ợ ồ ị ệ ệ ề ắ ủ ự Đ bài: Phân tích giá tr hi n th c truy n ng n V ch ng A Ph
Bài làm
ệ ủ ữ ộ ọ ệ Tô Hoài là m t trong nh ng cây bút lão luy n c a làng văn h c Vi ệ ớ ự t Nam v i s nghi p
ươ ể ạ ồ ộ ượ ề ệ ồ ộ văn ch ng đ s bao g m nhi u th lo i phong phú, đ c đáo. Đ c m nh danh là “Nhà
ị ự ủ ế ọ ậ ồ ủ văn c a thi u nhi”, gi ng văn c a Tô Hoài luôn mang phong v t nhiên, h n h u, ngôn
ễ ể ổ ậ ấ ủ ễ ả ữ ẩ ạ ng trong sáng, d hi u, d c m. Tác ph m n i b t nh t c a ông sau Cách m ng Tháng 8
ả ể ế ủ ợ ộ ệ ươ ượ ồ ph i k đ n “V ch ng A Ph ”, m t ki t tác văn ch ng đ ệ c thai nghén và hoàn thi n
ự ế ắ ủ ả ự ả ớ ế trong chuy n đi th c t lên vùng Tây B c c a tác gi . V i kh năng xây d ng hình t ượ ng
ậ ố ế ự ủ ẩ ợ ồ ể nhân v t đi n hình cùng l i vi t chân th c, “V ch ng A Ph ” là tác ph m mang giá tr ị
ự ấ ự ệ ầ ắ ả ộ hi n th c sâu s c, đ kích và lên án s b t công trong xã h i phân chia giai t ng đã vùi
ườ ế ậ ọ ườ ế ổ ồ ờ ậ d p con ng i đ n t n cùng kh đau, đ ng th i bêu ri u b n c ố ng hào, th ng lý tàn ác,
ế ự ữ ơ ố ồ ạ ở ự ắ ướ ạ ph i bày nh ng th l c đen t i t n t i khu v c vùng núi phía B c tr c Cách m ng.
ộ ố ị ệ ữ ự ễ ượ ả ồ ề Giá tr hi n th c là nh ng đi u di n ra trong cu c s ng, đ c tác gi khéo léo l ng ghép
ự ủ ế ộ ệ ẩ ạ ả ộ ờ ộ ề vào tác ph m t o nên ý nghĩa ph n ánh hi n th c c a m t th i kì, m t ch đ trên nhi u
ươ ế ố ố ệ ủ ẩ ấ ộ ọ ph ng di n, góc nhìn khác nhau. Đây là y u t c t lõi c a m t tác ph m văn h c, nh t là
ứ ọ ộ ố ự ệ ọ ượ ỹ ưỡ ọ ằ văn h c hi n th c, là b c h a cu c s ng đ ộ c sàng l c m t cách k l ậ ng nh m nêu b t
ượ ầ ớ ờ ỳ ị ệ ữ ủ ể ể ấ ặ ộ lên đ ự c nh ng đ c đi m đi n hình c a m t th i k , giai c p. Ph n l n giá tr hi n th c
ủ ề ế ạ ầ ẩ ọ ố ủ c a các tác ph m văn h c đ u mang ti ng nói chung c a đ i đa s qu n chúng đ ươ ng
ố ớ ư ậ ấ ứ ủ ữ ế ả ạ ờ ổ th i, là b n cáo tr ng đ i v i nh ng thói h t ữ t x u và là ti ng lòng th n th c c a nh ng
ườ ấ ổ ế ọ ộ ng i th p c bé h ng, không có ti ng nói trong xã h i.
ủ ớ ợ ồ ự ộ ố ủ ữ ậ V i “V ch ng A Ph ”, Tô Hoài đã t mình thâm nh p vào cu c s ng c a nh ng ng ườ i
ắ ể ể ấ ầ ộ ượ ả ậ ấ ừ ấ lao đ ng Tây B c đ có th th m nhu n đ c suy nghĩ, c m nh n xu t phát t t m lòng
ệ ươ ủ ườ ơ ừ ể ấ ượ ỗ ớ ủ ự thi n l ng c a con ng i n i đây. T đó, ông th u hi u đ c n i đau đ n, t i c c đang
ứ ể ở ố ế ự ngày đêm day d t, trăn tr , thông qua ngòi bút và v n hi u bi ộ t, Tô Hoài đã xây d ng m t
ư ộ ứ ự ậ ệ ế ậ ị ộ ủ ố c t truy n cùng các tuy n nhân v t M , A Ph ,… nh m t b c tranh s th t, nói lên cu c
ộ ặ ủ ầ ầ ấ ộ ị ỉ ủ ố s ng bi k ch c a nhân dân lao đ ng c n cù, chăm ch , bóc tr n b m t hèn ác, x u xa c a
ữ ứ ẻ ề ộ nh ng k có ch c quy n trong xã h i.
