TCNCYH 19 (3) - 2002

Ngé ®éc Rotunda

1BÕ Hång Thu, 1Ph¹m DuÖ, 2Hµ TrÇn H−ng 1Khoa Chèng ®éc - BÖnh viÖn B¹ch Mai 2Bé m«n Håi søc cÊp cøu- §¹i häc Y Hµ Néi

Qu¸ liÒu Rotunda lµ mét ngé ®éc th−êng gÆp cña khoa Chèng ®éc. Qu¸ liÒu Rotunda cã thÓ g©y ra nh÷ng rèi lo¹n vÒ tim m¹ch nh− nhÞp chËm, nhÞp nhanh, nh÷ng thay ®æi vÒ ®iÖn tim nh− T ©m, ST chªnh lªn hoÆc chªnh xuèng, QTc kÐo dµi tån t¹i trong nhiÒu ngµy. Víi liÒu 2400mg rotundin cã thÓ dÉn ®Õn ngõng thë vµ tö vong.

XÐt nghiÖm ®éc chÊt: t×m thÊy Rotundin I. §Æt vÊn ®Ò trong dÞch d¹ dµy vµ/hoÆc n−íc tiÓu.

2. Ph−¬ng ph¸p:

häc khoa Stilux;

X©y dùng mÉu bÖnh ¸n nghiªn cøu

Nghiªn cøu håi cøu bÖnh ¸n BN ngé ®éc Rotundin tõ 01-05/2002.

III. KÕt qu¶

Tæng sè: 63 BN

Nam: 14 (22,2%), n÷: 49 (77,8%). TØ lÖ n÷ so víi nam cao gÊp 3,5 lÇn.

Sèng: 62 BN (98,4%), tö vong: 1 BN (1,6%).

Tuæi TB: 23,6 ± 7,1 (11- 40).

Thêi gian ®iÒu trÞ TB: 1,48 ± 0,78 (1-5) ngµy.

Thêi gian tõ khi uèng ®Õn khi xuÊt hiÖn triÖu

chøng lµ 2,3 ± 2,6 giê.

LÝ do vµo viÖn: 59 (93,7%) BN vµo viÖn v× tù tö, 4 (6,3%) vµo viÖn v× uèng qu¸ liÒu thuèc. Ngé ®éc cÊp Rotundin (biÖt d−îc: Rotunda, Roxen, lµ tªn Tetrahydropalmatine) lµ mét trong nh÷ng ngé ®éc th−êng gÆp nhÊt ë khoa Chèng ®éc bÖnh viÖn B¹ch Mai, ®øng thø 2 sau ngé ®éc Seduxen vµ cã xu h−íng ngµy mét gia t¨ng do gi¸ thµnh rÎ vµ rÊt dÔ mua. Cho tíi nay hÇu hÕt c¸c b¸c sÜ ®Òu cho r»ng rotunda lµ lo¹i thuèc an toµn vµ ngé ®éc rotunda kh«ng ®¸ng ng¹i. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ l©m sµng, chóng t«i ®· gÆp kh«ng Ýt nh÷ng rèi lo¹n vÒ ®iÖn tim do ngé ®éc Rotundin mµ ch−a thÊy nªu trong y v¨n. RÊt tiÕc cho tíi nay ë ViÖt Nam ch−a cã c¸c nghiªn cøu hÖ thèng nghiªn cøu vÒ t¸c dông phô cña Rotundin vµ c¸c ®Æc ®iÓm l©m sµng vµ cËn l©m sµng cña ngé ®éc Rotundin. ChÝnh v× vËy chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy nh»m t×m hiÓu c¸c dÊu hiÖu cña ngé ®éc Rotundin ®Æc biÖt lµ c¸c biÕn ®æi vÒ ®iÖn tim. B¶ng 1: LÝ do ngé ®éc (n = 63) II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p n %

