NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG PHÂN COMPOST CHO RAU<br />
MUỐNG CẠN VỤ HÈ THU Ở MIỀN TRUNG<br />
TS. Nguyễn Đình Thi1<br />
ThS. Lê Thị Hương Xuân2<br />
ThS. Trần Thị Ngân3<br />
ThS. Trần Thị Mai4<br />
Tóm tắt: Các phế thải hữu cơ gồm bã thải cá, rơm rạ, bã đậu, hèm bia,… được nhóm<br />
nghiên cứu chúng tôi xử lý và ủ cùng với chế phẩm sinh học EM tạo nguồn phân<br />
compost có chất lượng, sau đó bón thử nghiệm cho rau muống cạn vụ hè thu các năm<br />
2012-2013 tại Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy,<br />
công thức bón 30 tấn phân compost/ ha + 50% phân vô cơ cho các chỉ tiêu về thân<br />
lá, khả năng tích lũy chất khô và năng suất không sai khác thống kê so với công thức<br />
bón 100% phân vô cơ. Bón 30 tấn phân compost+50% phân vô cơ cho rau muống an<br />
toàn đem lại hiệu quả kinh tế cao, giảm một lượng đáng kể phân hóa học bón, phù<br />
hợp với nhu cầu tiêu thụ rau an toàn đang gia tăng của người tiêu dùng và giải quyết<br />
vấn đề rác thải hữu cơ trong nông nghiệp.<br />
Từ khóa: rau muống, phân compost, sinh trưởng phát triển, năng suất<br />
1. Đặt vấn đề<br />
Sự lạm dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật nhằm tăng năng suất và sản<br />
lượng cây trồng đã làm cho môi trường ngày càng ô nhiễm và ảnh hưởng nghiêm<br />
trọng đến khỏe của người sản xuất lẫn người tiêu dùng (Kumar et al., 2001) [6].<br />
Chính vì thế ngày càng có nhiều nghiên cứu và tìm kiếm nguồn phân bón sinh học<br />
thay thế phân hóa học (Okon và Kapulnik, 1986) [8], (Molla et al., 2001) [7]. Tận<br />
dụng các phế thải hữu cơ để tạo ra nguồn phân compost bón cho cây trồng là một<br />
trong những giải pháp hiệu quả hiện nay. Phân compost bên cạnh việc giải quyết nạn<br />
rác thải gây ô nhiễm môi trường còn góp phần tăng năng suất, chất lượng sản phẩm<br />
và giảm bớt chi phí sản xuất cho nông dân. Nó vừa có tác dụng cải tạo đất bởi trong<br />
thành phần phân compost không chứa hóa chất gây hại vừa chứa nhiều chất hữu cơ tự<br />
nhiên bổ sung cho đất (Carter et al, 2004) [1]. Thực tiễn cho thấy phân compost mang<br />
lại nhiều hiệu quả thiết thực cho sản xuất nông nghiệp. Điển hình như trung tâm Ứng<br />
<br />
1<br />
<br />
TS, trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br />
ThS, trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br />
3<br />
ThS, trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br />
4<br />
ThS, trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br />
2<br />
<br />
NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG PHÂN COMPOST CHO RAU MUỐNG CẠN …<br />
dụng tiến bộ khoa học công nghệ Long An đã thực hiện dự án sử dụng phân compost<br />
tạo ra từ quá trình ủ rác thải hữu cơ vào sản xuất hoa màu. Kết quả đã cho những<br />
thành công bước đầu và được nhiều nông dân đồng tình hưởng ứng. Đây là một chủ<br />
trương đúng đắn, phù hợp với việc hướng đến một nền nông nghiệp sạch và an toàn<br />
đối với sức khỏe người tiêu dùng.<br />
Rau muống (Ipomoea aquatica) là loại rau ăn lá được ưa chuộng trong bữa ăn<br />
hằng ngày của người dân Việt Nam nói chung và người dân miền Trung nói riêng.<br />
Tuy nhiên, đa số rau muống được trồng ở các ao hồ bị ô nhiễm. Theo Lê Đức (2000),<br />
rau muống có thể hấp thu nhiều độc tố nếu được trồng ở nơi ô nhiễm [3]. Vì vậy, sản<br />
