Nhân vật lịch sử thế giới lớp 12

Chia sẻ: Nguyen Thien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhân vật lịch sử thế giới lớp 12 được sưu tầm từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, đem đến cho bạn đọc kiến thức về các nhân vật, các tướng, chính trị gia của thế giới có trong kiến thức lịch sử thế giới lớp 12.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhân vật lịch sử thế giới lớp 12

NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI LỚP 12 Chương I Bài 1: S HÌNH THÀNH TR T T TH GI I M I SAU CHI N TRANH TH GI I TH HAI (1945-1949) XTALIN (1879 - 1953) Iôxip Xtalin (Ioseph Vissarionovitch Djugatchvili t c Iôxip Stalin) - nhà ho t ñ ng cách m ng, T ng Bí thư Ban Ch p hành trung ương ð ng công nhân xã h i dân ch (Bônsơvich) Nga, sau là ð ng C ng s n Liên Xô, Ch t ch H i ñ ng y viên nhân dân, T ng tư l nh t i cao l c lư ng quân s , hàm ð i nguyên soái Liên Xô. Xtalin xu t thân trong gia ñình công nhân ñóng giày thành ph Gôri thu c t nh Tiphơlit (sau ñ i tên là Tbilixi, th ñô Grudia). Năm 15 tu i, khi ñang h c trư ng dòng c a giáo h i Chính th ng giáo Tiphơlit, Xtalin ñã tham gia ho t ñ ng cách m ng. Năm 1898, b ñu i ra kh i trư ng dòng v t i tuyên truy n ch nghĩa Mac, Xtalin ph i chuy n vào ho t ñ ng bí m t và tr thành nhà cách m ng chuyên nghi p. Năm 1901, ông ñư c b u vào thành y ð ng Công nhân xã h i dân ch Nga Tiphơlit và ñư c Thành y c ñi ho t ñ ng Batum, m t thành ph quan tr ng Capcadơ. Năm 1902, Xtalin b b t và t ñó cho ñ n năm 1913, ông b b t t t c 7 l n, nhi u l n b ñày sang Xibia, nhưng ñã vư t ng c t i 5 l n. Ông có bi t hi u là Xtalin, nghĩa là "con ngư i thép". Sau m i l n thoát ng c, ông l i tham gia ho t ñ ng cách m ng tích c c hơn. Trong H i ngh toàn Nga l n VI c a ð ng Công nhân xã h i dân ch (h p Praha vào tháng 1-1912), Xtalin ñã ñư c c v ng m t vào Ban Ch p hành Trung ương ð ng. Sau cu c Cách m ng tháng 2-1917, Xtalin t nơi b tù tr v Pêtơrôgrat và ñư c b sung vào Ch t ch ñoàn Ban Ch p hành trung ương ð ng và vào Ban biên t p báo S th t. Tháng 4-1917, Xtalin ñư c b u làm y viên B chính tr c a Ban ch p hành trung ương ð ng. Trong nh ng ngày Cách m ng tháng 10-1917, Xtalin là y viên c a cơ quan quân s cách m ng do Trung ương ð ng thành l p ñ lãnh ñ o kh i nghĩa. Khi H i ñ ng y viên nhân dân (Chính ph cách m ng) ñư c thành l p do Lênin ñ ng ñ u, Xtalin ñư c c gi ch c y viên nhân dân B Dân t c (B trư ng B Dân t c). Trong th i gian n i chi n và ch ng s can thi p quân s c a nư c ngoài, Xtalin là y viên H i ñ ng quân s cách m ng, ñư c c làm ñ c phái viên nhi u m t tr n quan tr ng và ñã ñóng góp tích c c vào chi n th ng c a H ng quân ñánh b i quân B ch v . Tháng 4-1922, Xtalin ñư c b u làm T ng Bí thư Ban Ch p hành trung ương ð ng và ông gi ch c v ñó cho ñ n khi m t. Tháng 6-1941, cu c chi n tranh xâm lư c c a phát xít ð c vào Liên Xô b t ñ u. ð t p trung quy n l c vào ngư i lãnh ñ o cu c chi n tranh b o v t qu c, Xtalin ñư c c làm Ch t ch H i ñ ng y viên nhân dân, Ch t ch y ban qu c phòng, T ng tư l nh t i cao c a các l c lư ng quân s Liên Xô. Dư i s lãnh ñ o c a Xtalin và ð ng C ng s n Liên Xô, H ng quân Liên Xô ñã tiêu di t quân phát xít xâm lư c, sau ñó vư t biên gi i sang giúp ñ các nư c ðông Âu gi i phóng và ñánh t i t n sào huy t b n phát xít Hitle, chi m ñóng Beclin (2-5-1945) và nh n s ñ u hàng c a 1
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm phát xít ð c (9-5-1945). m t tr n phía ñông, H ng quân Liên Xô ñánh tan g n m t tri u quân Quan ðông c a Nh t, góp ph n quan tr ng ch m d t chi n tranh Thái Bình Dương (2-9-1945). Do nh ng công lao ñóng góp to l n, Xtalin ñã ñư c t ng thư ng nhi u huân chương và huy hi u: huy hi u Anh hùng Liên Xô, huân chương Lênin, huân chương Sao vàng... Sau Chi n tranh th gi i II, Xtalin ñã lãnh ñ o nhân dân Liên Xô nhanh chóng hàn g n v t thương chi n tranh và ñưa Liên Xô tr thành m t siêu cư ng, ñ i tr ng ch y u c a ñ qu c M . ð i v i các nư c ðông Âu và phong trào gi i phóng dân t c, Xtalin ñã tích c c giúp ñ . Ông m t ngày 5-3- 1953. PH. RUDƠVEN (1882 – 1945) Franklin Delano Roosevelt (30 tháng 1 năm 1882 – 12 tháng 4 năm 1945), thư ng ñư c g i t t là FDR, là t ng th ng th 32 c a Hoa Kỳ ñ ng Dân ch . ð c c b n l n, Roosevelt ph c v t năm 1933 ñ n năm 1945. Ông là T ng th ng Hoa Kỳ duy nh t t ng t i ch c hơn hai nhi m kỳ. Là nhân v t trung tâm c a th k 20, Roosevelt thư ng ñư c xem là m t trong ba t ng th ng Hoa Kỳ ki t xu t d a trên k t qu c a các cu c thăm dò trong gi i h c thu t (hai người kia là George Washington và Abraham Lincoln). Trong giai ño n ð i Suy thoái x y ra trong th p niên 1930, Roosevelt thi t l p chương trình New Deal nh m cung ng c u tr cho ngư i th t nghi p, ph c h i kinh t , và c i cách h th ng kinh t . Trong các di s n c a ông, ñáng k nh t là h th ng an sinh xã h i, và công cu c ch nh lý th trư ng tài chính Wall Street. Cung cách t n d ng s c m nh tích c c c a chính quy n liên bang ñã giúp tái t o hình nh năng ñ ng cho ð ng Dân ch . Liên minh New Deal ñư c ki n t o b i Roosevelt ñã th ng tr chính trư ng Hoa Kỳ mãi cho ñ n th p niên 1960. Sau năm 1938, Roosevelt v n ñ ng cho l p trư ng