Nhãm nit¬

I. Môc tiªu cña ch¬ng 1. VÒ kiÕn thøc BiÕt: - VÞ trÝ cña c¸c nguyªn tè thuéc nhãm nit¬ trong b¶ng tuÇn hoµn. - TÝnh chÊt cña c¸c ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña nit¬ vµ photpho. - øng dông cña c¸c ®¬n chÊt vµ hîp chÊt nit¬. - §iÒu chÕ nit¬, photpho vµ c¸c hîp chÊt quan träng cña chóng. HiÓu: - Sù liªn quan gi÷a vÞ trÝ nit¬, photpho trong b¶ng tuÇn hoµn víi cÊu t¹o nguyªn tö, ph©n tö cña chóng. - Sù liªn quan gi÷a cÊu t¹o nguyªn tö, ph©n tö cña nit¬ vµ photpho víi tÝnh chÊt ho¸ häc cña ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña chóng. 2. VÒ kü n¨ng - Tõ vÞ trÝ, cÊu t¹o nguyªn tö, ph©n tö dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc cña ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña nit¬, photpho. - LËp ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña c¸c ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña nit¬ vµ photpho. X¸c ®Þnh ®îc vai trß vµ so s¸nh tÝnh khö, tÝnh oxi ho¸ cña chóng trong c¸c ph¶n øng oxi ho¸ - khö. - ViÕt ®îc c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng trong c¸c s¬ ®å chuyÓn ho¸. BiÕt gi¶i c¸c d¹ng kh¸c nhau cña bµi t©p tr¾c nghiÖm, bµi tËp tù luËn ®Þnh lîng. - TiÕn hµnh mét sè thÝ nghiÖm ®¬n gi¶n ®Ó nghiªn cøu tÝnh chÊt ho¸ häc cña ®¬n chÊt nit¬, photpho vµ c¸c hîp chÊt cña chóng. 3. VÒ t×nh c¶m, th¸i ®é - Cã ý thøc tÝch cùc, tù gi¸c vµ hîp t¸c trong häc tËp. - Cã ý thøc b¶o vÖ m«i trêng.

II. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý vÒ néi dung d¹y häc vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc

1. Trong nhãm nit¬ chØ xÐt kÜ nit¬ vµ photpho, cÇn lµm râ sù gièng nhau vµ kh¸c nhau cña c¸c ®¬n chÊt vµ c¸c hîp chÊt cña hai nguyªn tè ®ã. §©y lµ nh÷ng kiÕn míi ®èi víi häc sinh. Do häc sinh ®· ®îc häc ®Çy ®ñ c¬ së lý thuyÕt nh cÊu t¹o nguyªn tö, b¶ng tuÇn hoµn, liªn kÕt ho¸ häc, c©n b»ng ho¸ häc, sù ®iÖn li, kh¸i niÖm vÒ axit, baz¬ vµ muèi, nªn gi¸o viªn cÇn dÉn d¾t ®Ó häc sinh cã thÓ dùa vµo lý thuyÕt chñ ®¹o ®ã dù ®o¸n ®îc tÝnh chÊt cña ®¬n chÊt nit¬, photpho vµ c¸c hîp chÊt cña chóng. Gi¸o viªn biÓu diÔn thÝ nghiÖm, häc sinh quan s¸t, nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn ®Ó kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña nh÷ng dù ®o¸n ®ã.

N = 0,109 nm; dp-p = 0,221nm) vµ v× N2 ë tr¹ng th¸i khÝ nªn lùc t¬ng

2. Sù kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o vµ ®é bÒn cña ph©n tö nit¬ vµ ph©n tö photpho.

* Ph©n tö nit¬ N2 cã kÝch thíc nhá h¬n ph©n tö P4 (dN ” t¸c gi÷a c¸c ph©n tö N2 nhá h¬n nhiÒu so víi lùc t¬ng t¸c gi÷a c¸c ph©n tö P4.

* Liªn kÕt ba trong ph©n tö N2 cã n¨ng lîng lín (EN ” N = 946 kJ/mol), lín gÊp 6 lÇn liªn kÕt ®¬n N - N (E N - N = 169 kJ/mol), nªn lµ liªn kÕt rÊt bÒn. ë 30000C nã míi b¾t ®Çu bÞ ph©n huû thµnh nguyªn tö nit¬, do ®ã ë nhiÖt ®é thêng nit¬ ph©n tö lµ mét trong nh÷ng chÊt tr¬ nhÊt. Cßn ë nhiÖt ®é cao, nit¬ trë nªn ho¹t ®éng h¬n, nhÊt lµ khi cã mÆt chÊt xóc t¸c.

