Nhà văn Tô Hoài cho rằng tác phẩm Đôi mắt của Nam Cao "là bản tuyên ngôn nghệ thuật của các nhà văn hồi bấy giờ" hãy bình luận ý kiến trên.

ắ ủ ề ằ ả ẩ Đ  bài: Nhà văn Tô Hoài cho r ng tác ph m Đôi m t c a Nam Cao "là b n tuyên

ồ ấ ậ ủ ờ ế ệ ậ ngôn ngh  thu t c a các nhà văn h i b y gi " hãy bình lu n ý ki n trên

Bài làm

ỗ ườ ệ ố ầ M i khi c m bút, ng i ngh  sĩ dù mu n hay không, dù nói ra hay không nói ra cũng vi ế   t

ướ ủ ừ ữ ệ ấ ặ ộ d ậ i ánh sáng c a m t "tuyên ngôn ngh  thu t" nào đ y. Ta đã t ng g p nh ng tuyên

ậ ủ ơ ớ ủ ư ệ ề ễ ộ ể   ngôn ngh  thu t c a nhi u nhà văn, nhà th  l n c a dân t c nh  Nguy n Đình Chi u,

ữ ệ ậ ồ ộ ồ Phan B i Châu, H  Chí Minh, Sóng H ng,... Nh ng tuyên ngôn ngh  thu t này không còn

ữ ủ ủ ệ ở ộ ậ ủ ả ộ   là c a riêng c a các ông n a. Chúng đã tr  thành m t tuyên ngôn ngh  thu t c a c  m t

ủ ả ộ ế ệ ầ ờ ạ ữ ệ ơ ế th  h  c m bút, h n n a còn là tuyên ngôn c a c  m t th i đ i văn ngh . Vi ắ   t Đôi m t,

ữ ủ ể ề ể ậ ố ườ Nam Cao mu n qua đó, phát bi u nh ng suy nghĩ c a mình v  quan đi m, l p tr ng, v ề

ủ ế ố ộ ộ   cách nhìn, cách s ng c a m t nhà văn đi theo kháng chi n. Nhà văn Tô Hoài xem đó là m t

ồ ấ ủ ệ ậ ờ tuyên ngôn ngh  thu t chung c a các nhà văn h i b y gi .

ọ ủ ứ ư ề ề ấ ẩ ố ỉ ể   C  nh  cái tên g i c a nó th  tác ph m mu n nói v  văn đó cách nhìn, v n đ  quan đi m.

ẽ ơ ư ứ ề ặ ộ ượ Đi u đó đã rõ. Nh ng nói cho ch t ch  h n, căn c  vào n i dung hình t ng, thì đó tr ướ   c

ề ậ ườ ữ ế ộ ướ ế ế ặ ấ h t đ t v n đ  l p tr ẫ ng. Đúng th , mâu thu n gi a Đ  và Hoàng tr c h t là mâu

ề ậ ẫ ườ ộ ằ ủ ự ộ thu n v  l p tr ế ng. M t đ ng thì coi cu c kháng chi n là c a mình và tích c c tham gia

ộ ằ ế ự ư ườ ộ ừ ế ố kháng chi n. M t đ ng t xem nh  ng i ngoài cu c, t ch i không làm gì h t, dù là

ộ ằ ụ ọ ướ ướ ộ công tác bình dân h c v  trong làng. M t đ ng vui s ng tr ổ ờ ủ c cu c đ i đ i c a nhân

ộ ố ớ ư ế ớ ế ạ ộ dân và nhìn cu c s ng m i, t th  m i mà cách m ng đem đ n cho nhân dân lao đ ng t ố   t

ố ẹ ộ ằ ỉ ấ ế ố ị ướ ạ ẹ đ p là t t đ p. M t đ ng ch  th y th  là l b ch và hài h c. Nói tóm l i là Hoàng không

ậ ự ế ậ ườ ế ị ủ ấ ạ th t s  tán thành cách m ng và kháng chi n. L p tr ng  y quy t đ nh cách nhìn c a anh

ỉ ấ ấ ọ ộ ọ ộ mà Nam Cao g i là ch  th y có m t phía: "Anh trông th y anh thanh niên đ c thu c bài" ba

