ề ượ ố ủ Đ  bài: Phân tích hình t ng dòng sông trong bài Bên kia sông Đu ng c a Hoàng

C mầ

Bài làm

ừ ề ơ ườ ọ ắ ặ ố ở Ngay t nhan đ  bài th  ng i đ c đã b t g p dòng sông Đu ng. Dòng sông tr  thành

ộ ượ ệ ậ ọ ớ ừ ủ ẩ m t hình t ng ngh  thu t có vai trò quan tr ng v i câu t c a tác ph m.

ậ ậ ố ộ ộ ớ ể ằ   “Con sông Đu ng rõ ràng là m t nhân v t ­ vì nó là m t nhân v t nó m i có th  n m

ượ ế ằ ấ ả ự nghiêng đ c. Cái th  n m nghiêng nghiêng  y không ph i do tôi nghĩ ra, cũng là t nhiên

ứ ế ả ế ứ ầ ỉ khi c m xúc trào ra, c  th  tôi vi t” (Hoàng C m). Đó không ch  là dòng Thiên Đ c có

ậ ượ ư ớ ữ ự ữ ệ th t mà còn là con sông t ng tr ng, là ranh gi i hi n h u cho s  ngăn cách gi a bên này

ữ ự ấ ự ấ ả ữ ự ữ ệ ọ và bên kia, gi a t do và m t t ẹ    do, gi a hi n th c và khát v ng. T t c  nh ng gì đ p

ấ ấ ả ấ ướ ơ ề ở ủ ơ ọ nh t, thân yêu, quý giá nh t, t t c  tình yêu, c m , khát v ng c a nhà th  đ u bên kia

ỗ ự ươ ớ ố ở ạ ươ sông Đu ng, và dù n  l c v n t i, dù khao khát tr  l i quê h ơ ng, nhà th  cũng không

ớ ề ấ ớ ủ sao t ớ ượ i đ ỉ c. Không ch  là ranh gi i v  không gian, con sông  y là ranh gi ờ i c a th i gian,

ấ ầ ấ ả ử ả ủ ị ư ề con sông  y đã tr m tích vào trong mình t t c  chi u sâu c a l ch s , c  “ngày x a” và c ả

ư ộ ứ ử ứ ế ề ả ấ ố ị hôm nay. Con sông  y nh  m t ch ng nhân l ch s  đã ch ng ki n c  truy n th ng và

ứ ệ ạ ả ươ ươ ắ ấ ố hi n đ i, c  quá kh  và t ủ ng lai c a quê h ng Kinh B c. L y con sông Đu ng làm

ớ ế ố ậ ầ ậ ố ươ ữ ả ranh gi i, Hoàng C m mu n làm b t lên th  đ i l p, t ng ph n gi a bên này và bên kia,

ệ ạ ứ ệ ả ẫ ơ quá kh  và hi n t i. Không ph i ng u nhiên mà trong bài th  này cái đi p khúc “bên này”,

ả ữ ấ ượ ề ề ờ “bên kia”, “đi đâu v  đâu”, “tan tác v  đâu”... và c  nh ng  n t ng th i gian hi n t ệ ạ ừ i “t

ủ ế ờ ở ạ ngày kh ng khi p”, “bây gi ”, “nay ng ườ ở i ứ ở  đâu”...c  tr  đi tr  l ệ i, hòa quy n vào nhau,

ự ộ ẫ ứ ả ẫ ơ ữ   ầ đ y xót xa, day d t. Cũng không ph i ng u nhiên mà trong bài th  có s  tr n l n gi a

ữ ế ề ệ ự ữ ớ ớ ế ề ứ nh ng chi ti t v  hi n th c đau đ n tan tác v i nh ng chi ti ạ   t v  quá kh  yên bình h nh

ơ ơ ệ ạ ữ ề ề ề ớ ố phúc, gi a ni m vui truy n th ng v i ni m b  v  trong hi n t i:

ướ ừ ộ ộ Đám c ư i chu t đang t ng b ng r n rã

ờ ề Bây gi tan tác v  đâu.