ạ ậ ệ ủ ề ậ ị ể ề ố Đo n trích k v s ph n nghi ộ t ngã c a nhân v t M , m t cô gái hi n lành, chăm ch ỉ
ư ạ ồ ạ ợ ị ả ậ ố nh ng không may l i mang thân ph n “món đ g t n ”, b g vào nhà th ng lý Pá Tra do
ờ ừ ề ợ ẹ ể ạ ạ ả ầ ậ ị món n truy n đ i t cha m đ l ế ệ i. T i đây, cô ph i làm vi c qu n qu t, b bòn rút h t
ả ưở ừ ư ườ ả ấ ả ự ố t ứ t c s s ng và s c ph n kháng, t ng ch ng nh không có con đ ng gi i thoát nào.
ặ ồ ượ ế ố ộ ạ ủ ủ ứ ố R i cô g p đ ậ c A Ph , m t n n nhân c a cha con th ng lý Pá Tra. Ch ng ki n s ph n
ị ư ượ ổ ố ồ ứ ứ ế ố kh đau gi ng mình, M nh đ ạ c ti p thêm ngu n s c m nh, dám đ ng lên ch ng l ạ ố i s
ủ ỏ ố ộ ố ư ộ ể ố ế ậ ộ ơ ọ ph n, cùng A Ph b tr n, tìm đ n m t cu c s ng, n i mà h có th s ng nh m t con
ườ ự ng ụ i th c th .
ợ ồ ự ủ ị ệ ủ ượ ộ ả ộ ố ủ ị ườ Giá tr hi n th c c a “V ch ng A Ph ” đ c l t t qua cu c s ng bi k ch c a ng i lao
ể ắ ượ ủ ậ ớ ệ ộ đ ng vùng Tây B c, đi n hình là hai hình t ị ng nhân v t M và A Ph . Gi i thi u nhân
ể ề ậ ọ ổ ộ ị ả ậ v t M , Tô Hoài không ch n cách k v tên tu i, quê quán, hay th m chí m t câu t dáng
ẳ ượ ỉ ỏ ệ ẹ ấ ở ề ệ ố hình cũng ch ng đ c xu t hi n, ch v n v n: “Ai xa v , có vi c vào nhà th ng lý Pá
ườ ả ấ ộ ồ ợ ướ ử Tra th ng trông th y có m t cô gái ng i quay s i gai bên t ng đá tr ạ c c a, c nh tàu
ệ ả ẻ ủ ự ự ậ ợ ỏ ng a. Lúc nào cũng v y, dù quay s i, thái c ng a, d t v i, ch c i hay đi cõng n ướ c
ướ ồ ườ ượ ặ ấ ặ ố ườ d i khe su i lên, cô y cũng cúi m t, m t bu n r i r i. Ng i ta nói: nhà Pá Tra làm
ủ ề ồ ố ạ ố ề ề ắ ươ th ng lý, ăn c a dân nhi u, đ n Tây l i cho mu i v bán, giàu l m, nhà có nhi u n ng,
ề ề ệ ế ạ ấ ố ờ ả nhi u b c, nhi u thu c phi n nh t làng. Th thì con gái nó còn bao gi ph i xem cái kh ổ
ế ồ ỏ ư ấ ả ồ ổ ớ ố mà bi ấ t kh , mà bu n. Nh ng r i h i ra m i rõ cô y không ph i con gái th ng lý: cô y
ở ầ ể ạ ử ạ ố ợ ườ ọ là v A S , con trai th ng lý.” Đo n văn m đ u đ l i cho ng ả ộ ỗ i đ c m t n i ám nh
ườ ộ ố ậ ươ ứ ẳ ặ ề ế v ki p ng i mòn, m t s ph n đau th ng dai d ng không d t. Nét m t bu n r ồ ườ i
ấ ề ộ ủ ượ ủ r ị i c a M chính là l ờ ố i t ự cáo chân th c nh t v t ố i ác c a cha con th ng lý Pá Tra đã đè
ế ườ ế ộ ỉ ả ơ ợ ự ả ộ ặ n ng lên c m t ki p ng i, không ch khi n đ c gi đau xót, mà còn kh i g i s căm
ộ ả ẫ ậ ớ ứ t c, ph n n , c m thông v i nhân v t.