* MÆc dï photpho cã ®é ©m ®iÖn (2,1) nhá h¬n so víi nit¬ (3,0), nh ng ë ®iÒu kiÖn thêng photpho ho¹t ®éng h¬n nit¬. §ã lµ do liªn kÕt ®¬n P - P trong ph©n tö P 4 kÐm bÒn h¬n liªn kÕt ba trong ph©n tö nit¬ (E P-P ~ 200 kJ/mol). ë trªn 20000C ph©n tö P4 bÞ ph©n huû thµnh c¸c nguyªn tö photpho.

* ë nguyªn tö N kh«ng cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch cÆp electron ®· ghÐp ®«i ë ph©n líp 2s ®Ó chuyÓn sang obitan 3s cña líp thø ba, v× obitan nµy cã n¨ng lîng cao h¬n nhiÒu. V× vËy céng ho¸ trÞ cùc ®¹i cña nit¬ trong c¸c hîp chÊt b»ng 4: ba liªn kÕt ®îc t¹o thµnh theo c¬ chÕ trao ®æi, cßn mét liªn kÕt ®îc t¹o thµnh theo c¬ chÕ cho - nhËn. Nit¬ thÓ hiÖn c¸c sè oxi ho¸: -3 (NH3), - 2(N2H4), -1(N2O), 0 (N2), +1(N2O), +2(NO), +3(N2O3), + 4(NO2, N2O4), +5 (N2O5).

3. §iÒu chÕ nit¬ trong c«ng nghiÖp

Nit¬ ®îc ®iÒu chÕ b»ng ph¬ng ph¸p chng cÊt ph©n ®o¹n kh«ng khÝ láng cßn chøa khÝ hiÕm vµ nh÷ng vÕt oxi. Trong nhiÒu trêng hîp, t¹p chÊt khÝ hiÕm kh«ng g©y trë ng¹i g× c¶, nh ng oxi th× kh«ng ®îc lÉn. §Ó lo¹i t¹p chÊt oxi, ngêi ta cho nit¬ ®i qua mét hÖ thèng chøa ®ång kim lo¹i ®èt nãng. Khi ®ã tÊt c¶ oxi ®Òu ph¶n øng t¹o thµnh CuO.

4. Amoniac

* KhÝ amoniac lµ mét trong nh÷ng khÝ tan nhiÒu trong níc. HiÖn tîng tan nhiÒu cña amoniac ®îc gi¶i thÝch b»ng sù t¹o thµnh liªn kÕt hi®ro gi÷a c¸c ph©n tö NH3 vµ H2O (c¶ hai ®Òu lµ ph©n tö cã cùc: momen lìng cùc m NH3 = 1,48D, m H2O = 1,86D). Liªn kÕt nµy ®îc h×nh thµnh nhê lùc t¬ng t¸c tÜnh ®iÖn gi÷a nguyªn tö H mang mét phÇn ®iÖn tÝch d- ¬ng cña ph©n tö H2O vµ nguyªn tö N mang mét phÇn ®iÖn tÝch ©m cña ph©n tö NH3.

* Lµ hîp chÊt cã cùc, NH3 dÔ ho¸ láng vµ dÔ hãa r¾n (tnc = -780C, ts= - 330C) cao h¬n nhiÒu so víi c¸c hîp chÊt t¬ng tù nh PH3 (tnc = -1330C, ts = - 87,40C), AsH3 (tnc = -1160C, ts = -620C) v.v… §iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch lµ: do ph©n cùc kh¸

m¹nh, nªn c¸c ph©n tö NH3 dÔ kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh tËp hîp ph©n tö (NH3)n nhê liªn kÕt hi®ro. §Ó ph¸ vì tËp hîp ph©n tö nµy cÇn tiªu tèn n¨ng lîng. Bëi vËy, NH3 cã tnc, ts vµ c¶ nhiÖt ho¸ h¬i (22,82 kJ/mol) cao h¬n PH3, AsH3. ë nh÷ng hîp chÊt nµy kh«ng x¶y ra hiÖn tîng tËp hîp ph©n tö.