ư ẻ ể ấ ạ giai đo n, nh ng anh không trông th y bó tre anh thanh niên vui v  vác đi đ  ngăn quân

ư ộ ệ ẹ ọ ộ thù. Mà ngay trong cái vi c anh thanh niên đ c thu c lòng bài báo nh  m t con v t bi ế   t

ố ề ủ ấ ấ ỉ ớ ẹ   nói kia, anh cũng ch  nhìn th y cái ng  b  ngoài c a nó mà không th y cái nguyên c  đ p

ẫ ữ ắ ấ ề ể ắ ờ ẽ đ  bên trong. V n gi đôi m t  y đ  nhìn đ i thì càng đi nhi u, càng quan sát l m, ta ch ỉ

ế ệ ắ ả ả ậ ậ ọ càng thêm chua chát và chán n n". V y n u g i Đôi m t là b n tuyên ngôn ngh  thu t thì

ướ ế ề ậ ả ườ ậ ườ tr c h t đó là b n tuyên ngôn v  l p tr ạ ng cách m ng, l p tr ế ủ ớ   ng kháng chi n c a l p

ể ư ả ế ừ ỏ ề ợ ữ ỉ ủ ừ ỏ ệ văn ngh  sĩ ti u t s n, quy t tâm t b  nh ng quy n l i ích k  c a mình, t ữ    b  nh ng

ạ ừ ỏ ủ ệ ậ ướ thói quen sinh ho t cũ, t b  cái ngh  thu t cho là "cao siêu" c a mình ngày tr ẵ   c, s n

ư ư ề ộ ộ sàng, nói nh  nhà văn Đ , làm m t anh "tuyên truy n nhãi nhép" nh ng có ích cho nhân

ề ộ ế ắ ươ ặ ấ ề ề ệ dân, cho kháng chi n. Đôi m t xét v  m t ph ng di n khác, còn đ t v n đ  v  quan

ề ố ượ ệ ẹ ở ủ ệ ậ ả ẹ ni m cái đ p, v  đ i t ớ ữ ng c a ngh  thu t m i n a Ph i tìm cái đ p đâu, theo quan

ể ư ể ệ ứ ượ ầ ủ ắ ệ ả ni m nào? Ph i th  hi n nó ra sao? Nam Cao có th  ch a ý th c đ ư   c đ y đ  l m, nh ng

ẩ ợ ướ ả ả ế ữ ỏ tác ph m đã g i ra và b ầ c đ u gi ự i đáp nh ng câu h i đó. Th c ra, không ph i đ n Đôi

ớ ặ ấ ộ ố ề ề ệ ắ ắ m t Nam Cao m i đ t v n đ  v  đôi m t. Qua m t s  truy n ông vi ế ừ ướ  tr t t c Cách

ứ ề ấ ề ấ ả ạ ấ ế m ng tháng Tám đã th y ông luôn luôn băn khoăn, day d t v  v n đ   y: Ph i bi t nhìn

ườ ư ế ấ ằ ắ ộ ớ ượ ấ ố ẹ ủ ả ng i lao đ ng b ng đôi m t nh  th  nào m i th y  đ c b n ch t t t  đ p c a h ọ

ườ ế ứ ầ ộ ẻ ẹ ề ẩ ấ ườ ụ ề ậ th ng  n gi u sau m t v  đ p b  ngoài h t s c t m th ng, th m chí v ng v , thô l ỗ

ắ ủ ồ ấ ả ắ ươ ờ ỉ ữ n a. Theo Nam Cao h i  y, đôi m t ph i là đôi m t c a tình th ng. Ch nh nh  có đôi

ắ ươ ỉ ả ủ ấ ấ ữ ấ ẳ ị m t yêu th ng  y mà nhà văn ch ng nh ng đã nhìn th y t m lòng v  tha, h  x  c a lão

ệ ạ ượ ả ồ ưở ẻ ấ ơ ư ừ H c... mà còn phát hi n đ c c  ch t th  trong tr o trong tâm h n t ng ch ng nh  đã

ồ ấ ủ ữ ấ ộ ơ ượ ộ ố ứ hoàn toàn đ n đ c c a Chí Phèo n a. H i  y, ông đã th y đ ủ   c m t s  đ c tính c a