ộ ố ữ ị ị ượ ủ ầ ể ộ ụ Cu c s ng gi a đ a ng c tr n gian c a M đ ữ c coi là đi n hình, khái quát toàn b nh ng
ự ề ắ ổ ộ ướ ạ khó khăn, kh đau mà nhân dân lao đ ng khu v c mi n núi phía B c tr c Cách m ng. Tô
ị ể ậ ượ ượ ủ ả ờ ắ ệ ấ ộ Hoài m n hình nh c a M đ nêu b t đ ự ề c lên ch t hi n th c v cu c đ i đ ng cay,
ụ ủ ữ ườ ị ắ ề ị ự ề ấ ả ủ t i nh c c a nh ng ng i dân hi n lành, ch t phác ph i ch u đ ng. B b t v làm dâu cho
ờ ủ ị ừ ộ ẹ ộ ộ nhà giàu, cu c đ i c a M t m t cô gái xinh đ p, hay lam hay làm thành m t “con rùa
ồ ườ ượ ử ặ ặ ầ nuôi trong xó c a”, lúc nào cũng cúi m t, “m t bu n r i r i” l m lũi, không nói năng
ụ ể ộ ỗ ộ ỗ ạ gì. Chúng coi cô là công c lao đ ng đ làm giàu, “m i năm m t mùa, m i tháng l i làm đi
ạ ữ ế ệ ặ ế ươ làm l ố i: T t xong lên núi hái thu c phi n; gi a năm thì gi t đay; đ n mùa đi n ng b ẻ
ủ ộ ắ b p. Và dù đi hái c i, bung ngô, lúc nào cũng gài m t bó đay trong cánh tay đ t ể ướ ợ c s i.
ờ ố ờ ự ế ế ố Bao gi cũng th , su t năm, su t đ i th . Con ng a, con trâu làm có lúc, đêm còn đ ượ c
ệ ả ả ỏ ố ậ ủ ứ đ ng gãi chân, nhai c , đàn bà con gái nhà này vùi vào vi c c đêm c ngày”. S ph n c a
ơ ữ ị ậ ằ ố ị ự M th m chí còn không b ng con trâu, con ng a trong nhà th ng lý. H n n a, cô M còn b ị
ộ ứ ứ ữ ế ề ả ậ ầ ấ ố ố bóc l ấ t tinh th n đ n m c m t đi s c ph n kháng v n ti m tàng trong nh ng s ph n b t
ị ị ưở ế ở ồ ế ế ạ h nh. Cô b trói, b đánh t ng đ n ch t trong đêm T t ừ ộ H ng Ngài. T m t cô gái dám
ượ ể ẩ ầ ổ ơ ờ ố u ng r ị u đ quên đi s u kh , dám chu n b đi ch i trong đêm tình mùa xuân, gi đây ch ỉ
ạ ụ ồ ờ ế ệ còn l i là cái xác không h n, quanh năm làm l ng, không bao gi dám nghĩ đ n vi c b ỏ
ề ộ ờ ủ ẫ ủ ỏ ố ể ậ ố ị tr n hay tìm cách thoát ra kh i s ph n bi ph n c a mình. Đ nói v cu c đ i c a M , Tô
ế ầ ầ ố ị ư ế ấ ấ ị Hoài vi t: “L n l n, m y năm qua, m y năm sau, b M ch t. Nh ng M cũng không còn
ế ể ị ự ử ở ổ ồ ổ ị nghĩ đ n M có th ăn lá ngón t t . lâu trong cái kh , M cũng quen kh r i. Bây gi ờ
ị ưở ỉ ế ự ự ế M t ng mình cũng là con trâu, mình cũng là con ng a. Con ng a ch bi ỏ t ăn c , bi t đi
ườ ữ ả ấ ươ ắ ở ậ làm mà thôi.”. Ng i ta th y trào lên nh ng c m th ng sâu s c nhân v t, rõ ràng là
ườ ư ế ư ổ ơ ớ ạ ẩ ỉ ộ m t ng i con gái đang tu i xuân ph i ph i nh th , nh ng l i ch qu n quanh suy nghĩ
ự ạ ặ ớ ổ ị mình là con trâu, con ng a, câm l ng cam ch u làm b n v i cái kh đau. Còn đâu cô M ị
ố ẹ ề ặ ữ ố ọ dám tr n nhà Pá Tra v g p b m , còn đâu nh ng tia hy v ng nhen nhóm, ăn lá ngón đ ể
ả ữ ậ ố ơ ộ gi ộ i thoát cho s ph n, và còn đâu nh ng cu c ch i đêm tình mùa xuân sôi đ ng, náo
ệ ữ ạ ẳ nhi t, nh ng câu hát văng v ng tìm b n “tao không có con gái con trai, tao đi tìm ng ườ i