M©u thuÉn vî chång 18 35 nghiªn cøu 1. §èi t−îng: M©u thuÉn gia ®×nh 15 23,8

M©u thuÉn b¹n bÌ 15 23,8 Lµ c¸c bÖnh nh©n (BN) ngé ®éc Rotundin ph¶i vµo ®iÒu trÞ t¹i khoa Chèng ®éc bÖnh viÖn B¹ch Mai. MÊt ngñ 4 6,3 Tiªu chuÈn chÈn ®o¸n: Buån, ch¸n 5 7,9 - BiÕt ch¾c BN uèng Rotundin kÌm theo vá Nî tiÒn 3 4,8 thuèc. Kh«ng râ 3 4,8 DÞch röa d¹ dµy cã vÈn thuèc mµu vµng.

TCNCYH 19 (3) - 2002

B¶ng 3: XÐt nghiÖm vµo viÖn

14%

Th«ng sè xÐt nghiÖm n

19%

Urª (mmol/l) 4,9 ± 1,6 (1,9-8,4)

67%

§−êng (mmol/l) 5,8 ± 1,9 (2,3-15,8)

Na+ (mEq/l) 140,1 ± 2,8 (133-146)

K+ (mEq/l) 3,8 ± 0,4 (2,7-5,0)

Rotunda

Cl- (mEq/l) 104,5 ± 3,2 (98-112)

Stilux

HC (T/l) 4,4 ± 0,5 (22-55)

Rotunda+thuèc kh¸c

BC (G/l) 3,9 ± 3,3 (3,5-20,1)

TC (G/l) 220,1 ± 63,5 (57-368)

- XN ®éc chÊt: (+) ë dÞch d¹ dµy 30 BN, NT (+): 2 BN BiÓu ®å 1: Tû lÖ c¸c lo¹i thuèc ë bÖnh nh©n ngé ®éc rotundin

* Thuèc kh¸c: Gardenal, paracetamol, Seduxen Sè l−îng Roundin TB: 37,8 ± 53,3 (6-300) viªn, t−¬ng ®−¬ng 1267,4 ± 1506,2 mg (120 mg - 9000 mg).

- Nh÷ng rèi lo¹n tim m¹ch: B¶ng 2: DÊu hiÖu l©m sµng khi vµo viÖn (n = 63)

NhÞp chËm: ≤ 60 l/ph: 8 BN (12,7%) DÊu hiÖu l©m sµng n

> 100 l/ph: 6 BN (9,5%) Glasgow (®iÓm) 14,1 ± 2,2 (3-15)

Nh÷ng thay ®æi ®iÖn tim: 20 /63 BN (31,7%) §ång tö (mm) 2,9 ± 0,8 (1-6) Sãng T ©m tõ V1 ®Õn V4: 2BN M¹ch (lÇn/phót) 81,8 ± 14,2 (50-140) ST ↑ ®¬n thuÇn: tõ V1-V6: 10 BN HA tèi ®a (mmHg) 105,6 ± 22,6 (0-140) ST↑ cïng víi T ©m: 2 BN HA tèi thiÓu (mmHg) 67,3 ± 11,9 (0-90) ST ↓ ®¬n thuÇn: 3 BN TS thë (lÇn/phót) 18,3 ± 3,3 (0-22) ST ↑ tõ V4-V6, T ©m V1-V3, QTc 535 mm: NhiÖt ®é (0C) 36,7 ± 0,2 (36,4-37) 1 BN

QTc dµi: 430 - 441 ms: 2 BN Ph¶n x¹ g©n x−¬ng (n=56):

T¨ng: 9 BN (16,1%)

Gi¶m: 19 BN (33,9)

B×nh th−êng: 28 BN (50%)