ườ ậ ướ ọ ỉ ủ ữ ườ ng i nông dân nghèo, tuy v y, d i ngòi bút c a ông, h  ch  là nh ng con ng ỏ   i bé nh ,

ậ ở ừ ự ư ế Ở ắ ấ ự b t l c. Trong "Nh t ký r ng", Nam Cao đã t phê phán nh  th . Đôi m t, ông cũng

ế ư ậ ườ ậ ố ớ ẫ ộ vi t nh  v y: "Ng i nhà quê d u sao thì cũng còn là m t bí m t đ i v i chúng ta. Tôi

ư ấ ọ ề ế ấ ầ ầ ơ ọ ố ầ g n gũi h n nhi u. Tôi đã g n nh  th t v ng vì th y h  ph n đông d t nát, nheo nh ch,

ụ ộ ợ ị ươ ồ ổ ư ế ở nhát s , nh n nh c m t cách đáng th ng... Nh ng đ n h i t ng kh i nghĩa thì tôi ngã

ườ ườ ướ ể ẫ ạ ử ng a ng i. Té ra ng i nông dân n ắ   c mình v n có th  làm cách m ng hăng hái l m.

ộ ậ ủ ặ ọ ọ ộ ố Tôi đã theo h  đi đánh ph . G p h  trong m t tr n Nam Trung B . Vô s  anh răng đen,

ọ ự ự ư ế ắ ạ ạ ườ ủ ồ ỉ m t toét g i l u đ n là "n u d n", hát Ti n quân ca nh  ng i bu n ng  cáu k nh mà lúc

ờ ự ự ư ậ ạ ậ ả ắ ra tr n thì xung phong can đ m l m...". Nh  v y, nh  th c s  tham gia cách m ng, sát

ớ ể ấ ầ ớ ỉ ạ   ắ cánh v i nhân dân, Nam Cao đã có Đôi m t m i đ  th y qu n chúng không ch  là n n

ươ ủ ữ ả ườ ả ạ ứ nhân đáng th ng c a hoàn c nh, mà còn là nh ng ng ữ   ả i c i t o hoàn c nh, t c là nh ng

ữ ườ ọ ự ự ấ ạ ạ ả anh hùng. Nh ng con ng i áo v i, răng đen, đi chân đ t, g i l u đ n là "n u đ n" đã

ế ạ ả ậ ạ ộ ộ ứ đ ng d y làm cu c Cách m ng tháng Tám vĩ đ i và sau đó gánh c  cu c kháng chi n lên

ư ạ ủ ữ ắ ả ượ ậ ấ ư đôi vai v ng chãi c a mình. Ph i, Đôi m t ch a t o đ ẳ   c nhân v t  y nh ng đã kh ng

ệ ấ ế ủ ự ư ấ ườ ườ ạ ị đ nh s  xu t hi n t ậ ấ t y u c a nhân v t  y, nh ng con ng i bình th ng mà vĩ đ i; sau

ọ ủ ổ ế ậ ấ ữ ề ở ữ   này, nh ng nhân v t  y đã tr  thành ph  bi n trong n n văn h c c a chúng ta. Vào nh ng

ầ ủ ắ ộ ố ế ạ ế năm đ u c a cu c kháng chi n ch ng Pháp, (Đôi m t vi t tháng 3 ­ 1948) hàng lo t nhà

ộ ầ ể ư ứ ớ ơ ừ ỏ ố ủ ộ văn, nhà th  thu c t ng l p trí th c ti u t sàn v a thoát kh i bóng t i c a xã h i cũ,

ộ ờ ư ư ế ế ề ở ể   cu c đ i cũ, hăm h  đi theo kháng chi n. Đi theo kháng chi n nh ng nhi u khi ch a hi u

ữ ế ể ế ườ ộ ố ớ ớ ư ộ ư ế h t kháng chi n, ch a hi u h t nh ng ng i lao đ ng, ch a quen cu c s ng m i v i bao

ề ổ ườ ữ ỏ gian kh  khó khăn... Nhi u ng ắ   ơ i không kh i băn khoăn, ng  ngác. Gi a lúc đó, Đôi m t