* Khi tan trong níc, trong dung dÞch níc cña amoniac x¶y ra c¸c qu¸ tr×nh sau: NH3 . H2O

NH3 + H2O ⇄ NH3 ……. H2O ⇄ NH + 4 + OH-

Khi ®ã NH3 kÕt hîp víi H+ cña H2O theo c¬ chÕ cho - nhËn, t¹o thµnh ion NH + 4 vµ dung dÞch trë nªn cã tÝnh baz¬. Ph¶n øng chung ®îc viÕt lµ:

+ 4 + OH-

_

[

]

NH3(dd) + H2O ⇄ NH §©y lµ ph¶n øng thuËn nghÞch, ë l¹nh nã chuyÓn dÞch tõ tr¸i sang ph¶i, khi ®un nãng trong b×nh hë nã chuyÓn sang dÞch tõ ph¶i sang tr¸i. H»ng sè ph©n li baz¬ cña amoniac trong dung dÞch ë 250C:

+ [ NH ] OH 4 [NH ] 3

= 1,8. 10-5 Kb =

Tríc ®©y, ngêi ta cho r»ng tÝnh baz¬ lµ do NH3 kÕt hîp víi H2O t¹o thµnh ph©n tö NH4OH, nhng thùc tÕ kh«ng cã nh÷ng b»ng chøng minh sù tån t¹i cña ph©n tö nµy. Khi nghiªn cøu nhiÖt ®é ho¸ r¾n cña dung dÞch NH 3 ngêi ta thÊy cã ba d¹ng hi®rat bÒn ë nhiÖt ®é thÊp lµ 2NH3.H2O (tnc = -78,80C); NH3.H2O (tnc = -790C) vµ NH3.2NH3 (tnc = -980C). + 4 , Trong c¸c hîp chÊt hi®rat ®ã, ph©n tö NH3 liªn kÕt víi ph©n tö H2O b»ng liªn kÕt hi®ro, chø kh«ng cã c¸c ion NH OH- vµ ph©n tö NH4OH.

+ 4 vµ víi c¸c ion kim lo¹i nh Ca2+, Zn2+, Cu2+, Ag+ v.v… t¹o * Kh¶ n¨ng kÕt hîp cña amoniac víi níc vµ víi axit t¹o thµnh ion NH thµnh cation phøc (gäi chung lµ amoniacat kim lo¹i [Ca(NH3)8]2+, [Cu(NH3)4]2+, [Ag(NH3)2]+, v.v… lµ do cã sù h×nh thµnh c¸c liªn kÕt cho - nhËn (cßn gäi lµ liªn kÕt phèi trÝ) gi÷a cÆp electron tù do cha sö dông cña nguyªn tö N trong ph©n tö NH3 vµ obitan lai ho¸ cßn trèng cña ion kim lo¹i (theo thuyÕt liªn kÕt hãa trÞ).

* Amoniac cßn cã tÝnh khö, mÆc dï kh«ng ®Æc trng b»ng ph¶n øng kÕt hîp. TÝnh khö cña NH3 lµ do nguyªn tö nit¬ cã sè oxi ho¸ thÊp nhÊt (-3) g©y ra. Ngoµi O 2 vµ oxit kim lo¹i ra, clo vµ brom oxi ho¸ m·nh liÖt amoniac ë tr¹ng th¸i khÝ vµ tr¹ng th¸i dung dÞch ngay ë nhiÖt ®é thêng. 2NH3 + 3Cl2 fi

HCl

0 + 6N 2 0 + 6N 2

2NH3 + 3Br2 fi

HBr

5. Muèi amoni

* CÇn thÊy râ sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a muèi amoni vµ muèi kim lo¹i kiÒm. Gièng víi muèi cña kim lo¹i kiÒm, c¸c muèi amoni ®Òu tan nhiÒu trong níc vµ khi tan ph©n ly hoµn thµnh c¸c ion. Ion

NH + 4 còng kh«ng cã mµu nh ion kim lo¹i kiÒm. Kh¸c víi muèi kim lo¹i kiÒm, dung dÞch muèi amoni cã tÝnh axit do ion amoni cho proton:

NH + 4 + H2O ⇄ NH3 + H3O, Ka = 5,5.10-10.

0t

* CÇn hiÓu vµ n¾m v÷ng ph¶n øng nhiÖt ph©n cña muèi amoni. S¶n phÈm cña ph¶n øng nµy lµ kh¸c nhau, tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña axit t¹o nªn muèi. - Muèi amoni t¹o bëi axit kh«ng cã tÝnh oxi ho¸, khi bÞ nhiÖt ph©n t¹o ra amoniac vµ axit t¬ng øng. VÝ dô:

0t

NH4Cl NH3 + HCl fi

0t

(NH4)2CO3 2NH3 + CO2 + H2O fi

0t

NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O fi

0t

(NH4)3PO4 3NH3 + H3PO4 fi

(NH4)2S 2NH3 + H2S fi

0

250

- Muèi amoni t¹o bëi c¸c axit cã tÝnh oxi ho¸, khi bÞ nhiÖt ph©n th× axit ®îc t¹o thµnh sÏ oxi ho¸ NH3, t¹o ra c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau.