ộ ố ứ ườ ủ ọ ố ử ổ ỉ ừ ị yêu”. Cu c s ng c a M gói g n trong b n b c t ỏ ằ ng, ch ch a ra cái ô c a s nh b ng
ưở ư ổ ị ẽ ả ộ ờ ở ứ ườ bàn tay. T ng nh tu i xuân và c cu c đ i M s mãi mãi ố ngoài b n b c t ấ ng y,
ả ộ ờ ẳ ỏ ị ườ ở ố ụ ầ ch ng khác nào b giam l ng c m t đ i ng ch n ng c tù tr n gian. i
ữ ộ ế ộ ự ệ ấ ẩ ắ ả M t trong nh ng chi ti t đ c đáo nh t tác ph m mang tính hi n th c sâu s c là c nh cô
ả ị ị ở ộ ử ấ ẩ ặ ơ ị ị M b trói c đêm ố c t nhà khi A S nhìn th y M đang chu n b đi ch i. Đ t vào b i
ự ế ứ ố ẻ ề ộ ồ ị ượ ả c nh th c t , M là m t cô gái tr trung, d i dào s c s ng. Ni m khao khát đ c đi tìm
ơ ẽ ể ư ấ ả ữ ạ b n bè, đi ch i trong đêm tình mùa xuân là l hi n nhiên, nh ng, t ọ t c nh ng tia hy v ng
ậ ứ ị ậ ắ ủ ị ườ ủ ứ ồ đó c a M đã l p t c b d p t ị t khi cô b chính ng ộ i ch ng c a mình trói đ ng vào c t
ế ộ ằ ạ ộ ợ ổ ữ ế nhà b ng s i mây m t cách tàn b o. Cái đau kh lên đ n t t cùng, ngay đ n nh ng ướ c
ể ự ệ ả ơ ố ỏ ị ượ ị ấ mu n nh nhoi và đ n gi n nh t, M cũng không th th c hi n đ c. “M không nói. A
ử ướ ạ ử ắ ư ỵ ấ ắ ị ỏ S cũng không h i thêm. A S b c l i, n m M , l y th t l ng trói hai tay M . Nó xách
ử ấ ứ ợ ộ ố ỵ ị ả ộ c m t thúng s i đay ra trói đ ng M vào c t nhà. Tóc M xõa xu ng. A S qu n luôn tóc
ộ ỵ ượ ử ắ ữ ầ lên c t, M không cúi, không nghiêng đ ắ ư c đ u n a. Trói xong, A S th t cái th t l ng
ẩ ồ ắ ử ồ ạ ả ả ỵ xanh ra ngoài áo r i ph y tay t t đèn, đi ra khép c a bu ng l i.”, “C đêm M ph i trói
ư ế ắ ườ ị ạ ứ ầ ắ ổ ứ đ ng nh th . Lúc thì kh p ng i b dây trói thít l i, đau nh c”, “C tay, đ u, b p chân b ị
ể ễ ả ứ ừ ể ả ị ư ỗ dây trói si ế ạ t l i, đau đ t t ng m nh th t.”. Cái đau th xác có th di n t , nh ng n i đau
ư ừ ế ầ ồ ị ộ ệ ươ ằ tinh th n nh t ng v t roi h n lên tâm h n M . Cô gái t ế i nghi p đ n đáng th ấ ng y, ch ỉ
ư ố ườ ứ ạ ị ị ố ơ vì mu n đi ch i nh bao ng i khác mà b hành h dã man, b trói đ ng trong đêm t i cô
ạ ườ ọ ỏ ằ ệ ặ ỗ ế ả qu nh. Ng i đ c b ng đ t ra câu h i r ng, li u còn bi ờ ấ ạ t bao nhiêu m nh đ i b t h nh
ư ế ữ ồ ạ ế ẫ nh th n a v n còn đang t n t i, bi t bao cô con gái sa chân vào làm dâu nhà quan to,
ượ ố ủ ầ ạ ố ạ ở ự ủ ờ ưở t ng đ c s ng h nh phúc, đ đ y, cu i cùng l ế i tr thành ki p trâu ng a t ụ i h n, nh c
ộ ổ ủ ạ ậ ự ế ấ ườ nhã. Tô Hoài không tr c ti p lên án xã h i c h l c h u, b t nhân, coi ng ư ỏ i nh c rác,
ọ ườ ủ ư ả ị ự ạ ề ượ ắ ộ nh ng thông qua hình nh c a M , m i đ ng nét th c t i đ u đ ọ c kh c h a m t cách
ộ ố ự ự ự ệ ề ệ ề ộ ổ ậ chân th c, rõ ràng. Hi n th c v cu c s ng lao đ ng kh đau, hi n th c v thân ph n
ự ề ữ ệ ệ ỏ ấ ả ề ượ ả mòn m i, hi n th c v cái ác đang ngày ngày hi n h u, t t c đ u đ c tác gi khai thác
ướ ơ và ph i bày tr c ánh sáng.