tái vũ trang và lãnh ñ o ñ t nư c tách kh i ch trương t cô l p khi th gi i ñang ti n g n ñ n hi m h a chi n tranh. Ông ñã cung c p nh ng h tr c n thi t cho Winston Churchill và nh ng n l c c a nư c Anh trong chi n tranh trư c khi cu c t n công Trân Châu C ng lôi kéo nư c M vào cu c chi n. Trong th i kỳ chi n tranh, Roosevelt ñưa ra nh ng quy t ñ nh quan tr ng c p lãnh ñ o ch ng l i ð c Qu c Xã, và bi n Hoa Kỳ thành nhân t m u ch t trong công cu c ti p li u và cung ng tài chính cho phe ð ng minh nh m ñánh b i ð c, Ý và Nh t. ð n ñ u năm 1945 khi quân ð ng minh ti n vào ð c và Liên Xô ñã ki m soát Ba Lan, n i dung cu c h i ki n ñư c ti t l cho công chúng. Trong tháng 1, dù s c kh e ñang suy s p, Roosevelt ñ n Yalta, Liên Xô, ñ g p Stalin và Churchill. Ông ch trích H i ngh Yalta là ñã h p pháp hóa vi c Liên Xô chi m ñóng ðông Âu. Roosevelt ñ n H i ngh v i t t c hi v ng ñ t vào vi c thương th o v i Stalin sau khi chi n tranh ch m d t. Ngày 30 tháng 3 năm 1945, Roosevelt ñ n Warm Springs ñ ngh ngơi trư c khi ñ n tham d h i ngh sáng l p Liên Hi p Qu c theo như d ñ nh. Sáng ngày 12 tháng 4, ông kêu lên “Tôi b ñau ñ u kinh kh ng”. T ñó ông không còn nói ñư c. Bác sĩ ch n ñoán ông b xu t huy t não. Roosevelt t tr n, th 63 tu i. 2
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm SƠCSIN (1874-1965) Uynxtơn Sơcsin (sir Winston Leonard Spencer Churchill) - nhà ho t ñ ng chính tr ngư i Anh, th lĩnh c a ð ng B o th , Th tư ng Anh (1940-1945 và 1951-1955), ngư i ñóng vai trò chính c a nư c Anh trong Chi n tranh th gi i II. Sơcsin t t nghi p trư ng quân s năm 1895. V i tư cách là thông tín viên quân s , ông ñã tham gia cu c chi n tranh Anh-Bôơ (1899-1900) Nam Phi. Năm 1900, ông ñư c b u vào Qu c h i trong danh sách ng c viên c a ð ng B o th . Năm 1906, ông l i ñ ng trong danh sách ng c c a ð ng T do vào Qu c h i. Nh ng năm 1906-1908, ông là Th trư ng B Thu c ñ a; sau ñó còn gi ch c v B trư ng c a nhi u b như Thương m i, N i v , H i quân, Tài chính, v...v... Th i gian Cách m ng tháng Mư i n i chi n Nga (1918-1921), Sơcsin làm B trư ng B chi n tranh, ñã ch trương can thi p vào nư c Nga và giúp ñ tích c c cho B ch v ch ng l i nư c Nga Xô vi t. Năm 1924, Sơcsin l i quay v v i ð ng B o th . Năm 1940, Sơcsin lên làm Th tư ng gi a lúc b n phát xít ð c ñã gây ra cu c Chi n tranh th gi i II và ñang uy hi p Pháp. Sơcsin mu n l i d ng hoàn c nh ñó, bi n nư c Pháp thành "m t x t tr c a Anh". Nhưng chính ph Pháp do th ng ch Pêtanh c m ñ u, ñã ch p nh n ñ u hàng phát xít ð c. Năm 1941, phát xít ð c t n công Liên Xô. Sơcsin thi hành chính sách hai m t. M t m t, chính ph Anh tuyên b ñ ng v phía Liên Xô ch ng ð c và ñã ký Hi p ư c ñ ng minh Anh-Xô, m t khác l i dây dưa trong vi c m m t tr n th hai và âm mưu làm cho Liên Xô suy y u, ñ cho ñ qu c Anh d n m vai trò lãnh ñ o châu Âu sau chi n tranh. V i tư cách ngư i ñ ng ñ u chính ph Anh, Sơcsin ñã tham gia các cu c H i ngh Têhêran (1943), Yanta (2-1945), Pôxñam (7-1945) v i các nhà lãnh ñ o M và Liên Xô ñ gi i quy t v n ñ chi n tranh. Sơcsin còn làm Th tư ng Anh l n th hai vào nh ng năm 1951-1955. Chính sách c a Sơcsin m t l n n a l i theo ñuôi M , ng h các ho t ñ ng c a M trên trư ng qu c t , nh t là trong cu c chi n tranh Tri u Tiên, và chính ph Anh tích c c tham gia các t ch c Liên minh B c ð i Tây dương (NATO), Hi p ư c phòng th ðông Nam Á (SEATO) và nhi u kh i quân s khác c a các nư c ñ qu c ch nghĩa. Tháng 4-1955, Sơcsin t ch c Th tư ng và lãnh t ð ng B o th , và r i kh i chính trư ng. Ông m t ngày 24/1/1965. 3
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm G. C. MACSAN (1880 – 1959) George Catlett Marshall (1880 - 1959), nhà ho t ñ ng nhà nư c, quân s và ngo i giao Hoa Kì. ð i tư ng (1944). T 1939 ñ n 1945, t ng tham mưu trư ng. Tham d nhi u h i ngh qu c t quan tr ng: Têhêran (1943), Yanta và Pôtxñam (1945). ð i di n ñ c bi t c a t ng th ng Truman Trung Qu c (11.1945- 1.1947), b trư ng Ngo i giao (1947 - 49). M t trong nh ng ngư i ñ xư ng chính sách "chi n tranh l nh" và thành l p kh i NATO. Tham gia so n th o H c thuy t Tơruman. ð ra K ho ch Macsan nh m khôi ph c các nư c Tây Âu b tàn phá sau Chi n tranh th gi i II (Kế hoạch Macsan). B trư ng Qu c phòng trong chi n tranh Tri u Tiên (1950 - 51). Rút kh i các ho t ñ ng chính tr và nhà nư c (t 1951). Gi i thư ng Nôben v hoà bình (1953). LIÊN HỢP QUỐC (viết tắt: UN) T ch c qu c t toàn c u, l n nh t hi n nay. Thành l p 26.6.1945 (b t ñ u có hi u l c t 24.10.1945) theo sáng ki n c a Liên Xô, Hoa Kì, Trung Qu c, Anh, Pháp (H i ngh Xan Franxixcô 1945). Thành viên: 188 nư c (ñ n 9.1999), Tr s : New York (Hoa Kì). Vi t Nam yêu c u tham gia LHQ t 1946, nhưng ch ñ n khi cách m ng gi i phóng dân t c k t thúc, nư c C ng hoà Xã h i ch nghĩa Vi t Nam th ng nh t m i tr thành thành viên chính th c t 9/1977. Theo Hi n chương, m c ñích c a LHQ là duy trì hoà bình và an ninh qu c t ; ngăn ch n và lo i b m i ñe do hoà bình, th tiêu các hành vi xâm lư c và các hành vi khác phá ho i hoà bình; phát tri n quan h h u ngh gi a các qu c gia trên cơ s tôn tr ng nguyên t c ch quy n qu c gia, bình ñ ng v quy n l i và t quy t dân t c, gi i quy t tranh