VÝ dô: NH4NO3 N2O + 2H2O fi

0t

0t

NH4NO2 N2 + 2H2O fi

0t

(NH4)2 Cr2O7 N2 + Cr2O3 + 4H2O fi

0t

(NH4)2SO4 NH3 + NH4HSO4 fi TiÕp tôc ®un nãng thªm muèi NH4HSO4 sÏ bÞ ph©n huû:

3NH4HSO4 N2 + NH3 + 3SO2 + 6H2O fi

0t

Chó ý: Khi lµm thÝ nghiÖm nhiÖt ph©n muèi NH4NO3 cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt chÕ ®é nhiÖt, v× NH4NO3 nãng ch¶y ë 1690C, tõ kho¶ng 190 - 2600C bÞ ph©n huû cho tho¸t ra N2O. Cßn ë nhiÖt ®é cao h¬n 3000C sÏ ph©n huû næ, do N2O kh«ng bÒn ph©n huû nhanh ra N2 + O2:

2N2O 2N2 + O2. fi 6. Axit nitric

• HNO3 lµ axit cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh. Cã tµi liÖu nãi r»ng ë nång ®é rÊt lo·ng vµ l¹nh HNO 3 kh«ng thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ trong dung dÞch níc. Khi HNO3 rÊt lo·ng vµ l¹nh t¸c dông víi kim lo¹i ho¹t ®éng, vÝ dô Mg, th× cã H 2 tho¸t ra ë thêi ®iÓm b¾t ®Çu ph¶n øng. Trong nhiÒu tµi liÖu, khi nãi vÒ tÝnh oxi ho¸ cña HNO 3 ngêi ta kh«ng ®a tÝnh chÊt nµy vµo, thËm chÝ cã mét sè tµi liÖu cßn kh¼ng ®Þnh lµ khi t¸c dông víi kim lo¹i, HNO3 kh«ng cho H2 tho¸t ra.

3NO2 + H2O

• NÕu sö dông HNO3 ®Æc th× s¶n phÈm cuèi cïng lu«n lu«n lµ NO 2. §ã lµ v× tÊt c¶ c¸c hîp chÊt chøa oxi cña nit¬ víi sè oxi ho¸ (+4 ®Òu bÞ HNO3 ®Æc oxi ho¸ ®Õn NO2). VÝ dô: 2HNO3 + NO fi C¸c kim lo¹i cã tÝnh khö trung b×nh vµ yÕu (thÝ dô Fe, Pb, Cu, Ag,…) khö HNO 3 lo·ng chñ yÕu ®Õn NO. Cßn c¸c kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh (thÝ dô Al, Zn, Mg,…) khö HNO 3 lo·ng chñ yÕu ®Õn N2O hoÆc N2 vµ khö HNO3 rÊt lo·ng ®Õn NH3 (ë d¹ng muèi NH4NO3). Trong c¸c ph¶n øng, kim lo¹i bÞ oxi hãa ®Õn møc oxi ho¸ bÒn, cao nhÊt. Qu¸ tr×nh khö HNO3 thêng diÔn ra theo mét sè híng song song, kÕt qu¶ thu ®îc mét hçn hîp s¶n phÈm khö kh¸c nhau, tuú thuéc vµo ®é m¹nh, yÕu cña chÊt khö vµ nång ®é axit. H×nh díi ®©y minh ho¹ hµm lîng t¬ng ®èi cña c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau khi khö HNO3 b»ng Fe tuú thuéc vµo nång ®é cña axit.