ư ộ ệ ậ ắ ả ờ ớ ủ c a Nam Cao ra đ i. V i ý nghĩa nh  m t tuyên ngôn ngh  thu t, Đôi m t qu  đã làm

ề ề ế ấ ộ ậ   sáng ra nhi u v n đ , giúp các nhà vãn yên tâm đi theo kháng chi n trong cu c nh n

ườ ắ ướ ủ ầ ổ ọ ế ệ đ ng đ y gian kh , khó khăn. Đóng góp quan tr ng c a Đôi m t tr c h t là vi c xây

ặ ổ ậ ấ ệ ệ ộ ớ ộ ộ   ự d ng cho văn ngh  sĩ m t cách nhìn m i. Tuyên ngôn ngh  thu t  y m t m t c  vũ đ ng

ụ ự ế ế ặ ế   viên các nhà văn tham gia kháng chi n "ph ng s  kháng chi n", m t khác nó cũng là ti ng

ữ ặ ả ỉ ộ ố   chuông c nh t nh, phê phán nh ng ai đó còn mang n ng cách nhìn, cách nghĩ và cu c s ng

ượ ớ ủ ậ ủ ờ ộ ệ ộ ư cũ, ch a hoà đ c vào cu c đ i r ng l n c a nhân dân. Tuyên ngôn ngh  thu t c a Nam

ế ỉ ử ế ầ ờ ủ ề Cao ra đ i đã g n n a th  k . Nó là ti ng lòng và t ư ưở  t ờ ấ   ng c a nhi u nhà văn th i b y

ờ ậ ấ ư ế ẫ ổ gi ệ . Nh ng cho đ n hôm nay, tuyên ngôn ngh  thu t  y v n luôn luôn nóng h i, luôn luôn

ộ ố ẻ ở ớ ờ ừ ạ ộ ố m i m  và có ý nghĩa. B i vì cu c s ng không bao gi d ng l ổ   i, cu c s ng luôn luôn đ i

ớ ủ ị ố ậ ả ộ ộ ơ   thay. Nhà văn cũng ph i luôn luôn v n đ ng đi lên theo nh p s ng m i c a dân t c. H n

ả ọ ướ ướ ướ ữ ổ ươ ữ n a, h  ph i đi tr c, báo tr ự ả c, "d  c m" tr c nh ng đ i thay trong t ủ ấ   ng lai c a đ t

ướ ố ượ ứ ệ ặ ọ ả ả ộ n c. Mu n làm tròn đ c s  m nh cao c  và thiêng liêng đó, m t m t h  ph i luôn luôn

ữ ắ ủ ặ ả ậ ươ ớ ể gi gìn đôi m t c a minh th t sáng trong, m t khác ph i luôn luôn v i đ  có cái nhìn n t

ớ ớ ế ữ ễ ớ ợ ớ ổ m i, cách nghĩ m i, cách vi t m i phù h p v i nh ng đ i thay đang di n ra hàng ngày,

ờ ấ ướ ể ấ ể ắ ậ hàng gi trên đ t n ộ   c mình. Không th  l y Đôi m t cũ đ  nhìn nh n và đánh giá cho m t

ể ạ ự ệ ớ hi n th c m i. Đó là ý nghĩa khái quát luôn luôn đúng mà Nam Cao đã đ  l ệ   i qua truy n

ắ ắ ng n Đôi m t.

ờ ầ ủ ộ ườ ở Trong cu c đ i c m bút c a mình, Nam Cao th ề ứ ệ   ng xuyên trăn tr , suy nghĩ v  s  m nh

ườ ủ ệ ệ ậ ướ ư ạ ủ c a ng i ngh  sĩ, c a ngh  thu t chân chính. Tr c cách m ng cũng nh  sau Cách

ố ắ ạ ấ ộ ộ m ng ta luôn th y ông c  g ng đi tìm cho chính mình m t cách nhìn, cách nghĩ, m t thái

ể ạ ế ắ ắ ề ộ ờ ề ấ ộ ố đ  s ng đúng đ n nh t. Vì th , ông đã đ  l i nhi u suy nghĩ sâu s c v  cu c đ i và ngh ệ

thu t.ậ