ệ ậ ộ ế ệ ề ả ắ Đ bài: Phân tích n i dung ngh thu t châm bi m, đ kích trong truy n ng n Vi
ố ễ hành (Nguy n Ái Qu c)
Bài làm
ạ ớ ệ ế ả ắ ộ ộ ấ ủ ả "Vi hành" là m t truy n ng n trào phúng ph n phong, ph n đ thu c lo i s m nh t c a
ệ ệ ệ ắ ạ ượ ụ ố ọ văn h c Vi t Nam hi n đ i. Truy n ng n đ c sáng tác vì m c đích t cáo chân t ướ ng
ị ở ự ấ ả ả ộ ộ ị tên vua bù nhìn Kh i Đ nh khi y sang Pháp d cu c đ u x o thu c đ a Mác xây năm
ộ ặ ấ ủ ự ằ ờ ơ ồ ẩ 1922 đ ng th i nh m ph i bày b m t x u xa c a th c dân Pháp. "Vi hành" là tác ph m
ủ ể ệ ễ ả ậ ố ế tiêu bi u cho ngh thu t châm bi m, đ kích c a Nguy n Ái Qu c.
ượ ụ ế ạ ầ ấ ằ "Vi hành" đ c sáng tác vì m c đích Cách m ng, vì tinh th n chi n đ u. Nó n m trong h ệ
ữ ễ ố ố ướ ủ th ng nh ng bài văn, bài báo mà Nguy n Ái Qu c vi ế ể ố t đ t cáo chân t ng c a tên vua
ề ố ả ộ ị ấ bù nhìn Kh i Đ nh. Tên vua y không khác gì m t tên h l lăng, vi hành lén lút mà m ờ
ố ố ệ ố ự ừ ọ ị ễ ám. Qua truy n, Nguy n Ái Qu c cũng mu n t cáo b n th c dân Pháp đê hèn, l a b p,
ờ ộ ộ ộ ỗ ủ ườ ứ ả ồ đ ng th i b c l m t cách kín đáo n i t ụ ủ i nh c c a ng i dân b n x . Tên vua bù nhìn
ệ ả ọ ị ướ ủ ế ả ự Kh i Đ nh và b n th c dân Pháp hi n lên d ễ i ngòi bút châm bi m, đ kích c a Nguy n
ố ừ ự ườ Ái Qu c v a n c c ừ ấ i, v a x u xa.
ệ ế ậ ọ ệ ư ồ ươ Ngh thu t châm bi m cũng đã có trong văn h c Vi t Nam, nh H Xuân H ng,
ư ễ ế ế ế ườ ỉ ở ố ạ ễ ươ Nguy n Khuy n, Tú X ng... th nh ng, ti ng c i m a mai Nguy n Ái Qu c l i có
ủ ệ ề ề ạ ớ ộ ườ ế ộ ắ s c đi u riêng v i ni m tin, ni m l c quan c a m t ng ả i chi n sĩ c ng s n. "Vi hành" là
ệ ủ ừ ươ ắ ừ ể ế ế ắ ầ ấ ộ bi u hi n c a m t ngòi bút châm bi m v a sâu s c, đ y tính chi n đ u, v a t i t n và
ỉ hóm h nh.
