Phân loại vi khuẩn gây bệnh
hại thực vật
Thông tin chung
Phân loại vi khuẩn gây bệnh thực vật là một vấn đề rất phức tạp, còn chưa hoàn
chỉnh và thống nhất. Từ cuối thế kỷ 19 đến nay, nhiều hệ thống phân loại vi khuẩn
bệnh cây đã được xây dựng như hệ thống phân loại Migula, Smith, Bergey,
Crassinicop, Dowson, Tesic, Gorlenco...
Người ta đã áp dụng tương đối rộng rãi bảng phân loại vi khuẩn Bergey. Nhưng
trong bảng phân loại vẫn thiếu một sự thống nhất trong nguyên tắc xếp loại. Chi
Corynebacterium gồm các vi khuẩn thuộc nhóm Gram dương, không có lông roi
(không chuyển động). Chi này cũng tương tự như chi Aplanobacter của bảng phân
loại Smith. Chi Pseudomonas gồm các vi khuẩn hình gậy, chuyển động, hình thành
các khuẩn lạc không màu. Chi Xanthomonas cũng gồm các vi khuẩn có hình dạng
như trên nhưng hình thành các khuẩn lạc màu vàng. Chi Erwinia gồm các loài vi
khuẩn không hình thành bào tử và có lông roi toàn thân. Chi Bacillus cũng gồm
các vi khuẩn như chi trên chỉ khác là có hình thành bào tử. Ngoài 5 chi trên đây
còn một chi đặc biệt gồm các vi khuẩn gây hiện tượng u sưng, có bướu trên cây là
chi Agrobacterium. Việc tách riêng chi này dựa trên một nguyên tắc hoàn toàn
khác (triệu chứng bệnh) và cơ sở không được thống nhất. Một số loài bắt nguồn từ
Rhizobium, một số loài bắt nguồn từ loài vi khuẩn Pseudomonas fluorescens.
Chi Erwinia theo sắp xếp của Bergey, là một chi không đồng nhất. Vì vậy năm
1945 một tác giả khác đã chia chi này ra làm hai chi: Erwinia gồm các vi khuẩn
gây bệnh có lông roi toàn thân, không có enzyme pectinase và protopectinase. Chi
Pectobacterium cũng gồm các vi khuẩn hình gậy có lông roi toàn thân, nhưng có
các loại enzymee nói trên. Tóm lại, các cơ sở phân loại rất khác nhau tùy theo quan
điểm phân loại của các nhà nghiên cứu và hầu hết các chỉ tiêu phân loại chưa được
nghiên cứu đầy đủ nên các bảng phân loại đó có vấn đề chưa thống nhất còn thiếu
cơ sở cụ thể trong việc phân loại một số loài (species).
Song nhìn chung để phân loại vi khuẩn gây bệnh cây, người ta đã dựa vào nhiều
chỉ tiêu phân loại, chủ yếu dựa vào các đặc điểm hình thái, sinh trưởng (hình dạng,
kích thước tế bào, đặc điểm khuẩn lạc, đặc điểm lông roi, tính chuyển động, khả
năng nhuộm Gram...), đồng thời dựa vào đặc tính sinh lý sinh hoá (quan hệ với
ôxy, nhiệt độ, sắc tố, thủy phân gelatin, tinh bột, khả năng phân giải protein tạo
thành indole, H2S, NH3, khả năng khử nitrate (NO3) thành nitrite (NO2) hoặc N
tự do, khả năng phân giải nguồn carbon, đặc biệt là các loại đường... và dựa vào
tính gây bệnh, tính kháng nguyên, tính chuyên hóa ký chủ, đặc điểm triệu chứng
bệnh... Gần đây còn dựa vào đặc điểm thành phần cấu trúc DNA của vi khuẩn,
phân tích trên cơ sở sinh học phân tử để xác định, phân loại loài vi khuẩn.
Trong những năm gần đây, phân loại vi khuẩn hiện đại nghiên cứu trên cơ sở sinh
học phân tử phân tích cấu trúc DNA của loài. DNA của các cá thể, các isolate của
cùng một loài đều có một mã di truyền tương tự nhau nghĩa là thành phần
nucleotide giống nhau, hàm lượng guanine và cytosine (GC) tương tự nhau. Những
nghiên cứu khẳng định hàm lượng GC của các loài trong chi Erwinia là 50-54%,
Corynebacterium 54-55%, Pseudomonas 58-63%, Xanthomonas 64-69%.