Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
511
NGHIÊN CỨU NGUYÊN NHÂN
GÂY SẠT LỞ BỜ SÔNG ĐỒNG NAI
QUA HUYỆN BẮC TÂN UYÊN, BÌNH DƯƠNG
Nguyễn Thị Hà1, Lê Xuân Bảo2, Bùi Thị Thùy Duyên3
1Viện Thủy lợi và Môi trường, email: nguyenha84@iwer.vn
2Trường Đại học Thủy lợi, email: lexuanbao@tlu.edu.vn
3Trường Đại học Giao thông Vận tải Tp.HCM, email: duyen.bui@ut.edu.vn
TÓM TẮT
Sạt lở bờ sông thu hút được nhiều quan tâm
của các nhà quản lý và các nhà khoa học.
Trong hoạt động tư vấn và nghiên cứu hiện nay
có nhiều phương pháp nghiên cứu xác định
nguyên nhân sạt lở được thực hiện, như mô
phỏng thủy động lực, phân tích viễn thám, ổn
định mái dốc,… Mỗi phương pháp có những
ưu khuyết điểm riêng, tuy nhiên sạt lở bờ sông
là do nhiều nguyên nhân, vì vậy để xác định
nguyên nhân sạt lở bờ sông cần tích hợp các
phương pháp. Bài báo tổng hợp các nghiên cứu
hiện nay, và trình bày ứng dụng tích hợp các
phương pháp để nghiên cứu xác định nguyên
nhân gây sạt lở đoạn bờ sông Đồng Nai qua
huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương.
1. TỔNG QUAN
Sạt lở bờ sông thường xảy ra do các
nguyên nhân sau: địa chất, địa hình - hình
thái sông, chế độ thủy lực, bùn cát, khai thác
cát, giao thông thủy, xây dựng cơ sở hạ tầng,
và gia tải mái bờ sông. Tuy nhiên, mỗi khu
vực có những nguyên nhân cụ thể riêng, cần
được nghiên cứu xác định để có những giải
pháp hợp lý. Cách tiếp cận đầu tiên là
phương pháp nghiên cứu hình thái, diễn biến
lòng dẫn. Với phương pháp này, mối quan hệ
giữa kích thước hình dạng đặc điểm lòng dẫn
và các yếu tố động lực được xác định [1].
Tuy nhiên, phương pháp hình thái này không
định lượng được mức độ sạt lở.
Từ những năm 1970 đến nay, phương
pháp mô phỏng dòng chảy và các hạt bùn cát
- sự dịch chuyển bùn cát gây bồi xói, được sử
dụng rộng rãi. Nhiều nghiên cứu sử dụng mô
hình thủy lực MIKE-DHI [3,4], Telemac,
Delft,… mô phỏng đặc trưng thủy động lực
sông/kênh - xác định lưu tốc dòng chảy, sự
dịch chuyển bùn cát lòng dẫn, xói sâu lòng
dẫn, làm cơ sở cho phân tích sạt lở. Ưu điểm
của các mô phỏng thủy động lực là dự báo
được mức độ xói trong thời đoạn dài với các
kịch bản thuỷ văn.
Trong những năm gần đây, các nhà khoa
học còn có nghiên cứu sạt lở qua phân tích ảnh
viễn thám. [2] đã sử dụng dữ liệu ảnh Sentinel-
2 từ 2015 đến 2018, kết hợp phương pháp
phân tách đường bờ và phân loại dựa trên đối
tượng (object-based approach) để xác định
hiện trạng sạt lở và bồi tụ bờ sông Tiền và
sông Hậu. Nghiên cứu này cho thấy phương
pháp giải đoán ảnh viễn thám có thể áp dụng
cho phạm vi lớn, quản lý vĩ mô nhưng nguyên
nhân sạt lở không được xác định.
Sạt lở bờ sông Đồng Nai diễn biến nghiêm
trọng trong thời gian dài gây thiệt hại tài sản
và an sinh của người dân vùng ven sông, là
bài toán khó cho các cấp quản lý địa phương;
đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà
khoa học. [3] nghiên cứu tổng quan nguyên
nhân sạt lở bờ hệ thống sông Đồng Nai - Sài
Gòn với các phương pháp động lực học.
Nghiên cứu này thực hiện trên diện rộng, lựa
chọn những vị trí điển hình để nghiên cứu, vì
vậy chỉ đưa ra được các nguyên nhân, cơ chế
một cách chung nhất cho khu vực và có
ý nghĩa trong công tác quản lý vĩ mô. [4]