ư ộ ứ ơ ừ ế ễ ệ ằ ạ ố N u Nguy n Đăng M nh t ng cho r ng "tình hu ng truy n nh m t t ố th . Nó gi ng
ư ộ ứ ướ ử ạ ổ ậ ấ ổ ắ ẽ ậ ổ nh m t th n c r a s ch s làm n i hình n i s c nhân v t, làm n i b t v n đ , t ề ư
ả ở ữ ễ ạ ố ố ưở t ng tác gi " thì Vi hành, Nguy n Ái Qu c đã sáng t o ra nh ng tình hu ng oái oăm,
ạ ạ ượ ư ệ ế ả ầ ố ư vui nh ng l i t o đ ẫ c nh ng hi u qu châm bi m sâu cay. Đó là tình hu ng nh m l n
ấ ạ ả ợ ờ ộ ấ ề ơ đ n gi n mà vô cùng h p lý, lung linh nhi u ánh sáng b t ng , tác đ ng m nh vào n
ườ ọ ẫ ủ ừ ự ầ ườ ế ự ầ ượ t ng ng i đ c. T s nh m l n c a đôi trai gái ng i Pháp đ n s nh m l n c a c ẫ ủ ả
ủ ầ ưở ườ ả ị qu n chúng nhân dân, chính ph Pháp t ng ng i da vàng nào cùng là Kh i Đ nh. Tên
ự ư ệ ế ệ ả ấ ị ướ vua bù nhìn Kh i Đ nh tuy không xu t hi n tr c ti p trong truy n nh ng chân t ẫ ng v n
ủ ệ ệ ấ ườ hi n lên r t rõ ràng thông qua câu chuy n và cái nhìn c a đôi trai gái ng i Pháp. Trong
ườ ụ ự ườ ả ộ ị ư ộ ề ằ ắ con m t ng i Pháp, Kh i Đ nh có m t trang ph c n c c ụ i nh m t th ng h , "cái ch p
ụ ữ ứ ứ ầ ấ ớ ố ị đèn ch p lên cái đ u qu n khăn" v i nh ng th trang s c màu mè vô cùng l b ch "Đeo
ườ ủ ộ ạ ườ ị ẻ ề ữ ả ơ ả lên ng i đ b h t c m" và có giá tr r ti n h n c nh ng trò gi ấ ẻ ề i trí r ti n nh t.
ư ộ ệ ượ ả ị ị ạ ộ ẹ ướ Kh i Đ nh b coi nh m t hi n t ng l . M t "anh vua" mũi t ắ ế t, m t x ch, n c da vàng
ư ỏ ườ ạ ườ ộ ụ ữ ư b ng nh v chanh, đeo lên ng ầ i nh ng b l a là, h t c m, các ngón tay đeo đ y
ữ ữ ẫ ệ ữ ế ậ ắ nh ng nh n lúng ta lúng túng đi gi a Pari hoa l . V y mà h n đã đi đ n nh ng đâu? Nào
ườ ụ ể ẽ ấ ơ tr ng đua, các t đi m ăn ch i phóng túng nh t Pari. Cái dáng v nhút nhát, lúng túng
ả ả ậ ả ạ ố ị ế ướ ủ c a Kh i Đ nh trông th t th m h i. Ph i chăng "ngài mu n bi t dân Pháp, d ề i quy n
ự ị ủ ế ệ ấ ạ ượ ướ ượ ố ng tr c a b n ngài là Al chxang đ nh t có đ c sung s ng, có đ ề c u ng nhi u
ề ệ ằ ướ ướ ề ượ r ố u và hút nhi u thu c phi n b ng dân n c Nam, d ự ị ủ i quy n ng tr c a ngày hay
ộ ờ ạ ử ộ ế ố ả không?... Hay là, chán c nh làm m t ông vua to, gi ngài l ờ ủ i mu n n m th cu c đ i c a
ậ ử ể ự ệ ộ ộ các c u công t ả bé?". Ngài vi hành lén lút hay đ th c hi n m t hành vi ám mu i? Kh i
ị ặ ạ ủ ộ ẻ ơ ờ ộ ắ ắ ỉ Đ nh đã t ự ộ l t m t n c a mình, hoá ra h n ch là m t k ch i b i vô đ , h n không có
ộ ậ ủ ọ ươ ụ ữ ạ phong thái đàng hoàng, sang tr ng c a m t b c quân v ng. Ph ho thêm nh ng l ờ ẽ i l
ỉ ệ ấ ự ủ ế ộ ả ữ ờ ấ m a mai khinh mi t y là thái đ đà tr c ti p c a tác gi trong nh ng l i nghi v n gi ả
ế ự ố ậ ệ ệ ả ị ươ ả ớ thi t, so sánh, liên h Kh i Đ nh khi hi n lên trong s đ i l p, t ng ph n v i vua
ầ ấ ở ườ ạ ẩ Thu n, vua Pie càng tr nên đáng khinh, càng t m th ụ ng và hèn m t. Tác ph m liên t c
ỏ ặ ữ ữ ệ ấ ả ế ề ụ ượ xu t hi n nh ng câu h i đ t ra nh ng gi thi t v m c đích vi hành "không cao th ng"
ả ị ừ ố ế ữ ế ả ủ c a Kh i Đ nh. Các t ng "ph i chăng", "hay là", "hay không"... luy n láy, n i ti p nhau
ư ể ễ ả ộ ậ ủ ặ ể ặ ơ ố nh th Nguy n Ái Qu c đang đ o tr n, soi xét, l ầ t đ m t này m t kia đ ph i bày tr n
ụ ả ọ ị ấ ủ tr i m i cái x u c a Kh i Đ nh.