ch p b ng bi n pháp hoà bình; th c hi n h p tác qu c t ñ gi i quy t các v n ñ kinh t , xã h i và văn hoá; tôn tr ng nhân quy n, không phân bi t ch ng t c, gi i tính, ngôn ng và tín ngư ng. Các cơ quan chính c a LHQ g m: ð i h i ñ ng, H i ñ ng B o an, H i ñ ng Kinh t và Xã h i, H i ñ ng Qu n thác, Toà án Qu c t , Ban Thư kí. Ngoài ra, LHQ còn có nhi u cơ quan chuyên môn khác như UNESCO, UNDP, ILO, FAO, vv. TỔNG THƯ KÍ LIÊN HỢP QUỐC Viên ch c cao c p nh t c a Liên h p qu c, do ð i h i ñ ng b nhi m theo ki n ngh c a H i ñ ng B o an. ð ng ñ u và ñi u hành ho t ñ ng c a Ban Thư kí Liên h p qu c, ho t ñ ng trong t t c các cu c h p c a ð i h i ñ ng, H i ñ ng Kinh t và Xã h i, H i ñ ng Thác qu n và th c hi n m i ch c năng khác do các cơ quan này giao cho. Có th lưu ý H i ñ ng B o an ñ n b t c v n ñ nào mà theo ý mình có th ñe do vi c duy trì hoà bình và an ninh qu c t . B nhi m các nhân viên c a mình theo nh ng quy ñ nh do ð i h i ñ ng xác l p. Có nghĩa v th c hi n m i ch c năng do Liên h p qu c giao phó, trình ð i h i ñ ng báo cáo h ng năm v ho t ñ ng c a Liên h p qu c, không ñư c hành ñ ng trái v i tính ch t hoàn toàn qu c t trong các ch c năng c a mình, không ñư c tìm ki m hay ch p nh n nh ng ch th c a b t c m t chính ph nào ho c m t cơ quan quy n l c nào ngoài Liên h p qu c và ch ch u trách nhi m trư c Liên h p qu c. Nhi m kì c a TTK LHQ là 5 năm. T 1945 ñ n nay có 9 TTKLHQ. 4
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm Danh sách T ng Thư ký Thời gian Quốc Ảnh Tổng Thư ký Ghi chú đương nhiệm gia 1 Gladwyn Jebb 1945 – 1946 Anh Lâm th i Trygve Halvdan 2/2/1946 – 11/ 2 Na Uy T nhi m Lie 1952 T n n trong m t tai Dag 10/4/1953 – Th y n n máy bay t i 3 Hammarskjöld 18/11/1961 ði n Rhodesia (nay là Zambia) Mi n ði n Quy n T ng Thư ký t 30/11/1961 – 4 U Thant (nay là 3 tháng 11 1961 ñ n 31/12/1971 Myanm 30 tháng 11 1962 a) 1/1/1972 – Trung Qu c ph quy t 5 Kurt Waldheim Áo 31/12/1981 nhi m kỳ th ba Javier Pérez de 1/1 /1982 – T ch i nhi m kỳ th 6 Peru Cuéllar 31/12/1991 ba Boutros Boutros- 1/1/1992 – Hoa Kỳ ph quy t 7 Ai C p Ghali 31/12/1996 nhi m kỳ th hai 1/1/1997 – 8 Kofi Annan Ghana 31/12/2006 Hàn 9 Ban Ki-moon 1/1/2007 Qu c 5
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm Chương II BÀI 2: LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯ C ðÔNG ÂU (1945-1991) LIÊN BANG NGA (1991-2000) GAGARIN (1934 - 1968) Iuri Alêchxâyêvistơ Gagarin (Iuri Alekseievitch Gagarine) - nhà du hành vũ tr Liên Xô th c hi n chuy n bay ñ u tiên vào vũ tr (1961). Iuri Gagarin sinh trư ng trong m t gia ñình nông dân. Ông n i là b n nông, ông ngo i là th ngu i. Gia ñình anh là nh ng ngư i lao ñ ng c n cù, trong m t nông trang t p th vùng Xmôlenxcơ, trên b sông Vônga. Sau khi h c h t l p b y, anh làm công nhân, r i h c trư ng trung c p k thu t Xaratôp. ñây, anh v a h c trư ng chuyên nghi p v a tham d m t câu l c b hàng không. Khi t t nghi p trư ng trung c p k thu t, ñ ng th i t t nghi p câu l c b hàng không h ng ưu, Iuri Gagarin ñư c nh n vào trư ng không quân Ôrenbua. T t nghi p, anh ñư c phong quân hàm trung úy không quân và tình nguy n công tác t i m t căn c quân s mi n B c. Năm 1959, khi ñ i du hành vũ tr ñ u tiên ñư c thành l p, anh ñã g i ñơn tình nguy n và ñư c thu nh n sau nh ng cu c khám s c kh e h t s c kh c khe. T i trung tâm hu n luy n các nhà du hành vũ tr , anh ñư c h c t p lý thuy t và qua nh ng cu c rèn luy n, th thách ñ y gian kh . Khi ch n ngư i th c hi n chuy n bay ñ u tiên, m i ngư i nh t trí ñ ngh Iuri Gagarin vì anh có tinh th n k lu t cao, thái ñ bình tĩnh, h th n kinh v ng vàng và s c kh e hoàn h o. Sáng ngày 12-4-1961, tàu vũ tr Phương ðông I ch nhà du hành vũ tr Liên Xô, thi u tá Iuri Gagarin, ñã ñư c phóng lên vũ tr . Con tàu có tr ng lư ng là 4.725kg, bay v i t c ñ 28.000 km/gi , trên m t qu ñ o hình b u d c, ñi m g n Trái ð t nh t là 175 km, ñi m cao nh t là 302 kh, th i gian bay m t vòng là 89,1 phút. Sau khi bay m t vòng quanh Trái ð t, tàu vũ tr Phương ðông I ñã h cánh an toàn xu ng m t cánh ñ ng bên b sông Vônga, vùng Xaratôp cách Matxcơva g n 600km v phía ñông nam. Th i gian t khi c t cánh ñ n khi h cánh là 108 phút. Sau khi k t thúc th ng l i chuy n bay ñ u tiên c a con ngư i vào vũ tr , Iuri Gagarin ñã ñư c t ng danh hi u Anh hùng Liên Xô, huân chương Lênin, huân chương Sao vàng và nhi u huân chương, danh hi u cao quý khác. Anh cũng ñư c Chính ph nư c Vi t Nam dân ch c ng hòa t ng danh hi u Anh hùng lao ñ ng. Iuri Gagarin ñã m t trong m t chuy n bay luy n t p ngày 27-3-1968. 6