xuất rau muống an toàn đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân là nhu cầu bức thiết<br />
hiện nay.<br />
Xuất phát từ thực tiễn, chúng tôi thử nghiệm tạo phân compost từ các nguồn rác<br />
thải hữu cơ phổ biến như: bã đậu, hèm bia, bã cá (loại sau khi đã chiết rút làm phân<br />
bón lá), rơm rạ và các chất phụ gia (NPK, rỉ đường, cám gạo). Đặc biệt là sự bổ sung<br />
chế phẩm EM nhằm tăng hoạt tính phân giải chất hữu cơ của hệ vi sinh vật và rút<br />
ngắn thời gian ủ phân. Sau khi tạo được phân compost, chúng tôi đã thử nghiệm trên<br />
cây rau muống và bước đầu thu được một số kết quả mới trình bày trong bài báo này.<br />
2. Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu<br />
2.1. Đối tượng nghiên cứu<br />
Phân compost tạo ra từ các phế thải hữu cơ (thải bã cá, bã đậu, hèm bia, rơm<br />
rạ).<br />
Giống rau muống hạt đang được trồng phổ biến ở các tỉnh miền Trung.<br />
Phân chuồng là phân trâu bò đã được ủ hoai mục; Các loại phân hóa học gồm<br />
đạm ure, supe lân, kali clorua của công ty CP phân bón Bình Điền.<br />
2.2. Nội dung nghiên cứu<br />
Ảnh hưởng của phân compost tới các chỉ tiêu sinh trưởng thân lá, khả năng tích<br />
lũy chất khô, năng suất của rau muống vụ hè thu tại một số vùng trồng rau ăn lá ở<br />
Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng và Quảng Nam.<br />
2.3. Phương pháp nghiên cứu<br />
2.3.1. Phương pháp ủ phân hữu cơ (compost)<br />
Phế thải hữu cơ bước đầu xử lý bằng chế phẩm EM thứ cấp sau đó được ủ theo<br />
phương pháp hiếu khí trong 6 tuần để thành bán thành phẩm phân compost theo<br />
hướng dẫn quy trình làm phân ủ của Nguyễn Thanh Hiền (2003) [4].<br />
Quy trình ủ tạo phân compost được chúng tôi thực hiện như sau:<br />
Nguyên liệu: Gồm các phế thải hữu cơ như bã cá, hèm bia, bã đậu, rơm rạ cắt<br />
nhỏ.<br />
Các chất phụ gia bổ sung gồm rỉ đường, cám gạo, NPK.<br />
<br />
<br />
107<br />
<br />
TS. NGUYỄN ĐÌNH THI - THS. LÊ THỊ HƯƠNG XUÂN…<br />
Chế phẩm vi sinh EM (effective microorganism) thứ cấp được bổ sung vào khối<br />
ủ với liều lượng 0,5 lít/100 kg nguyên liệu.<br />
Cách ủ đống len men tạo phân compost: Trộn đều phế thải hữu cơ gồm hèm<br />
bia, bã đậu, bã cá (tỷ lệ 3:2:1) với rơm rạ. Rải và trộn đều vôi bột (20 kg/tấn nguyên<br />
liệu) vào khối ủ, sau đó bổ sung thêm chất phụ gia (rỉ đường, phân NPK). Hòa dung<br />
dịch EM thứ cấp với nước và phun lên khối ủ, đồng thời tiến hành đảo đều. Dùng bạt<br />
đậy kín khối ủ để tránh mất nhiệt. Khối ủ được đảo đều theo định kỳ 10 ngày/lần để<br />
cung cấp oxy cho hệ vi sinh vật phát triển. Ẩm độ của khối ủ được duy trì ở mức 6570%.<br />
Sau 30 ngày thì các phế thải đã phân hủy thành phân hữu cơ, phân có màu nâu<br />
đen và tơi mịn, trên bề mặt đống ủ xuất hiện một lớp phấn trắng chứng tỏ sự hoạt<br />
động của vi sinh vật trong đống ủ rất mạnh và có thể đem bón cho cây trồng.<br />
2.3.2. Bố trí thí nghiệm<br />
Thí nghiệm được tiến hành trong vụ hè thu 2013 tại một số vùng trồng rau ăn lá<br />
ở Thừa Thiên Huế (phường Tây Lộc, thành phố Huế), Đà Nẵng (xã Hòa Tiến, Hòa<br />
Vang) và Quảng Nam (xã Cẩm Hà, Hội An). Thí nghiệm tại mỗi vùng được bố trí<br />
theo phương pháp khối hoàn toàn ngẫu nhiên (RCBD) với 5 công thức và 3 lần nhắc<br />
lại.<br />