ắ ỉ ườ ộ ẻ ơ ố ị ắ ậ Không ch có v y, trong m t ng ỉ i Pháp, h n không ch là m t k ăn ch i l b ch, không
ỉ ố ộ ườ ủ ứ ụ ạ ườ ư ộ ụ ch gi ng m t m đàn bà "đeo lên ng i đ th l a là, h t c m" mà còn nh m t trò vui
ệ ủ ấ ề ề ế ế ằ ộ không m t ti n, m t th ng h . Qua câu chuy n c a đôi trai gái trên chuy n xe: "Th em
ộ ị ở ớ ả ả ữ ứ ấ ưỡ ổ ạ ộ còn nh bu i d h i thu c đ a nhà hát ca vũ đ y ch ? Ph i tr nh ng nghìn r i phrăng
ợ ẽ ầ ụ ủ ứ ộ ể đ xem v l nàng h u vua Cao Miên, xem t i làm trò nhào l n c a s thánh Cônggô.
ề ấ ượ ạ Hôm nay chúng mình có m t tí ti n nào đâu mà đ c xem vua đang ngay c nh. Nghe nói
ấ ậ ầ ố ị ông b u nhà hát múa r i có đ nh kí giao kèo thuê đ y". Th t không còn l ờ ẽ i l ơ nào h n
ế ấ ả ườ ị ưở ế ầ dành cho tên vua bù nhìn y. Th mà tác gi , ng i đang b t ng l m là Hoàng đ đã
ự ả ấ ả ự ỉ ủ ư ỉ ị ph i ch u đ ng t t c s m a mai, khinh b qua cái nhìn c a đôi trai gái Pháp. Nh ng đâu
ấ ầ ỉ ưở ấ ả ữ ề ở ch đôi trai gái y l m t ng "t t c nh ng ai có màu da vàng đ u tr thành Hoàng Đ ế ở
ề ầ ể ồ ủ ế ầ ỉ ầ Pháp" mà đ n chính ph Pháp, qu n chúng Pháp đ u l m. Đ r i m a mai thay, "qu n
ứ ự ể ệ ừ ữ ấ ồ ớ ờ chúng c là t phát bi u nhi t tình khi v a thoáng th y đ ng bào ta" v i nh ng l i chào
ừ ắ ấ ắ ướ ượ ọ ắ ượ m ng kín đáo "H n đ y! Xem h n kìa". Ông vua n c Nam đ c g i là "h n", đ c nhìn
ư ậ ạ ữ ế ấ ủ ề ộ ớ v i nh ng cái nhìn ng u nghi n, tò mò nh v t l , m t trò h . Ý nghĩa phê phán c a tác
ệ ượ ẽ ẩ ạ ư ế ph m càng lúc càng m nh m . Qua câu chuy n đ c tác gi ả ể ạ k l ứ i trong b c th vi t cho
ầ ấ ượ ộ ọ ứ ố ẽ ượ cô em h chân dung đ c đáo, đ y n t ng mang s c t ạ cáo m nh m đ ể ệ c th hi n qua
ứ ư ộ ự ủ ễ ạ ộ ố ả hình th c tâm tình riêng t m t s sáng t o đ c đáo c a Nguy n Ái Qu c. Tác gi đã
ệ ạ ự ỉ ể ể ạ ọ ộ liên h , so sánh t ả t ngang, chuy n gi ng, chuy n c nh m t cách linh ho t. S m a mai
ư ự ạ ậ ả ơ ồ ị ỉ ướ ắ ủ nh ng th c ra l i th t chua chát, Kh i Đ nh ăn ch i xa x trên m hôi n c m t c a nhân
ự ủ ễ ắ ạ ằ ố dân. B ng s tài tình c a mình, Nguy n Ái Qu c đã kh c ho chân dung tên vua bù nhìn
ậ ự ấ ượ ộ ớ ẻ ố ị ữ ộ th t s sinh đ ng, n t ng v i v ngoài l b ch và nh ng hành đ ng lúng túng. Bên
ư ệ ẻ ể ệ ầ ộ ngoài câu chuy n có v bông đùa nh ng bên trong tác gi ả ạ l i ng m th hi n thái đ khinh
ấ ướ ư ả ộ ị ỉ b , đau xót đau xót cho đ t n c khi có m t ông vua nh Kh i Đ nh.