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm M. X. GOOCBACHÔP (1931) Mikhail Sergeevich Gorbachëv (sinh 1931), Goocbachôp sinh trư ng trong m t gia ñình nông dân t nh Xtavrôpôn (Stavropol) thu c mi n B c Capcadơ. Năm 1946 - 1950, ông làm ph máy tr m máy kéo c a t nh. Năm 1952, ông gia nh p ð ng C ng s n Liên Xô, sau ñó ñư c c ñi h c ñ i h c. T t nghi p khoa lu t Trư ng ð i h c T ng h p Matxcơva (1955), ð i h c Nông nghi p Xtaprôpôn (1967). Ho t ñ ng trong ðoàn Thanh niên C ng s n Lênin. T 1966 ñ n 1968, bí thư th nh t Thành u Xtaprôpôn, bí thư T nh u Xtaprôpôn (1968 - 1970). T 1971, là u viên Trung ương ð ng; t 1980, u viên B Chính tr . T 1978 ñ n 1985, bí thư Trung ương ð ng. T 1985, t ng bí thư ð ng C ng s n Liên Xô, ch t ch ðoàn ch t ch Xô Vi t t i cao Liên Xô, ch t ch H i ñ ng Qu c phòng Liên Xô. T tháng 3.1990, t ng th ng Liên Xô. Goocbachôp là ngư i ñ xu t và lãnh ñ o công cu c c it Liên Xô. Ông nh n gi i thư ng Nôben v Hoà bình năm 1990. Sau khi cu c ñ o chính 19.8.1991 th t b i, Goocbachôp tr l i n m quy n, tuyên b t ch c T ng bí thư, yêu c u gi i tán U ban Trung ương ð ng, ñình ch ho t ñ ng c a ð ng C ng s n Liên Xô. Sau khi 11 nư c c ng hoà kí hi p ñ nh gi i tán Liên Xô và thành l p C ng ñ ng các qu c gia ñ c l p (SNG) (21.12.1991). Ngày 25.12.1991, Goocbachôp tuyên b t ch c t ng th ng, lá c búa li m trên nóc ñi n Kremli b h xu ng ch m d t ch ñ XHCN Liên Xô sau 74 năm t n t i. B. N. ENXIN (1931) Boris Nikolaevich El'cin (sinh 1931), nhà ho t ñ ng chính tr và nhà nư c Nga. Sinh t nh Xveclôp [Sverlov; trư c g i là Êkatêrinbua (Ekaterinburg)]. ð ng viên ð ng C ng s n Liên Xô t 1961. T 1968, chuyên trách công tác ð ng; bí thư th nh t T nh u Xveclôp (1976); u viên Ban Ch p hành Trung ương ð ng (1981); bí thư Ban Ch p hành Trung ương ð ng (7.1985 - 2.1986); bí thư th nh t Thành u Matxcơva (12.1985); u viên d khuy t B Chính tr (1986); ñ i bi u Xô Vi t t i cao Liên Xô (t 1978); u viên ðoàn ch t ch Xô Vi t T i cao Liên Xô (1984 - 1985 và t 6.1986 cho t i khi Liên Xô tan rã). Trong quá trình c i t Liên Xô, Enxin li khai kh i ð ng C ng s n (1990). T ng th ng Liên bang Nga (1991 - 1999). Ông m t ngày 23/4/2007, th 76 tu i. 7
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm V. V. PUTIN (1952) Vladimir Vladimirovich Putin (sinh 1952), nhà ho t ñ ng Nhà nư c Liên bang Nga. Trư c 1990, làm vi c t i cơ quan an ninh qu c gia (KGB). Sau ñó, công tác U ban Nhân dân thành ph Lêningrat (Leningrad, nay là Xanh - Pêtecbua (Sankt - Peterburg)). Nh ng năm 1994 - 1996, phó ch t ch th nh t thành ph Xanh - Pêtecbua. Tháng 3 6/1997, phó Ban hành chính Ph t ng th ng Liên Bang Nga. T ng c c trư ng T ng c c An ninh Liên bang Nga (1998 - 1999). Tháng 8.1999, th tư ng chính ph . Ngày 26.3.2000, ñư c b u làm t ng th ng Liên bang Nga ñ n tháng 5/2008 k t thúc 2 nhi m kì. Ngư i k nhi m là Dmitri Medvedev. 8
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm Chương III Bài 3: CÁC NƯ C ðÔNG B C Á MAO TRẠCH ĐÔNG (1893 – 1976) Mao Zedong (1893 – 1976), nhà lãnh ñ o ð ng C ng s n và Nhà nư c C ng hoà Nhân dân Trung Hoa. Quê H Nam (Hunan). T t nghi p Trung h c sư ph m. Tháng 8.1918, làm nhân viên thư vi n ð i h c B c Kinh, 1919 v H Nam, xu t b n t p chí "Tương giang bình lu n", 1920 l p nhóm c ng s n H Nam. Tháng 7.1921 tham gia h i ngh thành l p ð ng C ng s n Trung Qu c. y viên Ban Ch p hành Trung ương ð ng C ng s n t ð i h i III (6.1923). Trong th i kì Qu c C ng h p tác, làm u viên d khuy t Trung ương Qu c dân ð ng t ð i h i I (1.1924), bí thư Ban Nông v n c a ð ng C ng s n (1926). Lãnh ñ o Kh i nghĩa V mùa (9. 1927). L p căn c ñ a cách m ng núi T nh Cương (Jingjiang) (1928). Ch t ch Chính ph C ng hoà Xô Vi t Trung Hoa (chính quy n cách m ng thành l p khu gi i phóng 1931). y viên B Chính tr ð ng C ng s n (1933), tham gia lãnh ñ o V n Lý trư ng chinh. T i H i ngh Tuân Nghĩa (Zun'yi) (1.1935) ñư c b u làm u viên thư ng v B Chính tr , u viên Ban Lãnh ñ o Quân s c a Trung ương ñ ng. T ñó trên th c t là ngư i lãnh ñ o cao nh t c a ð ng C ng s n. Ch t ch B Chính tr và ch t ch Ban Bí thư Trung ương ñ ng (3.1943). Ch t ch Ban Ch p hành Trung ương ñ ng (4.1945). Ch t ch Chính ph C ng hoà Nhân dân Trung Hoa, ch t ch H i ngh Hi p thương Chính tr (9. 1949). Ch t ch nư c C ng hoà Nhân dân Trung Hoa (1954 - 59). Năm 1958, phát ñ ng phong trào ð i nh y v t và Công xã nhân dân. Năm 1966, phát ñ ng ð i cách m ng văn hoá vô s n (Đại cách mạng văn hoá vô sản ở Trung Quốc). Năm 1974, ñ xư ng thuy t "Ba th gi i". Ông m t ngày 9.9.1976 t i B c Kinh. Mao Tr ch ðông ñã vi t nhi u tác ph m v tri t h c, quân s , chính tr nh m ph c v cách m ng và xây d ng nư c Trung Hoa m i. Các tác ph m chính: "Bàn v mâu thu n", "Bàn v th c ti n", "V n ñ chi n lư c c a chi n tranh cách m ng Trung Qu c", "Bàn v ñánh lâu dài", "Bàn v ch nghĩa dân ch m i". Các bài nói: "H i ngh to ñàm v văn ngh t i Diên An", "V n ñ gi i quy t ñúng ñ n nh ng mâu thu n trong n i b nhân dân". ð ng C ng s n Trung Qu c coi tư tư ng Mao Tr ch ðông là cơ s tư tư ng ñ u tiên c a cách m ng Trung Qu c. 9