ự ượ ủ ậ ả ự ề ả ố Xây d ng hình t ng nhân v t A Ph , tác gi ộ ố ệ mu n ph n ánh hi n th c v cu c s ng
ườ ấ ả ư ấ ấ ộ ộ ờ ạ ủ c a ng i dân lao đ ng tuy xu t thân th p kém, cu c đ i lam lũ v t v nh ng l ị i ch u
ươ ậ ạ ơ ứ ỏ ồ ố ị th ng ch u khó, s c kh e d i dào, không may s ph n l ố i r i vào tay cha con nhà th ng
ủ ượ ủ ộ ể ệ ắ ở ườ ổ lý đ c ác. Cái kh đau c a A Ph đ ữ c th hi n qua nh ng tr c tr trên đ ờ ng đ i, “B ố
ẹ ẻ ủ ở ắ ộ ậ ư ệ ắ ả ậ m đ A Ph ề H ng Bìa. Năm x a, làng H ng Bìa ph i m t tr n b nh đ u mùa, nhi u
ẻ ả ườ ớ ế ả ế ơ ạ ủ ộ tr con, c ng i l n ch t, có n i ch t c nhà. Còn sót l i m t mình A Ph . Có ng ườ i
ổ ấ ủ ủ ắ ườ ướ ố làng đói b t A Ph đem xu ng bán đ i l y thóc c a ng i Thái d ồ i cánh đ ng. A Ph ủ
ườ ư ủ ộ ổ ớ ướ ị ở ồ m i m i m t tu i, nh ng A Ph gan b ng, không ch u ủ ố ấ cánh đ ng th p. A Ph tr n
ư ạ ế ồ ườ ầ ữ lên núi, l u l c đ n H ng Ngài. Đi làm cho nhà ng i, l n n a mùa này sang mùa khác.”,
ở ọ ề ạ ọ ị ị ắ ậ khi anh b trói mang v nhà Pá Tra, b đánh đ p tàn b o b i b n trai làng. B n chúng b t
ư ắ ề ế ậ ạ ậ ộ ỗ ắ ậ ố s ng anh v nh b t m t con v t, đánh đ p anh tàn b o đ n n i “môi và đuôi m t d p
ứ ể ấ ả ộ ộ ỉ ch y máu”. Đ nh đi m là khi anh làm m t m t con bò, Pá Tra trói đ ng anh vào c t, ch ờ
ườ ổ ề ớ ứ ấ ờ ị ế đ n khi có ng i mang h v m i tha cho anh. B trói đ ng m y ngày tr i, không ăn,
ủ ệ ứ ưở ố ư ế ừ ế ả ơ ộ ị không u ng, ch u rét, A Ph ki t s c t ng nh ch t đi đ n n i. T hình nh m t chàng
ủ ở ề ạ ầ ạ ỏ ờ trai kh e m nh, tràn đ y ni m l c quan, yêu đ i, A Ph tr thành con trâu cày không công
ụ ấ ố ố ố ỗ ườ ộ cho nhà th ng lý. S ng trong xã h i th i nát, m c ru ng y, con ng i không còn có
ư ộ ề ố ườ ấ ả ề ụ ẻ ề ề ộ ị quy n s ng nh m t con ng t c đ u b ph thu c vào k có quy n, có ti n. S i, t ự
ậ ề ố ữ ườ ự ắ ộ ướ ậ ủ th t v s ph n c a nh ng ng i dân lao đ ng khu v c Tây B c tr ạ c Cách m ng Tháng
ữ ỗ ươ ơ ườ ị ắ ệ ứ ơ tám là chu i nh ng ngày tháng đau th ng, n i con ng i b v t ki ộ t s c lao đ ng, n i cái
ự ị ạ ườ ỉ ố ư ậ ác ng tr và tính m ng ng i dân ch gi ng nh con v t nuôi trong nhà.
ủ ủ ệ ế ờ ị ế ộ ế ượ M và A Ph là hi n thân c a ki p đ i nô l ệ ướ d i ch đ phong ki n, đ c Tô Hoài xây
ừ ự ầ ấ ệ ữ ệ ẳ ắ ấ ậ ự d ng t ấ nh ng ch t li u hi n th c g n gũi nh t, th ng th n nh t. Qua hai nhân v t, tác
ả ậ ủ ế ắ ọ ố ườ ộ ướ ạ gi ộ ố gián ti p kh c h a cu c s ng và s ph n c a ng i dân lao đ ng tr c Cách m ng,
ế ố ẻ ợ ụ ữ ứ ề ậ là ti ng nói mang tính t cáo, lên án nh ng k l i d ng ch c quy n đã vùi d p con ng ườ i,
ậ ườ ệ ườ ủ ả ộ ố ộ ủ ứ đ ng trên l p tr ng c a nhân dân, b o v ng i dân lao đ ng, t cáo t i ác c a quân thù
ấ ươ ọ và b n b t l ng.