ự ắ ả ủ ỉ ượ ệ ế ể ệ ở ả ậ S s c s o c a ngh thu t châm bi m không ch đ c th hi n cách miêu t chân dung
ủ ả ộ ị ượ ộ ộ ở và hành đ ng c a tên vua bù nhìn Kh i Đ nh mà còn đ c b c l cách miêu t ả ọ b n
ự ặ ệ ủ ủ ế ậ ọ th c dân Pháp, đ c bi t là b n m t thám và chính ph Pháp. Ngay đ n chính ph Pháp
ể ậ ượ ậ ủ ế ố ấ ả ọ còn không th nh n ra đ c khách th t c a mình th nên "bèn đ i đãi t t c m i ng ườ i
ộ ố ỳ ườ ủ An Nam vào hàng vua chúa và phái tu tùng đi h giá tu t". Cái c ố ễ i c a Nguy n Ái Qu c
ở ườ ỉ ố ứ ấ ầ đây chính là cái c i m a mai, bóng gió, là l i nói c th p thoáng ý xa, ý g n, nghĩa đen
ớ ệ ố ế ố ẹ ữ nghĩa bóng v i h th ng ngôn ng vô cùng phong phú: "Đón ti p t t đ p", "dành cho",
ệ ế ậ ự ẻ ỉ ữ ạ ậ "nhi ỵ t tình", "t n tu ", "âu y m",:"t hào"... bên c nh nh ng câu văn đ m v m a mai và
ệ ọ ứ ẳ ả ắ ị ả ố c l ề i ví von so sánh s c nét: "Các v ch ng n hà chút công s c nào b o v b n tôi, và
ượ ẹ ề ẳ ấ ầ ị giá cô đ c trông th y các v ân c n theo dõi tôi ch ng khác nào bà m hi n rình con th ơ
ữ ậ ướ ứ ấ ả ẳ ượ ủ ỗ ch p ch ng b c đi th nh t, thì h n cô ph i phát ghen lên đ ế c vì n i âu y m c a các v ị
ễ ố ố ủ ọ ự ả ự ợ ị ố ớ đ i v i tôi". Nguy n Ái Qu c đã t ố cáo s x o trá, b p b m c a b n th c dân Pháp đ i
ế ộ ậ ờ ả ề ự ươ ạ ồ ớ v i Đông D ng đ ng th i đ kích ch đ m t thám Pháp xâm h i quy n t do cá nhân
ườ ạ ộ ị ườ ử ụ ệ ủ c a ng i dân thu c đ a. Bên c nh đó, Ng i còn s d ng bi n pháp song hành "t ấ ả t c
ữ ề ế ấ ả ở ươ ề nh ng ai có màu da vàng đ u là Hoàng đ t ữ t c nh ng ai ậ Đông D ng đ u là b c
ệ ệ ầ ằ ộ ộ ị khai hoá" và bi n pháp liên h nh m phê phán chính sách ngu dân, đ u đ c dân thu c đ a
ự ế ọ ườ ủ ộ ế ườ ệ ả ủ c a b n th c dân Pháp. Ti ng c i c a Bác là m t ti ng c i trí tu , đó không ph i là
ườ ề ặ ế ườ ầ ở ề ộ ế m t ti ng c i giòn giã ngay trên b m t, mà là ti ng c i thâm tr m b sâu. Cái c ườ i
ư ế ỉ ệ ủ ể ả ố ộ ỉ ậ ch hi n ra chua chát, m a mai nh k t qu cu i cùng c a m t quá trình suy nghĩ đ nh n
ự ự ệ ự ậ ủ ả ộ ra cái trái t ọ nhiên c a b n thân s v t, s vi c. Ông vua m t danh nghĩa sang tr ng
ư ự ạ ư ự ả ộ nh ng th c ra l i đáng khinh, chính sách b o h cái tên thì nhân nghĩa nh ng th c ra l ạ i
ộ ắ ủ ế ả ự là s bóc l t vô cùng tàn ác, ngòi bút châm bi m sâu s c c a tác gi đã chú ý khai thác
ữ ượ ệ ự ố ộ ự ố ệ ấ ề nh ng đi u trái ng ấ ạ c trong m t s th ng nh t bên c nh vi c phát hi n s th ng nh t
ệ ượ ượ ế ườ ớ ề ắ ả ự ữ trong nh ng hi n t ng trái ng c nhau. Ti ng c ệ i v i nhi u s c đi u, có c s khinh
ộ ườ ủ ạ ẫ ộ ườ ấ ướ ả ấ ỉ ủ b c a m t ng ỗ i cách m ng l n n i đau c a m t ng i dân m t n c, có c ch t thâm
ườ ộ ị ử ẫ ủ ẻ ẻ ổ ị ủ thuý c a ng i thông thu c l ch s l n v tinh ngh ch, tr trung c a tu i thanh niên.