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm TƯỞNG GIỚI THẠCH (1887 – 1975) Jiang Jieshi (1887 - 1975), nhà ho t ñ ng và là ngư i ñ ng ñ u t ch c Qu c dân ð ng Trung Qu c. Quê Chi t Giang (Zhejiang). H c Trư ng Võ b B o ð nh, Trư ng Sĩ quan L c quân Tôkyô (Nh t B n). Tham gia ð ng minh H i. V nư c sau Cách m ng Tân H i 1911. Năm 1920, t i Qu ng Châu ph tá Tôn Trung Sơn (Sun Zhongshan). Năm 1923, sang Liên Xô th c t p quân s . Năm 1924, là hi u trư ng Trư ng Quân s Hoàng Ph . T ng tư l nh Quân ñ i B c ph t. Gây cu c chính bi n ngày 12.4.1927 kh ng b ð ng C ng s n. Thành l p "Chính ph Qu c dân" Nam Kinh: 1928. T ng tài Qu c dân ð ng (1938). Tư l nh t i cao quân ñ i ñ ng minh trên chi n trư ng Trung Qu c (1942 - 45). Năm 1949, cu c cách m ng nhân dân Trung Qu c th ng l i, d n t i vi c thành l p Nhà nư c C ng hoà Nhân dân Trung Hoa, Tư ng Gi i Th ch rút ra ðài Loan Năm 1950, tuyên b thành l p Nhà nư c C ng hoà. Tháng 3.1950, là t ng th ng. Ông m t t i ðài B c năm 1975. LƯU THIẾU KỲ (1898 – 1969) Lưu Thiếu Kỳ (1898 - 1969), quê H Nam, ông là m t trong nh ng lãnh ñ o hàng ñ u c a ð ng C ng s n Trung Qu c, là nhà cách m ng giai c p vô s n, chính tr gia và cũng là m t lí lu n gia. Năm 1921, sang Liên Xô và gia nh p ð ng C ng s n Trung Qu c t i ñây. Năm 1922, v nư c, lãnh ñ o phong trào công nhân và là ch t ch Công h i Toàn qu c (1932). Tham gia V n Lý trư ng chinh (1934 - 1935), chính u Tân t quân (1941). U viên Ban Ch p hành Trung ương ð ng C ng s n Trung Qu c (1927), u viên B Chính tr (1931), bí thư Trung ương ð ng (1943 - 1956), u viên U ban Thư ng v Qu c h i Trung Qu c (1956 - 1966), ch t ch nư c C ng hoà Nhân dân Trung Hoa (1958 - 68). Trong th i gian Cách m ng văn hoá, b khai tr kh i ð ng C ng s n (1968) và b cách ch c, ch t trong tù (1969). Năm 1980, ñư c khôi ph c danh d . 10
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm BÈ LŨ BỐN TÊN (TỨ NHÂN BANG) Theo chiều kim đồng hồ: Trương Xuân Kiều, Giang Thanh, Diêu Văn Nguyên, Vương Hồng Văn Trong "Bè lũ b n tên" thì v c a Mao là Jiang Qing (Giang Thanh) và Wang Hongwan (Vương H ng Văn) b k t án t hình, nhưng sau ñó gi m xu ng chung thân. Wang Hongwan ch t năm 1992 trong b nh vi n nhà tù. V Mao - Jiang Qing t v n năm 1991. Yao Wenyuan (Diêu Văn Nguyên) và Zhang Chuqiao (Trương Xuân Ki u) b x 20 năm tù. Năm 1996 hai ngư i ñư c tr t do. Zhang (Trương) ch t trư c ñó, cũng năm 2005. 1. TRƯƠNG XUÂN KIỀU Trương Xuân Kiều (1917–21 tháng 4 năm 2005). Ông nguyên là y viên B chính tr ð ng c ng s n Trung Qu c m t trong b n ngư i thu c t nhân bang m t th i gian dài làm b t n tình hình kinh t , chính tr Trung Qu c.Sau khi Mao Tr ch ðông qua ñ i; trong n i b ñ ng c ng s n Trung Qu c di n ra m t cu c ñ u tranh nh m l t ñ t nhân bang; k t qu là Trương Xuân Ki u cùng ba y viên b chính tr khác là Giang Thanh, Vương H ng Văn, Diêu Văn Nguyên b b t v i t i danh ph n qu c. Ông là m t nhà văn Thư ng H i th p niên 1930. Sau h i ngh Diên An năm 1938, ông ñã gia nh p ð ng C ng s n Trung Qu c. V i vi c thành l p nư c C ng hòa Nhân dân Trung Hoa, ông ñã tr thành m t nhà báo n i b t Thư ng H i ph trách Giái phóng Nh t báo. Ông ñã g p Giang Thanh Thư ng H i và giúp bà tri n khai Cách m ng văn hóa. Tháng 2 năm 1967, ông ñã t ch c Công xã Thư ng H i. Tháng 4 năm 1969, ông ñư c b u làm y viên B chính tr Ban ch p hành trung ương ð ng và năm 1973 ông ñã ñư c b u vào Thư ng v B chính tr . Tháng 1 năm 1975, ông tr thành Phó th tư ng th hai. N l c vươn lên ch c v cao hơn c a ông trong ð ng ñã ch m d t khi ông b b t gi vào tháng 10 năm 1976. Ông b x t hình, cùng v i Giang Thanh năm 1981 nhưng sau ñó ñã ñư c gi m án xu ng còn chung thân. Giang Thanh m t năm 1991 ngay sau khi ñư c th do s c kh e y u. Ông cũng ñư c th v i lý do tương t vào tháng 8 năm 2002 và s ng n d t Thư ng H i. Tháng 5 năm 2005, ngư i ta thông báo ông ñã qua ñ i do b ung thư tháng trư c ñó. 11
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm 2. GIANG THANH Giang Thanh, tên th t: Lý Vân H c (1914 - 1991), nhà ho t ñ ng chính tr Trung Qu c. Quê Sơn ðông. T 1933 ñ n 1937, di n viên kinh k ch và ñi n nh Thư ng H i. Năm 1933, vào ð ng C ng s n Trung Qu c. Năm 1938, lên Diên An, k t hôn v i Mao Tr ch ðông. Năm 1960, ho t ñ ng c i cách văn hoá. Năm 1966, thành viên ch ch t c a Ti u ban Cách m ng Văn hoá. Tháng 4.1969, u viên B Chính tr Ban Ch p hành Trung ương ð ng C ng s n Trung Qu c. Ngày 6.10.1976, b b t. Ngày 25.1.1981, b Toà án t i cao Trung Qu c x t hình (b n án có hi u l c sau 2 năm) vì ph m nhi u t i ác trong Cách m ng văn hoá. Tháng 1.1983, ñư c gi m án thành tù chung thân. 3. DIÊU VĂN NGUYÊN Diêu Văn Nguyên (1931 – 23 tháng 12 năm 2005) là m t nhà phê bình văn h c và là m t nhà chính tr , ñ ng viên ð ng C ng s n Trung Qu c. Ông là m t thành viên trong nhóm T nhân bang trong th i kỳ Cách m ng văn hóa CHND Trung Hoa (1966-1976). Ông b t ñ u ngh phê bình văn h c c a mình t i Thư ng H i và ñã ch trích ñ ng nghi p m t cách quy t li t như tháng 6 năm 1957, ông ñã ch trích phê bình Văn H i báo. K t th i ñi m ñó, ông b t ñ u c ng tác ch t ch v i các nhà chính tr cánh t Thư ng H i, bao g m Trư ng ban Tuyên hu n Trương Xuân Ki u. Bài báo c a ông H i Th y bãi quan' ñư c xu t b n trên nh t báo Văn H i báo ngày 10 tháng 11 năm 1965 là m t trong nh ng bài báo kh i ñ u c a Cách m ng văn hóa. Ông b b t gi tháng 10 năm 1976 và b x 20 năm tù. Ngày 23 tháng 10 năm 1996, ông ñư c th . Ông qua ñ i ngày 23 tháng 12 năm 2005, th 74 tu i. 4. VƯƠNG HỒNG VĂN Vương Hồng Văn (1936- 3 tháng 8 năm 1992) là m t nhà chính tr , ñ ng viên ð ng C ng s n Trung Qu c. Ông là m t trong 4 thành viên c a nhóm Tứ nhân bang trong th i kỳ Cách m ng văn hóa (1966-1976) c a C ng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tháng 10 năm 1976, ông b b t và b x chung thân. Ông qua ñ i ngày 3 tháng 8 năm 1992 t i m t b nh vi n B c Kinh vì b nh ung thư. 12