ị ệ ự ượ ữ ắ ằ ơ Giá tr hi n th c còn đ c tác giá khai thác s c bén nh m ph i bày nh ng k l ẻ ợ ụ i d ng
ế ự ứ ề ề ắ ướ ạ ằ ữ ch c quy n, nh ng th l c đen t ố ở i mi n núi phía B c tr ậ c Cách m ng nh m vùi d p,
ạ ườ ượ ả ố ọ ố chà đ p con ng i. Hình t ng cha con nhà th ng lý Pá Tra, b n xéo ph i, th ng quán
ủ ộ ộ ậ ố ườ ẻ ạ ệ chính là hi n thân c a t ứ i ác áp b c, bóc l t, coi s ph n con ng ự ư i r m t nh trâu ng a,
ặ ứ ộ ư ủ ự ề ả ặ ạ ặ m c s c bóc l t, hành h . Đ t trong hoàn c nh đ c tr ng c a khu v c mi n núi xa xôi,
ấ ổ ủ ạ ậ ữ ự ề ờ ẻ h o lánh, dân trí th p, t ư ưở t ủ ụ ng c h , l c h u và nh ng h t c truy n đ i, th c dân Pháp
ử ụ ọ ạ ư ẹ ằ ộ ướ đã s d ng b n quan l i nh tay sai nh m kìm k p nhân dân lao đ ng d ị ố i ách th ng tr ,
ộ ề ự ạ ẫ ế ế bóc l t. Chúng ti p tay cho chính dân ta hãm h i l n nhau vì mi ng ăn, vì quy n l c, k ẻ
ề ượ ặ ứ ạ ố có quy n đ ễ c m c s c nhũng nhi u, thu b c thu vàng, l ạ ượ i đ ố c cho mu i, cho thu c
ệ ề ằ ữ ề ẫ phi n v bán nh m t ư ợ l ấ i cá nhân. Chính đi u này đã làm cho mâu thu n gi a các giai c p
ố ớ ọ ạ ộ ộ ố trong xã h i ta ngày m t rõ ràng, nhóm lên lòng căm thù đ i v i b n quan liêu đ n m t, bê
ạ ộ ả ả ể ế ả ấ ủ ự ẩ ữ tha. M t trong nh ng đo n văn miêu t chân th c nh t c a tác ph m ph i k đ n c nh A
ạ ạ ị ủ ị ị ị ừ ỉ ế ứ Ph b trói, b đánh ph t v . B ch u đòn t các trai làng, anh ch bi t đ ng im, không dám
ả ộ ể ệ ở ỗ ố ố nhúc nhích hay ch ng tr vì mang t i đánh con trai th ng lý. Cái tàn ác th hi n ch , tên
ử ự ư ị ự ượ ẻ A S gây s đánh nhau, nh ng khi b đánh l ạ ượ i đ c bênh v c, đ c cha đi tìm k đã đánh
ủ ề ẹ ậ ạ con trai mình v hành h , trong khi A Ph , vì không có cha m , vì thân ph n hèn kém l ạ i
ị ộ ở ủ ả ỳ ị ị ượ ự ệ ấ ạ ph i ch u đòn, ch u ph t. “A Ph qu ch u t i xó nhà, không đ c d ti c hút y.”, “A
ỳ ữ ủ ế ọ ướ ấ ắ ạ ị ậ ứ Ph ra qu gi a nhà. L p t c, b n trai làng xô đ n, tr c nh t, ch p tay l y lia l a lên
ố ạ ủ ủ ư ị ỉ ượ ồ th ng lý r i quay l ỳ i đánh A Ph . A Ph qu ch u đòn, ch im nh cái t ứ ỗ ng đá... C m i
ủ ạ ứ ệ ệ ố ỳ ữ ả ạ ị ườ ợ ọ đ t b n ch c vi c hút thu c phi n xong, A Ph l i ph i ra qu gi a nhà, l i b ng i xô
ắ ậ ủ ư ả ặ ườ ườ ế đ n đánh. M t A Ph s ng lên, môi và đuôi m t d p ch y máu. Ng i đánh, ng i qu ỳ
ể ể ử ớ ộ ượ ử ạ ệ ố ạ l y, k l , ch i b i. Xong m t l ể t đánh, k , ch i, l ạ i hút. Khói thu c phi n ngào ng t
ỗ ử ổ ồ ạ ứ ư ế ủ ổ ố ọ tuôn qua các l c a s . R i Pá Tra l ố i ngóc c lên, vu t tóc, g i A Ph ... C nh th , su t
ử ủ ề ố ỉ chi u, su t đêm, càng hút, càng t nh, càng đánh, càng ch i, càng hút.”, “A Ph lê hai cái
ư ặ ổ ố ư ủ ạ ạ ờ ồ ầ đ u g i s ng b nh lên nh m t h phù. A Ph cúi s lên đ ng b c trên tráp, trong khi Pá