ẻ ẹ ứ ấ ớ ơ ọ ưở ướ V i nhà th , quá kh  yên bình  y là khát v ng, là v  đ p lí t ng mà ông luôn h ng t ớ   i

ệ ạ ự ố ậ ư ậ ự ữ ệ ơ ỉ và hi n t i tan tác, chia li là hi n th c. Nh  v y, bài th  không ch  có s  đ i l p gi a bên

ứ ậ ữ ấ ầ ố ề   ự ố ậ này và bên kia sông Đu ng mà còn có s  đ i l p gi a quá kh  v t ch t tinh th n truy n

ệ ạ ố ươ ướ ứ ề ưở ở ả ớ th ng v i hi n t i đau th ng, tan tác. H ng v  quá kh  lí t ng đây không ph i là

ơ ế ệ ằ ạ ấ ổ ờ ươ tâm tr ng hoài c , nh t là khi bài th  k t thúc b ng ý ni m th i gian t ng lai:

ờ ề ố Bao gi v  bên kia sông Đu ng

ạ Ta l i tìm em...

ờ ấ ả ờ ố Kho ng th i gian “bao gi ”  y chính là khi bên kia sông Đu ng không còn bóng quân xâm

ệ ượ ữ ữ ỉ ượ l c, không còn nh ng hi n t ế   ng dã man phi nhân tính, mà ch  còn nh ng tà “y m

ụ ồ ắ ư ữ ẩ ắ ả ắ ả ộ ữ   ữ th m”, nh ng d i “l a h ng” th t l ng, nh ng “h i hè” tr y kh p non sông và c  nh ng

ụ ườ ụ ườ ư ụ ườ n  c i “mê ánh sáng”. Theo tôi, n  c i này cũng chính là n  c ỏ   i “nh  mùa thu t a

ấ ả ủ ữ ư ạ ắ n ng” c a “nh ng cô hàng xén răng đen” ngày x a mà thôi! T t c  quay l ư i y nh  quá

ứ ư ữ ữ ạ ờ ớ kh , nh  nh ng ngày yên bình, h nh phúc v i nh ng "bãi mía b  dâu”, “ngô khoai biêng

ế ế ế ắ ầ ơ ồ ớ ộ ỉ ữ   bi c", v i "lúa n p th m n ng”, “môi c n ch  qu t tr u” và “màu dân t c” sau “nh ng

ế ấ ủ ừ ủ ế ể ầ ộ ơ ngày kh ng khi p". T  góc đ  này, có th  coi đó là k t c u tu n hoàn c a bài th , là

ơ ướ ề ộ ươ ồ ươ ắ ị ni m m c m t ngày quê h ắ ng Kinh B c h i sinh t i t n da th t! Rõ ràng, nhà th ơ

ứ ờ ượ ạ ỉ ạ ệ hoàn toàn không hoài ni m và tôn th  quá kh , ng c­ l i, ông ch  khao khát giành l i cho

ươ ữ ướ ừ ự ề ạ quê h ng thân yêu nh ng gì mà tr c kia nó đã t ng có: s  bình yên, ni m h nh phúc,

ữ ề ạ ầ ố nh ng sinh ho t văn hóa tinh th n truy n th ng...

ể ượ ỉ ố ượ ể ệ ầ Không ch  là dòng sông bi u t ng, con sông Đu ng còn đ c Hoàng C m th  hi n nh ư

ồ ồ ờ ộ ự ứ ả ộ ủ ơ ầ m t dòng sông có th c, đang b i h i thao th c ch y. L i đ ng viên an i m  đ u bài th ơ

ơ ồ ỉ ờ ủ ộ ườ ị “Em i bu n làm chi” cũng không ch  là l i an i “m t con ng ộ   i không xác đ nh”, “m t

ườ ắ ủ ư ố ộ ng i cùng quê bên kia sông Đu ng”, “m t cô gái Kinh B c c a ngày x a”, mà còn là

ụ ể ự ầ ộ ộ ơ ấ ệ ụ ể “m t em c  th ”, “có m t chuy n c  th ”. Hoàng C m tâm s : “cái “em i"  y là do t ừ

ườ ợ ấ ấ ố ờ ủ tâm linh c a mình, ng i v   y su t m y tháng tr i đêm nào cũng khóc, đêm nào tôi cũng

ủ ấ ỗ ườ ợ ư ở ầ ả ph i an i, d  dành... Chính cái “em”  y là ng ấ i v . Ba câu  y h u nh trong lòng

ứ ậ ậ ộ ủ ổ ủ ồ mình b t ra, b t ra m t cách vô th c”. Đó cũng là l ờ ự i t an i tâm h n đau kh  c a chính