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm ĐẶNG TIỂU BÌNH (1904 – 1997) Đặng Tiểu Bình (22/8/1904 – 19/2/1997) có tên khai sinh là Đặng Tiên Thánh, khi ñi h c m i ñ i là Đặng Hy Hiền là m t lãnh t c a ð ng C ng s n Trung Qu c. Tên g i ð ng Ti u Bình ñư c ông dùng t năm 1927, sau khi Tư ng Gi i Th ch ñàn áp phong trào cách m ng C ng s n t i Thư ng H i. Ông quê t nh T Xuyên. Năm 1920, ông sang Pháp h c; năm 1924, vào ð ng C ng s n Trung Qu c; cu i 1925, sang Matxcơva h c ð i h c Tôn Trung Sơn. V nư c, công tác t i cơ quan Trung ương ð ng. Tham gia V n lí trư ng chinh. Phó ch nhi m chính tr Bát l quân, y viên Trung ương ð ng (1945). Phó th tư ng Chính ph (1952), trư ng ban bí thư Trung ương ð ng (1954), y viên thư ng v B Chính tr , t ng bí thư Ban Ch p hành Trung ương (1956). Năm 1966, trong th i kì Cách m ng văn hoá b tư c m i ch c v . Năm 1973, ñư c ph c h i ch c phó th tư ng; năm 1975, là u viên thư ng v B Chính tr , phó ch t ch ð ng, phó ch t ch H i ñ ng quân s c a ð ng, t ng tham mưu trư ng Quân gi i phóng nhân dân. Năm 1976, l i b tư c m i ch c v . Tháng 7.1977, ñư c ph c h i, phó ch t ch ð ng, phó ch t ch H i ñ ng quân s . Ch trì H i ngh trung ương III khoá VIII (1978), m ñ u cho công cu c c i cách kinh t , chính tr theo hư ng hi n ñ i hoá. Năm 1981, ch t ch y ban Quân s Trung ương, ch t ch H i ñ ng C v n Trung ương. ð ng Ti u Bình là m t trong nh ng ngư i gi vai trò quan tr ng trong vi c ñ ra các ñư ng l i, chính sách c i t và m c a c a ð ng C ng s n Trung Qu c và nư c C ng hoà Nhân dân Trung Hoa hi n nay. 13
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm DƯƠNG LỢI VĨ (1965) Yang Li Wei sinh ngày 21/6/1965 t i huy n Tuy Trung thu c thành ph H Lô ð o t nh Liêu Ninh, m t vùng công nghi p ðông B c Trung Qu c. M c a Dương L i Vĩ là m t cô giáo, b là m t nhân viên k toán m t công ty nông nghi p qu c doanh. V c a Dương L i Vĩ cũng là m t s quan c a Quân Gi i phóng Nhân dân Trung Qu c và h có v i nhau m t con trai. Dương L i Vĩ có ñi m các môn h c trung bình nhưng ông l i xu t s c v các môn khoa h c. Ông thích bơi l i và trư t Pa-tanh và gi i các môn ngoài tr i. Dương L i Vĩ ñã gia nh p Quân ñ i Gi i phóng Nhân dân Trung Qu c lúc 18 tu i và lên ñ n hàm trung tá và ñ i tá (sau khi tr v t không gian). Dương L i Vĩ vào h c Cao ñ ng Hàng không s 8 c a Không quân Trung Qu c năm 1987 và l y b ng c nhân. Ông ñã là ngư i ñ u tiên ñư c ñưa vào vũ tr b i Chương trình Không gian Trung Qu c và chuy n ñi c a ông trên tàu Th n Châu 5 khi n cho Trung Qu c tr thành qu c gia th 3 trên th gi i ñưa ngư i vào vũ tr m t cách ñ c l p. 14
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm Bài 4: CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á VÀ ẤN ĐỘ SOUPHANOUVONG (1909 – 1995) Hoàng thân Souphanouvong (13/7/1909 – 9/1/1995) cùng v i hoàng thân cùng cha khác m Souvanna Phouma và hoàng thân Boun Oum c a Champasak, là m t trong "Ba hoàng thân" ñ i di n cho 3 phái chính tr riêng r Lào: c ng s n (thân Vi t Nam), b o hoàng (thân M ) và phái trung l p. Ông là ch t ch Lào t tháng 12 năm 1975 ñ n tháng 8 năm 1991. Souphanouvong là m t trong ba con trai c a hoàng thân Bounkhong, Uparat (phó vương) cu i cùng c a Luang Prabang. Không gi ng như các anh em cùng cha khác m c a mình là Souvanna Phouma và Phetsarath có m là dòng dõi hoàng t c, m c a ông là m t ngư i thư ng dân, bà Mom Kham Ouane. ðư c giáo d c Pháp và Vi t Nam, cu i cùng ông ñã ñi theo ti ng g i c a H Chí Minh và gia nh p phong trào c ng s n ðông Dương. V i bi t danh "Hoàng thân ð ," ông ñã tr thành lãnh ñ o hình th c c a Pathet Lào và ð ng Nhân dân Cách m ng Lào, và khi ñ ng này ñã giành ñư c quy n l c, ông ñã tr thành ch t ch ñ u tiên c a nư c C ng hòa Dân ch Nhân dân Lào. Sau năm 1986, Phoumi Vongvichit là quy n ch t ch. Năm 1991, khi Kaysone Phomvihane thi t l p ch c Ch t ch hành pháp năm 1991, Souphanouvong thôi vai trò lãnh ñ o hình th c, khi ñó ông 82 tu i, và tr thành C v n Trung ương ð ng. Ngư i ta cho r ng ông là ngư i con trai có tài nh t trong các con trai c a Bounkhong gi i 8 ngôn ng , bao g m ti ng Hy L p và ti ng Latin. M t trong nh ng ngư i v c a ông là bà Nguy n Th Kỳ Nam, ngư i Vi t Nam. 15
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm KAYSONE PHOMVIHANE (Cay-xỏn Phôm-vi-hản) (1920 – 1922) Cayxỏn Phômvihản (1920 - 1992) - nhà ho t ñ ng cách m ng, T ng bí thư, Ch t ch Ban Ch p hành trung ương ð ng Nhân dân cách m ng Lào, Ch t ch nư c và Ch t ch H i ñ ng B trư ng nư c C ng hòa dân ch nhân dân Lào. Cayx n Phômvih n sinh ngày 13-12-1920 Xanvanakhét. Ông h c ð i h c lu t khoa Hà N i, ñã t ng tham gia phong trào h c sinh ch ng th c dân Pháp và phát xít Nh t Vi t Nam. Năm 1946, ông làm vi c t i Bang liên l c Lào - Vi t Nam Hà N i và ph trách ki u dân Lào Vi t Nam ch ng Pháp. Năm 1948, ông tr v nư c, lãnh ñ o phong trào kháng chi n ch ng Pháp vùng ðông B c Lào. Ông ñã thành l p ñ i ñ i Latxavông S m Nưa, và làm ñ i ñ i trư ng. Tháng 1- 1949, ñơn v Latxavông ñư c vinh d làm h t nhân cho vi c thành l p quân ñ i Lào Itxala và ông ñư c c làm Tư l nh. Tháng 8-1950, chính ph kháng chi n Lào Itxala do Hoàng thân