o .⎜ ⎟ khi âoï : (4.8) ⎝ 100 ⎠ 4.1.1.4. Âënh luáût Kirchoff Âënh luáût Kirchoff thiãút láûp mäúi quan hãû giæîa nàng suáút bæïc xaû riãng cuía mäüt váût våïi nàng suáút bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi Ao = 1. ÅÍ traûng thaïi cán bàòng vãö nhiãût, thç tyí säú giæîa nàng suáút bæïc xaû vaì hãû säú háúp thuû cuía báút kyì váût thãø naìo cuîng nàng suáút bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi åí cuìng nhiãût âäü vaì cuîng chè phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü. 58
Giaí sæí coï n váût coï nàng suáút bæïc xaû laì E1, E2, . . ., En vaì caïc hãû säú háúp thuû láön læåüt laì A1, A2, . . .,An. Caïc váût naìy coï nhiãût âäü nhæ nhau, theo âënh luáût Kirchoff ta coï: E E1 E 2 = = ... = n = E 0 = f (T ) (4.9) A1 A2 An Eo - Nàng suáút bæïc xaû cuía váût âen tuyãût âäúi coï cuìng nhiãût âäü. Tæì biãøu thæïc âënh luáût Kirchoff suy ra: E = Eo.A A=ε Hay (4.10) 4.1.2. Lyï thuyãút vãö bäü thu kiãøu läöng kênh Háöu hãút caïc bäü thu NLMT âãöu sæí duûng kênh laìm váût liãûu che phuí bãö màût bäü thu vç tênh cháút quang hoüc æu viãût cuía noï. 4.1.2.1. Hiãûu æïng läöng kênh Hiãûu æïng läöìng kênh laì hiãûn tæåüng têch luyî nàng læåüng bæïc xaû cuía màût tråìi phêa dæåïi mäüt táúm kênh hoàûc mäüt låïp khê naìo âoï, vê duû CO2 hoàûc NOx. Coï thãø giaíi thêch Eλ hiãûu æïng läöng kênh nhæ sau: Táúm kênh hoàûc låïp khê λ (µm) coï âäü trong âån sàõc Dλ 0 giaím dáön khi bæåïc soïng λ λ mo = 0,5 λm = 8 tàng. Coìn bæåïc soïng λm khi D Eλ cæûc âaûi, laì bæåïc soïng 1 mang nhiãöu nàng læåüng λ 0 nháút, thç laûi giaím theo âënh To luáût Wien λ = 2,9.10-3/T. Bæïc xaû màût tråìi, phaït T ra tæì nguäön nhiãût âäü cao T0 = 5762K, coï nàng læåüng táûp trung quanh soïng λm0 = Hinh 4.3. Hiãûu æïng läöng kênh. 0,5µm, seî xuyãn qua kênh 59
hoaìn toaìn, vç D(λm0) ≈ 1. Bæïc xaû thæï cáúp, phaït ra tæì váût thu coï nhiãût âäü tháúp, khoaíng T ≤ 400K, coï nàng læåüng táûp trung quanh soïng λm = 8µm, háöu nhæ khäng xuyãn qua kênh, vç D(λm) ≈ 0, vaì bë phaín xaû laûi màût thu. Hiãûu säú nàng læåüng (vaìo - ra) > 0, âæåüc têch luyî phêa dæåïi táúm kênh, laìm nhiãût âäü taûi âoï tàng lãn. 4.1.2.2. Mä taí chung vãö bäü thu kiãøu läöng kênh Bäü thu kiãøu läöng kênh duìng âãø gia nhiãût cho cháút loíng âæåüc mä taí trãn hçnh 4.4: 1 2 3 4 6 5 Hçnh 4.4. Màût càõt bäü thu nàng læåüng Màût tråìi kiãøu läöng kênh gäöm 2 låp kênh duìng âãø gia nhiãût cho mäi cháút loíng. ï Nàng læåüng bæïc xaû màût tråìi chiãúu âãún bäü thu sau khi truyãön qua 2 låïp kênh 1 vaì 3 thç âæåüc háúp thuû båíi táúm háúp thuû sån maìu âen 2, læåüng nhiãût âæåüc háúp thuû seî truyãön cho mäi cháút loíng chæïa trong äúng dáùn 5. Bäü thu âæåüc boüc båíi låïp baío vãû 6 vaì låïp caïch nhiãût 4 âãø traïnh tháút thoaït nhiãût ra mäi træåìng xung quanh. Trãn hçnh 4.4 mä taí mäüt bäü thu kiãøu läöng kênh gäöm 2 låïp kênh duìng âãø gia nhiãût cho mäi cháút loíng våïi bãö màût háúp thuû daûng äúng - táúm caïnh. Coìn loaûi bäü thu âãø gia nhiãût cho mäi cháút laì khäng khê vãö cå baín coï cáúu taûo giäúng nhæ loaûi bäü thu gia nhiãût trãn, nhæng caïc äúng dáùn cháút loíng âæåüc thay thãú bàòng äúng dáùn khäng khê coï kêch thæåïc låïn hån. 60