ế ớ ắ ặ ự ậ ủ ủ ệ ề Đi vào th gi i ngh thu t c a "Vi hành" ta b t g p s phong phú c a nhi u y u t ế ố ọ gi ng
ệ ả ẩ ố ườ ọ ở ố ẫ ệ ộ đi u, hình nh... Tác ph m còn lôi cu n ng i đ c b i l i d n chuy n vô cùng đ c đáo l ạ
ườ ự ủ ể ề ề ể ọ ọ th ng. "Vi hành" là s luân chuy n, đan xen c a nhi u gi ng nói, nhi u gi ng k . M ở
ợ ủ ệ ọ ỡ ườ ế ộ ọ ầ đ u câu chuy n là gi ng bông đùa b n c t, c a ng i ngoài cu c, ti p theo là gi ng tâm
ữ ả ọ ế ồ ưở ữ ọ ủ ị ậ tình thân m t gi a tác gi và cô em h , ti p theo n a là gi ng h i t ng c a các v vua vĩ
ữ ả ớ ị ượ ặ ệ ạ ể ỉ đ i đ m a mai Kh i Đ nh vi hành v i nh ng lí do không cao th ng. Và đ c bi t, khi tác
ả ấ ế ả ỏ ố ế ướ ự ị ủ ề gi c t ti ng h i "Ph i chăng là ngài mu n bi t dân Pháp d ạ i quy n ng tr c a b n
ượ ướ ệ ạ ọ ệ ọ ệ ngài li u có đ c sung s ng?"... thì gi ng đi u l ự i càng châm ch c tr c di n tên vua bán
n c.ướ
ệ ế ắ ỉ ườ ế ạ ả Truy n ng n "Vi hành" không ch là ti ng c i châm bi m mà còn là tâm tr ng, c m xúc
ả ễ ợ ự ề ạ ấ ỉ ỉ ủ c a tác gi . Tâm tr ng y không ch xuôi chi u trong s đùa vui, m a mai, gi u c t mà còn
ấ ướ ả ỗ ướ ẻ có c lòng căm ghét k thù và n i đau m t n c. Lòng yêu n c đôi khi còn đ ượ ộ ộ c b c l
ứ ỗ ầ ư ọ ộ ộ ị ỏ m t cách chua chát trong gi ng văn nh là m t ngh ch lý" Ngày nay, c m i l n ra kh i
ể ề ậ ấ ổ ự ượ ườ ử c a, th t tôi không hi u sao che d u n i ni m t hào đ ộ c là m t ng i An Nam và s ự
ượ ộ ị ế kiêu hãnh đ c có m t v hoàng đ ".
ự ủ ễ ạ ố ượ ế ệ ậ S sáng t o tài tình c a Nguy n Ái Qu c đã đ ộ c k t tinh trong m t ngh thu t châm
ể ả ố ượ ữ ế ệ ậ ầ ậ ộ bi m b c th y ngh thu t quen thu c đ đ kích nh ng đ i t ng đáng phê phán.
ộ ế ư ễ ế ớ ố ườ ẻ ớ Nh ng v i "Vi hành" Nguy n Ái Qu c đã mang đ n m t ti ng c ề i m i m mang chi u
ế ườ ượ ừ ử ụ ự ữ ệ sâu trí tu . Ti ng c i thâm thuý đ ậ c b t ra t cách s d ng câu ch , xây d ng tình
ự ế ậ ố ườ ế ườ ệ hu ng, xây d ng chân dung nhân v t. Ti ng c i đó là ti ng c i trí tu càng nghĩ càng
ấ ấ th m, càng th m càng đau.