Xuphanuvông làm Th tư ng ñư c thành l p, Cayx n ñư c c làm B trư ng B qu c phòng. Năm 1955, ð ng Nhân dân Lào ñư c thành l p, Cayx n ñư c b u làm Bí thư th nh t c a Ban lãnh ñ o ð ng, Bí thư quân y trung ương, ñ ng th i là tư l nh t i cao. Sau Hi p ñ nh Giơnevơ năm 1954, ông ch ñ o cu c ñ u tranh b o v hai t nh t p k t S m Nưa và Phongxalì. Th c hi n ñư ng l i hòa h p dân t c, ñoàn k t các b t c và các t ng l p nhân dân, ð ng Nhân dân Lào ñã thành l p M t tr n Lào yêu nư c (Neo Lào Hăc s t) năm 1956. Cayx n ñư c b u gi ch c Phó Ch t ch M t tr n Lào yêu nư c. ð qu c M ñ y m nh chi n tranh hòng tiêu di t cách m ng Lào. ð ng Nhân dân Lào ñã xây d ng l c lư ng vũ trang, l n lư t ñánh b i m i âm mưu xâm lư c c a ñ qu c M và tay sai. Tháng 2-1972, ð ng Nhân dân Lào tri u t p ð i h i l n th hai, ñ i tên là ð ng Nhân dân cách m ng Lào và Cayx n Phômvih n ñư c b u làm T ng bí thư Ban Ch p hành trung tương và ñ n ð i h i ð ng l n V (3-1991) ñư c b u gi ch c Ch t ch Ban Ch p hành trung ương ð ng Nhân dân cách m ng Lào. Tháng 2-1973, ñ qu c M và tay sai bu c ph i ký Hi p ñ nh Viêng Chăn l p l i hòa bình và th c hi n hòa h p dân t c Lào. Trong tình hình m i có nhi u thu n l i, ð ng Nhân dân cách m ng Lào ñ y m nh cu c ñ u tranh hoàn thành cách m ng dân ch nhân dân trong c nư c. Ngày 2/12/1975, nư c C ng hòa dân ch nhân dân Lào ra ñ i, Cayx n Phômvih n ñư c c làm Ch t ch H i ñ ng B trư ng nư c C ng hòa dân ch nhân dân Lào và ñ u năm 1991 ñư c b u làm Ch t ch nư c. Ông m t ngày 21-11-1992 t i Th ñô Viêng Chăn. 16
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm NÔRÔĐÔM XIHANUC (1922) Norodom Sihanouk (sinh 1922), qu c vương Campuchia. Lên ngôi vua 1941. Tháng 2.1953, ti n hành cu c v n ñ ng ngo i giao nhi u nư c ñòi Pháp trao tr ñ c l p cho Campuchia (thư ng g i là “cu c Th p t chinh giành ñ c l p”). Ngày 9.11.1953, Pháp tuyên b trao tr ñ c l p cho Campuchia. Tháng 3.1955, ông trao ngôi vua cho cha là Nôrôñôm Xuramarit (Norodom Suramarit) nhưng v n n m quy n l c. Thành l p C ng ñ ng Xã h i Bình dân (Sangkum) là m t tr n ñoàn k t dân t c d a trên s liên minh gi a Ngôi vua - Tôn giáo - Nhân dân. Năm 1960, sau khi vua cha qua ñ i, ông ñư c b u làm Qu c trư ng, thi hành ñư ng l i hoà bình, trung l p. Phái thân Hoa Kì ti n hành ñ o chính (3.1970) l t ñ Nôrôñôm Xihanuc. Tháng 5.1970, ông thành l p “Chính ph ðoàn k t Dân t c Campuchia” nư c ngoài v i vai trò nòng c t là nh ng ngư i thu c phái Khơme ð . Sau ngày 17.4.1975, phái Khơ Me ð do Pôn Pôt c m ñ u ñã thi hành chính sách di t ch ng tàn b o, ông m t ch c qu c trư ng, b giam l ng trong Hoàng cung. Tháng 1.1979, khi l c lư ng cách m ng Campuchia giành l i ch quy n t phe Khơme ð , ông sang Trung Qu c. Xihanuc ñ ng ñ u M t tr n Dân t c Th ng nh t vì ð c l p, Hoà bình và H p tác Campuchia (FUNCINPEC). Tháng 6.1982, ông là ch t ch Chính ph Liên hi p Campuchia Dân ch g m 3 phái: Khơ Me ð , Xihanuc, Xon Xan và t ch c này tr thành phe ñ i l p v i Chính ph C ng hoà Nhân dân Campuchia Phnôm Pênh do HunXen (Hun Sen) làm th tư ng. Ch trương ñư ng l i hoà gi i và hoà h p dân t c, tháng 7.1991, ông tr thành ch t ch H i ñ ng Dân t c T i cao (SNC). Sau h i ngh qu c t Pari v Campuchia (10.1991), nhân dân Cămpuchia t ch c b u c qu c h i (5.1993). Qu c h i m i ñã ban hành hi n pháp, thi t l p ch ñ Vương qu c do qu c vương Xihanuc ñ ng ñ u. Cu i tháng 10 năm 2004 Norodom Xihanuc truy n ngôi l i cho Thái t Nôrôñôm Xihamôni. 17
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm POL POT (1925 – 1998) Saloth Sar (19/5/1925 – 15/4/1998), ñư c bi t ñ n dư i cái tên Pol Pot, là ngư i lãnh ñ o ñ ng c ng s n Khmer ð và là th tư ng Campuchia t 1976 ñ n 1979. Pol Pot sinh t i Prek Sbauv nay là t nh Kompong Thom, Campuchia. Năm 1934 cha m g i Pol Pot t i Phnom Penh ñ h c t i Wat Botum Vaddei, m t Tu vi n Ph t giáo l n. Sau m t năm ñó, Pol Pot t i s ng v i v ch ng ngư i anh trai và b t ñ u theo h c Trư ng Miche. Năm 1947 Pol Pot vư t qua kỳ thi cu i cùng và ñư c theo h c Lycée Sisowath. Năm 1949, Pol Pot ñư c theo h c k sư radio Paris. Trong th i gian h c, Pol Pot ñã tr thành m t ngư i c ng s n và gia nh p ð ng c ng s n Pháp. Năm 1953, Pol Pot tr v Campuchia. Năm 1954, quân Pháp r i ðông Dương, vua Norodom Sihanouk kêu g i t ch c b u c . Sihanouk l p ra m t ñ ng chính tr h t c ng nh ng ngư i ñ i l p và chi m toàn b s gh chính ph . Pol Pot bí m t chiêu m binh lính. T i cu i th p k 1960, Lon Nol là giám ñ c t ch c an ninh n i b c a Sihanouk ti n hành các hành ñ ng ch ng l i nh ng ngư i cách m ng, lúc y ñư c g i là ð ng C ng s n Campuchia. Pol Pot b t ñ u m t cu c kh i nghĩa vũ trang ch ng l i chính ph và ñư c C ng hoà nhân dân Trung Hoa giúp ñ . Năm 1970, Lon Nol l t ñ Sihanouk. ð ph n kháng, Sihanouk quay sang ng h phe c a Pol Pot. Phe Pol Pot ñư c nhi u ngư i ng h và ch trong th i gian ng n chính ph Lon Nol ch còn ki m soát ñư c các thành ph . Không còn gi ñư c quy n ki m soát ñ t nư c n a, chính ph Lon Nol nhanh chóng s p ñ . Ngày 17 tháng 4 năm 1975, ð ng c ng s n Campuchia chi m Phnom Penh và Lon Nol b ch y sang M . Trong th i gian c m quy n (giai ño n 1975-1979) Pol Pot ñã t o ra m t ch ñ c i