ố ươ ề ậ ặ ầ ầ ấ ườ ấ ợ Tra đ t h ọ ng, l m r m kh n g i ma v nh n m t ng i vay n . Pá Tra kh n xong, A
ư ế ồ ạ ể ủ ư ặ ặ ạ ố ỉ Ph cũng nh t xong b c, nh ng ch nh t làm phép lên nh th r i l ặ i đ ngay xu ng m t
ồ ạ ấ ả ả ạ ữ ế ấ ể ệ ự tráp. R i Pá Tra l i trút c b c vào trong tráp.”. T t c nh ng chi ti t y th hi n s tàn
ườ ủ ọ ư ơ ạ ậ ố ạ b o, coi ng i nh r m rác c a b n quan l ọ i, dã man xu ng tay đánh đ p trong khi b n
ể ưở ạ ậ ả ơ ố ượ ử ớ chúng th nh th i hút thu c, ch i b i, thóa m . Th t không th t ng t ng đ ượ ạ ồ i t n c l
ố ữ ẩ ộ ơ ộ ườ ẻ ằ ậ ạ ộ ạ t i m t xã h i th i r a, n i nhân ph m con ng i không b ng m t con v t, k ph m t ộ i
ườ ộ ạ ở ợ ạ ế ậ ả ạ l i là quan tòa, ng i vô t ị i tr thành con n m t ki p, b đánh đ p tàn ác. Ph i chăng, i l
ữ ấ ượ ế ự ố ể ọ đây chính là nh ng góc khu t đã đ c th l c đen t ặ ứ i dung túng đ b n quan liêu m c s c
ễ ộ ợ ỡ ọ ụ ợ ằ ủ ả ơ tung hoành, nhũng nhi u, bóc l t dân chúng, b đ b n Tây nh m tr c l i, v vét c a c i.
ể ế ủ ậ ố ộ ươ ộ T i ác c a cha con th ng lý Pá Tra th t không k xi t, chúng không th ng xót m t ai,
ừ ả ữ ự ế ả ậ ậ ố ố ố không ch a c nh ng s ph n y u đu i, không có kh năng ch ng c . Thân ph n g t n ạ ợ
ồ ừ ắ ị ợ ữ ố ủ ố ẹ ị ố ủ c a M cũng b t ngu n t ư món n gi a b c a th ng lý Pá Tra và b m M “Ngày x a
ủ ề ướ ẹ ị ả ế ố ủ ố ố ố ị ấ b M l y m M không đ ti n c i, ph i đ n vay nhà th ng lý, b c a th ng lý Pá Tra
ờ ủ ợ ộ ươ ộ ỗ ế ậ ợ ồ bây gi . M i năm đem n p lãi cho ch n m t n ng ngô. Đ n t n khi hai v ch ng v ề
ợ ườ ợ ư ế ề ợ ư già mà cũng ch a xong n . Ng ả ế ợ i v ch t, cũng ch a tr h t n .” món n truy n đ i t ờ ừ
ấ ự ộ ủ ẻ ắ ộ ự ươ ố ẹ b m sang con cháu đã cho th y s bóc l ề t c a k n m quy n, không m t s th ng xót
ườ ấ ọ ơ ự ữ ẻ ả ỏ ớ v i ng ầ i già, tr nh hay c nh ng gia đình b n hàn, c c c. Cái duy nh t b n chúng
ợ ề ủ ư ườ ề ồ ạ ớ quan tâm là l ườ i ích, ti n c a. D ng nh , tình ng i không h t n t ố i v i cha con th ng
ị ừ ộ ờ ị ừ ắ ề ặ ố ẽ ư ộ lý Pá Tra. Cu c đ i M t lúc b l a b t v làm dâu, s ng l ng l “nh m t con rùa nuôi
ử ữ ệ ệ ế ậ ầ ố trong xó c a”, làm vi c qu n qu t “T t xong thì lên núi hái thu c phi n, gi a năm thì
ế ặ ươ ẻ ắ ạ ự ổ ị ế ị nh t đay, xe đay, đ n mùa thì đi n ng b b p…”, đ n khi b hành h c c kh , b trói, b ị
ư ộ ả ộ ộ ố ế ự ạ ộ ả đánh,… gi ng nh m t b n án bu c t i th l c quan l i đ c ác, vô nhân tính, là b n cáo
ấ ề ộ ạ ả ộ ủ ặ ố ự tr ng chân th c nh t v t ế i ác c a cha con th ng lý Pá Tra đã đè n ng lên c m t ki p
ườ ế ộ ỉ ả ơ ợ ự ộ ả ứ ẫ ng i, không ch khi n đ c gi đau xót, mà còn kh i g i s căm t c, ph n n , c m thông
ậ ớ v i nhân v t.