Axit cµng lo·ng th× cµng cã nhiÒu s¶n phÈm khö s©u h¬n trong hçn hîp, vÝ dô NH3 (ë d¹ng NH4NO3). HNO3 "bèc khãi" ®îc ®iÒu chÕ trong phßng thÝ nghiÖm theo ph¶n øng NaNO3 + H2SO4 fi NaHSO4 + HNO3

Ph¶n øng nµy ®îc tiÕn hµnh trong ch©n kh«ng, ®Ó HNO3 bay h¬i ngay vµ Ýt bÞ ph©n huû, khi ®ã thu ®îc HNO3 100%. Còng cã thÓ kh«ng sö dông ch©n kh«ng, nhng cÇn lÊy NaNO3 r¾n vµ H2SO4 ®Æc (~ 98%). Ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh khi ®un nãng nhÑ, gióp cho HNO 3 bay h¬i vµ dÞch chuyÓn c©n b»ng sang ph¶i (HNO 3 bay h¬i m¹nh h¬n nhiÒu so víi H2SO4). §un nãng m¹nh sÏ lµm ph©n huû HNO3 t¹o thµnh. NÕu dïng dung dÞch lo·ng, sau ®ã c« ®Æc th× chØ thu ®îc hçn hîp ®¼ng phÝ 68%.

- kh«ng cã kh¶ n¨ng oxi ho¸

- cã kh¶ n¨ng oxi ho¸ nh HNO3

7. Muèi nitrat

- 3Cu2+ + 2 NO + 4H2O

- bÞ Al (hoÆc Zn) khö ®Õn NH3

Khi ®un nãng muèi nitrat cao h¬n nhiÖt ®é nãng ch¶y cña chóng (cã trêng hîp cha ®¹t ®Õn nhiÖt ®é nãng ch¶y) th× chóng bÞ ph©n huû. TÝnh chÊt ph©n huû cña muèi nitrat phô thuéc vµo b¶n chÊt cña cation. • Muèi cña c¸c kim lo¹i ho¹t ®éng nhÊt (®øng tríc Mg trong d·y ®iÖn ho¸) t¹o thµnh muèi nitrit t¬ng øng vµ gi¶i phãng oxi. • Muèi cña c¸c kim lo¹i ho¹t ®éng kÐm h¬n (Mg - Cu) bÞ ph©n huû t¹o thµnh oxit. • Muèi cña c¸c kim lo¹i kÐm ho¹t ®éng h¬n n÷a (®øng sau Cu) bÞ ph©n huû gi¶i phãng kim lo¹i. TÝnh chÊt kh¸c nhau nµy khi tiÕn hµnh ph¶n øng lµ do ®é bÒn kh¸c nhau cña c¸c muèi nitrit vµ oxit t ¬ng øng ë nhiÖt ®é bÞ ph©n huû: trong c¸c ®iÒu kiÖn ®ã ®èi víi natri th× nitrit bÒn, ®èi víi Mg th× nitrit kÐm bÒn, nªn cho tho¸t ra kim lo¹i. • Trong m«i trêng trung tÝnh, ion NO3 • Trong m«i trêng axit, ion NO3 VÝ dô: 3Cu + 8H+ + 2NO3

- + 2H2O 8AlO2

• Trong m«i trêng kiÒm m¹nh, d, ion NO3 VÝ dô:

- + 3NH3 8Al + 5OH- + 3NO3 8. CÇn n¾m v÷ng c¸c ®iÒu kiÖn chuyÓn ho¸ gi÷a hai d¹ng thï h×nh cña photpho.

• Khi ®un nãng trªn 2500C, kh«ng cã kh«ng khÝ, P ®á chuyÓn thµnh h¬i, khi lµm l¹nh th× h¬i ®ã ng ng tô thµnh P tr¾ng.

• Cßn khi ®un nãng P tr¾ng ®Õn 2500C kh«ng cã kh«ng khÝ hoÆc díi t¸c dông cña ¸nh s¸ng th× nã chuyÓn chËm thµnh P ®á lµ d¹ng bÒn h¬n. Ph¶n øng nµy cã thÓ t¨ng nhanh khi cã mét Ýt iot lµm xóc t¸c. Cã thÓ biÓu diÔn c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ ®ã nh sau: P tr¾ng ⇄ P ®á D H = - 16,7 kJ/ mol TÊt c¶ c¸c d¹ng thu h×nh cña photpho khi nãng ch¶y ®Òu t¹o thµnh cïng mét chÊt láng gÇn nh÷ng ph©n tö tø diÖn P 4. D¹ng P4 còng tån t¹i ë tr¹ng th¸i h¬i. Nhng ë nhiÖt ®é cao h¬n 8000C vµ ¸p suÊt thÊp, P4 bÞ ph©n huû t¹o thµnh c¸c ph©n tö P2. Díi ¸p suÊt khÝ quyÓn vµ nhiÖt ®é ~ 1800 0C, 50% P4 ph©n hñy thµnh 2P2, cßn ë ~ 28000C th× 50% P2 ph©n huû thµnh 2P. ë tr¹ng th¸i r¾n, P ®á cã cÊu tróc polime nh sau: P P P P