cách nông nghi p, nh m t o ra m t xã h i c ng s n lý tư ng nhưng ñã ñàn áp các nhà trí th c. ðây là nguyên nhân d n ñ n cái ch t c a kho ng 1,7 tri u ngư i Campuchia (kho ng 26% dân s t i th i ñi m ñó) T i năm 1978, th m ho nhân ñ o Campuchia dư i ch ñ Pol Pot ñã hi n hi n. Nh ng c g ng c a ch ñ nh m thanh tr ng nh ng y u t Vi t Nam ra kh i Campuchia ngày càng tăng d n t i các cu c t n công vào lãnh th Vi t Nam. Cu i năm 1978, ñ tr ñũa nh ng m i ñe do biên gi i, Vi t Nam t n công Campuchia l t ñ ch ñ Khmer ð . Tháng 1 năm 1979, Vi t Nam giúp nhân dân Campuchia l p ra m t chính ph m i. Năm 1989, quân Vi t Nam rút quân kh i Campuchia. Pol Pot t ch i h p tác v i ti n trình hoà bình, và v n ti p t c chi n ñ u v i chính ph liên hi p m i. Khmer ð ti p t c chi n ñ u t i năm 1996, khi nh ng ñ i quân m t nhân tính ñó d n tan rã. Nhi u lãnh ñ o Khmer ð quan tr ng b ñi. Pol Pot ra l nh hành quy t Son Sen, ngư i trong nhi u năm là cánh tay ph i và mư i m t thành viên trong gia ñình mình ngày 10 tháng 6 năm 1997 vì h mu n hoà gi i v i chính ph (ba ngày sau 18
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm tin t c v v này m i t i tai c ng ñ ng qu c t ). Sau ñó Pol Pot ch y sang c ñi m c a h n phía b c, nhưng sau ñó b lãnh ñ o quân s Khmer ð là Ta Mok b t gi , và k t án qu n thúc t i gia su t ñ i. Tháng 4 năm 1998, Ta Mok ch y vào r ng ñem theo Pol Pot khi b chính ph t n công. Vài ngày sau, ngày 15 tháng 4 năm 1998, Pol Pot ch t, nguyên nhân theo thông báo là b nh tim. Xác Pol Pot ñư c thiêu t i vùng nông thôn Campuchia v i kho ng vài ch c thành viên Khmer ð tham gia. Pol Pot và các ñ ng s ñư c xem là ñ i tư ng c a Tòa án qu c t v t i ác di t ch ng. Vi c l p tòa án xét x g p nhi u khó khăn khách quan và ch quan, m t s th l c t ng ng h Khmer ð l y làm ti c v vi c làm quá ñáng c a Pol Pot v i ngư i dân Khmer nhưng h ñ u ñã l n tu i và cái ch t già s là m t s d ch u cho các bên cũng như l ch s . HUN XEN (1951) Hun Sen (sinh 1951), nhà ho t ñ ng chính tr Campuchia. xu t thân trong m t gia ñình nông dân nghèo t nh Kông Pông Chàm (Kâmpóng-Cham). H c trung h c Phnôm Pênh. Năm 1970, tham gia Quân gi i phóng Campuchia. Năm 1976, r i b Quân ñ i Pôn Pôt (Pol Pot), gia nh p hàng ngũ nh ng ngư i ch ng l i ch ñ "Campuchia dân ch " di t ch ng. Tháng 12.1978, ñư c b u vào U ban Trung ương M t tr n ðoàn k t Dân t c C u nư c Campuchia. Ngày 11.1.1979, nư c C ng hoà Nhân dân Campuchia thành l p, ông ñư c c gi ch c b trư ng B Ngo i giao; t 1983, ch t ch H i ñ ng B trư ng kiêm b trư ng B Ngo i giao. Tháng 1.1981, u viên U ban Trung ương và u viên B Chính tr ð ng Nhân dân Cách m ng Campuchia; t 10.1981, phó ch t ch ð ng. Tháng 12.1987, g p hoàng thân Nôrôñôm Xihanuc (Norodom Sihanouk) t i Pháp ñ khai thông con ñư ng ñi t i gi i pháp chính tr cho v n ñ Campuchia. Tháng 9.1990, thành viên H i ñ ng Dân t c T i cao (SNC) cùng các bên gi i quy t v n ñ Campuchia. Sau cu c t ng tuy n c , ngày 24. 9.1993, ñư c qu c vương Xihanuc kí s c l nh ch ñ nh là ñ ng th tư ng (th hai) c a Chính ph Vương qu c Campuchia. Sau khi ð ng Nhân dân Campuchia giành ñư c ña s t i cu c t ng tuy n c (26.7.1998), Hun Xen tr thành th tư ng chính ph c a Vương qu c Campuchia. 19
NHÂN VẬT LNCH SỬ THẾ GIỚI 12 (NC) Sưu tầm L. MAOBATTƠN (1900 – 1979) Louis Mountbatten (1900 - 1979), ñô ñ c Anh (1956), ch t ch H i ñ ng Tham mưu trư ng Anh (1959 - 1965). Tham gia Chi n tranh th gi i II (1939 - 1945). Ch huy trư ng tàu sân bay Iluxtơriut (Illustrious; 1941); ch huy nhi u cu c hành binh hi p ñ ng không quân - h i quân c a Anh Thái Bình Dương (1942 - 1943); ch huy quân ð ng minh ðông Nam Á (1943); phó vương Anh cu i cùng n ð (1946). Khuy n khích Pháp tr l i xâm lư c ðông Dương khi Lơclec (Leclerc) ñ n Kanñy (Kandy; thành ph thu c Xri Lanka ñ yêu c u ng h (17.8.1945). Vào ngày 3-6-1947, Louis Mountbatten ñã tuyên b tách thu c ñ a n ð thành nư c n ð và Pakistan, theo các ñi u kho n trong ði u lu t ð c l p n ð năm 1947. Vào ñúng gi a ñêm 15-8-1947, n ð tr thành m t qu c gia ñ c l p. M.K.GAN – ĐI (1869 – 1948) Mohandas Karamchand Gãndhi (1869 - 1948), nhà tri t h c, nhà ho t ñ ng phong trào gi i phóng dân t c n ð , ngư i sáng l p h tư tư ng và sách lư c c a ch nghĩa Ganñi. T 1893 ñ n 1914, Ganñi s ng Nam Phi; năm 1915, tr v n ð và sau ñó lãnh ñ o ð ng Qu c ñ i n ð , tham gia ñàm phán v ñ c l p c a n ð (1947). Là nhà yêu nư c n ð , có l i s ng kh h nh; ñã ñi kh p nư c ñ tuyên truy n, gi i thích nhi m v ñ u tranh cho ñ c l p qu c gia b ng sách lư c b t b o ñ ng. B chính ph th c dân Anh ñàn áp nhi u l n; ñư c dân chúng n ð tôn xưng là Mahatma (Mahatma - Tâm h n vĩ ñ i). Ch nghĩa Ganñi là m t h tư tư ng c a ch nghĩa yêu nư c, là cương lĩnh c a cu c ñ u tranh gi i phóng dân t c, kêu g i ñoàn k t các giai c p và ñ ng c p, ñoàn k t các tín ñ ñ o Hinñu (Hinduism) và ñ o H i, ñ u tranh ch ng l i chính ph th c dân b ng các phương pháp không b o l c, như không ph c tùng (không thi hành lu t l c a chính ph ), không h p tác (không làm vi c cho chính ph , t y chay hàng d t nư c ngoài b ng cách khôi ph c l i ngh s i th công b n ñ a ñ t túc v m c, vv. ). Sách lư c b t b o ñ ng c a Ganñi có ngu n 20