Phæång phaïp tênh toaïn cuîng tæång tæû nhæ tênh toaïn bäü thu gia nhiãût cho cháút loíng. 4.1.2.3. Phæång trçnh cán bàòng nàng læåüng cuía bäü thu kiãøu läöng kênh. ÅÍ traûng thaïi äøn âënh, hoaût âäüng cuía bäü thu NLMT âæåüc mä taí bàòng phæång trçnh cán bàòng nàng læåüng gäöm caïc thaình pháön: nàng læåüng hæîu êch, täøn tháút nhiãût, vaì täøn tháút quang hoüc. Bæïc xaû màût tråìi do bäü thu háúp thuû trãn mäüt âån vë diãûn têch bãö màût bäü thu phàóng bàòng hiãûu säú giæîa bæïc xaû màût tråìi truyãön tåïi vaì caïc täøn tháút quang hoüc. ⎛ 1 + cos β ⎞ ⎛ 1 − cos β ⎞ S = Eb Bb (DA)b + Ed (DA)d ⎜ ⎟ + Rd (Eb + Ed )(DA)g ⎜ ⎟ (4.11) 2 2⎠ ⎝ ⎠ ⎝ Täøn tháút nhiãût tæì bäü thu âãún mäi træåìng xung quanh do dáùn nhiãût, âäúi læu vaì bæïc xaû coï thãø âæåüc biãøu diãùn nhæ laì têch säú cuía hãû säú täøn tháút nhiãût K vaì âäü chãnh lãûch nhiãût âäü trung bçnh cuía táúm háúp thuû Ttb våïi nhiãût âäü mäi træåìng Ta. ÅÍ traûng thaïi äøn âënh, nàng læåüng hæîu êch cuía bäü thu coï diãûn têch F laì hiãûu säú giæîa bæïc xaû màût tråìi háúp thuû âæåüc vaì täøn tháút nhiãût: Qhi = F [S − K (Ttb − Ta )] (4.12) Âáy laì phæång trçnh nàng læåüng cå baín cuía bäü thu kiãøu läöng kênh. Âãø xaïc âënh nàng læåüng hæîu êch, ngoaìi caïc âaûi læåüng coï thãø xaïc âënh træûc tiãúp nhæ F, ta cáön phaíi xaïc âënh S, K vaì Ttb. Cæåìng âäü bæïc xaû màût tråìi S coï thãø tênh toaïn bàòng lyï thuyãút theo phæång trçnh trãn hoàûc âo thæûc nghiãûm bàòng bæïc xaû kãú màût tråìi. Hãû säú täøn tháút nhiãût K cuîng coï thãø xaïc âënh bàòng lyï thuyãút truyãön nhiãût hay bàòng thæûc nghiãûm. Coìn nhiãût âäü trung bçnh cuía táúm háúp thuû Ttb khoï tênh toaïn hoàûc khoï âo âæåüc, vç noï cuîng laì haìm säú cuía caïc thäng säú kãút cáúu bäü thu, bæïc xaû truyãön tåïi vaì thäng säú váût lyï cuía cháút loíng âi vaìo bäü thu. Âãø âaïnh giaï khaí nàng háúp thuû NLMT cuía bäü thu ngæåìi ta dæûa vaìo hiãûu suáút cuía noï. Hiãûu suáút cuía bäü thu âæåüc âënh nghéa laì tyí säú 61
giæîa nàng læåüng hæîu êch truyãön cho mäi cháút vaì NLMT tåïi bäü thu trong cuìng mäüt khoaíng thåìi gian: ∫ Q dt η= hi (4.13) F ∫ E dt n Hãû säú täøn tháút nhiãût K cuía bäü thu Viãûc phán têch täøn tháút nhiãût âäúi våïi bäü thu kiãøu läöng kênh coï yï nghéa quan troüng trong viãûc tênh toaïn thiãút kãú bäü thu. Coï thãø biãøu diãùn täøn tháút nhiãût cuía bäü thu kiãøu läöng kênh coï hai låïp kênh nhæ så âäö hçnh 4.5a. Taûi mäüt vë trê nháút âënh trãn táúm phàóng háúp thuû coï nhiãût âäü laì Ta Ta 1 1 R1 α c2-a αbx -a c2 Tc2 Tc2 1 1 R2 α c1-c2 αbx1-c2 c Tc1 Tc1 1 1 R3 α p-c1 αbx 1 p-c Qhi Qhi S S Tp Tp δ R4 λ Tb Tb 1 1 α b-a αbx R5 b-a Ta Ta a) b) Hçnh 4.5. Så âäö maûng nhiãût cuía bäü thu kiãøu läöng kênh våïi 2 låïp kênh. Tp, nguäön NLMT, S âæåüc bäü thu háúp thuû vaì phán bäú thaình caïc thaình 62