Công thức 1 (đối chứng): 15 tấn/ ha phân chuồng+100 % nền phân hóa học<br />
Công thức 2: 30 tấn phân compost/ ha.<br />
Công thức 3: 30 tấn phân compost/ha+50% phân hóa học.<br />
Công thưc 4: 15 tấn phân compost/ha.<br />
Công thức 5: 15 tấn phân compost/ha+50% phân hóa học.<br />
Trong đó nền phân hóa học cho 1 ha là 50kg N+20kg P2O5+15kg K2O. Mật độ<br />
gieo trồng, liều lượng và phương pháp bón phân, quy trình chăm sóc và thu hoạch được<br />
áp dụng theo tài liệu “Kỹ thuật trồng rau sạch, an toàn và chế biến xuất khẩu” [9].<br />
2.3.3. Các chỉ tiêu và phương pháp nghiên cứu<br />
Các chỉ tiêu nghiên cứu gồm: Chiều cao cây, đường kính thân, số cành cấp 1,<br />
dài cành cấp 1, số lá xanh trên cây, chiều dài lá, diện tích lá (LA), chỉ số diện tích lá<br />
(LAI), khối lượng diện tích lá (SLW), khối lượng tươi, tỷ lệ chất khô, năng suất kinh<br />
tế thực thu (NSKT), năng suất sinh vật thực thu (NSSV), năng suất lý thuyết (NSLT),<br />
hiệu quả kinh tế. Mỗi chỉ tiêu được theo dõi bằng phương pháp tương ứng đang được<br />
sử dụng trong nghiên cứu rau ăn lá và được trình bày trong Giáo trình cây rau (Lê Thị<br />
Khánh, 2009) [5].<br />
Số liệu thô được xử lý thống kê sinh học bằng phần mềm excel và MSTATC.<br />
108 <br />
<br />
NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG PHÂN COMPOST CHO RAU MUỐNG CẠN …<br />
3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br />
3.1. Ảnh hưởng của phân compost đến một số chỉ tiêu thân, cành rau muống<br />
khi thu hoạch<br />
Rau muống là loại rau ăn lá do đó các bộ phận thân, nhánh, lá có vai trò quan<br />
trọng trong việc tăng năng suất. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân compost đến sự sinh<br />
trưởng thân cành rau muống, kết quả thể hiện qua bảng 3.1.<br />
Nhìn chung rau muống được bón 100% phân vô cơ (đ/c) cho các chỉ tiêu về<br />
thân cành lớn nhất. Tuy nhiên các thông số này ở rau muống bón 30 tấn phân<br />
compost+50% phân vô cơ không sai khác có ý nghĩa thống kê so với đối chứng. Điều<br />
này chứng tỏ rằng phân compost có tiềm năng nhất định trong việc thay thế 1 phần<br />
hàm lượng phân bón hóa học mà vẫn đảm bảo được sự sinh trưởng tốt của thân và bộ<br />
khung tán cho cây.<br />
Bảng 3.1. Ảnh hưởng của phân compost đến một số chỉ tiêu sinh trưởng thân,<br />
cành rau muống khi thu hoạch<br />
Số cành cấp 1 Dài cành cấp 1<br />
Chiều cao cây<br />
Đường kính<br />
thân (cm)<br />
(cành)<br />
(cm)<br />
(cm)<br />
a<br />
a<br />
a<br />
I (đ/c)<br />
58,18<br />
0,91<br />
2,03<br />
41,79a<br />
II<br />
47,12c<br />
0,85c<br />
1,93ab<br />
37,85b<br />
III<br />
56,08ab<br />
0,90ab<br />
2,00ab<br />
40,30ab<br />
IV<br />
44,97c<br />
0,78d<br />
1,90b<br />
33,80c<br />
V<br />
54,37b<br />
0,87bc<br />
2,03a<br />
38,54b<br />
Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trong cùng một cột thể hiện sự sai khác có ý<br />
nghĩa thống kê tại α=0,05.<br />
Công thức<br />
<br />
3.2. Ảnh hưởng của phân compost đến một số chỉ tiêu về lá rau muống khi<br />
thu hoạch<br />
Sự phát triển bộ lá rau muống có liên quan chặt chẽ đến năng suất cuối cùng bởi<br />
nếu rau có bộ lá khỏe sẽ tăng khả năng tổng hợp chất dinh dưỡng và tích lũy vật chất<br />
khô. Bên cạnh đó rau muống là loại rau ăn lá nên chỉ tiêu này liên quan đến năng suất<br />