ươ ể ỗ ơ ị mình khi nghe tin quê h ị ng b  tàn phá. Đ  xoa d u n i đau, nhà th  an ủ ỗ ề ằ   i v  v  b ng

ệ ạ ư ề ả ố ố ư cách “đ a em v  sông Đu ng”, nh ng không ph i sông Đu ng hi n t ố   i, mà là sông Đu ng

ế ứ ươ ẹ ư ậ ắ ắ ẳ “ngày x a cát tr ng ph ng lì”, h t s c t ắ   i đ p, yên bình, ng p tràn ánh sáng và s c tr ng

ự ố ợ ơ ị ừ ề ợ ộ tinh khôi. Nh p th  và s  ph i h p ngôn t đã khéo léo g i ra m t dòng sông êm đ m đang

ứ ổ ề ể ớ thao th c đ  v  bi n l n:

ố Sông Đu ng trôi đi

ấ ộ M t dòng l p lánh

ế ằ ườ N m nghiêng nghiêng trong kháng chi n tr ỳ ng k .

ư ộ ể ằ ấ ồ ỉ Cái dáng “n m nghiêng nghiêng”  y đâu ch  làm “con sông nh  m t sinh th  có h n, có

ư ề ặ ặ ạ ắ ợ ơ ườ tâm tr ng”, “g i không khí lo âu v ng l ng h n vì gi c đã v ” nh  có ng ể i đã hi u. Có

ể ầ ả ả ự ả ấ ẽ l nên hi u hình  nh này theo tinh th n lí gi i hình  nh “chân ng a đá cũng l m bùn” nh ư

ở ướ ầ ơ ườ ủ ằ trong th  Tr n Nhân Tông thu  tr c. Thông th ng dáng n m c a con sông ph i đ ả ượ   c

ụ ể ở ạ ộ ơ ạ ặ ờ ặ đ t trong m t ph m vi không gian c  th , đây, nhà th  l ạ i đ t trong ph m vi th i gian

ủ ế ộ ườ ế ư ế ủ ở lâu dài c a cu c “kháng chi n tr ng kì”, khi n t ư ả    th  c a dòng sông càng tr  nên h   o!

ế ừ ế ớ ạ ấ ế ề ộ ỗ ộ Cu c kháng chi n l n lao, vĩ đ i  y đã lay đ ng đ n m i mi n quê, đ n t ng dòng sông,

ủ ư ế ằ ấ ằ ố ả   ấ t c đ t, khi n dáng n m c a sông Đu ng nh  cũng “nghiêng nghiêng”. B ng hình  nh

ấ ượ ệ ắ ữ ắ ố ị ầ y, Hoàng C m đá nói đ c sâu s c m i quan h  g n bó máu th t gi a dòng sông quê

ươ ủ ế ế ộ ớ ộ ố h ủ   ng v i cu c kháng chi n chung c a toàn dân t c. Cũng vì th , dòng sông Đu ng c a

ầ ỉ ạ ề ậ ộ ố ả Hoàng C m không t nh l i mà luôn luôn v n đ ng. Con sông v n hi n lành, êm là th ế

ế ậ ờ ổ ẻ ướ cũng “không bi t nguôi h n", cũng n i gi n tr ướ ộ c t i ác k  thù mà dâng n c lên, quét đi

ế ổ ố ể ể ố ồ ộ ố bi t bao kh  đau, tăm t i: “Sông Đu ng cu n cu n trôi ­ Đ  nó cu n phăng ra b  ­ Bao

ặ ơ ờ ướ ắ ồ ồ nhiêu d n gi c t i b i ­ Bao nhiêu n ậ   c m t ­ Bao nhiêu m  hôi...” Con sông cũng qu t

ự ồ ủ ở ở ườ ươ kh i vùng lên trong s  đ ng kh i chung c a con ng i và quê h ớ   ắ ng Kinh B c. Cùng v i

ể ệ ự ậ ủ ủ ầ ầ ộ ộ ờ   ự ậ s  v n đ ng c a dòng sông, Hoàng C m còn th  hi n s  v n đ ng đ y ý nghĩa c a th i

ừ ắ ắ ố ố ố ồ gian, t khi “đêm buông xu ng dòng sông Đu ng” và cu i cùng “N ng s p lên r i ­ Chân

ả ả ố ờ ỏ ươ ỗ ự ắ ừ tr i đã t ”. C  dòng sông Đu ng, c  quê h ng Kinh B c đang n  l c hành trình t bóng

ừ ố ổ ồ ươ ố t i ra ánh sáng, t tăm t ế i kh  đau đ n h i sinh t i sáng, yên bình...