ự ư ế ộ ừ ữ ủ Tô Hoài không phê phán m t cách tr c ti p, nh ng chính t ố ộ nh ng hành đ ng c a th ng
ố ớ ủ ế ậ ố ị ườ ọ ậ ị ẩ lý Pá Tra đ i v i A Ph và M , b đ y vào s ph n con sâu cái ki n, ng i đ c đã nh n ra
ượ ộ ặ ộ ế ộ ạ ự ử ộ đ c b m t bóc l ắ t, lên án gay g t ch đ quan l ế i trong xã h i th c dân n a phong ki n
ự ề ế ắ ế ườ ỏ ị ươ khu v c mi n núi Tây B c đã khi n bi t bao con ng ạ i kh e m nh, ch u th ị ng ch u khó
ế ộ ở ộ ạ ị ệ ẩ ơ tr thành tay sai cho ch đ bóc l ự ủ t b o tàn. Giá tr hi n th c c a tác ph m là ph i bày
ượ ộ ặ ấ ế ộ ế ỗ ủ ữ ẻ ạ ờ ố đ c b m t x u xa c a ch đ phong ki n l ơ i th i, đ n m t, n i nh ng k ác nghi ệ t
ề ế ọ ơ ườ ị ẻ ằ ề ắ n m m i quy n sinh quy n sát trong tay, n i ki p ng i b r rúng, không b ng con trâu,
con ng a.ự
ấ ắ ệ ạ ứ ề ố ự ữ ệ ệ ậ Tô Hoài đã xu t s c trong vi c tái hi n l i b c tranh hi n th c v s ph n nh ng con
ườ ổ ơ ế ự ữ ạ ặ ồ ố ố ng ờ i kh n kh n i vùng núi cao, đ ng th i lên án, v ch m t nh ng th l c đen t i đã
ậ ạ ườ ậ ằ ả ặ ắ ự vùi d p, chà đ p con ng ệ i. B ng ngh thu t miêu t ậ đ c s c, xây d ng tâm lý nhân v t
ử ỉ ự ế ủ ậ ộ ả ỉ ộ qua hành đ ng, c ch và s ti n b trong suy nghĩ c a nhân v t, tác gi ế không ch khi n
ườ ọ ộ ư ề ấ ộ cho ng ữ i đ c hình dung m t cách rõ ràng v nh ng góc khu t trong xã h i x a mà còn
ể ệ ự ươ ữ ả ớ ườ ộ ộ th hi n s th ng c m, xót xa v i nh ng ng i dân lao đ ng vô t i. Xét cho cùng, văn
ự ượ ệ ắ ọ ụ ủ ả ộ ọ ọ h c chính là hi n th c đ ơ c ph n ánh m t cách ch t l c, m c đích c a văn h c là kh i
ơ ộ ả ươ ệ ấ ộ ả ợ ự ồ g i s đ ng c m n i đ c gi . Trên ph ọ ng di n y, Tô Hoài đã hoàn thành m t cách tr n
ớ ư ộ ườ ữ ạ ế ố ề ạ ộ ợ ẹ v n v i t cách m t ng ọ i quan sát, m t nhà truy n đ t, là s i dây k t n i gi a b n đ c
ữ ườ ọ ư ừ ộ ầ ặ và nh ng con ng ỡ i h ch a t ng m t l n g p g .
ự ủ ộ ố ị ệ ự ủ ữ ệ ợ ồ ườ ủ Giá tr hi n th c c a “V ch ng A Ph ” là hi n th c cu c s ng c a nh ng ng i dân
ắ ầ ỉ ươ ấ ạ ổ ự ư Tây B c, c n cù, chăm ch , chân ph ng nh ng b t h nh, kh c c. Qua hai hình t ượ ng
ậ ả ự ử ộ ộ ể nhân v t đi n hình, tác gi đã khái quát toàn b không gian xã h i th c dân n a phong
ộ ặ ế ự ế ạ ạ ồ ờ ơ ơ ẽ ki n n i vùng cao, đ ng th i lên án m nh m , ph i bày b m t tàn b o và các th l c đen
ồ ạ ườ ế ướ ườ ẩ ố t i đã t n t i và chèn ép con ng i đ n b c đ ng cùng. Qua tác ph m, Tô Hoài cũng
ậ ủ ự ữ ế ọ ườ ử ắ g i g m s nâng niu, trân tr ng đ n nhân v t c a mình hay chính là nh ng ng i dân
ự ế ắ ộ ộ ả ứ ữ vùng núi phía B c, tìm ki m s lay đ ng trong lòng đ c gi ế khi ch ng ki n nh ng khó
ả ả ậ ổ khăn, gian kh mà nhân v t ph i tr i qua.