§Æc biÖt chóng t«i xin tr×nh bµy 1 BN tö vong: BN n÷ 19 tuæi, giËn chång ®· uèng 80 viªn Roxen lóc 15h 28/3/02, 17h30 gia ®×nh ph¸t hiÖn thÊy BN h«n mª, n«n, chuyÓn ®Õn bÖnh viÖn Méc Ch©u, BN ngõng thë, BN ®−îc ®Æt néi khÝ qu¶n (NKQ), röa d¹ dµy, truyÒn Dopamin, t×nh tr¹ng kh«ng c¶i thiÖn, BN ®−îc

TCNCYH 19 (3) - 2002

chuyÓn ®Õn khoa Chèng ®éc trong t×nh tr¹ng h«n mª s©u Glasgow 3 ®iÓm, ngõng tim. BN

®iÖn tim míi trë vÒ b×nh th−êng. 1 BN cã ST chªnh lªn tõ V2-V6 ®· ®−îc ®iÒu trÞ b»ng nitroglycerrn(Lenitral) truyÒn tÜnh m¹ch (theo ý kiÕn héi chÈn cña khoa tim m¹ch) nh−ng kh«ng thÊy hiÖu qu¶ trªn thay ®æi ®iÖn tim.

®−îc cÊp cøu ngõng tuÇn hoµn cã nhÞp tim ®Ëp, nh−ng tö vong sau 2 ngµy vµo khoa do mÊt n·o. xÐt nghiÖm (XN) n−íc tiÓu cã Rotundin, kh«ng thÊy c¸c lo¹i thuèc ngñ vµ an thÇn kh¸c.

IV. NhËn xÐt vµ bµn luËn

1. VÒ ®Æc ®iÓm x· héi häc:

LiÒu 300 mg ®· b¾t ®Çu g©y ra thay ®æi ®iÖn tim, nh−ng th−êng gÆp h¬n lµ liÒu ≥ 1200 mg Rotundin dÉn ®Õn thay ®æi ®iÖn tim râ. Chóng t«i cho r»ng liÒu l−îng cã ¶nh h−ëng râ rÖt lªn thay ®æi ®iÖn tim.

3. VÒ c¸c t¸c dông kh«ng mong muèn

kh¸c:

- HÇu hÕt BN qu¸ liÒu Rotunda ®Òu ë løa tuæi lao ®éng, mét sè Ýt BN lµ trÎ em (d−íi 16 tuæi cã 8 BN chiÕm tû lÖ 12,7%); n÷ gÊp 3,5 lÇn nam; häc sinh vµ sinh viªn chiÕm ®¹i ®a sè 52,4%, kh«ng nghÒ nghiÖp: 14,3%.

§Þa d−: BN chñ yÕu lµ ë Hµ Néi chiÕm Chóng t«i ch−a gÆp BN bÞ viªm gan, cã thÓ do sè l−îng BN cña chóng t«i cßn Ýt vµ BN cña chóng t«i chñ yÕu lµ ngé ®éc cÊp. 92,1%, c¸c tØnh kh¸c chØ chiÕm 7,9%.

4. VÒ bÖnh nh©n tö vong:

LÝ do: tù tö 92,1%; qu¸ liÒu 6,3%; m©u thuÉn gia ®×nh (58,8%) trong ®ã m©u thuÉn vî chång (35%) vµ mÉu thuÉn b¹n bÌ (23,8%); kh«ng râ lÝ do 4,8% c¸c nguyªn nh©n kh¸c Ýt gÆp.

BÖnh nh©n ®· uèng 2400 mg rotundin g©y ngõng thë, h«n mª, tôt huyÕt ¸p. §iÒu nµy c¶nh b¸o r»ng víi liÒu cao Rotundin cã thÓ g©y tö vong. Nh÷ng thay ®æi vÒ ®iÖn tim ë BN nµy chóng t«i kh«ng b×nh luËn ®−îc v× sau cÊp cøu ngõng tuÇn hoµn.