ứ ượ ừ ị ứ ể ượ ư ộ ớ T  v  trí “đ ng bên này sông”, ý th c đ c dòng sông bi u t ng nh  m t ranh gi ệ   i hi n

ể ượ ầ ướ ủ ề ộ ươ ữ h u không th  v t qua, Hoàng C m h ng toàn b  tâm trí c a mình v  quê h ng bên

ớ ố ế ớ ế ươ ệ ề ắ kia sông Đu ng v i bi t bao “xót xa”, “nh  ti c”. Quê h ỗ   ng Kinh B c hi n v  qua n i

ư ự ẫ ớ ộ ề nh , qua hình dung, nh ng v n chân th c, sinh đ ng l ạ ườ  th ộ ng. Đó là m t mi n quê có

ộ ẻ ẹ ổ ề ệ ậ ố ờ ớ ớ ế ị truy n th ng văn hóa ngh  thu t lâu đ i, v i m t v  đ p c  kính, v i bi t bao giá tr  quý

ồ ộ ế ẹ ỗ ị   giá thiêng liêng: lúa n p, tranh Đông H , h i hè đình đám, tình m , tình con... M i giá tr ,

ỗ ẻ ẹ ủ ỉ ệ ề ề ắ ở ỗ ớ m i v  đ p c a mi n quê đ u đã tr  thành k  ni m, kh c sâu vào n i nh  nhà th , k  c ơ ể ả

ươ ơ ồ ế ỏ ỉ ươ ị ứ ế ở mùi h ng lúa n p nh  bé, m  h . Đó đâu ch  là h ẩ ng v  th  n p c m đã tr  thành di

ể ắ ươ ị ủ ả ủ s n c a Kinh B c, mà còn tiêu bi u cho h ộ ớ ề ng v  c a dân t c v i n n văn minh lúa n ướ   c,

ứ ươ ư ộ ị ầ ự ư ặ th  h ư   ng v  tr m tích vào ngay trong s  tích bánh ch ng bánh dày nh  m t nét đ c tr ng

ẻ ẹ ư ệ ố ồ ưở ế ớ cho tâm h n, c t cách cha ông. Nh ng hi n thân cho v  đ p lí t ng trong th  gi i th ơ

ế ớ ắ ẽ ườ ụ ữ ầ Hoàng C m, th  gi i Kinh B c có l chính là ng i ph  n . Nàng là trung tâm c a s ủ ự

ấ ờ ẻ ẹ ệ ở ế ấ ở ữ ắ ố s ng, k t tinh cho v  đ p đ t tr i. Nàng xu t hi n đâu là đó sáng lên nh ng s c màu

ẻ ẹ ữ ữ ườ ậ ầ ơ ự ỡ r c r , nh ng v  đ p tinh khôi, nh ng đ ng nét thanh tú. Vì v y th  Hoàng C m và th ế

ớ ẻ ẹ ữ ắ ầ ữ ặ gi ữ i Kinh B c đ y v  đ p n  tính. Đó là “nh ng khuôn m t búp sen”, “nh ng cô hàng xén

ệ ợ ữ ữ ữ ế ế ầ ắ ỉ răng đen”, “nh ng nàng môi c n ch  qu t tr u”, "nh ng nàng d t s i”, nh ng thi u n ữ

ắ ụ ồ ặ ế ư ẩ ắ ộ ấ ả ữ “m c y m th m”, “th t l a h ng”, đi “tr y h i non sông”... Nh ng t ẻ ẹ   t c  nh ng v  đ p,

ị ẻ ị ấ ữ ứ ủ ề ề ặ ạ ộ nh ng giá tr   y đ u đã thu c v  quá kh , ho c đang b  k  thù h y ho i. Thay cho “Ch ợ

ợ ủ ồ ườ ầ ỉ ườ ơ ẽ ố H , ch  S i ng i đua chen ­ Bãi Tr m Ch  ng i giăng t ngh n l ứ   i” trong quá kh  là

ả ợ ớ ướ ề ế hình  nh phiên ch  nghèo tan tác, đ n đau: “Lá đa lác đác tr c l u ­ Vài ba v t máu loang

ử ề ứ ề ế ả ấ ơ ố chi u mùa đông”. T m lòng th m th o khi n đ a con xa quê mu n g i v  quê h ươ   ng