và phẩm chất rau. Số liệu ở bảng 3.2 cho thấy so với công thức đối chứng (bón 100%<br />
phân vô cơ), các công thức bón phân compost cho các chỉ tiêu về số lá xanh, dài lá,<br />
rộng lá, diện tích lá, chỉ số diện tích lá và khối lượng diện tích lá thấp hơn. Tuy nhiên,<br />
bón phân compost kết hợp bón 50% lượng đạm vô cơ sẽ kích thích sự phát triển của<br />
bộ lá rau muống so với chỉ bón thuần phân compost. Cụ thể là bón 30 tấn phân<br />
compost + 50% phân hóa học làm tăng đáng kể các chỉ số về bộ lá, đặc biệt là số lá<br />
và khối lượng diện tích lá không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê so với đối chứng.<br />
<br />
<br />
<br />
109<br />
<br />
TS. NGUYỄN ĐÌNH THI - THS. LÊ THỊ HƯƠNG XUÂN…<br />
Bảng 3.2. Ảnh hưởng của phân compost đến một số chỉ tiêu về lá rau muống<br />
khi thu hoạch<br />
Công<br />
thức<br />
<br />
Số lá<br />
Xanh<br />
<br />
Dài lá<br />
(cm)<br />
<br />
Rộng lá<br />
(cm)<br />
<br />
LA<br />
(dm2/cây)<br />
<br />
I (đ/c)<br />
II<br />
III<br />
IV<br />
V<br />
<br />
14,03a<br />
11,53c<br />
13,73a<br />
11.43c<br />
12.80b<br />
<br />
24,66a<br />
21,26c<br />
22,68b<br />
19,90d<br />
21,89bc<br />
<br />
2,41a<br />
1,96d<br />
2,19b<br />
1,92d<br />
2,09c<br />
<br />
2,456a<br />
2,134d<br />
2,329b<br />
2,267c<br />
2,292bc<br />
<br />
LAI<br />
(m2<br />
lá/m2đất)<br />
1,769a<br />
1,536d<br />
1,677b<br />
1,632c<br />
1,651bc<br />
<br />
SLW<br />
(g/dm2<br />
lá)<br />
0,316a<br />
0,257c<br />
0,301ab<br />
0,280b<br />
0,309a<br />
<br />
3.3. Ảnh hưởng của phân compost đến sự tích lũy và phân bố vật chất của<br />
cây rau muống<br />
Khối lượng tươi trên cây lúc thu hoạch là kết quả hoạt động tích lũy vật chất<br />
trong suốt đời sống của cây, đồng thời biểu hiện khả năng hút nước và chất dinh<br />
dưỡng của tế bào. Khối lượng tươi của rau muống ở các công thức thí nghiệm dao<br />
động trong khoảng 33,68 - 44,58 g/cây. Trong đó tổng khối lượng tươi của cây và của<br />
các bộ phân thân, lá, rễ ở công thức bón 100% phân vô cơ cao hơn so với các công<br />
thức bón phân compost. Trong các công thức sử dụng phân compost, việc bón kết<br />
hợp phân compost với phân vô cơ (15 - 30 tấn phân compost/ha + 50% phân vô cơ)<br />
đã cho các chỉ tiêu về khối lượng tươi hơn cao hơn so với các công thức chỉ bón<br />
thuần phân compost.<br />
Tương tự, tỷ lệ chất khô của các công thức bón phân compost cũng đều thấp<br />
hơn so với công thức đối chứng (9,33%), dao động trong khoảng 8,86 - 9,04%. Các<br />
công thức II, III, V có tỷ lệ chất khô không sai khác nhau về mặt thống kê.<br />
Bảng 3.3. Ảnh hưởng của phân compost đến sự tích lũy và phân bố vật chất của<br />
rau muống<br />
Khối lượng tươi (g/cây)<br />
Công<br />
thức<br />
I (đ/c)<br />
II<br />
III<br />
IV<br />
V<br />
<br />
110 <br />
<br />
Thân<br />
<br />
Lá<br />
<br />
Rễ<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
Tỷ lệ chất<br />
khô (%)<br />
<br />
24,54a<br />
19,67d<br />
23,05b<br />
18,05e<br />
21,19c<br />
<br />
15,91a<br />
13,17c<br />
14,38b<br />
12,51c<br />
14,03b<br />
<br />
4,14a<br />
3,59b<br />
4,03a<br />
3,12c<br />
3,97a<br />
<br />
44,58a<br />
36,42d<br />
41,46b<br />
33,68e<br />
39,16c<br />
<br />
9,33a<br />
9,09b<br />
9,03bc<br />
8,86c<br />
9,04bc<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