V. KÕt luËn

VÒ t¸c dông cña Rotundin: cã t¸c dông an thÇn, gi¶m ®au, g©y ngñ. Khi uèng qu¸ liÒu cã thÓ g©y ra øc chÕ thÇn kinh trung −¬ng, ngñ gµ, gi¶m tr−¬ng lùc, h«n mª, nhÞp chËm, h¹ huyÕt ¸p, ngõng thë (®Æc biÖt lµ ë trÎ em), cã thÓ g©y viªm gan víi liÒu ®iÒu trÞ ng¾n ngµy nh−ng th−êng gÆp viªm gan khi ®iÒu trÞ kÐo dµi.

2. VÒ t¸c dông kh«ng mong muèn ®·

Qu¸ liÒu Rotunda cã thÓ g©y ra c¸c rèi lo¹n vÒ tim m¹ch nh− nhÞp chËm, nhÞp nhanh vµ c¸c rèi lo¹n vÒ ®iÖn tim ®Æc biÖt lµ c¸c rèi lo¹n vÒ t¸i cùc, thay ®æi sãng T, ST, QTc kÐo dµi. (LiÒu thÊp nhÊt g©y t¸c dông phô ®· gÆp: 300 mg)

gÆp cña Rotundin:

Cã thÓ g©y ra tö vong do ngõng thë khi uèng víi liÒu 2400 mg. - ¶nh h−ëng cña Rotunda lªn PXGX: ↑

PXGX (16,7%), ↓ PXGX (33,9%).

- ¶nh h−ëng cña Rotunda lªn tim m¹ch:

NhÞp chËm chiÕm 12,7%.

NhÞp nhanh xoang chiÕm 9,5%.

Tõ l©u nay, Rotundin vèn ®−îc coi lµ thuèc an thÇn g©y ngñ an toµn, ®−îc b¸n réng r·i vµ sö dông lan trµn. Víi nghiªn cøu nµy chóng t«i muèn dãng lªn tiÕng chu«ng b¸o ®éng ®Çu tiªn vÒ nh÷ng t¸c dông phô hiÓn nhiªn còng nh− nguy c¬ khi l¹m dông thuèc Rotundin. Nh÷ng t¸c dông phô nµy ch¾c ch¾n cÇn ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu.

Tµi liÖu tham kh¶o Thay ®æi ®iÖn tim chiÕm 31,7%, tØ lÖ nµy lµ kh«ng nhá. Nh÷ng thay ®æi ®iÖn tim chñ yÕu lµ nh÷ng rèi lo¹n t¸i cùc, T dÑt vµ ©m, ST chªnh, QTc kÐo dµi. Nh÷ng thay ®æi ®iÖn tim kÐo dµi 2-3 ngµy, ®Æc biÖt cã 1 bÖnh nh©n sau 5 ngµy

TCNCYH 19 (3) - 2002

1. Feldhaus KM et al

(1993), Life threatening toxicity from tetrahydropalmatine (THP) in an herbal medecine product, Vet Human Toxicol, 35: 329.

TCNCYH 19 (3) - 2002

al et CK 4. Lai

2. Horowitz RS et al (1993), Jin Bu Huan toxicity in children-colorado, Morb Mortal Wkl Rep (MMVVR), 42: 633-636.

3. Horowittz RS et al

(1999), Tetrahydropalmatine poisning: diagnoses of nine adult overdose based on toxicology screen by HPLC with diode-array detection and gas chromatography-mass spectometry, Clin Chem, 45: 229-236.

(1994), Acute hepatitis associated with a Chinese herbal product, North American congress of Clinic Toxicogy.

RÐsumÐ

Surdosage de la Rotunda

Surdosage de la Rotunda est une incidence frÐquente du Service de Toxicologie. L’intoxication de la Rotunda peuvent provoquer des bradycardies, des tachycardies et troubles de la repolarisation comme T (-), le sergment ST sous dÐcalage et sus dÐcalage et alongement du QT. µ dose de 2400 mg entraine l’apnÐe et la mort.