ử ề ộ ấ ư ỉ ườ ả “m t t m the đen”, nh ng “G i v  may áo cho ai”?. Đâu ch  con ng ộ   i, ngay c  cu c

ủ ữ ề ậ ộ ị ả ộ ừ ữ ả ố ố s ng c a nh ng loài v t hi n lành vô t i cùng b  đ o l n, t ờ    cánh cò ho ng h t gi a th i

ơ ạ ạ ộ ộ ụ ế ổ ưỡ ắ bu i tên r i đ n l c “bay vùn v t” đ n “Chó ng  m t đàn ­ L i dài lê s c máu – Ki ệ   t

ể ả ẳ ờ ượ ư cùng ngõ th m b  hoang". Theo tôi, không nên hi u đây là hình  nh t ng tr ng cho lũ

ơ ế ặ ằ ấ ả ấ ậ ẻ ả ở gi c mà nhà th  vi t lên b ng t t c  lòng ghê t m, u t h n k  thù. Đó là hình  nh t ả

ự ư ạ ứ ố ấ ẩ ấ ướ ộ ẽ ề ấ ạ ớ th c, nh ng l i có s c t cáo m nh m  nh t,  n gi u nhi u đau đ n nh t tr c t i ác k ẻ

ộ ệ ự ố ủ ệ ườ ừ ễ ố thù ­ cái t ủ i ác h y di t s  s ng, h y di t môi tr ng s ng ­ mà Nguy n Trãi t ng th ể

ạ ả ệ ạ ỏ hi n trong Bình Ngô đ i cáo: “Tàn h i c  côn trùng cây c .”

ở ạ ư ế ề ấ ươ ữ ắ Ít đâu l ớ i có nhi u m t mát, đ n đau nh  th . Quê h ấ ng Kinh B c m t toàn nh ng giá

ị ớ ữ ưở ữ ấ ớ ơ ẻ ẹ tr  l n lao, nh ng v  đ p thiêng liêng, lí t ấ   ng. Càng đau đ n h n khi nh ng m t mát  y

ộ ự ị ư ộ ạ ừ ậ ộ ờ ủ ắ ệ ứ ễ c  di n ra nh  m t quy lu t, m t s  đ nh đo t t bên ngoài c a cu c đ i kh c nghi t, mà

ỗ ự ế ể ượ ố ơ dù n  l c đ n đâu, nhà th  cũng không th  nào ngăn đ ậ   c, Bên kia sông Đu ng, vì v y,

ủ ủ ữ ề ầ ỗ ớ ọ ộ ị chính là n i đau c a nh ng đi u ngh ch lí c a m t khát v ng quá t m tay v i. Bài th ơ

ự ố ậ ế ẫ ặ ươ ả ấ ặ ư ữ cũng vì th  mà dày đ c nh ng s  đ i l p, mâu thu n, t ả   ng ph n r t đ c tr ng cho c m

ượ ấ ơ ữ ề ề ả ơ ơ ị ạ ứ h ng lãng m n. Còn gì nói đ c nhi u h n, hay h n, b n ch t h n nh ng đi u ngh ch lí

ộ ờ ủ ủ ế ườ ằ ữ ủ ươ ả ấ ủ c a cu c đ i, c a tình yêu, c a ki p ng i b ng nh ng th  pháp t ng ph n  y?

ớ ự ố ậ ữ ự ấ ự ệ ạ V i s  đ i l p gi a bên này và bên kia, t do và m t t ứ  do, quá kh  và hi n t i; con sông

ố ở ượ ậ ộ ể ượ ệ Đu ng đã tr ộ  thành m t hình t ng ngh  thu t đ c đáo, giàu ý nghĩa bi u t ng, góp

ể ệ ộ ỗ ủ ệ ẹ ầ ọ ơ ỗ ph n quan tr ng trong vi c th  hi n n i đau xót ngh n ngào c a nhà th , m t n i đau đã

ứ ứ ư ế ơ ố   khi n nhà th  nh  hóa đá, c  đ ng bên này sông mà trông ngóng. Bên kia sông Đu ng

ự ự ủ ủ ế ầ ắ ỏ ỗ ộ ả   th c s  là ti ng kêu nh  máu c a Hoàng C m, c a m t trái tim đ  quyên đang kh c kho i

ề ọ v ng v  quê cũ.