P P P P P P P P

P P P P

9. Photpho tr¾ng rÊt ho¹t ®éng vÒ mÆt ho¸ häc, dÔ dµng bèc ch¸y trong kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é thêng, nÕu ë d¹ng ph©n t¸n nhá. §iÒu nµy ®îc minh ho¹ b»ng thÝ nghiÖm sau: Hoµ tan mét mÈu nhá P tr¾ng trong dung m«i cacbon ®isunfua (CS2). TÈm dung dÞch thu ®îc vµo mét b¨ng giÊy läc cßn l¹i nh÷ng h¹t P tr¾ng rÊt nhá. Chóng bÞ oxi ho¸ bëi oxi kh«ng khÝ, ph¸t nhiÖt m¹nh, lµm bèc ch¸y b¨ng giÊy läc.

P O

O H

O

H O

P O P

H O P

H O

O H

O

H O H O H O axit octophotphoric (axit photphoric)

axit diphotphoric

axit metaphotphoric Sè oxi ho¸ cña P trong c¸c axit nµy ®Òu lµ +5.

10. C¸c axit photphoric • CÊu t¹o ph©n tö cña c¸c axit photphoric:

• Axit H3PO4 lµ axit ba lÇn axit cã ®é m¹nh trung b×nh (K1 = 7,6 x 10-3; K2= 6,2 x 10-8; K3 = 4,4 x 10-13). Axit H4P2O7 m¹nh h¬n H3PO4 vµ lµ axit bèn lÇn axit ( K1 = 3 x 10-2; K2 = 4 x 10-3; K3 = 2 x 10-7; K4 = 5 x 10-10). Tuy nhiªn, chØ míi biÕt ®îc hai lo¹i muèi cña axit nµy: muèi ®ihi®ro®iphotphat, thÝ dô Na 2H2P2O7 vµ muèi ®iphotphat trung tÝnh, thÝ dô Na4P2O7. Axit HPO3 m¹nh h¬n c¶ hai axit trªn. Trong sè c¸c muèi metaphotphat chØ cã muèi cña kim lo¹i kiÒm vµ magie lµ dÔ tan. Trong phßng thÝ nghiÖm thêng sö dông axit H3PO4 vµ c¸c muèi cña nã (muèi photphat).

• Kh¸c víi axit nitric, c¸c axit photphoric ®Òu kh«ng cã kh¶ n¨ng oxi ho¸. §iÒu ®ã lµ do photpho cã ®é ©m ®iÖn nhá, dÉn ®Õn ¸i lùc víi eletron nhá. 11. Muèi photphat Mét trong nh÷ng tÝnh chÊt cÇn biÕt cña muèi photphat lµ ph¶n øng thuû ph©n.

-3

4 + OH-

• Trong sè c¸c muèi photphat tan, muèi photphat trung tÝnh cña kim lo¹i kiÒm bÞ thuû ph©n m¹nh trong dung dÞch cho m«i trêng kiÒm m¹nh. ThÝ dô: Na3PO4 + H2O ⇄ Na2HPO4 + NaOH 4PO + H2O ⇄ HPO2- Do ®ã khi kÕt tinh tõ dung dÞch, Na3PO4 thêng cã lÉn NaOH.

-2

- + OH-

4

• Muèi hi®rophotphat, thÝ dô Na2HPO4 bÞ thuû ph©n yÕu h¬n: Na2HPO4 + H2O ⇄ NaH2PO4 + NaOH 4HPO + H2O ⇄ H2PO4 Qu¸ tr×nh thuû ph©n nµy x¶y ra m¹nh h¬n so víi qu¸ tr×nh ph©n li axit cña ion HPO2-

-2

3- + H3O+

4HPO + H2O ⇄ PO4 nªn dung dÞch cã m«i trêng axit yÕu.

-

• Muèi ®ihi®rophotphat, thÝ dô NaH2PO4 bÞ thuû ph©n yÕu h¬n n÷a: NaH2PO4 + H2O ⇄ H3PO4 + NaOH - + H2O ⇄ H3PO4 + OH- H2PO4

- + H2O ⇄ H3PO4 + H3O+

• Qu¸ tr×nh thuû ph©n nµy x¶y ra kÐm h¬n so víi qu¸ tr×nh ph©n li axit cña ion H2PO4 H2PO4

nªn dung dÞch NaH2PO4 cã m«i trêng axit yÕu.